Stap 2

advertisement
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Inhoud
Leergebiedplanner De Geo - Sfinx voor 2 vmbo-t/havo
Jaarplan met thematisch uitgangspunt
Module 1 Afrika: verleden, heden, toekomst
Module 2 Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa
Module 3 Grote veranderingen: Rampen en revoluties
Module 4 Industrie in opkomst
Module 5 Nederland vroeger en nu
De leergebiedplanners Mens en Maatschappij van ThiemeMeulenhoff zijn
verschenen in de volgende edities:
De Geo en Sfinx: thematisch:
leerjaar 1, vmbo-kgt
leerjaar 2, vmbo-kgt
leerjaar 1, vmbo-b(k)
leerjaar 2, vmbo-b(k)
leerjaar 1, vmbo-t/havo
leerjaar 2, vmbo-t/havo
Sfinx en De Geo: chronologisch
leerjaar 1, havo/vwo
leerjaar 2, havo/vwo
leerjaar 1, vmbo-kgt
leerjaar 2, vmbo-kgt
leerjaar 1, vmbo-b(k)
leerjaar 2, vmbo-b(k)
leerjaar 1, vmbo-t/havo
leerjaar 2, vmbo-t/havo
leerjaar 1, havo/vwo
leerjaar 2, havo/vwo
Voor havo/vwo, vmbo-b, vmbo-t/havo en vmbo-kgt verschijnen de leergebiedplanners op de docentenwebsites:
www.degeo-online.nl en www.sfinx-online.nl. U kunt alle leergebiedplanners daar gratis downloaden.
Voor meer informatie en belt u de ThiemeMeulenhoff Docentenlijn: 0575-594997
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
De nieuwe onderbouw
Naar een nieuwe onderbouw
Eind 2003 heeft de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming een voorstel voor nieuwe kerndoelen in de basisvorming
gelanceerd. De Taakgroep streeft naar vernieuwing in het onderwijs door enerzijds een minder nauw omschreven
leerinhoud en anderzijds andere vormen van leren en lesgeven te introduceren.
Voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, economie en maatschappijleer is het leergebied Mens en Maatschappij
bedacht. Dat biedt de mogelijkheid om de vakken binnen dit leergebied in combinatie aan te bieden. De kerndoelen
voor Mens en Maatschappij zijn heel ruim geformuleerd en zijn globaal in twee groepen te verdelen:
 specifiek aardrijkskundige en geschiedkundige kerndoelen, gericht op het aanleren van vaardigheden en
werkwijzen;
 meer inhoudelijke, waarin leerinhouden van aardrijkskunde en geschiedenis kunnen worden gecombineerd.
De kerndoelen 36 t/m 47 hebben betrekking op het leergebied Mens en Maatschappij. De kerndoelen 36 t/m 41 zijn
algemeen en komen in alle hoofdstukken aan de orde. De kerndoelen 42 t/m 47 gaan over specifieke thema’s:
 42 de eigen omgeving
 43 cultuur en levensbeschouwing in Nederland
 44 Nederlandse staatsinrichting
 45 Europese samenwerking
 46 actuele spanningen en conflicten
 47 welvaart en armoede
Deze thema’s komen verspreid over de eerste twee leerjaren aan de orde; in leerjaar 1 de kerndoelen 42, 43, 44 en 47,
in leerjaar 2 de kerndoelen 42, 43, 44, 45, 46 en 47.
De Taakgroep heeft door middel van vier scenario’s een handreiking gegeven voor de inrichting van het onderwijs in
de onderbouw vanaf augustus 2006. Scholen krijgen heel veel vrijheid om het onderwijs naar eigen inzicht te
organiseren: in ‘gewone’ vakken met nu en dan een vakoverstijgend project, in totaal geïntegreerde leergebieden, of
in enige andere variant daartussenin. De nadruk ligt in alle scenario’s op actief en zelfstandig leren door leerlingen.
Mens en Maatschappij met Sfinx en De Geo
Om ook met de 2e editie van Sfinx al afstemming met het vak aardrijkskunde te kunnen realiseren, biedt
ThiemeMeulenhoff een leergebiedplanner geschiedenis/aardrijkskunde aan, die is gebaseerd op een combinatie van
de 2e editie van Sfinx en de 7e editie van De Geo. Er is een chronologische variant gemaakt waarbij Sfinx als
uitgangspunt dient en een thematische waarbij de basis wordt gevormd door de hoofdstukken van De Geo. In deze
planner treft u de thematische variant aan. De keuzemogelijkheden die zowel Sfinx als De Geo de leerling bieden en
de activerende didactiek die beide methoden kenmerkt, sluiten goed aan bij het actief leren dat de grondslag vormt
van de nieuwe onderbouw. De methodesites, die qua opzet en structuur identiek zijn, ondersteunen dit actief leren
nog eens extra.
Leergebiedplanner voor leerjaar 2 vmbo-t/havo
In vijf thematische modulen is de leerstof uit de delen 2 van Sfinx en De Geo voor vmbo-t/havo verdeeld over het
schooljaar. Naast de afstemming in onderwerpen door het jaar heen, is een aantal projecten opgenomen die het actief
en zelfstandig leren in praktijk brengen. Bijna alle projecten zijn vakoverstijgend, zodat ook de combinatie van
geschiedenis en aardrijkskunde in één leergebied in de praktijk kan worden uitgeprobeerd. Bij elke module is voor de
leerling een handige studiewijzer opgenomen die u kunt kopiëren en uitdelen in de klas.
Uitgangspunten
De planning is een voorbeeldplanning, die u in allerlei varianten kunt aanpassen aan de eigen lessituatie.
We zijn uitgegaan van een lesweek met vier lesuren geschiedenis en aardrijkskunde. Als u minder uren ter
beschikking heeft, kunt u onderdelen in minder tijd doen of laten vervallen, zoals een project of de verrijkingsstof.
Ook kunt u bij sommige hoofdstukken de toets laten vervallen en het project als afsluiting laten tellen. In deze
planner is de aardrijkskundemethode De Geo voor de basisvorming als uitgangspunt genomen. Dat resulteert in vijf
modulen die de thema’s uit de 5 hoofdstukken van De Geo volgen. Een module bestaat uit basisstof en
verrijkingsstof, die altijd in vier of vijf weken gedaan kan worden, en een toets. Daarnaast bevat elke module een
klein of groot project. Er is ruimte overgelaten voor extra lessen voor de bespreking van de toetsen en de
presentaties van de projecten.
Wij hopen dat deze leergebiedplanner voor u een inspiratiebron vormt om het ‘anders lesgeven’ en ‘anders leren’, dat
de Taakgroep wil stimuleren, daadwerkelijk in praktijk te brengen.
De uitgever
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Thematische Jaarplanner Aardrijkskunde - Geschiedenis
Tijdsbesteding
4½week
Module 1
Afrika: verleden,
heden, toekomst
½ week
2 ½ week
5 weken
Module 2
Samen of alleen:
Verenigde Staten
en Europa
½ week
3½ week
5 weken
Module 3
Grote
veranderingen:
Rampen en
revoluties
Module 4
Industrie in
opkomst
1½ week
½ week
5 weken
½ week
3½ week
Module 1
Nederland
vroeger en nu
5 weken
1½ week
Totaal
½ week
39 ½ Week
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
De Geo
Sfinx
basisstof
basisstof
hoofdstuk 1, §1 t/m §4
hoofdstuk 5, §5.1 t/m §5.4
verrijking/verdieping
verrijking/verdieping
Keuzemenu E
§5.8
toets
toets
groot vakoverstijgend project: Een reis maken door Zuid-Afrika
De Geo hoofdstuk 1, keuzemenu D
Internet, reisbrochures
basisstof
basisstof
hoofdstuk 2, §5 t/m §7
hoofdstuk 3, §3.1 t/m §3.6
verrijking/verdieping
verrijking/verdieping
Keuzemenu A
Keuzemenu D
Keuzemenu E
toets
toets
groot project: Onderzoek naar de Europese Unie
De Geo Basisboek: Stappenplan B12
basisstof
basisstof
hoofdstuk 3, §9 t/m §12
hoofdstuk 2, §2.1 t/m §2.6
verrijking/verdieping
verrijking/verdieping
Keuzemenu B
Keuzemenu C
klein project: Rampen of Revoluties in het nieuws
Internet, kranten, nieuws
Basisboek De Geo, B12 Stappenplan eigen onderzoek
toets
toets
basisstof
basisstof
hoofdstuk 4, §13 t/m §16
hoofdstuk 4, §4.1 t/m §4.6 en §6.2
verrijking/verdieping
verrijking/verdieping
Keuzemenu B
Keuzemenu C
toets
toets
groot vakoverstijgend project: Onderzoek naar de rol van de
industrie in een Aziatisch land naar keuze
De Geo Basisboek: Stappenplan B12
basisstof
basisstof
hoofdstuk 5, §17 t/m §20
hoofdstuk 1, §1.1 t/m §1.6
verrijking/verdieping
verrijking/verdieping
Keuzemenu B
§4.5
klein vakoverstijgend project: Een fotocollage maken van de
ontwikkeling van Nederlandse steden
toets
toets
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Module 1 – Afrika: verleden, heden, toekomst
In deze module richten de leerlingen zich op de oud-koloniën en dan met name op het Afrikaanse continent. Bij
aardrijkskunde kijken ze naar de bestaansmiddelen van de bevolking, de bevolkingsgroei en de gevolgen van aids.
Daarnaast leren ze over (het ontbreken van) basisvoorzieningen, de problemen met goed bestuur en de
schuldenproblematiek. In de geschiedenislessen focussen ze op het imperialisme, om vervolgens dieper in te gaan op
de relatie tussen Europa en Afrika en de nationalistische ontwikkelingen in Europa.
1 – Globale planning voor de docent
Tijd
4½
weken
Soort stof
basisstof
Kerndoel
36-40, 46
en 47
Aardrijkskunde (De Geo)
H1: Afrika, twee gezichten
§1 Leven en werken in Nigeria
§2 Aids in Afrika
§3 Oorzaken van armoede in
Afrika
§4 Hulp voor Afrika
verrijking
46 en 47
H1: Keuzemenu E
§5.8 Afrika en de Europeanen
Toets
Toets*
project: een reis maken door Zuid-Afrika
½ week
2 ½ week project
36 en 47
Geschiedenis (Sfinx)
H5: Imperialisme en nationalisme
§5.1 Leve het imperialisme!
§5.2 Nieuwe heersers, nieuwe
wetten
§5.3 De strijd om nieuwe macht
§5.4 Europa: middelpunt van de
wereld
*Toetsvragen bij Sfinx vindt u op de Sfinx Toetsen CD-rom bij leerjaar 2 vmbo-t/havo, isbn: 90-06-46205-5
2 – Vaardigheden
De volgende vaardigheden komen in deze module aan bod.
Aardrijkskunde
De leerling moet:
 de problemen van een grote stad in een ontwikkelingsland beschrijven en verklaren;
 de snelle verspreiding van aids in Afrika verklaren;
 zich een mening vormen over het tegengaan van de verspreiding van aids in ontwikkelingslanden;
 het verschil tussen noodhulp en structurele hulp beschrijven;
 armoede in Afrika verklaren met interne en externe oorzaken;
 het verschil kennen in bevolkingsgroei tussen arme en rijke landen;
 de kenmerken kennen van ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen.
Geschiedenis
De leerlingen kunnen:
 ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen;
 verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen;
 zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens;
 ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren;
 aan de hand van voorbeelden uit het zeventiende eeuwse, het vroeg-industriële en het hedendaagse Nederland
herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als
afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse;
 enkele belangrijke ontwikkelingen in moderne westerse samenlevingen herkennen;
 effecten van de koloniale en postkoloniale verhouding tussen Nederland en Oost-Indië op huidige
ontwikkelingsvraagstukken in die gebieden beschrijven.
3 – Project
Zowel bij geschiedenis als aardrijkskunde werken de leerlingen aan een project waarbij ze een reisplan maken voor
een reis door Zuid-Afrika. Eerst gaan de leerlingen Zuid-Afrika in beeld brengen via Keuzemenu D uit hoofdstuk 1
van De Geo. Daarna gaan ze een reis van minimaal 2 weken voor 2 personen plannen door Zuid-Afrika. Tijdens
deze reis moet er bij de bezienswaardigheden zoveel mogelijk achtergrondinformatie worden gegeven, waarbij ook
de geschiedenis steeds wordt belicht. De informatie van bezienswaardigheden kunnen leerlingen halen uit
reisbrochures en van internet.
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
4 – Literatuur en internet
Literatuur voor de docent
 Hobsbawm, E.J., The Age of Empire 1875-1914. New York, 1987
 Hochschild, A., De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo. Amsterdam, 1998
 Kuitenbrouwer, M., Nederland en de opkomst van het moderne imperialisme. Koloniën en buitenlandse politiek 1870-1902.
Amsterdam, 1985
 Leerssen, J., Nationaal denken in Europa. Amsterdam, 2004
 Said, E.W., Cultuur en Imperialisme. Amsterdam, 1994
 Veer, P. van der, Modern orientalisme – Essays over de westerse beschavingsdrang. Amsterdam, 1995
Literatuur voor de leerling
 Haasse, H., Oeroeg. Amsterdam
 De Sprookjes van Grimm
Strips
 Carin-Rivière-Borile, Victor Sackville – Spion van George V.
 Hergé, Kuifje in Afrika.
 Eric-Franz, De verlorenen van het keizerrijk.
Internetsites
Sites die het imperialisme en nationalisme in de negentiende eeuw expliciet als onderwerp hebben zijn schaars op het
internet. Met een zoekprogramma (bijvoorbeeld: www.google.nl) kunnen wel personen en gebeurtenissen worden
gevonden.
Voor de geschiedenis van Nederland en Nederlands-Indië kunnen de volgende sites gebruikt worden:
 http://histoforum.digischool.nl/ict/Indonesie.htm
 www.platformslavernij.nl
Over de virtuele toegangspoort tot Afrika:
 www.africaserver.nl
Voor docenten:
 www.lib.msu.edu/sowards/Balkan (Steven W. Sowards (Michigan State University); Twenty-five lectures on
modern Balkan history (Balkan in the Age of Nationalism).
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Studiewijzer Module 1 – Afrika: verleden, heden, toekomst
Naam: …………………………………………
Klas: …………………………………………..
Les
1 AK
1 GS
Stof /Titel
H1: openingspagina:
Afrika, twee gezichten
Soort werk
- Bekijk de foto’s en geef je mening
- Vul W1 en W2 in
- Bekijk de kern op de Geo Online
§1: Leven en werken in Nigeria
- Maak de opdrachten 1 t/m 5
- Kijk de opdrachten na
H5: openingspagina:
Waar dit hoofdstuk over gaat
- Maak de opdrachten 1 en 2
- Kijk de opdrachten na
- Bekijk de kern op Sfinx Online
§5.1: Leve het imperialisme!
- Maak de opdrachten 3 t/m 8
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 6 t/m 14
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 9 t/m 13
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 9
- Kijk de opdrachten na
2 AK
§2: Leven en werken in Nigeria
2 GS
§5.1: Leve het imperialisme!
3 AK
§2: Aids in Afrika
3 GS
§5.2: Nieuwe heersers, nieuwe
wetten
- Maak de opdrachten 14 t/m 19
- Kijk de opdrachten na
4 AK
§2: Aids in Afrika
4 GS
§5.2: Nieuwe heersers, nieuwe
wetten
§3: Oorzaken van armoede in
Afrika
- Maak de opdrachten 10 t/m 13
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 20 t/m 24
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 7
- Kijk de opdrachten na
5 AK
5 GS
§5.3: De strijd om nieuwe macht
- Maak de opdrachten 25 t/m 29
- Kijk de opdrachten na
6 AK
6 GS
§3: Oorzaken van armoede in
Afrika
§5.3: De strijd om nieuwe macht
7 AK
§4: Hulp voor Afrika
- Maak de opdrachten 8 t/m 12
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 30 t/m 35
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 8
- Kijk de opdrachten na
7 GS
§5.4 Europa: middelpunt van de
wereld
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
- Maak de opdrachten 36 t/m 40
- Kijk de opdrachten na
Begrippen
Kijk voor extra uitleg ook op de
Geo Online en Sfinx Online
- verstedelijking
- urbanisatie
- zelfverzorgende bedrijven
- commerciële bedrijven
- vluchtsector
- bidonvilles
- infrastructuur
- nationalisme
- imperialisme
- afzetgebied
- nationaal inkomen
Zie les 1 AK
Zie les 1 GS
- demografie
- leeftijdsgrafiek
- bevolkingspiramide
- Congres van Wenen
- restauratie
- invloedssfeer
- Europees Concert
- Duitse Bond
- dubbelmonarchie
Zie les 3 AK
Zie les 3 GS
- kolonie
- dekolonisatie
- invoerrechten
- tariefmuren
- Driekeizerbond
- militaristische propaganda
- natie
- zelfbeschikkingsrecht
Zie les 5 AK
Zie les 5 GS
- ontwikkelingshulp
- noodhulp
- structurele hulp
- duurzame hulp
- kwantitatieve honger
- ondervoeding
- kwalitatieve honger
- Europacentrisme
- Koloniale Conferentie van
Berlijn
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
8 AK
§4: Kansen voor Afrika
8 GS
9 AK
§5.4 Europa: middelpunt van de
wereld
H1: Keuzemenu E
9 GS
§5.8: Afrika en de Europeanen
10 AK
H1: §1 t/m §4
10 GS
H5: §5.1 t/m §5.4 en §5.8
11 AK
Project
Opdracht: Je gaat een reisplan maken voor een reis door Zuid-Afrika. Dit doe je met behulp van de inhoud
van Keuzemenu D uit Hoofdstuk 1 van De Geo.
Stap 1
Het doel is een reisplan te maken door Zuid-Afrika, waarbij je zoveel mogelijk informatie geeft over de
bezienswaardigheden, zowel historisch als geografisch. Dit reisplan maak je met zijn tweeën.
Stap 2
Samen maak je eerst de vragen a t/m b van Keuzemenu D uit Hoofdstuk 1 van je aardrijkskundeboek..
Stap 3
Samen ga je nu informatie verzamelen over een reis naar Zuid-Afrika. Je maakt een reisplan voor minimaal 2
weken en de groep bestaat uit 2 personen. Je reist dus met z’n tweeën en gaat niet met een georganiseerde
reis mee. Zoek de informatie op internet, uit reisbrochures en boeken over Zuid-Afrika.
Stap 4
Presenteer je reisplan aan de klas en lever het reisplan ter beoordeling in bij je docent.
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Presentatie project (1/3 van de
klas)
Presentatie project (1/3 van de
klas)
Presentatie project (1/3 van de
klas)
11 GS
12 AK
12 GS
13 AK
13 GS
14 AK
14 GS
15 AK
15 GS
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
- Maak de opdrachten 9 t/m 15
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 41 t/m 46
- Kijk de opdrachten na
- Maak deze opdracht
- Presenteer je antwoorden
- Maak de opdrachten 79 t/m 86
- Kijk de opdrachten na
Toets tip: gebruik de oefentoetsen
op de Geo Online
Toets tip: gebruik de oefentoetsen
op Sfinx Online
Zie les 7 AK
Zie les 7 GS
- pan-Afrikanisme
- Organisatie van Afrikaanse
Eenheid
- demografie
Alle begrippen
Alle begrippen
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Module 2 – Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa
Deze module maakt een vergelijking tussen de ontwikkelingen in de Verenigde Staten van Amerika en Europa. Bij
geschiedenis leren de leerlingen over de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten en hun politieke structuur.
De drang naar vrijheid heeft het land voor een groot gedeelte gevormd. Om samen sterk te staan in de strijd voor de
onafhankelijkheid zijn de verschillende staten (de vroegere koloniën) in Noord-Amerika gaan samenwerken in een
Unie. De leerling moet zich de vraag stellen of de Verenigde Staten wel de vrijheid kent, waarnaar ze streeft.
Bij aardrijkskunde staat Europa centraal. In Europa zijn veel verschillen in natuur, cultuur en bestaansmiddelen. De
verschillen zijn zo groot, dat je je soms afvraagt of Europa wel bestaat. Toch hebben de landen overeenkomsten die
ervoor hebben gezorgd dat de landen uiteindelijk zijn gaan samenwerken. Maar hoe verloopt deze samenwerking?
1 – Globale planning voor de docent
Titel
Samen of
alleen:
Verenigde
Staten en
Europa
Tijd
5 weken
½ week
3 weken
½ week
Soort stof
basisstof
Kerndoel
36-40, 42,
43, 45en 47
Aardrijkskunde (De Geo)
H2: Europa, verenigd of
versnipperd?
§5 Europa, variatie in de natuur
§6 Europa: bevolking en cultuur
§7 Ongelijkheid in Europa
Geschiedenis (Sfinx)
H3: Amerika: Land van vrijheid?
§3.1 Op zoek naar vrijheid
§3.2 De geboorte van een unie
§3.3 De Amerikaanse grondwet en
de praktijk
§3.5 Go West!
§3.6 Wat is vrijheid?
-
verrijking
36-40, 41
Project
41 en 45
H2: Keuzemenu A, D en
Keuzemenu E
Toets
Toets
groot project: onderzoek naar de Europese Unie
Presentaties
Presentaties
2 – Vaardigheden
In deze module komen de volgende vaardigheden aan bod.
Aardrijkskunde
De leerling moet:
 de variatie van het klimaat kunnen verklaren;
 opvallende kenmerken van Europa’s natuurlijke omstandigheden kunnen beschrijven;
 kunnen beschrijven welke gevolgen de Europese bevolkingsgroei heeft voor de vergrijzing;
 duidelijk kunnen maken dat Europa behoort tot de westerse wereld;
 kunnen beschrijven op welke twee niveaus geprobeerd wordt om ruzie en oorlog te voorkomen;
 kunnen beschrijven en verklaren hoe de Europese Unie de gelijkheid en ongelijkheid in Europa vergroot;
 regionale verschillen beschrijven en verklaren binnen Europa.
Geschiedenis
De leerlingen kunnen:
 met het oog op de beantwoording van een gegeven of een door hen zelf gestelde vraag hun behoefte aan
historische informatie vaststellen en relevante (elektronische) bronnen en/of bronfragmenten selecteren, daarbij
lettend op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit;
 ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen;
 verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen;
 zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens;
 ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren;
 enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven;
 kenmerken noemen van een rechtsstaat en de historische en hedendaagse betekenis van grondwet en
grondrechten beschrijven.
3 – Groot Project
De leerlingen onderzoeken de volgende hoofdvraag: Wie neemt de beslissingen in de Europese Unie? Ze
werken in groepjes van 3 personen. Leidraad voor de werkwijze is het stappenplan B12 uit het Basisboek van De
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Geo, uitgebreid met meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint
presentatie. Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk.
4 – Literatuur
Literatuur voor de docent
 Bilt, E. van de, en J. Toebes, red., Een samenleving op de rails. De Verenigde Staten tussen 1776 en 1917. Nijmegen,
1995.
 Jones, M., The limits of liberty. American History 1607-1980. Oxford, 1983.
 Kaspi, A., Geschiedenis van de Verenigde Staten. Utrecht, 1988.
 Kroes, R., Naar het beeld van de vrijheid. Immigranten en Amerika. Amsterdam/Dieren, 1986.
 Kroes, R., Nederlandse pioniers in het Amerikaanse westen. Amsterdam, 1989.
 Kroes, R., De leegte van Amerika. Amsterdam, 1992.
 Lafeber, C.V., Amerika. Van Washington tot Wilson. Goirle, 1995.
 Oudheusden, J. van, De Amerikaanse geschiedenis in een notendop, Amsterdam, 2000.
 Presser, J., Amerika. Van Kolonie tot wereldmacht. Amsterdam, 1976.
 Rossem, M. van, De Verenigde Staten in de twintigste eeuw. Den Haag, 2003.
 Schulte Nordholt, J.W., Het volk dat in duisternis wandelt. Arnhem, 1968.
 Schulte Nordholt, J.W., Voorbeeld in de verte. Baarn, 1979.
 Schulte Nordholt, J.W., Triomf en tragiek van de vrijheid. Amsterdam, 1985.
 Schulte Nordholt, J.W., De mythe van het westen. Amsterdam, 1992.
Literatuur voor de leerling
 Beecher Stowe, H., De hut van oom Tom (diverse edities beschikbaar).
 Coolwijk, M. van de, Het graf van Volkvanger. Utrecht, 2002.
 Deary, T., Die verbazingwekkende Verenigde Staten. Alkmaar, 2002.
 Graddesz Hellinga, G., De weg naar Suckersville. Amsterdam, 2000.
 Graddesz Hellinga, G., De vlucht naar het noorden. Amsterdam, 2002.
 Rees, C., Bloedzusters. Amsterdam, 2002.
 Tademy, L., Dochters van Cane Rivier. Amsterdam, 2003.
 Vijgen, Th., Amerika! Een reis door het land van Donald Duck en Coca Cola. Nijmegen, 2000.
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Studiewijzer Module 2: Samen of alleen: Verenigde Staten en
Europa
Naam: ……………………………..
Klas: ………………………………
Les
Stof/Titel
1 AK
H2: openingspagina
Europa, verenigd of versnipperd?
1 GS
Soort werk
- Vul werkblad W17 in.
- Bekijk de kern op de Geo Online
§5: Europa, variatie in de natuur
- Maak de opdrachten 1 t/m 5
- Kijk de opdrachten na
H3: Amerika: land van vrijheid?
Waar dit hoofdstuk over gaat
- Maak de opdrachten 1 t/m 4
- Kijk de opdrachten na
- Bekijk de kern op Sfinx Online
§3.1: Op zoek naar vrijheid
- Maak de opdrachten 5 t/m 10
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 6 t/m 16
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 11 t/m 18
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 5
- Kijk de opdrachten na
2 AK
§5: Europa, variatie in de natuur
2 GS
§3.1: Op zoek naar vrijheid
3 AK
§6: Europa: bevolking en cultuur
3 GS
§3.2: De geboorte van een unie
- Maak de opdrachten 19 t/m 25
- Kijk de opdrachten na
4 AK
§6: Europa: bevolking en cultuur
4 GS
§3.2: De geboorte van een unie
5 AK
§7: Ongelijkheid in Europa
- Maak de opdrachten 6 t/m 11
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 26 t/m 31
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 7
- Kijk de opdrachten na
5 GS
§3.3: De Amerikaanse grondwet
en de praktijk
- Maak de opdrachten 32 t/m 38
- Kijk de opdrachten na
6 AK
§7: Ongelijkheid in Europa
6 GS
7 AK
§3.3: De Amerikaanse grondwet
en de praktijk
H2: Keuzemenu A
7 GS
§3.5: Go West!
- Maak de opdrachten 8 t/m 13
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 39 t/m 44
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 4
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 58 t/m 62
- Kijk de opdrachten na
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Begrippen
Kijk voor extra uitleg ook op de
Geo Online en Sfinx Online
- schiereiland
- gelede kust
- reliëf
- temperatuurfactor
- aanlandige wind
- aflandige wind
- zeestromen
- Nieuwe wereld
- staatskerk
- kolonisatie
- Pilgrimfathers
Zie les 1 AK
Zie les 1 GS
- ontgroening
- vergrijzing
- Europese integratie
- regionale autonomie
- boycot
- Boston Tea Party
- Onafhankelijkheidsverklaring
- unie
Zie les 3 AK
Zie les 3 GS
- Europese kernregio
- Industriële revolutie
- kennisintensieve industrie
- arbeidsmarkt
- consumentenmarkt
- president
- republikeins stelsel
- Congres, Senaat
- Huis van Afgevaardigden
- Hooggerechtshof
- amendement
- reservaat
Zie les 5 AK
Zie les 5 GS
- frontier
- pionier
- reconstructie
- Ku klux Klan
- discriminatie
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
8 AK
H2: Keuzemenu D
8 GS
§3.5: Go West!
9 AK
H2: Keuzemenu E
9 GS
§3.6: Wat is vrijheid?
10 AK
H2: Keuzemenu E
10 GS
§3.6: Wat is vrijheid?
11 AK
H2: §5 t/m §7
11 GS
H3: §3.1, §3.2, §3.3, §3.5 en §3.6
12 AK
Groot project
Opdracht: Je gaat een onderzoek doen naar de Europese Unie. Je werkt in een groepje van maximaal drie
personen. Jullie werken volgens het Stappenplan B12 van het Basisboek van De Geo, uitgebreid met
meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie.
Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk .
Stap 1
De onderzoeksvraag (hoofdvraag) is: Wie neemt de beslissingen in de Europese Unie?
Bedenk minimaal 10 deelvragen, bijvoorbeeld:
 Welke landen zijn lid van de Unie?
 Welke Europese instanties mogen over welk onderwerp beslissen?
 Hoe is de Europese Unie ontstaan?
Stap 2
Maak een onderzoeksplan: wie doet wat en wanneer.
Stap 3
Ga nu informatie verzamelen. Je maakt daarbij gebruik van de eerder geleerde begrippen en de lesstof uit De
Geo en Sfinx. Daarnaast vind je verschillende bronnen via internet, Encarta en boeken. Een tip: ga eens
langs bij het postkantoor of schrijf naar postbus 51 voor info en plaatjes over de Europese Unie) Gebruik in
ieder geval de volgende internetsites:
 http://europa.eu.int/index_nl.htm
 www.eu.nl
 www.europasite.net
Stap 4
Verwerk de informatie die je hebt gevonden. Selecteer: wat heb je echt nodig en wat is betrouwbaar?
Stap 5
Beantwoord eerst de deelvragen en geef tenslotte het antwoord op de hoofdvraag (de conclusie)
Stap 6
Laat via een presentatie aan anderen het resultaat van het onderzoek zien.
Het werkstuk bestaat uit de volgende onderdelen:
 voorkant voorzien van namen, klas en titel;
 inhoudsopgave;
 beschrijving van de ontstaansgeschiedenis van de Europese Unie;
 overzicht van de leden van de Europese Unie;
 uitleg over welke instanties beslissingen nemen over welke onderwerpen;
 uitleg over de rol van de Raad van ministers;
 de deelvragen met de antwoorden;
 conclusie (antwoord op de hoofdvraag);
 eigen mening;
 overzicht van de door jullie gebruikte bronnen.
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
- Maak de opdrachten 1 t/m 5
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 63 t/m 68
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten van dit
keuzemenu met z’n tweeën
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 69 t/m 74
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten van dit
keuzemenu met z’n tweeën af
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 75 t/m 79
- Kijk de opdrachten na
Toets gebruik de oefentoetsen op
de Geo Online
Toets gebruik de oefentoetsen op
Sfinx Online
Zie les 7 GS
- apartheidssysteem
- Civil Rights Act
- positieve discriminatie
- Afro-Amerikanen
Zie les 9 GS
Alle begrippen
Alle begrippen
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
12 GS
13 AK
13 GS
14 AK
14 GS
15 AK
15 GS
16 AK
16 GS
17 AK
17 GS
18 AK
18 GS
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Presentaties
Presentaties
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Module 3 – Grote veranderingen: Rampen en revoluties
Deze module gaat over gebeurtenissen die voor mensen grote veranderingen teweeg brengen: rampen en revoluties.
Bij geschiedenis leren de leerlingen over de Franse Revolutie. In die periode kwam de (gegoede) bevolking in opstand
tegen de oneerlijke verdeling van de macht. Ze zetten de koning af en wilden graag zelf beslissen. Dit was een grote
verandering die nu nog gevolgen heeft voor de meeste Europese landen.
Bij aardrijkskunde wordt ingegaan op de oorzaken en gevolgen van (natuur)rampen. Er wordt gekeken naar de
verschillende soorten rampen en hoe de mensen daardoor hun leven moeten veranderen.
1 – Globale planning voor de docent
Titel
Grote
verandering
en: rampen
en revolutie
Tijd
5 weken
Soort stof
basisstof
Kerndoel
36-40, 42 en
44
Aardrijkskunde (De Geo)
H3: Rampen
§9 Vulkanen en aardbevingen
§10 Natuurrampen en
ontwikkelingspeil
§11 Milieurampen
§12 Milieuproblemen in de Alpen
verrijking
36-40, 42 en
44
41
H3: Keuzemenu B en
Keuzemenu C
klein project: rampen en revoluties in het nieuws
Toets
Toets
1½ week project
½ week
Geschiedenis (Sfinx)
H2: Revolutie, razernij en reactie
§2.1 Een absoluut vorst
§2.2 De drie standen en de koning
§2.3 Revolutie!
§2.4 Vrijheid, gelijkheid en
broederschap?
§2.5 Het einde van de Revolutie?
§2.6 Wat betekende de Franse
Revolutie?
-
2 – Vaardigheden
In deze module komen de volgende vaardigheden aan bod.
Aardrijkskunde
De leerling moet:
 uitleg kunnen geven over de oorzaken en gevolgen van vulkanen en aardbevingen;
 kunnen uitleggen op welke manier het ontwikkelingspeil van een land van invloed kan zijn op de gevolgen van
natuurrampen;
 kunnen verklaren waarom er op bepaalde plaatsen watervervuiling is;
 kunnen aangeven op welke schaalniveaus rampen zich afspelen;
 een beargumenteerde mening kunnen geven over een stelling.
Geschiedenis
De leerlingen kunnen:
 ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen;
 verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen;
 zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens;
 ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren;
 op het gebied van geschiedenis of staatsinrichting zo zelfstandig mogelijk een eenvoudig onderzoek van
beperkte omvang in de eigen omgeving verrichten en daarbij bovenstaande vaardigheden toepassen;
 aan de hand van voorbeelden uit het zeventiende eeuwse, het vroeg-industriële en het hedendaagse Nederland
herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als
afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse;
 hoofdlijnen in het ontstaan en de verdere bestuurlijk-politieke ontwikkeling van de Nederlandse staat
weergeven;
 kenmerken noemen van een rechtsstaat en de historische en hedendaagse betekenis van grondwet en
grondrechten beschrijven.
3 – Klein Project
In anderhalve week werken de leerlingen bij aardrijkskunde en geschiedenis aan een klein project. Ze gaan in het
nieuws op zoek naar rampen of revoluties die net hebben plaatsgevonden in wereld. Hiervoor gebruiken ze het
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Stappenplan van Basisboek B12 uit De Geo. Daarnaast hebben ze natuurlijk de kennis uit de beide hoofdstukken
nodig. Ook het gebruik van actuele media als internet en kranten is een vereiste.
4 – Literatuur en internet
Literatuur voor de docent
 Goodwin, A., De Franse Revolutie. Zeist, 1960
 Haar, J., ter, De Franse Revolutie. Haarlem, 1961
 Hofman, P., Geschiedenis deel 3 De franse revolutie deel 2; zie ook: http://www.pimfortuyn.nl/pfforum/topic.asp?TOPIC_ID=26137
 Leber, W.B., Historische begrippen. Groningen, 1975
 Rose, R.B., The making of the 'sans-culottes': Democratic ideas and institutions, 1789-92, 1983
 Soboul, A., The Sans-culottes: The Popular Movement and Revolutionary Government, 1793-1794, 1980
Literatuur voor de leerling
 Dowd, D.L., De Franse Revolutie.
 Vlugt, S., van der, De guillotine.
 Ter Haar, J., De Franse Revolutie. Haarlem, 1961
Internetsites
 http://www.onsverleden.net/ (Franse Revolutie)
 http://www.prevos.net/cultuur/c09211/glossarium.htm
 http://www.prevos.net/cultuur/c09211/leereenheid18.htm
 http://www.pim-fortuyn.nl/pfforum/topic.asp?TOPIC_ID=26137
 http://www.historischhuis.nl/Nieuwe/NieuweFrRev.html
 http://history.hanover.edu/texts/cahiers1.html
 http://www.lemniscaat.nl/guillotine.html
 http://histoforum.digischool.nl/ict/frrevolutie.htm
 http://www.zum.de/psm /frz_rev/frz_besw.php
 http://www.historischhuis.nl
Franse Revolutie:
 http://histoforum.digischool.nl/ict/frrevolutie.htm
 http://www.despin.net/lessen/Franse_revolutie/
Hoofddoekverbod:
 http://www.google.nl/search?as_q=hoofddoekverbod
 http://archief.telegraaf.nl/
 www.nrc.nl/opinie
 http://archief.telegraaf.nl/artikel.fpl?i
 http://scholieren.nrc.nl/vakken/artikelen/2002/26draai.shtml (Scholierenweekkrant NRC-H)
 http://scholieren.nrc.nl/weekkrant/2001/16/5.shtml
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Studiewijzer Module 3: Grote veranderingen: Rampen en
revoluties
Naam: ……………………………..
Klas: ………………………………
Les
1 AK
1 GS
Stof/Titel
H3:openingspagina
Rampen
Soort werk
- Vul werkblad W34 in.
- Bekijk de kern op de Geo Online
§9: Vulkanen en aardbevingen
- Maak de opdrachten 1 t/m 7
- Kijk de opdrachten na
H2: Revolutie, razernij en reactie
Waar dit hoofdstuk over gaat
- Maak de opdrachten 1 t/m 3
- Kijk de opdrachten na
- Bekijk de kern op Sfinx Online
§2.1: Een absoluut vorst
- Maak de opdrachten 4 t/m 7
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 8 t/m 13
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 8 t/m 14
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 9
- Kijk de opdrachten na
2 AK
§9: Vulkanen en aardbevingen
2 GS
§2.1: Een absoluut vorst
3 AK
§10: Natuurrampen en
ontwikkelingspeil
3 GS
§2.2: De drie standen en de koning - Maak de opdrachten 15 t/m 20
- Kijk de opdrachten na
4 AK
§10: Natuurrampen en
- Maak de opdrachten 10 t/m 14
ontwikkelingspeil
- Kijk de opdrachten na
§2.2: De drie standen en de koning - Maak de opdrachten 21 t/m 24
- Kijk de opdrachten na
§11: Milieurampen
- Maak de opdrachten 1 t/m 4
- Kijk de opdrachten na
4 GS
5 AK
5 GS
§2.3: Revolutie!
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
- Maak de opdrachten 25 t/m 30
- Kijk de opdrachten na
Begrippen
Kijk voor extra uitleg ook op de
Geo Online en Sfinx Online
- exogene krachten
- endogene krachten
- verwering
- erosie
- magma
- breuken
- aardbevingen
- lava
- vulkaan
- schollen
- platen
- hypocentrum
- epicentrum
- seismoloog
- schaal van Richter
- postvulkanisch
- revolutie
- Zonnekoning
- absolutisme
Zie les 1 AK
Zie les 1 GS
- moesson
- tropische cycloon
- bodemerosie
- standenmaatschappij
- privilege
- bourgeoisie
- pacht in natura
- Staten-Generaal
Zie les 3 AK
Zie les 3 GS
- schaalniveau
- broeikaseffect
- luchtvervuiling
- zure regen
- koolzuurgas
- versterkt broeikaseffect
- waterzuivering
- grensoverschrijdende vervuiling
- milieuramp
- Nationale Vergadering
- constitutie
- vrijheid, gelijkheid en
broederschap
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
6 AK
§11: Milieurampen
6 GS
§2.3: Revolutie!
7 AK
§12: Milieuproblemen in de Alpen
7 GS
§2.4: Vrijheid, gelijkheid en
broederschap?
8 AK
§12: Milieuproblemen in de Alpen
8 GS
9 AK
§2.4: Vrijheid, gelijkheid en
broederschap?
H3: Keuzemenu B
9 GS
§ 2.5 Het einde van de Revolutie?
10 AK
H3: Keuzemenu C
10 GS
§2.6: Wat betekende de Franse
- politiek
Revolutie?
- staat
Klein project
Opdracht: Rampen of revoluties in het nieuws. Je gaat in het nieuws op zoek naar rampen of revoluties die
net hebben plaatsgevonden in wereld. Hiervoor gebruik je het stappenplan B12 uit het Basisboek van De
Geo.
Stap 1
Maak groepjes van twee of drie. Je gaat een ramp of revolutie die op dit moment in het nieuws uitzoeken.
Dit doe je aan de hand van het stappenplan B12.
Stap 2
Kijk in de media (internet, kranten, tijdschrijften, enzovoort) waar ergens in de wereld de afgelopen tijd een
ramp of revolutie heeft plaats gevonden en kies er één uit.
Stap 3
Loop de verschillende stappen af uit het B12 Stappenplan eigen onderzoek van De Geo Basisboek.
Stap 4
Presenteer je bevindingen aan je docent(e).
Gebruik B12 Stappenplan uit het Basisboek van De Geo, de inhoud over revolutie in hoofdstuk 2 van Sfinx,
hoofdstuk 3 over rampen uit de Geo, Encarta, Internet, tijdschriften en kranten.
Project
Project
Project
Project
Project
H3: §9 t/m §12
Toets gebruik de oefentoetsen op
Alle begrippen
De Geo Online
H2: §2.1 t/m §2.6
Toets gebruik de oefentoetsen op
Alle begrippen
Sfinx Online
11 AK
11 GS
12 AK
12 GS
13 AK
13 GS
14 AK
14 GS
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
- Maak de opdrachten 5 t/m 11
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 31 t/m 35
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 4
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 36 t/m 41
- Kijk de opdrachten na
- Ancien Régime
- staatsgreep
Zie les 5 AK
- Maak opdracht 5
- Kijk de opdracht na
- Maak de opdrachten 42 t/m 45
- Kijk de opdrachten na
- Maak de puzzel van W44
- Kijk de puzzel na
- Maak de opdrachten 47, 50, 51, 52
en 54
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 7 van
dit keuzemenu met z’n tweetjes
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 59 t/m 68
- Kijk de opdrachten na
Zie les 5 GS
- pas
- doorvoerverkeer
- Verklaring van de Rechten van
de Mens en van de Burger
- burger
- sansculotten
- nationaliseren
- inflatie
Zie les 7 AK
Zie les 7 GS
- Jacobijnen
- terreur
- Directoire
- Code Napoléon
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Module 4 – Industrie in opkomst
Deze module gaat over de opkomst van de industrie en welke rol deze speelt in het leven van de mensen en
economie van landen. Bij geschiedenis leren de leerlingen over de Industriële Revolutie in Europa tussen 1750 en
1850. In die periode werd landbouw langzaam maar zeker vervangen door industrie als belangrijkste middel van
bestaan. Dit was een grote verandering die nu nog gevolgen heeft.
Bij aardrijkskunde wordt ingegaan op Azië als werelddeel dat economisch in opkomst is. Door de grote
bevolkingsgroei is arbeid daar goedkoop. Veel bedrijven gaan naar dit gebied voor hun (goedkope) productie. De
industrie en de export van producten maakt in dit gebied een grote groei door. Daarmee neemt ook de ontwikkeling
van de landen toe.
1 – Globale planning voor de docent
Titel
Industrie in
opkomst
Tijd
5 weken
½ week
3 weken
Soort stof
basisstof
Kerndoel
36-40, 42 en
47
Aardrijkskunde (De Geo)
H4: Azië, een werelddeel in
opkomst
§13 Verandering op het
platteland
§14 China komt eraan
§15 Japan, een oude tijger
§16 Jij en globalisering
verrijking
36-40, 42
en47
project
41
H4: Keuzemenu B en
Keuzemenu C
Toets
Toets
groot vakoverstijgend project: onderzoek naar de rol van de
industrie in een Aziatisch land naar keuze.
Presentaties
Presentaties
½ week
Geschiedenis (Sfinx)
H4: De Industriële Revolutie
§4.1 En de boer, hij ploegde voort
§4.3 De industrie komt op stoom
§4.4 Voor een handvol stuivers
§6.2 De macht van industrialisatie
§4.6 Is elke verandering vooruitgang?
2 – Vaardigheden
In deze module komen de volgende vaardigheden aan bod.
Aardrijkskunde
De leerling moet:
 veranderingen op het Aziatische platteland kunnen beschrijven en verklaren;
 een verband kunnen leggen tussen geboortecijfer en welvaart;
 de economische verandering in China beschrijven en verklaren;
 de rol van Azië als producent én afzetmarkt beschrijven en verklaren;
 het economische succes van Japan verklaren;
 landen met elkaar vergelijken aan de hand van ontwikkelingskenmerken;
 een eigen mening kunnen geven over kinderarbeid;
 uitleg kunnen geven wat de leerling zelf te maken heeft met globalisering.
Geschiedenis
De leerlingen kunnen:
 met het oog op de beantwoording van een gegeven of een door hen zelf gestelde vraag hun behoefte aan
historische informatie vaststellen en relevante bronnen en/of bronfragmenten selecteren, daarbij lettend op
bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit;
 ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen;
 verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen;
 zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens;
 ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren;
 enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven;
 voorbeelden geven van milieuvraagstukken zoals die zich sinds de industrialisatie voordeden, deze beschrijven
en verklaren.
3 – Groot Project
De leerlingen onderzoeken de volgende hoofdvraag: Wat is de rol van de industrie in een Aziatisch land van je
keuze (bijv. Indonesië, India enz.) Ze werken in groepjes van 4 personen. Leidraad voor de werkwijze is het
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
stappenplan B12 uit het Basisboek van De Geo, uitgebreid met meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor
de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie. Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk.
4 – Literatuur en internet
Literatuur voor de docent
 Ashton, T.S., Economic and Social Investigations in Manchester, 1833-1933. A Centenary History of the Manchester
Statistical Society, London. 1934 (1977)
 Boyson, R., The Ashworth Cotton Enterprise. The Rise and Fall of a family firm, 1818-1880. Oxford, 1970
 Burton, A., The Rise & Fall of King Cotton. London, 1984
 Charlesworth, A., e.a., An atlas of industrial protest in Britain 1750-1990. Hampshire/London, s.a.
 Coleman, D.C., Myth, history and the Industrial Revolution. London, 1992
 Collier, F., The family economy of the working classes in the cotton industry 1784-1833. Manchester, 1965
 Crafts, N.F.R., British Economic Growth during the Industrial Revolution. Oxford, 1985
 Davis, R., The Industrial Revolution and British Overseas Trade. Leicester, 1979
 Diederiks, H.A., e.a., Van agrarische samenleving naar verzorgingsstaat. De modernisering van West-Europa sinds de vijftiende
eeuw. Groningen, 1994
 Engels, F., De toestand van de arbeidersklasse in Engeland. Naar eigen aanschouwingen en authentieke bronnen. Moskou,
1976 (vertaling van originele Duitstalige uitgave uit 1845)
 Farnie, D.A., The English Cotton Industry and the World Market, 1815-96. Oxford University Press, 1979
 Glen, R., Urban Workers in the Industrial Revolution. London/New York, 1984
 Hooff, G. van, 'Katoenspinnen' in: H.W. Lintsen, e.a., red., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van
een moderne samenleving 1800-1890. Deel III. Zutphen, 1993, 27-41.
 Hooff, G. van, 'Katoenweven' in: H.W. Lintsen, e.a., red., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van
een moderne samenleving 1800-1890. Deel III. Zutphen, 1993, 43-55.
 Lis, C. en H. Soly, Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa. Antwerpen/Amsterdam, 1980
 Moynahan, B., De eeuw van Engeland. Honderd jaar Britse geschiedenis. Amsterdam 1997
 Pieterson, M., red., Het technisch labyrinth. Een maatschappijgeschiedenis van drie industriële revoluties.
Meppel/Amsterdam, 1981
 Righart, H., red., De trage revolutie. Over de wording van industriële samenlevingen. Meppel/Amsterdam, 1991
 Rose, M.B., ed., The Lancashire cotton industry. A History since 1700. Preston, 1996
 Swaan, A. de, Zorg en de Staat. Welzijn, onderwijs en gezondheidszorg in Europa en de Verenigde Staten in de nieuwe tijd.
Amsterdam, 1989
 Walton, J.K., Lancashire. A Social History, 1558-1939. Manchester, 1987
Literatuur voor de leerling
 Dickens, C., Nicholas Nickleby (1838-1839).
 Dickens, C., Oliver Twist (1837-1838).
 Gaskell, E., Cranford (1853).
 Gaskell, E., Mary Barton, a tale of Manchester life (1848).
Internet
 Via www.cottontimes.co.uk komt u bij een uitgebreide site over de Industriële Revolutie in Engeland. De site
beschrijft hoe het gebeurde. De uitvinders, hervormers, politici en fabrikanten passeren de revue.
 www.spartacus.schoolnet.co.uk/Britain.html is een uitgebreide site met veel bronnen over de Britse geschiedenis.
 www.woodberry.org/acad/hist/irwww/index.html is een site over de Engelse Industriële Revolutie. De site legt de
nadruk op textiel, transport en de metaalindustrie.
 Alles over vrouwen in het negentiende-eeuwse Engeland is te vinden op www.victorianweb.org.
 Het bekende Internet Modern History Sourcebook heeft een sectie over de Industriële Revolutie. Het adres is:
www.fordham.edu/halsall/mod/modsbook14.html.
 Tot slot een site over de Britse arbeidersgeschiedenis: www.qbradley.freeserve.co.uk.
 Op de site van het Nationaal Archief wordt de Industriële Revolutie toegepast op de Nederlandse
textielindustrie: www.nationaalarchief.nl/onderwijs.
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Studiewijzer Module 4: Industrie in opkomst
Naam: ……………………………..
Klas: ………………………………
Les
1 AK
Stof/Titel
H4: openingspagina
Azië, een werelddeel in opkomst
Soort werk
- Vul werkblad W49 in.
- Bekijk de kern op De Geo Online
§13: Verandering op het platteland - Maak de opdrachten 1 t/m 4
- Kijk de opdrachten na
1 GS
2 AK
2 GS
3 AK
H4: De Industriële Revolutie
Waar dit hoofdstuk over gaat
- Maak de opdrachten 1 en 2
- Kijk de opdrachten na
- Bekijk de kern op Sfinx Online
§4.1: En de boer, hij ploegde voort - Maak de opdrachten 3 t/m 7
- Kijk de opdrachten na
§13: Verandering op het platteland - Maak de opdrachten 5 t/m 10
- Kijk de opdrachten na
§4.1: En de boer, hij ploegde voort - Maak de opdrachten 8 t/m 14
- Kijk de opdrachten na
§14: China komt eraan
- Maak de opdrachten 1 t/m 7
- Kijk de opdrachten na
3 GS
§4.3: De industrie komt op stoom
- Maak de opdrachten 27 t/m 31
- Kijk de opdrachten na
4 AK
§14: China komt eraan
4 GS
§4.3: De industrie komt op stoom
5 AK
§15: Japan, een oude tijger
- Maak de opdrachten 8 t/m 14
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 32 t/m 35
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 6
- Kijk de opdrachten na
5 GS
§4.4: Voor een handvol stuivers
6 AK
6 GS
7 AK
7 GS
8 AK
Begrippen
Kijk voor extra uitleg ook op de
Geo Online en Sfinx Online
- natte rijstbouw
- arbeidsintensief
- Groene Revolutie
- commercialisering
- mechanisering
- family-planning
- Industriële Revolutie
- drieslagstelsel
- handelsgewas
Zie les 1 AK
Zie les 1 GS
- speciale economische zone
- multinationale onderneming
- multinational
- globalisering
- lagelonenlanden
- tijgerlanden
- kop-staart-formule
- spierkracht
- waterkracht
- fabriek
- stoomkracht
Zie les 3 AK
Zie les 3 GS
- natuurlijke factor
- menselijke factor
- handelsbalans
- betalingsbalans
- delfstoffen
- investeren
- uitschuiven
- fabrikant
- arbeider
Zie les 5 AK
- Maak de opdrachten 36 t/m 40
- Kijk de opdrachten na
§15: Japan, een oude tijger
- Maak de opdrachten 7 t/m 13
- Kijk de opdrachten na
§4.4: Voor een handvol stuivers
- Maak de opdrachten 41 t/m 45
Zie les 5 GS
- Kijk de opdrachten na
§16: Jij en globalisering
- Maak de opdrachten 1 t/m 4
- kinderarbeid
- Kijk de opdrachten na
§6.2: De macht van industrialisatie - Maak de opdrachten 16, 17, 18, 20 - zware industrie
t/m 24
- Kijk de opdrachten na
H4: Keuzemenu B
- Maak de opdrachten 1 t/m 6
- Kijk de opdrachten na
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
8 GS
§4.6: Is elke verandering
vooruitgang
- Maak de opdrachten 58 t/m 64
- Kijk de opdrachten na
9 AK
H4: Keuzemenu C
9 GS
10 AK
§4.6: Is elke verandering
vooruitgang?
H4: Keuzemenu C
- Maak de opdrachten van dit
keuzemenu met z’n tweeën
- Maak de opdrachten 65 t/m 68
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten van dit
keuzemenu met z’n tweeën af
- Kijk de opdrachten na
10 GS
11 AK
Uitlooples
H4: §13 t/m §16
11 GS
H4: §4.1, §4.3, §4.4, §6.2 en §4.6
12 AK
Groot vakoverstijgend project
Opdracht: Je gaat de rol van de industrie in een Aziatisch land naar keuze onderzoeken. Je werkt in een
groepje van vier personen Jullie werken volgens het stappenplan van Basisboek B12, uitgebreid met
meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie.
Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk .
Stap 1
De onderzoeksvraag (hoofdvraag) is: Wat is de rol van de industrie in een Aziatisch land van je keuze
(bijvoorbeeld Indonesië, India, enzovoort)?
Bedenk minimaal 10 deelvragen, bijvoorbeeld:
 Welk gedeelte van de economie van het land bestaat uit de industrie en welke industrieën zijn dat?
 Welke kenmerken van een industriële maatschappij vind je terug in dat land?
 Hoe is de industrie in dat land ontwikkeld? Was er sprake van een kolonisator die de industrie op gang
bracht?
Stap 2
Maak een onderzoeksplan: Wie doet wat en wanneer.
Stap 3
Verzamel nu je informatie. We gebruiken o.a. de eerder geleerde begrippen, van De Geo en Sfinx
verschillende bronnen zoals: internet, Encarta en boeken (tip: reisbureau voor info en plaatjes)
Stap 4
Selecteer de informatie: wat heb je echt nodig en wat is betrouwbaar?
Stap 5
Beantwoord eerst de deelvragen en geef tenslotte het antwoord op de hoofdvraag (de conclusie).
Stap 6
Laat via een presentatie aan anderen het resultaat van het onderzoek zien.
Het werkstuk bestaat uit de volgende onderdelen:
 voorkant voorzien van namen, klas en titel;
 inhoudsopgave;
 de geografische ligging van het land;
 algemene informatie over het land;
 algemene informatie verleden van het land;
 de natuurlijke grondstoffen van het land;
 de deelvragen met de antwoorden;
 conclusie (antwoord op de hoofdvraag);
 eigen mening;
 overzicht van de door jullie gebruikte bronnen.
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Toets gebruik de oefentoetsen op
de Geo Online
Toets gebruik de oefentoetsen op
Sfinx Online
- oorzaak
- gevolg
- bestaansminimum
- staking
- vakbond
- één-kind-politiek
Zie les 8 GS
Zie les 9 AK
Alle begrippen
Alle begrippen
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
12 GS
13 AK
13 GS
14 AK
14 GS
15 AK
15 GS
16 AK
16 GS
17 AK
17 GS
18 AK
18 GS
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
Project
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Presentaties
Presentaties
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Module 5 – Nederland vroeger en nu
Bij aardrijkskunde staat Nederland en de veranderingen van de inrichting van ons land centraal. Er is aandacht voor
de verschillen en overeenkomsten tussen stad en platteland. Ook wordt gekeken naar de verkeersproblematiek.
Bij geschiedenis wordt ingegaan op Nederland in de Gouden Eeuw.
1 – Globale planning voor de docent
Tijd
5 weken
1½ week
Soort stof Kerndoel
basisstof
36-40, 42
en 43
Aardrijkskunde (De Geo)
H5: Nederland verandert
§17 De stad vernieuwen
§18 De stad uit, de stad in
§19 Het landelijk gebied
§20 Verkeer en inrichting
verrijking
H5: Keuzemenu B en
Keuzemenu C
project: een fotocollage maken van de ontwikkeling van Nederlandse
steden
Toets
Toets
project
37, 39, 41
½ week
Geschiedenis (Sfinx)
H1: Een Gouden Eeuw
§1.1 Geen zee te hoog
§1.2 Rijk worden in de Republiek
§1.3 Kunstenaars en kunstkopers
§1.4 Van Malle Babbe tot huisvrouw
§1.5 In Holland staat een huis …
§1.6 Was het goud dat er blonk?
§4.5 Een dak boven het hoofd
2 – Vaardigheden
De volgende vaardigheden komen in deze module aan bod.
Aardrijkskunde
De leerling moet:
 de inrichting van stedelijke en landelijke gebieden in Nederland kunnen beschrijven en verklaren;
 atlaskaarten met betrekking tot de inrichting en bevolking van stedelijke en landelijke gebieden in Nederland
kunnen lezen en verklaren;
 een mening onder woorden kunnen brengen;
 verkeersproblemen in Nederland kunnen beschrijven en verklaren.
Geschiedenis
De leerlingen kunnen:
 relevante bronnen en/of bronfragmenten selecteren, daarbij lettend op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en
representativiteit;
 ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen;
 verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen;
 zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens;
 ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren;
 enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven;
 aan de hand van voorbeelden uit het zeventiende eeuwse, het vroeg industriële en het hedendaagse Nederland
herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als
afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse.
3 – Project
Bij dit project gaan leerlingen een fotocollage maken van de ontwikkeling van Nederlandse steden. De periode
beslaat de periode van de Gouden Eeuw tot nu. In overleg met de docent wordt bepaald of het een bestaande stad
moet zijn of dat het ook meer in het algemeen over de ontwikkeling van Nederlandse steden mag gaan.
4 – Literatuur en internet
Literatuur voor de docent
 Akveld, L. en Jacobs, E.M. (red.), De kleurrijke wereld van de VOC (Nationaal Jubileumboek VOC 1602/2002).
Bussum/Amsterdam, 2002
 Ashley, M., The Golden Century. Europe 1598-1715. London, 2002 (herdruk 1969)
 Biewenga, A., De Kaap de Goede Hoop. Een Nederlandse vestigingskolonie 1680-1730. Amsterdam, 1999
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo












Boxer, C.R., Zeevarend Nederland en zijn wereldrijk 1600-1800, Amsterdam, 2002 (Rainbow Paperback uitgave van
1965)
Canny, N. (red.), The Origins of Empire. British Overseas Enterprise to the Close of the Seventeenth Century (The Oxford
History of the British Empire, vol. I). Oxford, 2001
Dijksterhuis, E.J., De mechanisering van het wereldbeeld. Amsterdam, 2000
Emmer, P.C., De Nederlandse slavenhandel 1500-1850. Amsterdam/Antwerpen, 2003
Gaastra, F.S., De geschiedenis van de VOC. Zutphen, 2002
Haak, B., Hollandse schilders in de Gouden Eeuw. Zwolle, 2003 (herdruk 1984)
Heijer, H. den, De geschiedenis van de WIC. Zutphen, 2002
Huizinga, J., Nederland’s beschaving in de zeventiende eeuw. Haarlem, 1941
Israel, J.I., De Republiek 1477-1806. Franeker, 2001
Noordervliet, N., Nederland in de Gouden Eeuw. Zwolle/Amsterdam, 2003
Prak, M., Gouden Eeuw. Het raadsel van de Republiek. Nijmegen, 2002
Stipriaan, R. van, Ooggetuigen van de Gouden Eeuw in meer dan honderd reportages. Amsterdam, 2002
Fictie (boeken):
 Chevalier, T., Meisje met de parel. ’s-Gravenhage, 2001
 Dullemen, I. van, Maria Sibylla. Een ongebruikelijke passie. Amsterdam, 2002
Fictie (speelfilms):
 Speelfilms over het leven van Rembrandt zijn gemaakt in 1936 (hoofdrol Charles Laughton), in 1977
(‘Rembrandt fecit’ van Jos Stelling) en in 1999 (hoofdrol Klaus-Maria Brandauer). Met enige moeite zijn ze te
vinden op video en/of dvd.
 Girl with a Pearl Earring (in 2004 in de bioscoop; gebaseerd op het boek van Chevalier; handelend over
gefingeerde relatie tussen Vermeer en het model voor zijn gelijknamige schilderij).
 Tulip Fever (opnamen van start in 2004; liefdesgeschiedenis gesitueerd in zeventiende-eeuws Amsterdam tegen de
achtergrond van de uit de hand lopende tulpenhandel).
Literatuur voor de leerling
Voor een overzicht van historische jeugdboeken en hun inhoud:
 home.wanadoo.nl/richard.thiel/historie.htm (de daar genoemde boeken over de zeventiende eeuw, waarvan
plaats en jaar van uitgave niet was te achterhalen, zijn hier weggelaten);
 www.vgnkleio.nl/schrijvers_vd_ronde_tafel/lijst_hist_jeugdboeken.htm
Non-fictie:
 Diekmann, M. en Wersch, M. van, Hoe schilder hoe wilder; Deel 1 : Leiden. Amsterdam, 1986
 Diekmann, M. en Wersch, M. van, Hoe schilder hoe wilder; Deel 2: Haarlem. Amsterdam, 1988
 Prud’homme van Reine, R., Kapers en piraten. Hilversum, 1996
 Roeper, V., Land in zicht. Nederlanders op ontdekkingsreis. Amsterdam, 2004
 Roeper, V., Zwarte peper, scheurbuik. Kinderen op reis met de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Amsterdam, 2002
 Vaar mee met de VOC (VOC-special jubileumjaar 2002: korte geschiedenis van de VOC; stripverhaal De
scheepsjongens van Bontekoe; bouwplaat van De Batavia), Zutphen 2002
Fictie:
 Beckman, T., Stad in de storm. Rotterdam, 1979
 Been, J., Paddeltje. De scheepsjongen van Michiel de Ruyter (bewerking door H. van Delden van de oorspronkelijke uitgave
1908). Alkmaar, z.j.
 Enzensberger, H.M., Waar was je, Robert. Amsterdam, 1999
 Dam, A. van, Peter, de tsaar van Kattenburg. Amsterdam, 1996
 Diekmann, M., Marijn en de lorrendraaiers. Groningen, 1994
 Diepstraten, J., De ondergang van de Batavia. Groningen, 1990
 Dijkzeul, L., Bevroren tijd. Rotterdam, 1998
 Fabricius, J., De scheepsjongens van Bontekoe, Amsterdam, 2003 (oorspronkelijke uitgave 1924)
 Herzen, F., De reis van de Zwarte Draeck, Zeist, 1990
 Herzen, F., De zoon van Malle Babbe, Baarn, 1999

Hildebrand, A.D., Het Behouden Huis: de overwintering op Nova Zembla (‘hertaald’ door S, Braam van de oorspronkelijke
uitgave 1947). Amsterdam, 1990
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo












Joustra, J., Slaaf in Barbarije. Baarn, 1996
Kerkwijk, H. van, Een aanval op de prins. Amsterdam, 1995
Kerkwijk, H. van, Het vuile mes, Baarn, 2000
Kerkwijk, H. van, Komplot op volle zee. Amsterdam, 1993 (oorspronkelijk uitgave 1968)
Kolk, H. en De Wit, P., Gilles de Geus 5: De Batavia. ’s-Hertogenbosch, 2001
Kolk, H. en De Wit, P., Gilles de Geus 8: De 7 Provinciën. ’s-Hertogenbosch, 2000
Sjouwerman, V., Poppies uit de watermolen. Amsterdam, 1998
Smit , P., De wraak van Piet Hein. Tilburg, 1998
Smit , P., Jan Janse Weltevree. Amsterdam, 1998
Spier, P., Vader, mag ik mee?. Rotterdam, 1992
Vlugt, S. van der, Bloedgeld. Rotterdam, 1996
Vlugt, S. van der, Schijndood. Rotterdam, 2002
Internetsites
Over de Gouden Eeuw:
 www.schooltv/vroegerenzo
 www.basislink.nl/ll_gs_ontdekkers.html
Over de VOC:
 VOC-kenniscentrum.nl/
 Mediatheek.thinkquest.nl/~voc/nl/
Over slavenhandel:
 www.slavernijmonument.nl/start.htm
Over de Michiel de Ruyter, Piet Heyn en de Zilvervloot:
 www.deruyter.org/
 www.geheugenvannederland.nl/gvnnl/all/
Over (schilder)kunst:
 www.rijksmuseum.nl/
 www.franshalsmuseum.nl/
 www.mauritshuis.nl/
Over hof- en burgerlijke cultuur:
 www.cultuurnetwerk.org/
Over zeventiende-eeuwse literatuur:
 www.dbnl.org/
Over heksen:
 www.schooltv.nl/vroegerenzo/
Over gezin en kind:
 www.schooltv.nl/vroegerenzo/
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
Studiewijzer Module 5 – Nederland vroeger en nu
Naam: …………………………………………
Klas: …………………………………………..
Stof /Titel
Soort werk
Begrippen
H5: openingspagina:
Nederland verandert
- Vul werkblad W64 in
- Bekijk de kern op de Geo Online
§17: Steden vernieuwen
- Maak de opdrachten 1 t/m 5
- Kijk de opdrachten na
H1: openingspagina:
Waar dit hoofdstuk over gaat
- Maak de opdrachten 1 t/m 3
- Kijk de opdrachten na
- Bekijk de kern op Sfinx Online
§1.1: Geen zee te hoog
- Maak de opdrachten 4 t/m 8
- Kijk de opdrachten na
2 AK
§17: Steden vernieuwen
2 GS
§1.1: Geen zee te hoog
3 AK
§18: De stad uit, de stad in
- Maak de opdrachten 6 t/m 9
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 9 t/m 14
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 5
- Kijk de opdrachten na
Kijk voor extra uitleg ook op de
Geo Online en Sfinx Online
- achterstandswijk
- sociale stadsvernieuwing
- sloop en nieuwbouw
- renovatie
- restauratie
- Grotestedenbeleid
- stadsvernieuwing
- segregatie
- integratie
- vaderlandse geschiedenis
- welvaart
- stapelmarkt
- VOC
- monopolie
- WIC
- multinational
Zie les 1 AK
3 GS
§1.2: Rijk worden in de Republiek
- Maak de opdrachten 15 t/m 20
- Kijk de opdrachten na
4 AK
§18: De stad uit, de stad in
4 GS
§1.2: Rijk worden in de Republiek
5 AK
§19: Het landelijk gebied
- Maak de opdrachten 6 t/m 13
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 20 t/m 25
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 10
- Kijk de opdrachten na
5 GS
§1.3: Kunstenaars en kunstkopers? - Maak de opdrachten 26 t/m 35
- Kijk de opdrachten na
Les
1 AK
1 GS
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
Zie les 1 GS
- urbanisatie
- suburbanisatie
- centrale stad
- voorsteden
- groeikern
- compacte stad
- statussymbool
- speculeren
- windhandel
- investeringen
- aandeel
- huisnijverheid
Zie les 3 AK
Zie les 3 GS
- landbouw
- akkerbouw
- tuinbouw
- veeteelt
- bosbouw
- specialisatie
- mechanisatie
- intensivering
- ruilverkaveling
- landinrichting
- recreatie
- regent
- patriciër
- stilleven
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo
6 AK
§19: Het landelijk gebied
6 GS
7 AK
§1.4: Van Malle Babbe tot
huisvrouw
§20: Verkeer en inrichting
7 GS
§1.5: In Holland staat een huis
8 AK
§20: Verkeer en inrichting
8 GS
§1.6: Was het goud dat er blonk?
9 AK
H5: Keuzemenu B
9 GS
§4.5: Een dak boven het hoofd
10 AK
H5: Keuzemenu B
10 GS
§4.5: Een dak boven het hoofd
11 AK
Project
Opdracht: Je gaat een fotocollage maken van de ontwikkeling van een stad vanaf de Gouden Eeuw tot nu.
Overleg met je docent of het een bestaande stad moet zijn of dat het ook meer in het algemeen over de
ontwikkeling van Nederlandse steden mag gaan.
Stap 1
Maak groepjes van drie of vier leerlingen. Samen ga je beeldmateriaal verzamelen.
Stap 2
Bedenk eerst welke fasen in de ontwikkeling van steden er zijn geweest in de periode van de Gouden Eeuw
tot nu. Laat dit ter goedkeuring aan je docent zien.
Stap 3
Verzamel nu beeldmateriaal die je bij de verschillende fasen kunt gebruiken.
Stap 4
Wanneer je al het beeldmateriaal hebt verzameld, kun je er een fotocollage van maken. Bedenk goed hoe je
dit visueel gaat presenteren.
Stap 5
Presenteer je onderzoekresultaten aan je docent(e) of de klas.
Project
Project
Project
Project
Posterpresentatie project
H5: §17 t/m §20
Toets tip: gebruik de oefentoetsen Alle begrippen
op de Geo Online
H1: §1.1 t/m §1.6 + §4.5
Toets tip: gebruik de oefentoetsen Alle begrippen
op Sfinx Online
11 GS
12 AK
12 GS
13 AK
13 GS
14 AK
14 GS
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005
- Maak de opdrachten 11 t/m 16
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 37 t/m 44
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 1 t/m 3 met
z’n tweeën
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 46 t/m 55
- Kijk de opdrachten na
- stadhouder
- hofcultuur
- schutterstuk
Zie les 5 AK
- Maak de opdrachten 4 t/m 6 met
z’n tweeën af.
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten 57 t/m 65
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten met zijn
tweetjes
- Maak de opdrachten 46 t/m 51
- Kijk de opdrachten na
- Maak de opdrachten met z’n
tweetjes
- Presenteer je resultaten
- Maak de opdrachten 52 t/m 57
- Kijk de opdrachten na
- liefdadigheid
- netwerkstad
- capaciteit
- standensamenleving
- sociale groep
- burgerij
- arbeider
- armenzorg
- gemeen
- objectief
- subjectief
- urbanisatie
- smog
Zie les 9 GS
Download