Stap 2
advertisement
Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Inhoud Leergebiedplanner De Geo - Sfinx voor 2 vmbo-t/havo Jaarplan met thematisch uitgangspunt Module 1 Afrika: verleden, heden, toekomst Module 2 Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa Module 3 Grote veranderingen: Rampen en revoluties Module 4 Industrie in opkomst Module 5 Nederland vroeger en nu De leergebiedplanners Mens en Maatschappij van ThiemeMeulenhoff zijn verschenen in de volgende edities: De Geo en Sfinx: thematisch: leerjaar 1, vmbo-kgt leerjaar 2, vmbo-kgt leerjaar 1, vmbo-b(k) leerjaar 2, vmbo-b(k) leerjaar 1, vmbo-t/havo leerjaar 2, vmbo-t/havo Sfinx en De Geo: chronologisch leerjaar 1, havo/vwo leerjaar 2, havo/vwo leerjaar 1, vmbo-kgt leerjaar 2, vmbo-kgt leerjaar 1, vmbo-b(k) leerjaar 2, vmbo-b(k) leerjaar 1, vmbo-t/havo leerjaar 2, vmbo-t/havo leerjaar 1, havo/vwo leerjaar 2, havo/vwo Voor havo/vwo, vmbo-b, vmbo-t/havo en vmbo-kgt verschijnen de leergebiedplanners op de docentenwebsites: www.degeo-online.nl en www.sfinx-online.nl. U kunt alle leergebiedplanners daar gratis downloaden. Voor meer informatie en belt u de ThiemeMeulenhoff Docentenlijn: 0575-594997 ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo De nieuwe onderbouw Naar een nieuwe onderbouw Eind 2003 heeft de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming een voorstel voor nieuwe kerndoelen in de basisvorming gelanceerd. De Taakgroep streeft naar vernieuwing in het onderwijs door enerzijds een minder nauw omschreven leerinhoud en anderzijds andere vormen van leren en lesgeven te introduceren. Voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, economie en maatschappijleer is het leergebied Mens en Maatschappij bedacht. Dat biedt de mogelijkheid om de vakken binnen dit leergebied in combinatie aan te bieden. De kerndoelen voor Mens en Maatschappij zijn heel ruim geformuleerd en zijn globaal in twee groepen te verdelen: specifiek aardrijkskundige en geschiedkundige kerndoelen, gericht op het aanleren van vaardigheden en werkwijzen; meer inhoudelijke, waarin leerinhouden van aardrijkskunde en geschiedenis kunnen worden gecombineerd. De kerndoelen 36 t/m 47 hebben betrekking op het leergebied Mens en Maatschappij. De kerndoelen 36 t/m 41 zijn algemeen en komen in alle hoofdstukken aan de orde. De kerndoelen 42 t/m 47 gaan over specifieke thema’s: 42 de eigen omgeving 43 cultuur en levensbeschouwing in Nederland 44 Nederlandse staatsinrichting 45 Europese samenwerking 46 actuele spanningen en conflicten 47 welvaart en armoede Deze thema’s komen verspreid over de eerste twee leerjaren aan de orde; in leerjaar 1 de kerndoelen 42, 43, 44 en 47, in leerjaar 2 de kerndoelen 42, 43, 44, 45, 46 en 47. De Taakgroep heeft door middel van vier scenario’s een handreiking gegeven voor de inrichting van het onderwijs in de onderbouw vanaf augustus 2006. Scholen krijgen heel veel vrijheid om het onderwijs naar eigen inzicht te organiseren: in ‘gewone’ vakken met nu en dan een vakoverstijgend project, in totaal geïntegreerde leergebieden, of in enige andere variant daartussenin. De nadruk ligt in alle scenario’s op actief en zelfstandig leren door leerlingen. Mens en Maatschappij met Sfinx en De Geo Om ook met de 2e editie van Sfinx al afstemming met het vak aardrijkskunde te kunnen realiseren, biedt ThiemeMeulenhoff een leergebiedplanner geschiedenis/aardrijkskunde aan, die is gebaseerd op een combinatie van de 2e editie van Sfinx en de 7e editie van De Geo. Er is een chronologische variant gemaakt waarbij Sfinx als uitgangspunt dient en een thematische waarbij de basis wordt gevormd door de hoofdstukken van De Geo. In deze planner treft u de thematische variant aan. De keuzemogelijkheden die zowel Sfinx als De Geo de leerling bieden en de activerende didactiek die beide methoden kenmerkt, sluiten goed aan bij het actief leren dat de grondslag vormt van de nieuwe onderbouw. De methodesites, die qua opzet en structuur identiek zijn, ondersteunen dit actief leren nog eens extra. Leergebiedplanner voor leerjaar 2 vmbo-t/havo In vijf thematische modulen is de leerstof uit de delen 2 van Sfinx en De Geo voor vmbo-t/havo verdeeld over het schooljaar. Naast de afstemming in onderwerpen door het jaar heen, is een aantal projecten opgenomen die het actief en zelfstandig leren in praktijk brengen. Bijna alle projecten zijn vakoverstijgend, zodat ook de combinatie van geschiedenis en aardrijkskunde in één leergebied in de praktijk kan worden uitgeprobeerd. Bij elke module is voor de leerling een handige studiewijzer opgenomen die u kunt kopiëren en uitdelen in de klas. Uitgangspunten De planning is een voorbeeldplanning, die u in allerlei varianten kunt aanpassen aan de eigen lessituatie. We zijn uitgegaan van een lesweek met vier lesuren geschiedenis en aardrijkskunde. Als u minder uren ter beschikking heeft, kunt u onderdelen in minder tijd doen of laten vervallen, zoals een project of de verrijkingsstof. Ook kunt u bij sommige hoofdstukken de toets laten vervallen en het project als afsluiting laten tellen. In deze planner is de aardrijkskundemethode De Geo voor de basisvorming als uitgangspunt genomen. Dat resulteert in vijf modulen die de thema’s uit de 5 hoofdstukken van De Geo volgen. Een module bestaat uit basisstof en verrijkingsstof, die altijd in vier of vijf weken gedaan kan worden, en een toets. Daarnaast bevat elke module een klein of groot project. Er is ruimte overgelaten voor extra lessen voor de bespreking van de toetsen en de presentaties van de projecten. Wij hopen dat deze leergebiedplanner voor u een inspiratiebron vormt om het ‘anders lesgeven’ en ‘anders leren’, dat de Taakgroep wil stimuleren, daadwerkelijk in praktijk te brengen. De uitgever ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Thematische Jaarplanner Aardrijkskunde - Geschiedenis Tijdsbesteding 4½week Module 1 Afrika: verleden, heden, toekomst ½ week 2 ½ week 5 weken Module 2 Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa ½ week 3½ week 5 weken Module 3 Grote veranderingen: Rampen en revoluties Module 4 Industrie in opkomst 1½ week ½ week 5 weken ½ week 3½ week Module 1 Nederland vroeger en nu 5 weken 1½ week Totaal ½ week 39 ½ Week ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 De Geo Sfinx basisstof basisstof hoofdstuk 1, §1 t/m §4 hoofdstuk 5, §5.1 t/m §5.4 verrijking/verdieping verrijking/verdieping Keuzemenu E §5.8 toets toets groot vakoverstijgend project: Een reis maken door Zuid-Afrika De Geo hoofdstuk 1, keuzemenu D Internet, reisbrochures basisstof basisstof hoofdstuk 2, §5 t/m §7 hoofdstuk 3, §3.1 t/m §3.6 verrijking/verdieping verrijking/verdieping Keuzemenu A Keuzemenu D Keuzemenu E toets toets groot project: Onderzoek naar de Europese Unie De Geo Basisboek: Stappenplan B12 basisstof basisstof hoofdstuk 3, §9 t/m §12 hoofdstuk 2, §2.1 t/m §2.6 verrijking/verdieping verrijking/verdieping Keuzemenu B Keuzemenu C klein project: Rampen of Revoluties in het nieuws Internet, kranten, nieuws Basisboek De Geo, B12 Stappenplan eigen onderzoek toets toets basisstof basisstof hoofdstuk 4, §13 t/m §16 hoofdstuk 4, §4.1 t/m §4.6 en §6.2 verrijking/verdieping verrijking/verdieping Keuzemenu B Keuzemenu C toets toets groot vakoverstijgend project: Onderzoek naar de rol van de industrie in een Aziatisch land naar keuze De Geo Basisboek: Stappenplan B12 basisstof basisstof hoofdstuk 5, §17 t/m §20 hoofdstuk 1, §1.1 t/m §1.6 verrijking/verdieping verrijking/verdieping Keuzemenu B §4.5 klein vakoverstijgend project: Een fotocollage maken van de ontwikkeling van Nederlandse steden toets toets Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Module 1 – Afrika: verleden, heden, toekomst In deze module richten de leerlingen zich op de oud-koloniën en dan met name op het Afrikaanse continent. Bij aardrijkskunde kijken ze naar de bestaansmiddelen van de bevolking, de bevolkingsgroei en de gevolgen van aids. Daarnaast leren ze over (het ontbreken van) basisvoorzieningen, de problemen met goed bestuur en de schuldenproblematiek. In de geschiedenislessen focussen ze op het imperialisme, om vervolgens dieper in te gaan op de relatie tussen Europa en Afrika en de nationalistische ontwikkelingen in Europa. 1 – Globale planning voor de docent Tijd 4½ weken Soort stof basisstof Kerndoel 36-40, 46 en 47 Aardrijkskunde (De Geo) H1: Afrika, twee gezichten §1 Leven en werken in Nigeria §2 Aids in Afrika §3 Oorzaken van armoede in Afrika §4 Hulp voor Afrika verrijking 46 en 47 H1: Keuzemenu E §5.8 Afrika en de Europeanen Toets Toets* project: een reis maken door Zuid-Afrika ½ week 2 ½ week project 36 en 47 Geschiedenis (Sfinx) H5: Imperialisme en nationalisme §5.1 Leve het imperialisme! §5.2 Nieuwe heersers, nieuwe wetten §5.3 De strijd om nieuwe macht §5.4 Europa: middelpunt van de wereld *Toetsvragen bij Sfinx vindt u op de Sfinx Toetsen CD-rom bij leerjaar 2 vmbo-t/havo, isbn: 90-06-46205-5 2 – Vaardigheden De volgende vaardigheden komen in deze module aan bod. Aardrijkskunde De leerling moet: de problemen van een grote stad in een ontwikkelingsland beschrijven en verklaren; de snelle verspreiding van aids in Afrika verklaren; zich een mening vormen over het tegengaan van de verspreiding van aids in ontwikkelingslanden; het verschil tussen noodhulp en structurele hulp beschrijven; armoede in Afrika verklaren met interne en externe oorzaken; het verschil kennen in bevolkingsgroei tussen arme en rijke landen; de kenmerken kennen van ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen. Geschiedenis De leerlingen kunnen: ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen; verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens; ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren; aan de hand van voorbeelden uit het zeventiende eeuwse, het vroeg-industriële en het hedendaagse Nederland herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse; enkele belangrijke ontwikkelingen in moderne westerse samenlevingen herkennen; effecten van de koloniale en postkoloniale verhouding tussen Nederland en Oost-Indië op huidige ontwikkelingsvraagstukken in die gebieden beschrijven. 3 – Project Zowel bij geschiedenis als aardrijkskunde werken de leerlingen aan een project waarbij ze een reisplan maken voor een reis door Zuid-Afrika. Eerst gaan de leerlingen Zuid-Afrika in beeld brengen via Keuzemenu D uit hoofdstuk 1 van De Geo. Daarna gaan ze een reis van minimaal 2 weken voor 2 personen plannen door Zuid-Afrika. Tijdens deze reis moet er bij de bezienswaardigheden zoveel mogelijk achtergrondinformatie worden gegeven, waarbij ook de geschiedenis steeds wordt belicht. De informatie van bezienswaardigheden kunnen leerlingen halen uit reisbrochures en van internet. ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 4 – Literatuur en internet Literatuur voor de docent Hobsbawm, E.J., The Age of Empire 1875-1914. New York, 1987 Hochschild, A., De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo. Amsterdam, 1998 Kuitenbrouwer, M., Nederland en de opkomst van het moderne imperialisme. Koloniën en buitenlandse politiek 1870-1902. Amsterdam, 1985 Leerssen, J., Nationaal denken in Europa. Amsterdam, 2004 Said, E.W., Cultuur en Imperialisme. Amsterdam, 1994 Veer, P. van der, Modern orientalisme – Essays over de westerse beschavingsdrang. Amsterdam, 1995 Literatuur voor de leerling Haasse, H., Oeroeg. Amsterdam De Sprookjes van Grimm Strips Carin-Rivière-Borile, Victor Sackville – Spion van George V. Hergé, Kuifje in Afrika. Eric-Franz, De verlorenen van het keizerrijk. Internetsites Sites die het imperialisme en nationalisme in de negentiende eeuw expliciet als onderwerp hebben zijn schaars op het internet. Met een zoekprogramma (bijvoorbeeld: www.google.nl) kunnen wel personen en gebeurtenissen worden gevonden. Voor de geschiedenis van Nederland en Nederlands-Indië kunnen de volgende sites gebruikt worden: http://histoforum.digischool.nl/ict/Indonesie.htm www.platformslavernij.nl Over de virtuele toegangspoort tot Afrika: www.africaserver.nl Voor docenten: www.lib.msu.edu/sowards/Balkan (Steven W. Sowards (Michigan State University); Twenty-five lectures on modern Balkan history (Balkan in the Age of Nationalism). ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Studiewijzer Module 1 – Afrika: verleden, heden, toekomst Naam: ………………………………………… Klas: ………………………………………….. Les 1 AK 1 GS Stof /Titel H1: openingspagina: Afrika, twee gezichten Soort werk - Bekijk de foto’s en geef je mening - Vul W1 en W2 in - Bekijk de kern op de Geo Online §1: Leven en werken in Nigeria - Maak de opdrachten 1 t/m 5 - Kijk de opdrachten na H5: openingspagina: Waar dit hoofdstuk over gaat - Maak de opdrachten 1 en 2 - Kijk de opdrachten na - Bekijk de kern op Sfinx Online §5.1: Leve het imperialisme! - Maak de opdrachten 3 t/m 8 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 6 t/m 14 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 9 t/m 13 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 9 - Kijk de opdrachten na 2 AK §2: Leven en werken in Nigeria 2 GS §5.1: Leve het imperialisme! 3 AK §2: Aids in Afrika 3 GS §5.2: Nieuwe heersers, nieuwe wetten - Maak de opdrachten 14 t/m 19 - Kijk de opdrachten na 4 AK §2: Aids in Afrika 4 GS §5.2: Nieuwe heersers, nieuwe wetten §3: Oorzaken van armoede in Afrika - Maak de opdrachten 10 t/m 13 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 20 t/m 24 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 7 - Kijk de opdrachten na 5 AK 5 GS §5.3: De strijd om nieuwe macht - Maak de opdrachten 25 t/m 29 - Kijk de opdrachten na 6 AK 6 GS §3: Oorzaken van armoede in Afrika §5.3: De strijd om nieuwe macht 7 AK §4: Hulp voor Afrika - Maak de opdrachten 8 t/m 12 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 30 t/m 35 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 8 - Kijk de opdrachten na 7 GS §5.4 Europa: middelpunt van de wereld ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 - Maak de opdrachten 36 t/m 40 - Kijk de opdrachten na Begrippen Kijk voor extra uitleg ook op de Geo Online en Sfinx Online - verstedelijking - urbanisatie - zelfverzorgende bedrijven - commerciële bedrijven - vluchtsector - bidonvilles - infrastructuur - nationalisme - imperialisme - afzetgebied - nationaal inkomen Zie les 1 AK Zie les 1 GS - demografie - leeftijdsgrafiek - bevolkingspiramide - Congres van Wenen - restauratie - invloedssfeer - Europees Concert - Duitse Bond - dubbelmonarchie Zie les 3 AK Zie les 3 GS - kolonie - dekolonisatie - invoerrechten - tariefmuren - Driekeizerbond - militaristische propaganda - natie - zelfbeschikkingsrecht Zie les 5 AK Zie les 5 GS - ontwikkelingshulp - noodhulp - structurele hulp - duurzame hulp - kwantitatieve honger - ondervoeding - kwalitatieve honger - Europacentrisme - Koloniale Conferentie van Berlijn Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 8 AK §4: Kansen voor Afrika 8 GS 9 AK §5.4 Europa: middelpunt van de wereld H1: Keuzemenu E 9 GS §5.8: Afrika en de Europeanen 10 AK H1: §1 t/m §4 10 GS H5: §5.1 t/m §5.4 en §5.8 11 AK Project Opdracht: Je gaat een reisplan maken voor een reis door Zuid-Afrika. Dit doe je met behulp van de inhoud van Keuzemenu D uit Hoofdstuk 1 van De Geo. Stap 1 Het doel is een reisplan te maken door Zuid-Afrika, waarbij je zoveel mogelijk informatie geeft over de bezienswaardigheden, zowel historisch als geografisch. Dit reisplan maak je met zijn tweeën. Stap 2 Samen maak je eerst de vragen a t/m b van Keuzemenu D uit Hoofdstuk 1 van je aardrijkskundeboek.. Stap 3 Samen ga je nu informatie verzamelen over een reis naar Zuid-Afrika. Je maakt een reisplan voor minimaal 2 weken en de groep bestaat uit 2 personen. Je reist dus met z’n tweeën en gaat niet met een georganiseerde reis mee. Zoek de informatie op internet, uit reisbrochures en boeken over Zuid-Afrika. Stap 4 Presenteer je reisplan aan de klas en lever het reisplan ter beoordeling in bij je docent. Project Project Project Project Project Project Presentatie project (1/3 van de klas) Presentatie project (1/3 van de klas) Presentatie project (1/3 van de klas) 11 GS 12 AK 12 GS 13 AK 13 GS 14 AK 14 GS 15 AK 15 GS ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 - Maak de opdrachten 9 t/m 15 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 41 t/m 46 - Kijk de opdrachten na - Maak deze opdracht - Presenteer je antwoorden - Maak de opdrachten 79 t/m 86 - Kijk de opdrachten na Toets tip: gebruik de oefentoetsen op de Geo Online Toets tip: gebruik de oefentoetsen op Sfinx Online Zie les 7 AK Zie les 7 GS - pan-Afrikanisme - Organisatie van Afrikaanse Eenheid - demografie Alle begrippen Alle begrippen Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Module 2 – Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa Deze module maakt een vergelijking tussen de ontwikkelingen in de Verenigde Staten van Amerika en Europa. Bij geschiedenis leren de leerlingen over de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten en hun politieke structuur. De drang naar vrijheid heeft het land voor een groot gedeelte gevormd. Om samen sterk te staan in de strijd voor de onafhankelijkheid zijn de verschillende staten (de vroegere koloniën) in Noord-Amerika gaan samenwerken in een Unie. De leerling moet zich de vraag stellen of de Verenigde Staten wel de vrijheid kent, waarnaar ze streeft. Bij aardrijkskunde staat Europa centraal. In Europa zijn veel verschillen in natuur, cultuur en bestaansmiddelen. De verschillen zijn zo groot, dat je je soms afvraagt of Europa wel bestaat. Toch hebben de landen overeenkomsten die ervoor hebben gezorgd dat de landen uiteindelijk zijn gaan samenwerken. Maar hoe verloopt deze samenwerking? 1 – Globale planning voor de docent Titel Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa Tijd 5 weken ½ week 3 weken ½ week Soort stof basisstof Kerndoel 36-40, 42, 43, 45en 47 Aardrijkskunde (De Geo) H2: Europa, verenigd of versnipperd? §5 Europa, variatie in de natuur §6 Europa: bevolking en cultuur §7 Ongelijkheid in Europa Geschiedenis (Sfinx) H3: Amerika: Land van vrijheid? §3.1 Op zoek naar vrijheid §3.2 De geboorte van een unie §3.3 De Amerikaanse grondwet en de praktijk §3.5 Go West! §3.6 Wat is vrijheid? - verrijking 36-40, 41 Project 41 en 45 H2: Keuzemenu A, D en Keuzemenu E Toets Toets groot project: onderzoek naar de Europese Unie Presentaties Presentaties 2 – Vaardigheden In deze module komen de volgende vaardigheden aan bod. Aardrijkskunde De leerling moet: de variatie van het klimaat kunnen verklaren; opvallende kenmerken van Europa’s natuurlijke omstandigheden kunnen beschrijven; kunnen beschrijven welke gevolgen de Europese bevolkingsgroei heeft voor de vergrijzing; duidelijk kunnen maken dat Europa behoort tot de westerse wereld; kunnen beschrijven op welke twee niveaus geprobeerd wordt om ruzie en oorlog te voorkomen; kunnen beschrijven en verklaren hoe de Europese Unie de gelijkheid en ongelijkheid in Europa vergroot; regionale verschillen beschrijven en verklaren binnen Europa. Geschiedenis De leerlingen kunnen: met het oog op de beantwoording van een gegeven of een door hen zelf gestelde vraag hun behoefte aan historische informatie vaststellen en relevante (elektronische) bronnen en/of bronfragmenten selecteren, daarbij lettend op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit; ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen; verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens; ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren; enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven; kenmerken noemen van een rechtsstaat en de historische en hedendaagse betekenis van grondwet en grondrechten beschrijven. 3 – Groot Project De leerlingen onderzoeken de volgende hoofdvraag: Wie neemt de beslissingen in de Europese Unie? Ze werken in groepjes van 3 personen. Leidraad voor de werkwijze is het stappenplan B12 uit het Basisboek van De ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Geo, uitgebreid met meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie. Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk. 4 – Literatuur Literatuur voor de docent Bilt, E. van de, en J. Toebes, red., Een samenleving op de rails. De Verenigde Staten tussen 1776 en 1917. Nijmegen, 1995. Jones, M., The limits of liberty. American History 1607-1980. Oxford, 1983. Kaspi, A., Geschiedenis van de Verenigde Staten. Utrecht, 1988. Kroes, R., Naar het beeld van de vrijheid. Immigranten en Amerika. Amsterdam/Dieren, 1986. Kroes, R., Nederlandse pioniers in het Amerikaanse westen. Amsterdam, 1989. Kroes, R., De leegte van Amerika. Amsterdam, 1992. Lafeber, C.V., Amerika. Van Washington tot Wilson. Goirle, 1995. Oudheusden, J. van, De Amerikaanse geschiedenis in een notendop, Amsterdam, 2000. Presser, J., Amerika. Van Kolonie tot wereldmacht. Amsterdam, 1976. Rossem, M. van, De Verenigde Staten in de twintigste eeuw. Den Haag, 2003. Schulte Nordholt, J.W., Het volk dat in duisternis wandelt. Arnhem, 1968. Schulte Nordholt, J.W., Voorbeeld in de verte. Baarn, 1979. Schulte Nordholt, J.W., Triomf en tragiek van de vrijheid. Amsterdam, 1985. Schulte Nordholt, J.W., De mythe van het westen. Amsterdam, 1992. Literatuur voor de leerling Beecher Stowe, H., De hut van oom Tom (diverse edities beschikbaar). Coolwijk, M. van de, Het graf van Volkvanger. Utrecht, 2002. Deary, T., Die verbazingwekkende Verenigde Staten. Alkmaar, 2002. Graddesz Hellinga, G., De weg naar Suckersville. Amsterdam, 2000. Graddesz Hellinga, G., De vlucht naar het noorden. Amsterdam, 2002. Rees, C., Bloedzusters. Amsterdam, 2002. Tademy, L., Dochters van Cane Rivier. Amsterdam, 2003. Vijgen, Th., Amerika! Een reis door het land van Donald Duck en Coca Cola. Nijmegen, 2000. ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Studiewijzer Module 2: Samen of alleen: Verenigde Staten en Europa Naam: …………………………….. Klas: ……………………………… Les Stof/Titel 1 AK H2: openingspagina Europa, verenigd of versnipperd? 1 GS Soort werk - Vul werkblad W17 in. - Bekijk de kern op de Geo Online §5: Europa, variatie in de natuur - Maak de opdrachten 1 t/m 5 - Kijk de opdrachten na H3: Amerika: land van vrijheid? Waar dit hoofdstuk over gaat - Maak de opdrachten 1 t/m 4 - Kijk de opdrachten na - Bekijk de kern op Sfinx Online §3.1: Op zoek naar vrijheid - Maak de opdrachten 5 t/m 10 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 6 t/m 16 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 11 t/m 18 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 5 - Kijk de opdrachten na 2 AK §5: Europa, variatie in de natuur 2 GS §3.1: Op zoek naar vrijheid 3 AK §6: Europa: bevolking en cultuur 3 GS §3.2: De geboorte van een unie - Maak de opdrachten 19 t/m 25 - Kijk de opdrachten na 4 AK §6: Europa: bevolking en cultuur 4 GS §3.2: De geboorte van een unie 5 AK §7: Ongelijkheid in Europa - Maak de opdrachten 6 t/m 11 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 26 t/m 31 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 7 - Kijk de opdrachten na 5 GS §3.3: De Amerikaanse grondwet en de praktijk - Maak de opdrachten 32 t/m 38 - Kijk de opdrachten na 6 AK §7: Ongelijkheid in Europa 6 GS 7 AK §3.3: De Amerikaanse grondwet en de praktijk H2: Keuzemenu A 7 GS §3.5: Go West! - Maak de opdrachten 8 t/m 13 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 39 t/m 44 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 4 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 58 t/m 62 - Kijk de opdrachten na ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Begrippen Kijk voor extra uitleg ook op de Geo Online en Sfinx Online - schiereiland - gelede kust - reliëf - temperatuurfactor - aanlandige wind - aflandige wind - zeestromen - Nieuwe wereld - staatskerk - kolonisatie - Pilgrimfathers Zie les 1 AK Zie les 1 GS - ontgroening - vergrijzing - Europese integratie - regionale autonomie - boycot - Boston Tea Party - Onafhankelijkheidsverklaring - unie Zie les 3 AK Zie les 3 GS - Europese kernregio - Industriële revolutie - kennisintensieve industrie - arbeidsmarkt - consumentenmarkt - president - republikeins stelsel - Congres, Senaat - Huis van Afgevaardigden - Hooggerechtshof - amendement - reservaat Zie les 5 AK Zie les 5 GS - frontier - pionier - reconstructie - Ku klux Klan - discriminatie Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 8 AK H2: Keuzemenu D 8 GS §3.5: Go West! 9 AK H2: Keuzemenu E 9 GS §3.6: Wat is vrijheid? 10 AK H2: Keuzemenu E 10 GS §3.6: Wat is vrijheid? 11 AK H2: §5 t/m §7 11 GS H3: §3.1, §3.2, §3.3, §3.5 en §3.6 12 AK Groot project Opdracht: Je gaat een onderzoek doen naar de Europese Unie. Je werkt in een groepje van maximaal drie personen. Jullie werken volgens het Stappenplan B12 van het Basisboek van De Geo, uitgebreid met meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie. Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk . Stap 1 De onderzoeksvraag (hoofdvraag) is: Wie neemt de beslissingen in de Europese Unie? Bedenk minimaal 10 deelvragen, bijvoorbeeld: Welke landen zijn lid van de Unie? Welke Europese instanties mogen over welk onderwerp beslissen? Hoe is de Europese Unie ontstaan? Stap 2 Maak een onderzoeksplan: wie doet wat en wanneer. Stap 3 Ga nu informatie verzamelen. Je maakt daarbij gebruik van de eerder geleerde begrippen en de lesstof uit De Geo en Sfinx. Daarnaast vind je verschillende bronnen via internet, Encarta en boeken. Een tip: ga eens langs bij het postkantoor of schrijf naar postbus 51 voor info en plaatjes over de Europese Unie) Gebruik in ieder geval de volgende internetsites: http://europa.eu.int/index_nl.htm www.eu.nl www.europasite.net Stap 4 Verwerk de informatie die je hebt gevonden. Selecteer: wat heb je echt nodig en wat is betrouwbaar? Stap 5 Beantwoord eerst de deelvragen en geef tenslotte het antwoord op de hoofdvraag (de conclusie) Stap 6 Laat via een presentatie aan anderen het resultaat van het onderzoek zien. Het werkstuk bestaat uit de volgende onderdelen: voorkant voorzien van namen, klas en titel; inhoudsopgave; beschrijving van de ontstaansgeschiedenis van de Europese Unie; overzicht van de leden van de Europese Unie; uitleg over welke instanties beslissingen nemen over welke onderwerpen; uitleg over de rol van de Raad van ministers; de deelvragen met de antwoorden; conclusie (antwoord op de hoofdvraag); eigen mening; overzicht van de door jullie gebruikte bronnen. ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 - Maak de opdrachten 1 t/m 5 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 63 t/m 68 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten van dit keuzemenu met z’n tweeën - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 69 t/m 74 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten van dit keuzemenu met z’n tweeën af - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 75 t/m 79 - Kijk de opdrachten na Toets gebruik de oefentoetsen op de Geo Online Toets gebruik de oefentoetsen op Sfinx Online Zie les 7 GS - apartheidssysteem - Civil Rights Act - positieve discriminatie - Afro-Amerikanen Zie les 9 GS Alle begrippen Alle begrippen Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 12 GS 13 AK 13 GS 14 AK 14 GS 15 AK 15 GS 16 AK 16 GS 17 AK 17 GS 18 AK 18 GS Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Presentaties Presentaties Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Module 3 – Grote veranderingen: Rampen en revoluties Deze module gaat over gebeurtenissen die voor mensen grote veranderingen teweeg brengen: rampen en revoluties. Bij geschiedenis leren de leerlingen over de Franse Revolutie. In die periode kwam de (gegoede) bevolking in opstand tegen de oneerlijke verdeling van de macht. Ze zetten de koning af en wilden graag zelf beslissen. Dit was een grote verandering die nu nog gevolgen heeft voor de meeste Europese landen. Bij aardrijkskunde wordt ingegaan op de oorzaken en gevolgen van (natuur)rampen. Er wordt gekeken naar de verschillende soorten rampen en hoe de mensen daardoor hun leven moeten veranderen. 1 – Globale planning voor de docent Titel Grote verandering en: rampen en revolutie Tijd 5 weken Soort stof basisstof Kerndoel 36-40, 42 en 44 Aardrijkskunde (De Geo) H3: Rampen §9 Vulkanen en aardbevingen §10 Natuurrampen en ontwikkelingspeil §11 Milieurampen §12 Milieuproblemen in de Alpen verrijking 36-40, 42 en 44 41 H3: Keuzemenu B en Keuzemenu C klein project: rampen en revoluties in het nieuws Toets Toets 1½ week project ½ week Geschiedenis (Sfinx) H2: Revolutie, razernij en reactie §2.1 Een absoluut vorst §2.2 De drie standen en de koning §2.3 Revolutie! §2.4 Vrijheid, gelijkheid en broederschap? §2.5 Het einde van de Revolutie? §2.6 Wat betekende de Franse Revolutie? - 2 – Vaardigheden In deze module komen de volgende vaardigheden aan bod. Aardrijkskunde De leerling moet: uitleg kunnen geven over de oorzaken en gevolgen van vulkanen en aardbevingen; kunnen uitleggen op welke manier het ontwikkelingspeil van een land van invloed kan zijn op de gevolgen van natuurrampen; kunnen verklaren waarom er op bepaalde plaatsen watervervuiling is; kunnen aangeven op welke schaalniveaus rampen zich afspelen; een beargumenteerde mening kunnen geven over een stelling. Geschiedenis De leerlingen kunnen: ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen; verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens; ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren; op het gebied van geschiedenis of staatsinrichting zo zelfstandig mogelijk een eenvoudig onderzoek van beperkte omvang in de eigen omgeving verrichten en daarbij bovenstaande vaardigheden toepassen; aan de hand van voorbeelden uit het zeventiende eeuwse, het vroeg-industriële en het hedendaagse Nederland herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse; hoofdlijnen in het ontstaan en de verdere bestuurlijk-politieke ontwikkeling van de Nederlandse staat weergeven; kenmerken noemen van een rechtsstaat en de historische en hedendaagse betekenis van grondwet en grondrechten beschrijven. 3 – Klein Project In anderhalve week werken de leerlingen bij aardrijkskunde en geschiedenis aan een klein project. Ze gaan in het nieuws op zoek naar rampen of revoluties die net hebben plaatsgevonden in wereld. Hiervoor gebruiken ze het ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Stappenplan van Basisboek B12 uit De Geo. Daarnaast hebben ze natuurlijk de kennis uit de beide hoofdstukken nodig. Ook het gebruik van actuele media als internet en kranten is een vereiste. 4 – Literatuur en internet Literatuur voor de docent Goodwin, A., De Franse Revolutie. Zeist, 1960 Haar, J., ter, De Franse Revolutie. Haarlem, 1961 Hofman, P., Geschiedenis deel 3 De franse revolutie deel 2; zie ook: http://www.pimfortuyn.nl/pfforum/topic.asp?TOPIC_ID=26137 Leber, W.B., Historische begrippen. Groningen, 1975 Rose, R.B., The making of the 'sans-culottes': Democratic ideas and institutions, 1789-92, 1983 Soboul, A., The Sans-culottes: The Popular Movement and Revolutionary Government, 1793-1794, 1980 Literatuur voor de leerling Dowd, D.L., De Franse Revolutie. Vlugt, S., van der, De guillotine. Ter Haar, J., De Franse Revolutie. Haarlem, 1961 Internetsites http://www.onsverleden.net/ (Franse Revolutie) http://www.prevos.net/cultuur/c09211/glossarium.htm http://www.prevos.net/cultuur/c09211/leereenheid18.htm http://www.pim-fortuyn.nl/pfforum/topic.asp?TOPIC_ID=26137 http://www.historischhuis.nl/Nieuwe/NieuweFrRev.html http://history.hanover.edu/texts/cahiers1.html http://www.lemniscaat.nl/guillotine.html http://histoforum.digischool.nl/ict/frrevolutie.htm http://www.zum.de/psm /frz_rev/frz_besw.php http://www.historischhuis.nl Franse Revolutie: http://histoforum.digischool.nl/ict/frrevolutie.htm http://www.despin.net/lessen/Franse_revolutie/ Hoofddoekverbod: http://www.google.nl/search?as_q=hoofddoekverbod http://archief.telegraaf.nl/ www.nrc.nl/opinie http://archief.telegraaf.nl/artikel.fpl?i http://scholieren.nrc.nl/vakken/artikelen/2002/26draai.shtml (Scholierenweekkrant NRC-H) http://scholieren.nrc.nl/weekkrant/2001/16/5.shtml ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Studiewijzer Module 3: Grote veranderingen: Rampen en revoluties Naam: …………………………….. Klas: ……………………………… Les 1 AK 1 GS Stof/Titel H3:openingspagina Rampen Soort werk - Vul werkblad W34 in. - Bekijk de kern op de Geo Online §9: Vulkanen en aardbevingen - Maak de opdrachten 1 t/m 7 - Kijk de opdrachten na H2: Revolutie, razernij en reactie Waar dit hoofdstuk over gaat - Maak de opdrachten 1 t/m 3 - Kijk de opdrachten na - Bekijk de kern op Sfinx Online §2.1: Een absoluut vorst - Maak de opdrachten 4 t/m 7 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 8 t/m 13 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 8 t/m 14 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 9 - Kijk de opdrachten na 2 AK §9: Vulkanen en aardbevingen 2 GS §2.1: Een absoluut vorst 3 AK §10: Natuurrampen en ontwikkelingspeil 3 GS §2.2: De drie standen en de koning - Maak de opdrachten 15 t/m 20 - Kijk de opdrachten na 4 AK §10: Natuurrampen en - Maak de opdrachten 10 t/m 14 ontwikkelingspeil - Kijk de opdrachten na §2.2: De drie standen en de koning - Maak de opdrachten 21 t/m 24 - Kijk de opdrachten na §11: Milieurampen - Maak de opdrachten 1 t/m 4 - Kijk de opdrachten na 4 GS 5 AK 5 GS §2.3: Revolutie! ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 - Maak de opdrachten 25 t/m 30 - Kijk de opdrachten na Begrippen Kijk voor extra uitleg ook op de Geo Online en Sfinx Online - exogene krachten - endogene krachten - verwering - erosie - magma - breuken - aardbevingen - lava - vulkaan - schollen - platen - hypocentrum - epicentrum - seismoloog - schaal van Richter - postvulkanisch - revolutie - Zonnekoning - absolutisme Zie les 1 AK Zie les 1 GS - moesson - tropische cycloon - bodemerosie - standenmaatschappij - privilege - bourgeoisie - pacht in natura - Staten-Generaal Zie les 3 AK Zie les 3 GS - schaalniveau - broeikaseffect - luchtvervuiling - zure regen - koolzuurgas - versterkt broeikaseffect - waterzuivering - grensoverschrijdende vervuiling - milieuramp - Nationale Vergadering - constitutie - vrijheid, gelijkheid en broederschap Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 6 AK §11: Milieurampen 6 GS §2.3: Revolutie! 7 AK §12: Milieuproblemen in de Alpen 7 GS §2.4: Vrijheid, gelijkheid en broederschap? 8 AK §12: Milieuproblemen in de Alpen 8 GS 9 AK §2.4: Vrijheid, gelijkheid en broederschap? H3: Keuzemenu B 9 GS § 2.5 Het einde van de Revolutie? 10 AK H3: Keuzemenu C 10 GS §2.6: Wat betekende de Franse - politiek Revolutie? - staat Klein project Opdracht: Rampen of revoluties in het nieuws. Je gaat in het nieuws op zoek naar rampen of revoluties die net hebben plaatsgevonden in wereld. Hiervoor gebruik je het stappenplan B12 uit het Basisboek van De Geo. Stap 1 Maak groepjes van twee of drie. Je gaat een ramp of revolutie die op dit moment in het nieuws uitzoeken. Dit doe je aan de hand van het stappenplan B12. Stap 2 Kijk in de media (internet, kranten, tijdschrijften, enzovoort) waar ergens in de wereld de afgelopen tijd een ramp of revolutie heeft plaats gevonden en kies er één uit. Stap 3 Loop de verschillende stappen af uit het B12 Stappenplan eigen onderzoek van De Geo Basisboek. Stap 4 Presenteer je bevindingen aan je docent(e). Gebruik B12 Stappenplan uit het Basisboek van De Geo, de inhoud over revolutie in hoofdstuk 2 van Sfinx, hoofdstuk 3 over rampen uit de Geo, Encarta, Internet, tijdschriften en kranten. Project Project Project Project Project H3: §9 t/m §12 Toets gebruik de oefentoetsen op Alle begrippen De Geo Online H2: §2.1 t/m §2.6 Toets gebruik de oefentoetsen op Alle begrippen Sfinx Online 11 AK 11 GS 12 AK 12 GS 13 AK 13 GS 14 AK 14 GS ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 - Maak de opdrachten 5 t/m 11 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 31 t/m 35 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 4 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 36 t/m 41 - Kijk de opdrachten na - Ancien Régime - staatsgreep Zie les 5 AK - Maak opdracht 5 - Kijk de opdracht na - Maak de opdrachten 42 t/m 45 - Kijk de opdrachten na - Maak de puzzel van W44 - Kijk de puzzel na - Maak de opdrachten 47, 50, 51, 52 en 54 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 7 van dit keuzemenu met z’n tweetjes - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 59 t/m 68 - Kijk de opdrachten na Zie les 5 GS - pas - doorvoerverkeer - Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Burger - burger - sansculotten - nationaliseren - inflatie Zie les 7 AK Zie les 7 GS - Jacobijnen - terreur - Directoire - Code Napoléon Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Module 4 – Industrie in opkomst Deze module gaat over de opkomst van de industrie en welke rol deze speelt in het leven van de mensen en economie van landen. Bij geschiedenis leren de leerlingen over de Industriële Revolutie in Europa tussen 1750 en 1850. In die periode werd landbouw langzaam maar zeker vervangen door industrie als belangrijkste middel van bestaan. Dit was een grote verandering die nu nog gevolgen heeft. Bij aardrijkskunde wordt ingegaan op Azië als werelddeel dat economisch in opkomst is. Door de grote bevolkingsgroei is arbeid daar goedkoop. Veel bedrijven gaan naar dit gebied voor hun (goedkope) productie. De industrie en de export van producten maakt in dit gebied een grote groei door. Daarmee neemt ook de ontwikkeling van de landen toe. 1 – Globale planning voor de docent Titel Industrie in opkomst Tijd 5 weken ½ week 3 weken Soort stof basisstof Kerndoel 36-40, 42 en 47 Aardrijkskunde (De Geo) H4: Azië, een werelddeel in opkomst §13 Verandering op het platteland §14 China komt eraan §15 Japan, een oude tijger §16 Jij en globalisering verrijking 36-40, 42 en47 project 41 H4: Keuzemenu B en Keuzemenu C Toets Toets groot vakoverstijgend project: onderzoek naar de rol van de industrie in een Aziatisch land naar keuze. Presentaties Presentaties ½ week Geschiedenis (Sfinx) H4: De Industriële Revolutie §4.1 En de boer, hij ploegde voort §4.3 De industrie komt op stoom §4.4 Voor een handvol stuivers §6.2 De macht van industrialisatie §4.6 Is elke verandering vooruitgang? 2 – Vaardigheden In deze module komen de volgende vaardigheden aan bod. Aardrijkskunde De leerling moet: veranderingen op het Aziatische platteland kunnen beschrijven en verklaren; een verband kunnen leggen tussen geboortecijfer en welvaart; de economische verandering in China beschrijven en verklaren; de rol van Azië als producent én afzetmarkt beschrijven en verklaren; het economische succes van Japan verklaren; landen met elkaar vergelijken aan de hand van ontwikkelingskenmerken; een eigen mening kunnen geven over kinderarbeid; uitleg kunnen geven wat de leerling zelf te maken heeft met globalisering. Geschiedenis De leerlingen kunnen: met het oog op de beantwoording van een gegeven of een door hen zelf gestelde vraag hun behoefte aan historische informatie vaststellen en relevante bronnen en/of bronfragmenten selecteren, daarbij lettend op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit; ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen; verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens; ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren; enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven; voorbeelden geven van milieuvraagstukken zoals die zich sinds de industrialisatie voordeden, deze beschrijven en verklaren. 3 – Groot Project De leerlingen onderzoeken de volgende hoofdvraag: Wat is de rol van de industrie in een Aziatisch land van je keuze (bijv. Indonesië, India enz.) Ze werken in groepjes van 4 personen. Leidraad voor de werkwijze is het ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo stappenplan B12 uit het Basisboek van De Geo, uitgebreid met meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie. Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk. 4 – Literatuur en internet Literatuur voor de docent Ashton, T.S., Economic and Social Investigations in Manchester, 1833-1933. A Centenary History of the Manchester Statistical Society, London. 1934 (1977) Boyson, R., The Ashworth Cotton Enterprise. The Rise and Fall of a family firm, 1818-1880. Oxford, 1970 Burton, A., The Rise & Fall of King Cotton. London, 1984 Charlesworth, A., e.a., An atlas of industrial protest in Britain 1750-1990. Hampshire/London, s.a. Coleman, D.C., Myth, history and the Industrial Revolution. London, 1992 Collier, F., The family economy of the working classes in the cotton industry 1784-1833. Manchester, 1965 Crafts, N.F.R., British Economic Growth during the Industrial Revolution. Oxford, 1985 Davis, R., The Industrial Revolution and British Overseas Trade. Leicester, 1979 Diederiks, H.A., e.a., Van agrarische samenleving naar verzorgingsstaat. De modernisering van West-Europa sinds de vijftiende eeuw. Groningen, 1994 Engels, F., De toestand van de arbeidersklasse in Engeland. Naar eigen aanschouwingen en authentieke bronnen. Moskou, 1976 (vertaling van originele Duitstalige uitgave uit 1845) Farnie, D.A., The English Cotton Industry and the World Market, 1815-96. Oxford University Press, 1979 Glen, R., Urban Workers in the Industrial Revolution. London/New York, 1984 Hooff, G. van, 'Katoenspinnen' in: H.W. Lintsen, e.a., red., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890. Deel III. Zutphen, 1993, 27-41. Hooff, G. van, 'Katoenweven' in: H.W. Lintsen, e.a., red., Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890. Deel III. Zutphen, 1993, 43-55. Lis, C. en H. Soly, Armoede en kapitalisme in pre-industrieel Europa. Antwerpen/Amsterdam, 1980 Moynahan, B., De eeuw van Engeland. Honderd jaar Britse geschiedenis. Amsterdam 1997 Pieterson, M., red., Het technisch labyrinth. Een maatschappijgeschiedenis van drie industriële revoluties. Meppel/Amsterdam, 1981 Righart, H., red., De trage revolutie. Over de wording van industriële samenlevingen. Meppel/Amsterdam, 1991 Rose, M.B., ed., The Lancashire cotton industry. A History since 1700. Preston, 1996 Swaan, A. de, Zorg en de Staat. Welzijn, onderwijs en gezondheidszorg in Europa en de Verenigde Staten in de nieuwe tijd. Amsterdam, 1989 Walton, J.K., Lancashire. A Social History, 1558-1939. Manchester, 1987 Literatuur voor de leerling Dickens, C., Nicholas Nickleby (1838-1839). Dickens, C., Oliver Twist (1837-1838). Gaskell, E., Cranford (1853). Gaskell, E., Mary Barton, a tale of Manchester life (1848). Internet Via www.cottontimes.co.uk komt u bij een uitgebreide site over de Industriële Revolutie in Engeland. De site beschrijft hoe het gebeurde. De uitvinders, hervormers, politici en fabrikanten passeren de revue. www.spartacus.schoolnet.co.uk/Britain.html is een uitgebreide site met veel bronnen over de Britse geschiedenis. www.woodberry.org/acad/hist/irwww/index.html is een site over de Engelse Industriële Revolutie. De site legt de nadruk op textiel, transport en de metaalindustrie. Alles over vrouwen in het negentiende-eeuwse Engeland is te vinden op www.victorianweb.org. Het bekende Internet Modern History Sourcebook heeft een sectie over de Industriële Revolutie. Het adres is: www.fordham.edu/halsall/mod/modsbook14.html. Tot slot een site over de Britse arbeidersgeschiedenis: www.qbradley.freeserve.co.uk. Op de site van het Nationaal Archief wordt de Industriële Revolutie toegepast op de Nederlandse textielindustrie: www.nationaalarchief.nl/onderwijs. ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Studiewijzer Module 4: Industrie in opkomst Naam: …………………………….. Klas: ……………………………… Les 1 AK Stof/Titel H4: openingspagina Azië, een werelddeel in opkomst Soort werk - Vul werkblad W49 in. - Bekijk de kern op De Geo Online §13: Verandering op het platteland - Maak de opdrachten 1 t/m 4 - Kijk de opdrachten na 1 GS 2 AK 2 GS 3 AK H4: De Industriële Revolutie Waar dit hoofdstuk over gaat - Maak de opdrachten 1 en 2 - Kijk de opdrachten na - Bekijk de kern op Sfinx Online §4.1: En de boer, hij ploegde voort - Maak de opdrachten 3 t/m 7 - Kijk de opdrachten na §13: Verandering op het platteland - Maak de opdrachten 5 t/m 10 - Kijk de opdrachten na §4.1: En de boer, hij ploegde voort - Maak de opdrachten 8 t/m 14 - Kijk de opdrachten na §14: China komt eraan - Maak de opdrachten 1 t/m 7 - Kijk de opdrachten na 3 GS §4.3: De industrie komt op stoom - Maak de opdrachten 27 t/m 31 - Kijk de opdrachten na 4 AK §14: China komt eraan 4 GS §4.3: De industrie komt op stoom 5 AK §15: Japan, een oude tijger - Maak de opdrachten 8 t/m 14 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 32 t/m 35 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 6 - Kijk de opdrachten na 5 GS §4.4: Voor een handvol stuivers 6 AK 6 GS 7 AK 7 GS 8 AK Begrippen Kijk voor extra uitleg ook op de Geo Online en Sfinx Online - natte rijstbouw - arbeidsintensief - Groene Revolutie - commercialisering - mechanisering - family-planning - Industriële Revolutie - drieslagstelsel - handelsgewas Zie les 1 AK Zie les 1 GS - speciale economische zone - multinationale onderneming - multinational - globalisering - lagelonenlanden - tijgerlanden - kop-staart-formule - spierkracht - waterkracht - fabriek - stoomkracht Zie les 3 AK Zie les 3 GS - natuurlijke factor - menselijke factor - handelsbalans - betalingsbalans - delfstoffen - investeren - uitschuiven - fabrikant - arbeider Zie les 5 AK - Maak de opdrachten 36 t/m 40 - Kijk de opdrachten na §15: Japan, een oude tijger - Maak de opdrachten 7 t/m 13 - Kijk de opdrachten na §4.4: Voor een handvol stuivers - Maak de opdrachten 41 t/m 45 Zie les 5 GS - Kijk de opdrachten na §16: Jij en globalisering - Maak de opdrachten 1 t/m 4 - kinderarbeid - Kijk de opdrachten na §6.2: De macht van industrialisatie - Maak de opdrachten 16, 17, 18, 20 - zware industrie t/m 24 - Kijk de opdrachten na H4: Keuzemenu B - Maak de opdrachten 1 t/m 6 - Kijk de opdrachten na ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 8 GS §4.6: Is elke verandering vooruitgang - Maak de opdrachten 58 t/m 64 - Kijk de opdrachten na 9 AK H4: Keuzemenu C 9 GS 10 AK §4.6: Is elke verandering vooruitgang? H4: Keuzemenu C - Maak de opdrachten van dit keuzemenu met z’n tweeën - Maak de opdrachten 65 t/m 68 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten van dit keuzemenu met z’n tweeën af - Kijk de opdrachten na 10 GS 11 AK Uitlooples H4: §13 t/m §16 11 GS H4: §4.1, §4.3, §4.4, §6.2 en §4.6 12 AK Groot vakoverstijgend project Opdracht: Je gaat de rol van de industrie in een Aziatisch land naar keuze onderzoeken. Je werkt in een groepje van vier personen Jullie werken volgens het stappenplan van Basisboek B12, uitgebreid met meerdere deelvragen en een groepspresentatie voor de klas met bijvoorbeeld een PowerPoint presentatie. Het eindresultaat wordt ook weergegeven in een werkstuk . Stap 1 De onderzoeksvraag (hoofdvraag) is: Wat is de rol van de industrie in een Aziatisch land van je keuze (bijvoorbeeld Indonesië, India, enzovoort)? Bedenk minimaal 10 deelvragen, bijvoorbeeld: Welk gedeelte van de economie van het land bestaat uit de industrie en welke industrieën zijn dat? Welke kenmerken van een industriële maatschappij vind je terug in dat land? Hoe is de industrie in dat land ontwikkeld? Was er sprake van een kolonisator die de industrie op gang bracht? Stap 2 Maak een onderzoeksplan: Wie doet wat en wanneer. Stap 3 Verzamel nu je informatie. We gebruiken o.a. de eerder geleerde begrippen, van De Geo en Sfinx verschillende bronnen zoals: internet, Encarta en boeken (tip: reisbureau voor info en plaatjes) Stap 4 Selecteer de informatie: wat heb je echt nodig en wat is betrouwbaar? Stap 5 Beantwoord eerst de deelvragen en geef tenslotte het antwoord op de hoofdvraag (de conclusie). Stap 6 Laat via een presentatie aan anderen het resultaat van het onderzoek zien. Het werkstuk bestaat uit de volgende onderdelen: voorkant voorzien van namen, klas en titel; inhoudsopgave; de geografische ligging van het land; algemene informatie over het land; algemene informatie verleden van het land; de natuurlijke grondstoffen van het land; de deelvragen met de antwoorden; conclusie (antwoord op de hoofdvraag); eigen mening; overzicht van de door jullie gebruikte bronnen. ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Toets gebruik de oefentoetsen op de Geo Online Toets gebruik de oefentoetsen op Sfinx Online - oorzaak - gevolg - bestaansminimum - staking - vakbond - één-kind-politiek Zie les 8 GS Zie les 9 AK Alle begrippen Alle begrippen Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 12 GS 13 AK 13 GS 14 AK 14 GS 15 AK 15 GS 16 AK 16 GS 17 AK 17 GS 18 AK 18 GS Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project Project ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Presentaties Presentaties Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Module 5 – Nederland vroeger en nu Bij aardrijkskunde staat Nederland en de veranderingen van de inrichting van ons land centraal. Er is aandacht voor de verschillen en overeenkomsten tussen stad en platteland. Ook wordt gekeken naar de verkeersproblematiek. Bij geschiedenis wordt ingegaan op Nederland in de Gouden Eeuw. 1 – Globale planning voor de docent Tijd 5 weken 1½ week Soort stof Kerndoel basisstof 36-40, 42 en 43 Aardrijkskunde (De Geo) H5: Nederland verandert §17 De stad vernieuwen §18 De stad uit, de stad in §19 Het landelijk gebied §20 Verkeer en inrichting verrijking H5: Keuzemenu B en Keuzemenu C project: een fotocollage maken van de ontwikkeling van Nederlandse steden Toets Toets project 37, 39, 41 ½ week Geschiedenis (Sfinx) H1: Een Gouden Eeuw §1.1 Geen zee te hoog §1.2 Rijk worden in de Republiek §1.3 Kunstenaars en kunstkopers §1.4 Van Malle Babbe tot huisvrouw §1.5 In Holland staat een huis … §1.6 Was het goud dat er blonk? §4.5 Een dak boven het hoofd 2 – Vaardigheden De volgende vaardigheden komen in deze module aan bod. Aardrijkskunde De leerling moet: de inrichting van stedelijke en landelijke gebieden in Nederland kunnen beschrijven en verklaren; atlaskaarten met betrekking tot de inrichting en bevolking van stedelijke en landelijke gebieden in Nederland kunnen lezen en verklaren; een mening onder woorden kunnen brengen; verkeersproblemen in Nederland kunnen beschrijven en verklaren. Geschiedenis De leerlingen kunnen: relevante bronnen en/of bronfragmenten selecteren, daarbij lettend op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit; ordening aanbrengen in historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen; verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; zich een weloverwogen beeld vormen van historische gegevens; ten aanzien van een gegeven of door hen zelf gestelde vraag een eigen standpunt weergeven en beargumenteren; enkele belangrijke economische ontwikkelingen beschrijven; aan de hand van voorbeelden uit het zeventiende eeuwse, het vroeg industriële en het hedendaagse Nederland herkennen, hoe maatschappelijke posities van individuen en groepen (mede) bepaald worden door factoren als afkomst, etniciteit, religie, bezit, opleiding, beroep en sekse. 3 – Project Bij dit project gaan leerlingen een fotocollage maken van de ontwikkeling van Nederlandse steden. De periode beslaat de periode van de Gouden Eeuw tot nu. In overleg met de docent wordt bepaald of het een bestaande stad moet zijn of dat het ook meer in het algemeen over de ontwikkeling van Nederlandse steden mag gaan. 4 – Literatuur en internet Literatuur voor de docent Akveld, L. en Jacobs, E.M. (red.), De kleurrijke wereld van de VOC (Nationaal Jubileumboek VOC 1602/2002). Bussum/Amsterdam, 2002 Ashley, M., The Golden Century. Europe 1598-1715. London, 2002 (herdruk 1969) Biewenga, A., De Kaap de Goede Hoop. Een Nederlandse vestigingskolonie 1680-1730. Amsterdam, 1999 ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Boxer, C.R., Zeevarend Nederland en zijn wereldrijk 1600-1800, Amsterdam, 2002 (Rainbow Paperback uitgave van 1965) Canny, N. (red.), The Origins of Empire. British Overseas Enterprise to the Close of the Seventeenth Century (The Oxford History of the British Empire, vol. I). Oxford, 2001 Dijksterhuis, E.J., De mechanisering van het wereldbeeld. Amsterdam, 2000 Emmer, P.C., De Nederlandse slavenhandel 1500-1850. Amsterdam/Antwerpen, 2003 Gaastra, F.S., De geschiedenis van de VOC. Zutphen, 2002 Haak, B., Hollandse schilders in de Gouden Eeuw. Zwolle, 2003 (herdruk 1984) Heijer, H. den, De geschiedenis van de WIC. Zutphen, 2002 Huizinga, J., Nederland’s beschaving in de zeventiende eeuw. Haarlem, 1941 Israel, J.I., De Republiek 1477-1806. Franeker, 2001 Noordervliet, N., Nederland in de Gouden Eeuw. Zwolle/Amsterdam, 2003 Prak, M., Gouden Eeuw. Het raadsel van de Republiek. Nijmegen, 2002 Stipriaan, R. van, Ooggetuigen van de Gouden Eeuw in meer dan honderd reportages. Amsterdam, 2002 Fictie (boeken): Chevalier, T., Meisje met de parel. ’s-Gravenhage, 2001 Dullemen, I. van, Maria Sibylla. Een ongebruikelijke passie. Amsterdam, 2002 Fictie (speelfilms): Speelfilms over het leven van Rembrandt zijn gemaakt in 1936 (hoofdrol Charles Laughton), in 1977 (‘Rembrandt fecit’ van Jos Stelling) en in 1999 (hoofdrol Klaus-Maria Brandauer). Met enige moeite zijn ze te vinden op video en/of dvd. Girl with a Pearl Earring (in 2004 in de bioscoop; gebaseerd op het boek van Chevalier; handelend over gefingeerde relatie tussen Vermeer en het model voor zijn gelijknamige schilderij). Tulip Fever (opnamen van start in 2004; liefdesgeschiedenis gesitueerd in zeventiende-eeuws Amsterdam tegen de achtergrond van de uit de hand lopende tulpenhandel). Literatuur voor de leerling Voor een overzicht van historische jeugdboeken en hun inhoud: home.wanadoo.nl/richard.thiel/historie.htm (de daar genoemde boeken over de zeventiende eeuw, waarvan plaats en jaar van uitgave niet was te achterhalen, zijn hier weggelaten); www.vgnkleio.nl/schrijvers_vd_ronde_tafel/lijst_hist_jeugdboeken.htm Non-fictie: Diekmann, M. en Wersch, M. van, Hoe schilder hoe wilder; Deel 1 : Leiden. Amsterdam, 1986 Diekmann, M. en Wersch, M. van, Hoe schilder hoe wilder; Deel 2: Haarlem. Amsterdam, 1988 Prud’homme van Reine, R., Kapers en piraten. Hilversum, 1996 Roeper, V., Land in zicht. Nederlanders op ontdekkingsreis. Amsterdam, 2004 Roeper, V., Zwarte peper, scheurbuik. Kinderen op reis met de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Amsterdam, 2002 Vaar mee met de VOC (VOC-special jubileumjaar 2002: korte geschiedenis van de VOC; stripverhaal De scheepsjongens van Bontekoe; bouwplaat van De Batavia), Zutphen 2002 Fictie: Beckman, T., Stad in de storm. Rotterdam, 1979 Been, J., Paddeltje. De scheepsjongen van Michiel de Ruyter (bewerking door H. van Delden van de oorspronkelijke uitgave 1908). Alkmaar, z.j. Enzensberger, H.M., Waar was je, Robert. Amsterdam, 1999 Dam, A. van, Peter, de tsaar van Kattenburg. Amsterdam, 1996 Diekmann, M., Marijn en de lorrendraaiers. Groningen, 1994 Diepstraten, J., De ondergang van de Batavia. Groningen, 1990 Dijkzeul, L., Bevroren tijd. Rotterdam, 1998 Fabricius, J., De scheepsjongens van Bontekoe, Amsterdam, 2003 (oorspronkelijke uitgave 1924) Herzen, F., De reis van de Zwarte Draeck, Zeist, 1990 Herzen, F., De zoon van Malle Babbe, Baarn, 1999 Hildebrand, A.D., Het Behouden Huis: de overwintering op Nova Zembla (‘hertaald’ door S, Braam van de oorspronkelijke uitgave 1947). Amsterdam, 1990 ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Joustra, J., Slaaf in Barbarije. Baarn, 1996 Kerkwijk, H. van, Een aanval op de prins. Amsterdam, 1995 Kerkwijk, H. van, Het vuile mes, Baarn, 2000 Kerkwijk, H. van, Komplot op volle zee. Amsterdam, 1993 (oorspronkelijk uitgave 1968) Kolk, H. en De Wit, P., Gilles de Geus 5: De Batavia. ’s-Hertogenbosch, 2001 Kolk, H. en De Wit, P., Gilles de Geus 8: De 7 Provinciën. ’s-Hertogenbosch, 2000 Sjouwerman, V., Poppies uit de watermolen. Amsterdam, 1998 Smit , P., De wraak van Piet Hein. Tilburg, 1998 Smit , P., Jan Janse Weltevree. Amsterdam, 1998 Spier, P., Vader, mag ik mee?. Rotterdam, 1992 Vlugt, S. van der, Bloedgeld. Rotterdam, 1996 Vlugt, S. van der, Schijndood. Rotterdam, 2002 Internetsites Over de Gouden Eeuw: www.schooltv/vroegerenzo www.basislink.nl/ll_gs_ontdekkers.html Over de VOC: VOC-kenniscentrum.nl/ Mediatheek.thinkquest.nl/~voc/nl/ Over slavenhandel: www.slavernijmonument.nl/start.htm Over de Michiel de Ruyter, Piet Heyn en de Zilvervloot: www.deruyter.org/ www.geheugenvannederland.nl/gvnnl/all/ Over (schilder)kunst: www.rijksmuseum.nl/ www.franshalsmuseum.nl/ www.mauritshuis.nl/ Over hof- en burgerlijke cultuur: www.cultuurnetwerk.org/ Over zeventiende-eeuwse literatuur: www.dbnl.org/ Over heksen: www.schooltv.nl/vroegerenzo/ Over gezin en kind: www.schooltv.nl/vroegerenzo/ ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo Studiewijzer Module 5 – Nederland vroeger en nu Naam: ………………………………………… Klas: ………………………………………….. Stof /Titel Soort werk Begrippen H5: openingspagina: Nederland verandert - Vul werkblad W64 in - Bekijk de kern op de Geo Online §17: Steden vernieuwen - Maak de opdrachten 1 t/m 5 - Kijk de opdrachten na H1: openingspagina: Waar dit hoofdstuk over gaat - Maak de opdrachten 1 t/m 3 - Kijk de opdrachten na - Bekijk de kern op Sfinx Online §1.1: Geen zee te hoog - Maak de opdrachten 4 t/m 8 - Kijk de opdrachten na 2 AK §17: Steden vernieuwen 2 GS §1.1: Geen zee te hoog 3 AK §18: De stad uit, de stad in - Maak de opdrachten 6 t/m 9 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 9 t/m 14 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 5 - Kijk de opdrachten na Kijk voor extra uitleg ook op de Geo Online en Sfinx Online - achterstandswijk - sociale stadsvernieuwing - sloop en nieuwbouw - renovatie - restauratie - Grotestedenbeleid - stadsvernieuwing - segregatie - integratie - vaderlandse geschiedenis - welvaart - stapelmarkt - VOC - monopolie - WIC - multinational Zie les 1 AK 3 GS §1.2: Rijk worden in de Republiek - Maak de opdrachten 15 t/m 20 - Kijk de opdrachten na 4 AK §18: De stad uit, de stad in 4 GS §1.2: Rijk worden in de Republiek 5 AK §19: Het landelijk gebied - Maak de opdrachten 6 t/m 13 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 20 t/m 25 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 10 - Kijk de opdrachten na 5 GS §1.3: Kunstenaars en kunstkopers? - Maak de opdrachten 26 t/m 35 - Kijk de opdrachten na Les 1 AK 1 GS ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 Zie les 1 GS - urbanisatie - suburbanisatie - centrale stad - voorsteden - groeikern - compacte stad - statussymbool - speculeren - windhandel - investeringen - aandeel - huisnijverheid Zie les 3 AK Zie les 3 GS - landbouw - akkerbouw - tuinbouw - veeteelt - bosbouw - specialisatie - mechanisatie - intensivering - ruilverkaveling - landinrichting - recreatie - regent - patriciër - stilleven Leergebiedplanner Aardrijkskunde / Geschiedenis, leerjaar 2 vmbo-t/havo 6 AK §19: Het landelijk gebied 6 GS 7 AK §1.4: Van Malle Babbe tot huisvrouw §20: Verkeer en inrichting 7 GS §1.5: In Holland staat een huis 8 AK §20: Verkeer en inrichting 8 GS §1.6: Was het goud dat er blonk? 9 AK H5: Keuzemenu B 9 GS §4.5: Een dak boven het hoofd 10 AK H5: Keuzemenu B 10 GS §4.5: Een dak boven het hoofd 11 AK Project Opdracht: Je gaat een fotocollage maken van de ontwikkeling van een stad vanaf de Gouden Eeuw tot nu. Overleg met je docent of het een bestaande stad moet zijn of dat het ook meer in het algemeen over de ontwikkeling van Nederlandse steden mag gaan. Stap 1 Maak groepjes van drie of vier leerlingen. Samen ga je beeldmateriaal verzamelen. Stap 2 Bedenk eerst welke fasen in de ontwikkeling van steden er zijn geweest in de periode van de Gouden Eeuw tot nu. Laat dit ter goedkeuring aan je docent zien. Stap 3 Verzamel nu beeldmateriaal die je bij de verschillende fasen kunt gebruiken. Stap 4 Wanneer je al het beeldmateriaal hebt verzameld, kun je er een fotocollage van maken. Bedenk goed hoe je dit visueel gaat presenteren. Stap 5 Presenteer je onderzoekresultaten aan je docent(e) of de klas. Project Project Project Project Posterpresentatie project H5: §17 t/m §20 Toets tip: gebruik de oefentoetsen Alle begrippen op de Geo Online H1: §1.1 t/m §1.6 + §4.5 Toets tip: gebruik de oefentoetsen Alle begrippen op Sfinx Online 11 GS 12 AK 12 GS 13 AK 13 GS 14 AK 14 GS ©ThiemeMeulenhoff, Utrecht / Zutphen, 2005 - Maak de opdrachten 11 t/m 16 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 37 t/m 44 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 1 t/m 3 met z’n tweeën - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 46 t/m 55 - Kijk de opdrachten na - stadhouder - hofcultuur - schutterstuk Zie les 5 AK - Maak de opdrachten 4 t/m 6 met z’n tweeën af. - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten 57 t/m 65 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten met zijn tweetjes - Maak de opdrachten 46 t/m 51 - Kijk de opdrachten na - Maak de opdrachten met z’n tweetjes - Presenteer je resultaten - Maak de opdrachten 52 t/m 57 - Kijk de opdrachten na - liefdadigheid - netwerkstad - capaciteit - standensamenleving - sociale groep - burgerij - arbeider - armenzorg - gemeen - objectief - subjectief - urbanisatie - smog Zie les 9 GS
