Een frisse MOND: ZORG voor iedereen

Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure?
Geef ons gerust een seintje!
Dienst kwaliteit
E-mail: [email protected]
Tel: 011 33 55 11
Jessa Ziekenhuis vzw
Maatschappelijke zetel:
Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt
www.jessazh.be
versie september 2015 (Object-ID 16134)
Een frisse MOND:
ZORG voor iedereen
Welkom
Beste patiënt, beste familie, Mondproblemen komen vaak voor bij ernstig zieke patiënten, vooral door de
algemene zwakke gezondheidstoestand maar ook door de zware behandelingen (chemo, bestraling,…). Veel patiënten klagen dan ook van pijn, roodheid,
droogte, moeilijk slikken, moeizaam spreken, slechte smaak of slechte geur,…
We vinden het belangrijk om hieraan de nodige aandacht te geven:
• om de pijn te verminderen,
• om eten en drinken te vergemakkelijken,
• om het spreken te bevorderen,
• om tandbederf en tandvleesontstekingen tegen te gaan,
• om het algemeen comfort en welzijn te verhogen.
De verpleegkundigen trachten één of meerdere keren per dag een grondig
mondtoilet te doen.
Gezien u als familie vaak vele uren doorbrengt naast uw zieke familielid en
extra mondzorg hem of haar veel verlichting kan bezorgen, willen we een
aantal tips geven die u zelf kan toepassen.
Wacht niet tot er klachten zijn: preventie is ook hier belangrijk en voorkomt
zwaarder leed!
1
Inhoud
1. De droge mond (Xerostomie)
p. 3
2. De ontstoken mond (Stomatitis)
p. 4
3. Infecties van de mond
p. 5
4. Aften
p. 6
5. Algemene tips
p. 6
6. Contactgegevens
p. 8
2
1. De droge mond (Xerostomie)
Hoe ontstaat dit?
• Minder eten en drinken (door verzwakking, misselijkheid,...),
• Met de mond open slapen (door verzwakking),
• Uitdroging (bij braken, diarree,...),
• Nevenwerking van medicatie (bv. Buscopan®, morfine),
• Toediening van zuurstof,
• Bestraling van hoofdhalsgebied met verminderde werking van de speekselklieren (er is minder speeksel, en dit is taaier en minder vloeibaar dan
normaal).
Wat kan u doen ?
• Mondverzorging
-- Spoel en/of reinig gebit, tong, slijmvlies, lippen en spoel de mond met
een fluorideoplossing of een verzachtende oplossing zoals Kamillosan®
(6x/dag spoelen met een oplossing van 1 koffielepel Kamillosan® in een
half glas water) of Biotène® (lichte muntsmaak).
-- Smeer lippenbalsem op droge lippen om wondjes te voorkomen.
-- Spoel de mond met water na toediening van aerosolen.
• Voeding
-- Vermijd gekruide, droge, harde voeding.
-- Maak voeding extra vochtig (extra saus, voeg vruchtenmoes toe, dep
brood in koffie,...).
-- Drink veel tijdens de maaltijd om het voedsel door te spoelen.
-- Bied frequent drinken aan (kleine slokjes drinken, dentaswab, lepeltje,
spuitje,…), bv. water of kamillethee.
-- Geef ijsblokjes van water, ananas, cava,.. of hetgeen de patiënt altijd
graag dronk!
3
• Stimuleer de speekselproductie.
-- Gebruik suikervrije kauwgum of snoepjes met menthol.
-- Drink koolzuurhoudende dranken.
-- Gebruik speekselvervangers: Glandosane®-spray, Oralbalance®-gel, hoewel deze op lange termijn de slijmvliezen terug uitdrogen. Geregeld water toedienen is minstens even efficiënt.
2. De ontstoken mond (Stomatitis)
Hoe ontstaat dit?
• Stomatitis omvat alle ontstekingsprocessen in en rond de mond met roodheid, zwelling, zweren, aften,...
• Heel vaak wordt zo’n ontsteking veroorzaakt door de behandeling met chemo- en/of radiotherapie waardoor het gevoelige mondslijmvlies aangetast
wordt.
• Soms is er een bijkomende infectie door een virus, bacterie of schimmel die
dan aangepast behandeld moet worden (zie p. 5).
Wat kan u doen?
• M
ondzorg: voer frequent mondzorg uit, liefst voor en na de maaltijd.
• Voeding: eet geen te warme, pikante, zure,... voedingswaren. Yoghurtijs of
ijsschilfers werken kalmerend.
• Meestal zal de arts een speciale cocktail voorschrijven; deze bevat een pijnstillend middel, soms cortisone, soms een schimmelwerend middel.
4
3. Infecties van de mond
Hoe ontstaat ze?
• Droge mond,
• Algemene verzwakking,
• Vermindering van algemene afweer (chemo, medicatie) en lokale afweer
(bestraling, lokale tumor,...),
• Langdurig gebruik van antibiotica geeft aanleiding tot schimmelinfecties.
Welke infecties ?
• Virus: meestal rode brandende zweren (herpes).
• Schimmel: wit kaasachtig beslag dat moeilijk te verwijderen is, rode pijnlijke tong die bloedt bij verwijdering van beslag (meestal candida-infectie).
• Bacterieel: pijnlijk ontkleurd beslag, kan slecht ruikend zijn.
Wat kan u doen?
• U kan de mond (en eventueel het kunstgebit!) regelmatig spoelen of reinigen met een ontsmettende oplossing (Corsodyl®, Hextril®, Perio-aid®,.…).
• De arts zal verder een aangepaste behandeling voorschrijven in functie
van het type infectie.
5
4. Aften
Hoe ontstaan ze?
• Aften zijn zeer pijnlijke vuurrode zweertjes, met een wit centrum.
• Ze ontstaan door verminderde afweer (door ziekte, behandeling,...).
• Ze ontstaan vaak ook door een tekort aan ijzer, zink, foliumzuur of vitamine
B12.
Wat kan u doen?
• U kan de mond spoelen met een azijn- of zoutoplossing (1 theelepel op 1
glas).
• U kan de aften aanstippen met Pyralvex® of met zilvernitraat.
• Vaak zal de arts tevens een behandeling met cortisone of tetracyclines
voorschrijven.
5. Algemene tips
• Mondzorg kan u best doen met een zachte tandenborstel (eventueel elektrisch). Hiermee reinigt u zowel de tanden als de tong en mondholte.
• De mondholte en tong reinigen kan u ook doen met een dentaswab (stokje
met blauw sponsje), doch met een kompres rond uw vinger gedraaid gaat
dit vaak nog gemakkelijker (u voelt de mondholte beter aan, er is minder
kans op het kwetsen van het slijmvlies).
• Als de mondzorg (te) pijnlijk is, moet u dit signaleren aan de arts voor bijkomende maatregelen of meer pijnstilling. In geen geval mag de mondzorg
achterwege gelaten worden, want dit zal het probleem enkel verergeren.
6
Hoe dikwijls moet u de mond verzorgen?
• (Nog) geen mondproblemen: om de 4 tot 6u (na de maaltijd).
• Aanwezigheid van mondproblemen: om de 2u.
• Mondproblemen bij hoogrisico-patiënt (coma, zuurstof, uitgedroogd, zwaar
immuniteitsprobleem, diabetes,…): om het uur.
• Laat de patiënt ook ’s nachts drinken telkens hij/zij wakker wordt!
• Lemonswabs (met citroensmaak) worden vaak weinig gewaardeerd door
patiënten. Ze prikkelen vaak erg (zeker bij een ontsteking of aften) en drogen het mondslijmvlies vaak nog meer uit.
• Een kunstgebit wordt ‘s nachts best uitgelaten. Het wordt ’s avonds uitgenomen, gereinigd en droog bewaard (om infecties te vermijden). Een
slecht zittend kunstgebit wordt ook beter uitgelaten (om drukwondjes te
vermijden).
• Een mond reinigen met veel plaque, voedselresten,… kan gemakkelijker met
ananassap, yoghurt of bruin bier (naar de smaak van patiënt), waarbij u het
even laat inwerken en dan de mond reinigt met een kompres. Plaque die u
moeilijk kan verwijderen, die pijnlijk is of een bloedend letsel achterlaat,
wijst op een schimmelinfectie. Verwittig dan de verpleging of arts!
• Spoel de mond of drink na een aerosolbehandeling om schimmelinfecties
te voorkomen.
7
6. Contactgegevens
Referentieverpleegkundigen
Deze brochure werd opgesteld in samenwerking met de referentieverpleegkundigen palliatieve zorg die actief zijn op alle afdelingen in het Jessa Ziekenhuis. Zij helpen u graag verder bij problemen of indien u nog vragen
heeft na het lezen van deze brochure. Op de afdeling kan u navragen wie de
referentieverpleegkundige(n) is.
Palliatief Support Team
Verder kan u terecht bij de leden van het Palliatief Support Team, een team
dat ziekenhuisbreed ondersteuning kan geven op elke afdeling (bv. bij palliatief ontslag, moeilijke symptomen, levenseindevragen,…)
Coördinator/verpleegkundige Marleen Van Overloop, tel: 011 33 95 52
Verpleegkundige Lies Vaes, tel: 011 33 95 53
Psychologe Inge Knaepen, tel: 011 30 85 24
Psychologe Magda Van de Broeck, tel: 011 28 93 44
Dr. Marc Desmet
Dr. Birgit Wijgaerts
8