Hier gaat het dus om de bekende combinatie van boetedoening en

THEMA van de preek: Van lijden naar heerlijkheid
Drs. J.B. Mulder, Hilversum
Jesaja 53: 1 - 12
Lucas 24: 13 – 35
27 april 2014
Gemeente van onder HEER Jezus Christus,
Komt het bij u wel eens voor dat u een sterke behoefte voelt om te praten van hart tot
hart?
Bijvoorbeeld met een goede collega, een familielid, een vriendin of een vriend?
Dat u dus de behoefte hebt aan een goed gesprek?
Omdat u wat u heeft meegemaakt graag “kwijt wilt”?
Je kunt dan natuurlijk tegenover elkaar gaan zitten aan een tafel, maar meestal werkt dat niet.
Samen een eind gaan wandelen praat vaak veel makkelijker.
Je kunt dan op een ontspannen manier naar elkaar luisteren en elkaar bevragen.
Zo’n gesprek kan dan gaan over hoop en teleurstelling (vers 18, 21)
of over passie en verlangen (vers 32).
Maar het kan ook gaan over wat mensen hebben meegemaakt
waarbij ze tijdens een wandeling hun traumatische ervaringen richting de ander uitspreken
Dat laatste was het geval bij twee jonge leerlingen van Jezus
De ene heette Kleopas, de naam van de ander wordt in het verhaal niet genoemd
Zou die ander soms Lucas zelf zijn geweest?
Ze zijn op weg naar Emmaus, een dorp in Judea zo’n twaalf kilometer van Jeruzalem.
Ongeveer een wandeling van Oosterbeek naar Velp
En je ziet het als het ware voor je:
Twee leerlingen van Jezus die nog vol zijn van wat er met Jezus is gebeurd
Ze zoeken steun bij elkaar in deze moeilijke tijd.
Want de mens Jezus die ze zo hadden liefgehad,
die charismatische figuur die voor hen de toekomst was,
die Israël zou bevrijden,
is van een publiek vereerde profeet tot een slachtoffer geworden
en dat ook nog via een gruwelijke doodstraf.
De leerlingen dreigen in een groot gat te vallen.
Jezus is er niet meer: droom weg, ideaal weg, steun weg.
Een gevoel dat velen van u wellicht wel uit eigen ervaring kennen
bijvoorbeeld bij het overlijden van een dierbare
Met een waas voor je ogen weet je niet meer waar je het zoeken moet…
Leed vertroebelt, ontneemt je het zicht op de werkelijkheid
Je zweeft als het ware boven de werkelijkheid
Het beste dat een vriend of familielid op zo’n moment kan doen, is `er voor de ander te zijn’.
De goeie vragen stellen, echt luisteren naar het verhaal en het verdriet van de ander
en een eind met de ander mee te gaan, ongedwongen, als bij toeval dezelfde richting uit.
Al gaande, in de interactie met de ander, wordt in het leven een weg gebaand...
En dan ongemerkt loopt er plotseling iemand met hen mee
Een volslagen onbekende, een vreemdeling in Jeruzalem,
die niet naar “het Acht uur Journaal van Jeruzalem” heeft gekeken kijkt
En dus zo ongeveer de enige is
die niet weet wat er de afgelopen dagen met Jezus is gebeurd
Hun geliefde leider is een paar dagen geleden aan een kruis gespijkerd en daarna gestikt.
Na een gruwelijke marteling door de werking van de zwaartekracht, hangend op een houten
kruis.
Een groot verdriet heeft zich van hen meester gemaakt.
Ze delen hun wanhoop en verdriet met elkaar.
“Waar hebben jullie het toch over?”.
2
Enigszins geagiteerd schiet het eruit voordat ze er erg in hebben:
“Heeft u dan werkelijk geen idee wat er met onze machtige en geliefde profeet Jezus is
gebeurd? Weet u dat dan echt niet?…”
En ze beginnen te vertellen en houden niet meer op…
Soms zijn mensen in hun emoties niet meer te stoppen:
- Over hoop op bevrijding van Israël,
- Over wat de hogepriesters en leiders met Jezus hebben gedaan
- Over vrouwen met verhalen over een leeg graf
- Over het verschijnen van engelen die zeiden dat hij leeft
- Over de gang naar het graf van een paar leerlingen
die ook een leeg graf hadden aantroffen…
maar Jezus niet hadden gezien…
In plaats van met veel begrip en compassie zijn medeleven te tonen, komt die vreemdeling
met een onwaarschijnlijke vraag waar een verwijt tussen de regels door duidelijk hoorbaar is:
“Hebt u dan zo weinig verstand en bent u zo traag van begrip dat u niet geloofd in alles wat
de profeten hebben gezegd”?
Nou niet bepaald de manier waarop een leraar of trainer in ons land zijn leerlingen of
cursisten zou aanspreken
Maar de woorden die volgen openen wel een nieuw perspectief.
Ze werken voor de leerlingen verhelderend, beginnend van bij het begin, bij Mozes en de
profeten en scheppen een basis waarop voor de leerlingen een nieuw leven kan groeien
Wonden kunnen langzaam maar zeker helen...
Je hoort die leerlingen als het ware hardop denken over de woorden van Mozes en van de
profeten...
En wij denken vanmorgen met ze mee:
Wat zei de profeet Jesaja ook alweer?
Wat hebben we net ook alweer gelezen in Jesaja 53?
Na het lijden dat hij moest doorstaan,
zag hij het licht en werd met kennis verzadigd. (Jesaja 53:11)
De leerlingen hadden ooit wel kennis genomen van dit soort oude teksten.
Maar het kwartje was nooit gevallen.
Een vertroebelde blik verhindert goed zicht.
3
Hoe herkenbaar voor ons!
Hoeveel begrijpen wij van wat we in de Bijbel lezen?
Hoeveel relaties en verbanden zien wij als het gaat om God, de Bijbel en ons eigen leven?
Terwijl wij toch, veel meer dan de Emmausgangers, de nodige middelen hebben
om de Bijbel goed te kunnen leren begrijpen.
En daarmee komen we tot een belangrijke vraag in de gelezen tekst uit Lucas 24:
Hoe klinkt dat voor ons?
“Jezus die al dat lijden MOEST ondergaan om tot zijn glorie binnen te gaan”
Wat bedoelt Jezus hier?
Dat MOETEN komt in Lucas vaker voor.
Hoe zullen Jezus zijn leerlingen en zijn tijdgenoten dit MOETEN hebben begrepen?
Die teksten uit het OT, die kenden ze waarschijnlijk wel.
En het onderwijs van de rabbijnen en het onderwijs van Jezus,
daar zullen ze het hunne wel van hebben opgepikt.
Maar al die teksten en al die lessen van de Rabbijnen en van Jezus.
Het was veel en vooral veelkleurig.
Niet zo gemakkelijk beschikbaar, niet zo gemakkelijk via Google te doorzoeken op
trefwoord…
Hoe horen wij de woorden van Jezus vanmorgen zoals we hier vanmorgen in deze kerk
zitten?
“Jezus die al dat lijden MOEST ondergaan om tot zijn glorie binnen te gaan”
In onze postmoderne tijd zien we daarin niet zo snel een lijn van Zijn lijden naar Zijn
heerlijkheid
Om van een Goddelijk plan al helemaal maar niet te spreken!
Wat is voor ons nog de betekenis van een lijdende Christus die sterft aan een kruis?
Als we daar als moderne en verlichte mensen al een betekenis aan willen geven,
dan vooral als een inspirerend voorbeeld voor ons als mensen in onze Westerse samenleving
4
Om onszelf te bevrijden van onze vele vormen van moderne slavernij.
Zoals ons dagelijks zwoegen voor onze carrière tot in de late uurtjes, elke werkdag weer
opnieuw. Te weinig tijd voor ons zelf, voor onze levenspartner, voor onze kinderen.
Of ons computer- en GSM gebruik voor e-mail, sms, internet, whats app, facebook, en ga zo
maar door. Waarbij ons leven steeds meer wordt bepaald, in plaats dat wij zelf bepalen.
Niet omdat dat allemaal voor ons zo noodzakelijk is, maar omdat het allemaal kan.
Van dit soort vormen van moderne slavernij moeten we worden bevrijd.
Met Jezus als hét grote voorbeeld van iemand die ons voorging in het herwinnen van onze
menselijkheid: om weer echt mens te worden.
“Jezus die lijden MOEST ondergaan om tot Zijn glorie binnen te gaan”
Het krijgt dan vooral betekenis in het kader van onze persoonlijke bevrijding in de dwingende
maatschappij waarin we leven.
Dan gaat het over de noodzaak van het lijden en sterven van Jezus omdat hij als de lijdende
een voorbeeldfunctie had te vervullen.
Door de dood heen naar het leven.
Vanwege zijn strijd om gerechtigheid moest hij toen wel sterven als een ultieme consequentie.
Om op deze manier ons tot een inspirerend voorbeeld te kunnen zijn in onze strijd voor
menswaardigheid en gerechtigheid.
MOETEN dus vanuit het perspectief van ons als mensen.
Maar zou je het hierbij laten, dan denk ik dat we God tekort doen
“Jezus die al dat lijden MOEST ondergaan om zijn glorie binnen te gaan”
Wie van ons is met deze zin bezig vanuit het perspectief van God?
In de tekst die we zojuist hebben gelezen uit Jesaja 53 spreekt de profeet als het ware van een
dubbele rehabilitatie, een dubbel eerherstel.
Allereerst wordt Jezus zelf weer in ere hersteld:
12 Daarom ken ik hem een plaats toe onder velen
en zal hij met machtigen delen in de buit,
omdat hij zijn leven prijsgaf aan de dood
en zich tot de zondaars liet rekenen.
5
Maar tegelijkertijd worden ook degenen die hem hebben veroordeeld en dus ook wij
gerehabiliteerd:
Hij droeg echter de schuld van velen
en nam het voor zondaars op.
Hier gaat het dus om de bekende combinatie van boetedoening en verzoening,
waarbij wij als mensen in het krijt stonden bij God
Christus moest eerst sterven zodat God ons vervolgens onze misstappen niet langer toerekent
Dat principe komt vaker voor in de Bijbel...
Zo moest Jozef als gehate figuur eerst verdwijnen in een put en worden verkocht aan Egypte.
om vervolgens het volk Israël te kunnen redden van een levensbedreigende hongersnood
Lijden en redding gaan hier hand in hand
Maar over deze betekenis gaat het niet specifiek in Lucas 24.
Want in Lucas 24 gaat het over de dood van Jezus als een noodzakelijk gebeuren1.
Noodzakelijk omdat God de almachtige dat zo heeft bedacht en gewild.
want
Noodzakelijk, omdat geschriften uit het Oude Testament dat zo over hem hebben geschreven
, “te beginnen bij Mozes en de Profeten”2.
In Jesaja 53 kwamen we dat zojuist tegen:
10 Maar de HEER wilde hem breken, hij maakte hem ziek.
Hij offerde zijn leven voor hun schuld,
om zijn nageslacht te zien en lang te leven.
En door zijn toedoen slaagde wat de HEER wilde.
De betekenis van de dood van Jezus zou je dus kunnen voorstellen als drie strengen die om
elkaar heen zijn gevlochten tot één geheel:
1
2
6
G. Theissen, De godsdienst van de eerste christenen, een theorie van het oerchristendom, p. 201ev.
Zie bijvoorbeeld Mar 14:49 en Luc 24:44 e.v.
De streng van de bevrijding van de mens tot een nieuw leven:
dat is de voorbeeldfunctie
De streng van de verzoening tussen God en ons:
dat is de verzoeningsfunctie
De streng van de Noodzaak van het lijden om tot Gods heerlijkheid in te kunnen gaan:
dat is de voorwaardelijke functie
God schaakt hier als het ware op drie verschillende borden tegelijk.
Jezus die moest lijden in deze wereld.
Waar gaat dat over?
Dat gaat over Jezus die het opneemt voor ons als mensen.
Mensen, die het nodig hebben om gered te worden uit onze vormen van slavernij.
Hij kwam in een wereld waarin uitbuiting en misbruik, kleinering en vernedering schering en
inslag zijn.
In zo’n wereld met haar diep ingesleten karresporen van het kwaad, moet de liefde van God in
de mens Jezus wel op fel verzet en afwijzing stuiten.
Zoveel licht kan de gevestigde orde niet verdragen, want het stelt de menselijke voorkeur voor
het schemerdonker aan de kaak.
Jezus heeft in zijn leven bewust de rol op zich genomen van een verachte buitenstaander.
Hij kreeg vanwege zijn optreden kritiek en agressie te verduren.
Bijvoorbeeld door aan tafel te gaan met op geld beluste tollenaars, met graaiende bankiers en
met frauderende accountants.
Hij kreeg weerstand te verduren vanwege zijn kritiek op sabbatsregels en vraagstukken over
rein en onrein.
Hij was de man van “De linkerwang en de rechterwang”.
Alleen via het lijden en sterven kon hij veranderingen bij de mensen op gang brengen.
Om zo te laten zien wat hij bedoelde met zijn nieuwe koninkrijk.
Jezus moest volgens de schrijver Lucas eerst lijden om daarna tot zijn glorie te kunnen
ingaan.
Dat “ingaan tot zijn glorie” zegt ons iets over God zelf.
7
Dit Mysterie van God is voor ons openbaar en toegankelijk geworden dankzij de verschijning
van Jezus Christus op aarde3.
Het gaat hier over een God die wij proberen te kennen door zijn eigenschappen:
God is barmhartig, rechtvaardig, liefde, lankmoedig, goedertieren… God is ook glorie.
We kunnen zo op een concrete manier over hem spreken waarbij Gods glorie doorschijnt tot
op God zelf.
Gods heerlijkheid zoals God zelf is.
Voor ons niet te bevatten!
En wellicht vraagt u zich nu af:
Wat heeft zijn lijden en ingaan in zijn glorie met ons leven van vandaag te maken?
- Als we het gevoel hebben dat onze agenda met ons aan de haal gaat en we de rust niet meer
kunnen vinden om tot onszelf te komen.
- Als we als workaholic alleen nog maar werken en slapen en onszelf niet meer de rust gunnen
om aandacht te schenken aan de dingen in het leven die er werkelijk toe doen
- Als je te horen krijgt dat je je baan kwijt raakt vanwege weer een reorganisatie.
- Als je relatie op springen staat omdat je elkaar niet meer bereikt
- Als je in het ziekenhuis te horen krijgt “dat er helaas niets meer aan te doen is”
Dit verhaal van de Emmausgangers gaat over de beweging van de dood naar het leven en gaat
daarmee over de beweging van lijden naar vreugde.
Het lot van uw eigen leven wordt hier immers ter sprake gebracht bij de noodzaak van het
lijden en sterven van Christus4.
Met één principieel verschil:
Hij is door de dood heengegaan
Om vervolgens op te staan tot een nieuw leven.
Wij moeten alleen nog opstaan tot een nieuw leven
Daarmee zijn wij niet langer op onszelf terug geworden, want Hij loopt met ons mee.
3
Van der Kooij en van der Brink, Christelijke dogmatiek, blz. 144 ev.
G. Immink, ‘De verbinding tussen geloof en leven in de rituele praxis’ in: Levensrituelen en sacramentaliteit,
Kampen 2003
4
8
Ook als hij in ons leven niet altijd zichtbaar is.
“Ik ben met u, al de dagen tot aan de voleinding der wereld” (Math. 28).
Tot slot nog een laatste vraag:
Hoe verbindt u de woorden van Jezus met uw eigen leven?
Wat biedt de gang, die Jezus is gegaan vanuit zijn lijden naar zijn heerlijkheid, aan u?
Geeft het u inspiratie, rust, hoop?
Geen gemakkelijke vraag.
En sommigen hebben een leven lang nodig om daarop een antwoord te vinden.
Want de woorden van het paasevangelie kunnen je soms ‘over de rand lopen’5.
We begonnen deze dienst met psalm 16 en we eindigen er ook mee:
De psalm waarin God ons uitzicht geeft op een toekomst
waarvan je alleen maar kunt zeggen: het kan niet mooier!
U wijst mij de weg naar het leven:
overvloedige vreugde in uw nabijheid
Voor altijd een lieflijke plek aan uw zijde
Amen
5
9
K. Biezeveld, ‘Als scherven spreken, over God en het leven van alledag’, Meinema 2008, H. 6 blz. 118.