Module 8: Gendermainstreaming en werkplekleren in hoger

Module 8: Gendermainstreaming en
werkplekleren in hoger onderwijs
A. Achtergrondinformatie
Gendermainstreaming
Gender mainstreaming betekent rekening houden met de gelijkheid tussen vrouwen en mannen en
dit in alle soorten van acties, zowel vanuit het beleid als in de praktijk. Doel is om systematisch en
duurzaam de genderdimensie te integreren om zo de ongelijkheden tussen mannen en vrouwen
weg te werken, zowel de bestaande als deze die er zouden kunnen uit voortvloeien.
Gender mainstreaming gaat er van uit dat gelijkheid tussen vrouwen en mannen een
verantwoordelijkheid is van iedereen op alle niveaus. Het is een proces van bewustwording. Het is
een instrument dat toelaat de realiteit op een andere manier –door de genderbril - te zien.
Gendermainstreaming met betrekking tot werkplekleren raakt twee domeinen: het onderwijs en de
arbeidsmarkt. Dit maakt dat men bij werkplekleren genderbewust moet zijn voor alle processen,
acties, … zowel op school in de opleiding/ hoger onderwijs als voor processen, acties, … op de
werkvloer als voor de integratie van beide omgevingen.
Gendermainstreaming in (hoger) onderwijs
Wat betreft hoger onderwijs is genderaandacht nodig, zowel naar in, door- en uitstroom wat betreft:
- Studiekeuze: vrouwen kiezen nog steeds de zogenaamd zachtere studierichtingen en minder
voor STEM-opleidingen;
- School- en opleidingsorganisatie: op alle onderwijsniveaus zijn vrouwen
oververtegenwoordigd in het lerarenkorps (buiten wat het management betreft).
- Genderbewuste curricula, lesmaterialen, leer- en evaluatie-activiteiten, interactie tussen
docenten en studenten. Er is een duidelijke evolutie waar te nemen naar een
vervrouwelijking van de didactiek. Er ligt meer nadruk op taal en communiceren. Er moet
meer samengewerkt en overlegd worden. Er wordt meer zelfstandig gewerkt. Meisjes varen
hier wel bij en kunnen met hun goed ontwikkeld taalcentrum en vermogen om te plannen en
samen te werken zich goed staande houden in het huidige onderwijs. Al hebben leerkrachten
een streng rechtvaardigheidsgevoel, toch zijn ze onbewust strenger voor jongens dan meisjes
in het middelbaar onderwijs. Onderwijskundige Els Consuegra (Vrije Universiteit Brussel)
merkte in haar doctoraat ook op dat jongens met ouders van een hogere beroepsstatus
makkelijker onbestraft blijven voor hun storend gedrag dan andere jongens.
- Cultuur, perceptie en attitudes, …: een school heeft doorgaans een meer vrouwelijke cultuur
met aandacht voor de zachte waarden: orde, volgzaamheid, praten over emoties, aandachtig
zijn.
- …
In onderzoeken naar studierendement blijken meisjes dan ook veel sneller af te studeren.
Gendermainstreaming op de arbeidsmarkt
1
Op de arbeidsmarkt ligt de werkgelegenheidsgraad in Europa bij vrouwen nog flink lager dan die van
mannen (57,2 % versus 71,6 % in 2006) en vrouwen blijven massaal tewerkgesteld
in sectoren en beroepen die minder gewaardeerd én verloond worden (de loonkloof bedraagt nog
steeds 15 %). Vrouwen hebben ook vaker parttime jobs (31,4 % versus 7,8 % in 2007) en zijn
ondervertegenwoordigd op de directieniveaus in bedrijven en bij de beslissingsnemers binnen de
politieke en economische sector. Opmerkelijk is ook het grotere armoederisico voor vrouwen, in het
bijzonder op pensioenleeftijd (5 procentpunten hoger dan bij mannen), alsook bij alleenstaande
moeders en vrouwen uit bepaalde kansarme groepen zoals etnische minderheden en migranten.
(Europese gemeenschappen, 2008)
Gendermainstraeming en werkplekleren
Hoewel vrouwen mannen kwantitatief inhalen wat betreft studierendement in hoger onderwijs, lijkt
op de arbeidsmarkt (nog steeds) het omgekeerde waar. Op de werkvloer blijken andere
mechanismen te spelen en zijn het niet de vrouwen met de formele kwalificaties die de meeste
topfuncties invullen. Op de werkplek worden formele kwalificaties dus minder erkend dan andere
factoren, bv. informele interacties op de werkplek.
Op het vlak van gender is er een mismatch tussen hoger onderwijs en arbeidsmarkt. Dit maakt het
extra belangrijk om genderbewust te zijn wat betreft werkplekleerprogramma’s, waar hoger
onderwijs en arbeidsmarkt nauw samenkomen. In wat volgt gaan we in op twee belangrijke
genderaspecten in het licht van werkplekleerprogramma’s.
Combinatie werk, gezin, opleiding, sociaal leven voor werkplekstudenten
In werkplekleerprogramma’s combineert de student opleiding en werk vaak met een gezin, vrije tijd,
een sociaal leven, … Bewustwording voor de impact van een werkplekleerprogramma kan niet enkel
vanuit de opleiding of vanuit de werkplek, maar de combinatie van al deze verantwoordelijkheden
dient door werkplek, opleiding, onderwijsinstelling samen te gebeuren. Denk bij voorbeeld aan de
moeilijkheden voor vrouwen met kinderen die een opleiding willen starten en die zichzelf
voortdurend ‘gevangen zien in een constante balans tussen willen studeren, huishoudelijke taken, en
de druk om geld te verdienen’. Voor deze vrouwen, en voor andere mature studenten met gelijke
verantwoordelijkheden, betekent een student in hoger onderwijs iets volledig anders dan de
reguliere student met zijn combinatie van onafhankelijk zijn, vrije tijd en studie, en staat in schril
contract tot de mature (vrouwelijke) studenten die al hun beperkte vrije tijd opofferen om te kunnen
studeren. Om de combinatie opleiding en werken (en de combinatie met andere
verantwoordelijkheden) is afstemming door de werkplek en hoger onderwijs en opleiding nodig.
Matchen learning outcomes opleiding en werkplek
Gezien bij werkplekleren de werkcontext gebruikt wordt om kennis, vaardigheden, attitudes te ontwikkelen,
moet de student hiervoor de nodige kansen krijgen op de werkplek. Om praktijkgerichte
onderzoekcompetenties, probleemnoplossende vaardigheden, leiderschapscompetenties, … via
werkplekleerprogramma’s te kunnen erkennen en ontwikkelen, is het belangrijk dat zij in een
werksituatie kunnen functioneren waarin deze aan bod komen en waarbij ze de nodige flexibiliteit en
autonomie hebben in hun werkrol om in in een context te werken waar ze deze competenties
kunnen ontwikkelen.
2
Echter, kijk je naar de werkplek als naar een krachtige leeromgeving, valt op dat de kansen om te
leren niet gelijk verdeeld zijn, en er verschil is tussen ‘leerintensieve’ en ‘leerarme’ jobs. De
voorwaarden voor een leerintensieve job zijn: flexibiliteit om te veranderen, blootgesteld staan aan
vragen van ‘klanten’, managementverantwoordelijkheden, veel professionele contacten,
hoogstaande feedback, managementondersteuning voor leren, waardering en jobvoldoening door
hogere salaris, promotie enz. Gezien de range aan opportuniteiten in zo’n jobs, zullen ze meestal te
vinden zijn op de hogere niveaus van de organisatie. En de hogere niveaus van deze jobs worden dan
ook vaak ingevuld door mannen.
Goed onderwijs, en in casu werkplekleerprogramma’s, zou de weg moeten zijn voor werknemers
naar meer leerintensieve jobs.
Informatiebronnen
http://www.rosadoc.be/joomla/ Het expertisecentrum Rosa biedt verschillende tools en
sceeningsinstrumenten aan om genderbewust te werk te gaan op de werkvloer en in de opleiding.
http://eige.europa.eu/ Het Europees Instituut voor gendergelijkheid is een autonome instantie van
de Europese Unie. Op deze website vind je heel wat informatie (statistieken, tools, documenten, …)
rond gendermainstreaming.
Reay, D. (2003). A risky business? Mature working class women student and access to higher
education. Gender and Education, 15(3), 301–315.
Skule, S. (2004). Learning conditions at work: A framework to understand and assess informal
learning in the workplace. International Journal of Training and Development, 8(1), 8–20.
http://www.genderandstem.com/ is een netwerk met als doelstelling om te werken aan de
ondervertegenwoordiging van meisjes/vrouwen in STEM-opleidingen en sectoren.
B. Activiteiten
Activiteit 1: Met een genderbril naar werkplekleren kijken
Dit is eerder een attitude dan een specifieke activiteit. Opleiding en werkplek kijken met een
genderbril naar alle (beleids)acties op alle niveaus. Ze maken hiervoor gebruik van verschillende
gendertools die hierrond ontwikkeld zijn (zie vb. informatiebronnen). Gendermainstreaming kan
standaard een agendapunt zijn op een stuurgroepvergadering, waar bij elke gemaakte afspraak of
actie door de genderbril wordt bekeken.
3