08 Psychiatrische ziekten 2015

Psychiatrische ziekten
Hoofdstuk 8
8.1. Algemene inleiding
De praktijk leert dat patiënten met psychiatrische problematiek die een beroep doen op een
alarmcentrale bijna zonder uitzondering het best op hun plaats zouden zijn in Nederland.
Factoren als een ander land, een andere taal en een andere cultuur (ook medisch c.q. psychiatrisch)
en de scheiding van familie en of bekenden, zijn voor een patiënt in een crisissituatie slechts zeer
zelden van positieve invloed. Terugkeer van de patiënt naar Nederland is dus vaak gewenst.
Tijdens iedere repatriëring staat een patiënt bloot aan vele extra stressfactoren.
De repatriëring van psychiatrische patiënten per vliegtuig is alleen verantwoord mogelijk als er
omstandigheden geschapen worden waardoor een patiënt geen problemen aan boord ondervindt of
zal veroorzaken. In het algemeen betekent dit dat een patiënt stabiel, kalm en coöperatief dient te zijn.
Factoren die de stress verbonden aan het maken van een vliegreis kunnen verminderen zijn onder te
verdelen in de volgende categorieën:
Organisatie en ondersteuning door de alarmcentrale

Begeleiding tijdens de reis

Medicatie
De richtlijnen van IATA en die wij als OMAR hanteren, hebben geen vast omschreven minimale
vervoerstermijn: In geval van begeleiding door een escort moet uiteraard een MEDA worden
aangevraagd. (zie ook hoofdstuk 3)
Een patiënt moet

Stabiel zijn

Vrijwillig mee te willen gaan naar het woonland

Goed aanspreekbaar

Coöperatief en in staat zijn om veiligheidsafspraken voor de gehele repatriëring te maken

Goed controleerbaar; Niet oninvoelbaar zijn

Goed medicamenteus ingesteld zijn

Geen overlast veroorzaken voor cabin crew
8.2 Organisatie en ondersteuning door de alarmcentrale
De alarmcentrale speelt in de fase voorafgaand aan de repatriëring een hoofdrol. De repatriëring zal
uiteraard logistiek perfect georganiseerd moeten worden. Een andere taak voor de alarmcentrale ligt
in de communicatieve sfeer. Nog meer dan bij somatische problematiek vormen de contacten met
familie, reisgenoten en/of de patiënt de basis voor een geslaagde repatriëring.
Een groot deel van de psychiatrische patiënten geeft aan naar Nederland te willen terugkeren. In het
geval een patiënt een repatriëring afwijst of sterk opziet tegen een vliegreis kan in een goed gesprek
met de patiënt de basis gelegd worden voor een succesvolle repatriëring. Vaak werkt een goede uitleg
van de noodzaak voor de terugkeer en de wijze waarop de alarmcentrale zaken kan organiseren
dusdanig verhelderend dat de oorspronkelijke tegenzin omslaat in een positieve houding ten opzichte
van de voorgenomen repatriëring.
Indien een patiënt blijft weigeren moet helaas meestal van repatriëring worden afgezien, omdat een
patiënt niet tegen zijn of haar wil vervoerd mag worden.
8.3 Begeleiding
Een begeleider kan de stress die een reizende patiënt ondervindt beperken. De regelgeving van
luchtvaartmaatschappijen schrijft voor dat het cabinepersoneel in principe niet meer dan de 'standaard
aandacht’ aan een patiënt mag geven. Dit maakt dat begeleiding noodzakelijk kan zijn, door en, soms
2015
Hoofdstuk 8
Pagina 1 van 3
zelfs door twee professionals. Eén persoon kan zich in dat geval met de logistieke kant bezighouden,
terwijl de ander alle aandacht aan de patiënt kan besteden.
Bij een niet alleenreizende patiënt moet de afweging gemaakt worden of de patiënt door de
meereizende perso(o)n(en) verantwoord begeleid kan worden. De vraag of medische begeleiding van
een psychiatrische patiënt geïndiceerd is dient bij de geringste twijfel bevestigend beantwoord te
worden. Professionele begeleiding blijkt in de praktijk vaak een goede keus. Uit onderzoek blijkt dat
een relatief groot deel van de psychiatrische patiënten alleen reist en dus tijdens een vliegreis op zich
zelf aangewezen zou zijn. In deze groep zal dus zeer frequent tot escortering besloten worden.
8.4 Beoordeling van het actueel toestandsbeeld van patiënt ter plaatse
In geval van (para-)medische begeleiding, dienen, na aankomst van het medische team
(verpleegkundige(n) ofwel GGZ arts) de patiënt en behandelaar gesproken te worden. Ter plaatse zal
een inschatting voor een veilig medisch verantwoorde repatriëring moeten plaats vinden. Het team zal
in overleg plegen met de achterwacht (psychiater van de uitvoerende instantie) om het actueel
toestandsbeeld te bespreken en de reis – en ingrijpmedicatie af te spreken .
Tevens dient het nazorgtraject voorgelegd te zijn aan de achterwacht en medische dienst van de
alarmcentrale.
8.5 Behandelplan (WGBO)
Voor de repatriëring dient voor de patiënt door de alarmcentrale ofwel door de uitvoerende instantie
een behandelplan in het kader van de Wet Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO)
opgesteld worden, waarin het beleid en doelen en (ingrijp-)medicatie en nazorg tijdens de repatriëring
beschreven worden.
patiënt kan dit ter inzage gegeven te worden.
In hoofdstuk 3.4.2 wordt geadviseerd, overigens ook voor niet-psychiatrische beelden, altijd voor
aanvang van de repatriëring een behandelplan of set van afspraken met de patiënt te maken. Op
verzoek van de patiënt kan dit ter inzage gegeven worden.
8.6 Medicatie
Een geslaagde repatriëring staat of valt met adequate reis- en ingrijpmedicatie. Indien sterk
sederende medicamenten gebruikt moeten worden, en de patiënt niet meer aanspreekbaar is zal
vervoer per stretcher georganiseerd moeten worden. In de overige gevallen geniet zittend reizen de
voorkeur omdat dit minder belastend voor de patiënt is.
8.7 Seating tijdens het vervoer
Een prikkelarme zitplaats in het vliegtuig heeft vaak meerwaarde. Dit kan een bussines class seat zijn,
maar dit is geen vereiste omdat het vaak ook om lichtere ontsporing gaat. Denk aan surmenage of
heimwee.
8.8 Follow up in Nederland
Hoewel dit item strikt genomen niet in deze bespreking thuishoort lijkt het zinvol om de procedures
welke gevolgd kunnen worden na aankomst van de patiënt in Nederland te noemen. In een groot
aantal gevallen is ambulante behandeling afdoende en kan de patiënt naar huis. Het behoort tot de
taak van de alarmcentralearts om de ontvangende instantie of huisarts tijdig te informeren over de
voorgenomen repatriëring. Indien de patiënt begeleid wordt door een escort dan verzorgt deze na
aankomst thuis de overdracht aan de huisarts.
Uit onderzoek blijkt in 65% van de gevallen sprake van een recidief en zijn deze patiënten dus vaak
2015
Hoofdstuk 8
Pagina 2 van 3
bekend in de psychiatrie. Als de noodzaak voor een opname op voorhand vast staat zal de
alarmcentrale hier een aanspreekpunt hebben om een opname te organiseren. De patiënt kan vanaf
de luchthaven rechtstreeks naar het (psychiatrisch)ziekenhuis vervoerd worden. De opname ofwel
presentatie dient bij voorkeur te geschieden op werkdagen binnen kantoortijden
In die gevallen waarin een patiënt niet bereid is zich in een psychiatrische kliniek te laten opnemen, er
sprake is van een gevaar criterium, of wanneer de noodzaak voor opname niet op voorhand vaststaat
kan de GGZ crisisdienst in de regio waar de patiënt woonachtig is verzocht worden te beoordelen of
een gedwongen opname geïndiceerd is.
Normaliter zal er door de alarmcentrale een bed voor de patiënt gereserveerd dienen te worden.
Beoordeling bij de Medische Dienst Schiphol door de Crisisdienst Amstelmere (onderdeel van GGZ In
Geest) is noodzakelijk indien de patiënt niet meewerkt aan een vrijwillige opname waar dan ook in
Nederland. In die gevallen dient na aankomst op de luchthaven een beoordeling door de
onafhankelijke crisisdienst plaats te vinden.
Schiphol Luchthaven biedt de mogelijkheid de patiënt tegen zijn/haar wil te begeleiden, zo nodig met
assistentie van de KMAR naar de psychiatrische wachtruimte.
Dit betekent dat zowel Airport Medical Services als de Crisisdienst Amstelmere tevoren moeten
worden ingelicht over de komst van de patiënt.
2015
Hoofdstuk 8
Pagina 3 van 3