Vroege opsporing van uitzaaiingen van borstkanker naar

Chirurgie | Oncologie | NGMB
Vroege opsporing van
uitzaaiingen van borstkanker naar de lymfeklieren
Verwijdering van de schildwachtklier of sentinel node (sentinel node biopsie)
Binnenkort wordt u geopereerd aan een tumor in uw borst. Onderdeel van uw borstoperatie is
het verwijderen van de schildwachtklier (sentinel node). Deze schildwachtklier of sentinel node is
een lymfeklier die rechtstreeks in verbinding staat met de tumor in uw borst. Eventuele
uitzaaiingen van de tumor worden dan ook het eerst in deze lymfeklier gevonden.
In deze brochure kunt u meer lezen over het opsporen en verwijderen van de schildwachtklier.
Inleiding
Ons lichaam heeft een lymfestelsel dat bestaat uit lymfevaten, lymfeklieren en lymfeweefsel. Het
vocht dat zich in het lymfestelsel bevindt, wordt lymfe genoemd. Lymfe is zeer nuttig, het zorgt
er namelijk voor dat afvalstoffen uit het lichaam worden opgenomen en worden afgevoerd.
Lymfevaten vormen de kanalen van het lymfestelsel. Via steeds grotere kanalen komt de
lymfe uiteindelijk in het bloed terecht. Voordat de lymfe in het bloed komt, passeert het
tenminste één lymfeklier, die gezien kan worden als een zuiveringsstation. In deze lymfeklier
worden ziekteverwekkers, zoals bacteriën, onschadelijk gemaakt. Lymfeklieren bevinden zich op
meerdere plekken in ons lichaam, bijvoorbeeld in de oksels, de liezen, de hals en langs de
luchtpijp.
Kankercellen van de tumor in uw borst kunnen losraken en in een lymfevat terechtkomen. In de
lymfeklier(en) waar de kankercellen als eerste langskomen, kan dan een nieuwe tumor ontstaan:
een uitzaaiing.
Methode van opsporen van uitzaaiingen
Voor uw behandeling is het belangrijk te weten of u, naast de tumor in uw borst, ook één of
meerdere uitzaaiingen in uw lymfeklieren heeft. Als u uitzaaiingen heeft, moet u namelijk een
aanvullende behandeling ondergaan.
Een methode om informatie te verkrijgen over de aan-of afwezigheid van uitzaaiingen in de
okselklieren is de schildwachtklierbiopsie of sentinel node biopsie.
De schildwachtklier of sentinel node
De schildwachtklierbiopsie of sentinel node biopsie wordt soms ook poortwachterklierbiopsie
genoemd.
De schildwachtklier of sentinel node is de eerste lymfeklier waar de tumor in uw borst zijn
afvalstoffen en eventueel aanwezige tumorcellen, via de lymfe, naar afvoert. Pas daarna worden
ook de overige lymfeklieren aangetast, waarna de kanker zich kan verspreiden naar de rest van
het lichaam.
1
Het opsporen van de schildwachtklier (lymfescintigrafie)
De dag voor uw operatie, dus op de opnamedag, gaat u naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde
& Moleculaire Beeldvorming (NGMB) voor het zichtbaar maken (opsporen) van de
schildwachtklier. We noemen dit onderzoek ook wel lymfescintigrafie. Als u nog niet bent
opgenomen, krijgt u een uitnodiging voor dit onderzoek met daarop de afspraaktijd
thuisgestuurd.
Tijdens dit onderzoek wordt een zeer kleine hoeveelheid van een radioactieve vloeistof
via een injectie om of op de plaats van de tumor ingespoten. Deze stof vloeit van de tumor, door
een lymfevat, naar de schildwachtklier. Het inspuiten van de radioactieve vloeistof duurt
ongeveer tien minuten. De injectie kan gevoelig zijn, maar van het inspuiten voelt u niets. Na de
injectie mag u de afdeling Nucleaire Geneeskunde verlaten. Na een paar uur komt u terug en dan
maakt de nucleair laborant in een aantal sessies foto’s waarop de schildwachtklier, als gevolg van
de ingespoten radioactieve vloeistof, goed zichtbaar is. De laborant tekent vervolgens de plaats
waar de schildwachtklier wordt gezien, af op uw huid. Het is belangrijk dat deze markering tijdens
de operatie duidelijk zichtbaar is op uw huid, zodat de chirurg kan zien in welk gebied de
schildwachtklier zit. De schildwachtklier bevindt zich meestal in de oksel. Soms gaat het om meer
dan één klier.
Een enkele keer komt het voor dat de schildwachtklier na twee tot drie uren nog niet
zichtbaar is. In dat geval krijgt u opnieuw een injectie in uw borst. Twee uur later maakt de
nucleair laborant dan weer foto’s van u.
De radioactieve vloeistof die u krijgt toegediend is zeer laag radioactief en niet schadelijk.
In zeldzame gevallen wordt de schildwachtklier bij een lymfescintigrafie naast het borstbeen
gezien. Dit wordt pas duidelijk op de foto’s die één dag voor de operatie worden gemaakt. De
consequenties hiervan bespreekt de chirurg de dag voor de operatie met u.
Tijdens de operatie
Als u onder narcose bent gebracht, spuit de chirurg tijdens de operatie een kleine hoeveelheid
blauwe vloeistof in en om de tumor in uw borst. Deze kleurstof vloeit naar de schildwachtklier.
Hierdoor kleurt de klier meestal blauw. Daarnaast geeft de schildwachtklier nog steeds een
zwakke straling af door de radioactieve vloeistof die de vorige dag is ingespoten. De chirurg kan
de schildwachtklier dus op twee manieren herkennen en verwijderen.
In uitzonderlijke gevallen kan een allergische reactie optreden na het inspuiten van de blauwe
vloeistof. De chirurg zal deze reactie direct behandelen.
Laboratoriumonderzoek van de schildwachtklier
Na de operatie wordt de verwijderde schildwachtklier in het laboratorium onderzocht op
tumorcellen. De uitslag van dit onderzoek is meestal na tien werkdagen bekend. Als er geen
tumorcellen worden gevonden, worden de overige lymfeklieren niet verwijderd. Als blijkt dat er
wel tumorcellen in de schildwachtklier zijn gevonden, verwijdert de chirurg in een tweede
operatie alsnog alle klieren uit uw oksel. We noemen dit een okselklierdissectie.
In sommige situaties kan de chirurg besluiten de schildwachtklier nog tijdens de operatie te laten
onderzoeken op kankercellen. De schildwachtklier wordt dan naar het laboratorium gestuurd.
Daar wordt de klier door middel van snelonderzoek (ook wel vriescoupe genaamd) onderzocht.
Dit gebeurt terwijl u nog onder narcose bent. Wanneer er kankercellen in de schildwachtklier
zitten, kan de chirurg besluiten meteen alle lymfeklieren in de oksel te verwijderen.
De chirurg volgt deze procedure meestal als de gehele borst bij de operatie verwijderd
2
wordt. Bij borstsparende operaties vindt in principe nooit ‘snelonderzoek’ plaats.
Als tijdens het snelonderzoek geen kankercellen in de schildwachtklier worden
gevonden, haalt de chirurg de overige klieren niet weg. De schildwachtklier wordt later alsnog
nauwkeurig onderzocht in het laboratorium. Bij dit nauwkeurig onderzoek, waarvan de uitslag na
tien dagen bekend is, kan het soms zo zijn dat er toch kankercellen worden gevonden. In dat
geval is alsnog een tweede operatie noodzakelijk waarbij alle lymfeklieren in de oksel worden
verwijderd.
De duur van de operatie is afhankelijk van het uitvoeren van een snelonderzoek van de
schildwachtklier en de uitslag daarvan.
De operatie voor het verwijderen van de schildwachtklier duurt ongeveer een half uur.
De operatie voor het verwijderen van de tumor duurt daarna nog ongeveer drie kwartier.
Als uit het snelonderzoek blijkt dat de lymfeklieren in de oksel ook moeten worden
verwijderd, duurt de operatie in totaal ongeveer twee uur.
Na de operatie
Na de operatie wordt u wakker op de uitslaapkamer (recovery). De tijd die u hier verblijft, is
afhankelijk van meerdere factoren, meestal is dit ongeveer anderhalf uur.
Als u last heeft van misselijkheid of pijn geeft de verpleegkundige u medicijnen om de
klachten te verminderen. Als u goed wakker bent en de pijn acceptabel is, gaat u naar de
verpleegafdeling.
Na de operatie merkt u, dat de eerste urine die u uitplast na de operatie een blauwe of
groene kleur heeft. Dit komt, omdat uw nieren de ingespoten kleurstof weer uitscheiden. Het kan
voorkomen dat u na de operatie een grauwe gelaatskleur heeft. Dit is ook een gevolg van de
ingespoten kleurstof.
Soms heeft u na de operatie een drain in de oksel waardoor bloed en wondvocht wordt
afgevoerd. Over het algemeen wordt deze drain de dag na de operatie verwijderd.
De meeste patiënten gaan de dag na de operatie weer naar huis.
Uitslag
Het definitieve onderzoek van de schildwachtklier duurt gemiddeld tien werkdagen. Voor het
bespreken van de uitslag van dit onderzoek krijgt u bij ontslag een afspraak mee voor de
Mammapoli van de afdeling Chirurgische Oncologie. Tijdens dit polikliniekbezoek vertelt de
chirurg u of de tumor tijdens de operatie ruim genoeg is weggehaald, en of u wel of geen
uitzaaiingen heeft in de schildwachtklier en/of lymfeklieren. Als er geen uitzaaiingen zijn en de
tumor is voldoende ruim verwijderd, bent u wat betreft de chirurgische behandeling klaar.
Als uit het definitieve onderzoek naar uitzaaiingen in de schildwachtklier blijkt, dat er toch
uitzaaiingen zijn, volgt een nieuwe opname en operatie voor het verwijderen van de rest van de
lymfeklieren. Deze opname duurt twee tot vier dagen. U krijgt een oproep voor deze opname
thuisgestuurd. Na uw opname krijgt u een afspraak mee voor de Mammapoli van de afdeling
Chirurgische Oncologie. Tijdens dit polikliniekbezoek vertelt de arts u de uitslag van het
onderzoek van de lymfeklieren, en neemt het verdere behandelplan met u door. Het
behandelplan zal mogelijk bestaan uit medicijnen en/of bestraling.
Vragen
Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft, kunt u bellen naar het verpleegkundig
telefonisch spreekuur van de polikliniek Chirurgie. Dit spreekuur is bereikbaar van maandag tot
en met vrijdag van 8.30 tot 12.00 uur, via het algemene telefoonnummer van het UMCG (050)
3
361 61 61. Vraagt u naar zoemer 43661. U krijgt vervolgens een verpleegkundige van de
polikliniek Chirurgie aan de telefoon. De verpleegkundige helpt u verder of verwijst u door naar
één van de verpleegkundig specialisten van de afdeling Chirurgische Oncologie.
www.borstkanker.umcg.nl
Deze website geeft u en uw naasten een goed beeld over de gang van zaken in het UMCG als
(het vermoeden bestaat dat) u borstkanker heeft.
Patiënteninformatie VLL475, augustus 2014
4