Lessenserie
advertisement
Gemaakt door: Carolien Kooiman, Yvonne Hennessy en Murlyn Finsy Docent: Hein Dirks, Joop van Helvoort en Willem Burstraan School: Educatieve Hogeschool van Amsterdam (EHvA) Vak: Biologie / Vakdidactiek 3 1 Inhoud blz. Voorwoord 3 Taakverdeling 3 Keuzeproces 4-6 Leerdoelen 7 Samenvatting Practicum 8 - 10 Inleiding blz. 8 Practicum 1 Collage 8-9 Practicum 2 Tekenen 9 -10 Practicum 3 Hartmodel-spel 10 Samenvatting Lessenserie 11-12 5 dimensies 13 Lessenserie 14 -22 Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 14 - 15 16 17 18 19 20 21 22 Workshop: Collage 23 -26 Workshop: Hartmodel-spel 27 Theorie : Tango Kennis en Vaardigheden Verwerkingsopdrachten Toets 28 - 34 28 28 - 31 32 – 35 36 Nawoord 37 Bijlagen 38 - 40 2 Voorwoord Beste collega’s Voor jullie ligt de lessenserie Rood-Passie-Hart. Deze lessenserie bestaat uit 8 lessen. Waarvan de lesduur 45 minuten is. Als laatste bevat deze lessenserie een toets over de gegeven leerstof. Het bijzondere aan deze lessenserie is dat de leerlingen zowel biologische kennis opsteken maar ook creatieve vaardigheden opdoen. Doordat er ook ‘kunst’ in terugkomt. Je zou het dus ook als vakoverstijgend project kunnen gebruiken. In deze handleiding staan verder de leerdoelen per paragraaf, de lesplannen per paragraaf, de antwoorden op de verweringsopdrachten en tenslotte de toets. De materialen die nodig zijn voor de practicums staan vermeld bovenin het lesplan, bij het kopje ‘benodigdheden’ De plaats van dit project in het curriculum maakt niet zo heel veel uit. Het is handig bij de start van een nieuw onderwerp, en vervolgens de longen te bespreken. Aangezien dit mooi met elkaar aansluit. Veel plezier met deze lessenserie! Taakverdeling Yvonne Hennessy Keuzeproces Leerdoelen 5 dimensies (niet ingeleverd) Collage (niet ingeleverd) Nawoord (niet ingeleverd) Bijlage Murlyn Finsy Samenvatting lessenserie Lessenserie + leerdoelen + materialen Samenvatting Practicum Workshop: Collage Workshop: Hartmodel-spel Gedeelte keuze proces Inhoud en Lay-out Carolien Kooiman Voorwoord Theorie: Kennis en Vaardigheden Theorie: Verwerkingsopdrachten Toets 3 Keuze Proces Allereerst hebben wij voor het begin proces zitten brainstormen over het thema Kleur in de klas. Hoe kan je dit interpreteren naar een les? Hoe koppel je dit thema aan je vak? Wat kunnen de leerlingen hiervan leren? Enzovoorts. Door een woordweb te maken met de groep, krijg je veel meer structuur in je gedachte. Alle spontaan bedachte woorden en onderwerpen worden genoteerd en daaruit is het makkelijker om de eventueel bruikbare woorden te kiezen en verder uit te werken. 1e groepswoordweb GROEN BELEVING TEKENEN ROOD RUST PASSIE KLEUR IN DE KUNST STEMMING KLAS GEEL/ORANGE VROLIJK FANTASIE SCHILDER GAUDI FELLE KLEUREN Daarna heeft onze groep de onderwerpen kunnen kiezen waar wij van vonden dat die potentie kunnen hebben voor ons thema. De woorden Rood, beleving, stemming en kunst vonden wij het interessantst. Om verder te gaan hebben wij een 2e woordweb gemaakt met als centraal thema: Rood. Ook hier hebben wij als groep verder over na gedacht en alle in ons opkomende woorden genoteerd. 4 2e groepwoordweb HARTZIEKTES PASSIE BLOEDSOMLOOP ROOD HOBBIE/ INTERESSE HART ZUURSTOF DIEREN BLAUW Emotie Aan de hand van deze wordweb zijn wij op de thema: Rood-Hart-Passie gekomen. Deze kleur heeft veel betekenis in het natuur maar ook in de dagelijks leven van leerlingen en docenten. Als mensen een sterke emotie voelen dan gaat het hart sneller pompen en het gezicht wordt rood.Hoe verklaren wij dit? Door te werken met collages en modellen willen wij de leerlingen helpen om dit te verklaren. Met hun eigen inzet, collages, tonen zij aan dat bepaalde onderwerpen hun emoties raken, zij laten zien welke passie laat hun hart sneller kloppen. Deze koppeling aan hun belevingswereld is een geweldig introductie tot het hart en vanuit dit punt gaan de leerlingen de leerstof behandelen over het hart. De beta-kennis opdoen. Daarna met behulp van modellen kunnen de leerlingen laten zien hoe het hart werkt. Het is de bedoeling dat de leerlingen aan het einde van de lessenserie weten hoe het hart werkt, maar ook op een kunstzinnige manier het hart en zijn functies en uitwerkingen op ons kunnen laten zien. 5 Rood-Hart-Passie Brainstorming Facultatief :- Motivatie collage kussende mensen, bloed, rood vlak,blauw vlak, teksten over verliefdheid. Liefdesliederen. Passie van docent presenteren (fietsen, dansen, verzamelen, fotograferen etc.) Voorproject: woordspin laten maken door kinderen, de collage eerst bekijken en reacties opschrijven Flessen bloed op tafel eventueel plassen bloed op tafel Toetsen onderdeel hartmodel mooiste in klas. Pop met slangen om bloedsomloop te maken Beta kennis ß Hart Grote en kleine bloedsomloop Aders en slagaders, zuurstofrijk en arm Voorlichting Delta kennis∆ kunst Liefde en bloed in de kunsten Abstract vormen met kleuren rood en blauw Relatie science en kunst (rood emoties en kennis) Doelstellingen De leerlingen weten hoe het hart en de bloedsomloop werkt De leerlingen kunnen een model bouwen van het hart en bloedsomloop in de vorm van een spelletje. De leerlingen gaan beter op hun gezondheid letten en weten de oorzaken en gevolgen van het dicht slibben van de aders. 6 Leerdoelen Weten de leerlingen: de relatie tussen de kleur rood als signaal kleur bij mensen, de invloed van de kleur rood op onze emotionele staat, de connectie tussen rood en onze hart en hoe het hart werkt. Kunnen de leerlingen: door midden van een collage laten zien wat ze geleerd hebben, door kunst/ tekeningen/tekstschrijven link leggen tussen hart en passie link tussen kennis en kunst. het hart plaatsen in het lichaam, een model van een functionerend hart maken en de werking van het bloedsomloop van ons hart. Gaan de leerlingen, ander werkvormen zoals een collage maken om nieuwe kennis te laten zien, modellen maken van een hart, praten over passie Om deze doelen concreter te maken kunt u kijken naar de onderstaande schema en de vragen die de kinderen kunnen beantwoorden aan de einde van het lessenserie. Rood en passie} Rood en hart} elementen. het verbindingselement tussen deze Hart en passie} De kinderen kunnen aan het einde van deze lessen serie een collage maken en een gedicht /teksten en/of spreekwoorden in verwerken waarin zichtbaar wordt de verschillende koppeling tussen het hart, de kleur rood, en hun emoties. Rood en passie: Wat is de kleur rood? Noem een aantal rode voorwerpen. Welke emoties voel je bij het zien van de kleur rood? Hart en passie: Wat is de reactie van een hart bij een sterke emotie? Hoe reageert je lichaam anders bij het voelen van emoties? Beschrijf de veranderingen. Gaat je hartslag omhoog of omlaag bij emotionele gebeurtenissen? 7 Rood en hart: Welke kleur heeft een hart ? Waar is het hart in je lichaam? Wat doet je hart? Benoem alle onderdelen van een hart? Benoem de vaten verbonden aan het hart? Leg uit aan de hand van een hartmodel-spel hoe bloed stroomt door het hart. Samenvatting Practicum Inleiding Tijdens dit project met het Thema Rood-Hart-Passie zullen een aantal practica worden georganiseerd. Dit is belangrijk om de leerlingen te motiveren en de leerling te leren omgaan met bepaalde situaties (deadline/ presentatie/ tentoonstelling), werken in groepen, om de vakkennis op een creatieve manier om te zetten in een voorwerp en om de vakkennis beter tot zich te nemen. Ten eerste zullen de leerlingen in groepen werken aan een collage die ze op de tentoonstelling aan het einde van het project moeten presenteren. Hierna zullen de leerlingen een tekening maken van het hart. Deze tekening zal “zonder” enige vakkennis vanuit de docent getekend moeten worden, dus vanuit hun eigen verbeelding . De werking en functie van het hart zal de les daarop getoetst worden. Als laatste practicum zullen de leerlingen een model moeten maken van het hart. Het moet een model worden die zoveel mogelijk op de werkelijkheid lijkt. Deze zal ook op de tentoonstelling worden gepresenteerd. Tijdens de presentatie moeten ze kunnen aantonen hoe de kamers van het hart en de aders werken. Dit heeft ook met kunst te maken en de leerlingen zijn vrij om kleuren te gebruiken die zij mooi vinden, maar als basis de kleur rood gebruiken. Voor een aantal practica zijn er bepaalde regels samengesteld en materialen nodig om de opdrachten uit te kunnen voeren. Deze zijn hieronder per practicum als samenvatting opgesomd. Voor een gedetailleerder overzicht van deze practica is het raadzaam om de workshop: Collage (blz.) en de workshop: Hartmodel-spel (blz. ) te bekijken. Practicum 1: Collage Opdracht: Maak in groepjes een collage met als thema: Rood. Deze zal aan het einde van dit project op de tentoonstelling worden gepresenteerd. 8 Regels: - Werken in groepjes van 2 of 3 personen Het moet een origineel ontwerp zijn Zelf de plaatjes en producten uit kiezen Geen beledigende, discriminerende of vunzige afbeeldingen en teksten gebruiken Het moet over het thema Rood gaan Maximaal 2 lesuren de tijd Het moet opgehangen kunnen worden op de tentoonstelling Materialen: Voor het maken van 1 collage zijn de volgende materialen nodig: - Karton of houten plank (bijv. A3 formaat: 42,0x29,7cm als de achtergrond) Plinten hout/ kunststof/ piepschuim (lijst) Foto’s Plaatjes of teksten uit tijdschriften, brochures, kranten Kleine producten (knikkers, knuffels, spiegels, glitter etc.) Lijm/ lijmpistool (voor grotere en zwaardere producten is een lijmpistool handiger) Schaar Nietmachine Stiften, kleurpotloden of verf en kwasten Computer met printer voor het digitaal ontwerpen van afbeeldingen en/ of teksten Ophangsysteem (spijker/ ijzerdraad en dergelijke) Practicum 2: Tekening van het hart Opdracht: Maak een tekening hoe jij denkt dat het hart eruit ziet. Probeer de werking van het hart uit te leggen. Regels: - Individueel werken Niet afkijken bij andere klasgenoten Inkleuren 9 - Maximaal 15 min de tijd Na 15 min inleveren bij de docent Materialen: - A4 papier Potlood, kleurpotloden Practicum 3: Hartmodel-spel Opdracht: Maak in groepjes een hartmodel in de vorm van een spelletje. Het model heeft 2 kanten met een middenstuk. Aan de ene kant van het middenstuk komt een afbeelding van het hart met de aders en aan de andere kant 2 afbeeldingen naast elkaar van een long en van het lichaam. In het middenstuk met de plaatjes komen gaten vaar door een klein balletje (knikker) kan vallen. Het doel van het spel is om het balletje langs alle gaten naar de eindbestemming te brengen. Hierbij fungeert het balletje een bloedcel. De route van het balletje is als volgt: begin in het hart ->rechter boezem -> rechterkamer ->longslagader, hier valt het balletje naar de andere kant -> long -> longader, hier valt het balletje naar de andere kant -> linker boezem -> linker kamer -> Aorta , ook nu valt het balletje weer naar de andere kant -> Lichaam -> holleader, eindpunt! Of juiste weer het beginpunt van de cyclus. Leerlingen moeten zelf de kloppende route opzoeken en zijn vrij om het spelletje zo mooi en of moeilijk te maken als zij zelf willen. Dit model komt te hangen op de tentoonstelling aan het einde van het project (Les 8). Ze moeten kunnen laten zien hoe het hart en de bloedsomloop werkt. Zie voor een uitgebreide uitleg de workshop: Hartmodel-spel. Regels: - Werken in dezelfde groepen (van 2 of 3 personen) Dit heeft met kunst te maken, dus wees creatief De kleuren hoeven niet de werkelijke kleuren te zijn De bouw van het hartmodel-spel moet zoveel mogelijk overeen komen met de werkelijkheid Moet opgehangen kunnen worden op de tentoonstelling Maximaal 2 lesuren 10 Materialen: - Lijm(pistool) / nietmachine Haken/ ijzeren draden voor de ophanging van het geheel Rek, kapstok, of opzetstuk als basis voor de tentoonstelling (bijv. uitgeknipt persoon uit karton met spijkers erin op de plaatsen waar het model aan opgehangen moet worden) Samenvatting Lessenserie Inleiding Voor het project “Kleur in de klas” hebben wij een lessenserie gemaakt over het thema Rood – HartPassie. Hierin zullen wij de kleur rood aan kunst, een emotie en ons vak Biologie koppelen. De samenvatting van de lessenserie is in een overzichtelijk tabel geplaatst. Hierin zijn onderwerpen beknopt weergegeven om een totaal beeld te krijgen over alle 8 lessen van het gehele project. Deze lessenserie bevat een aantal belangrijke elementen, waaronder ook de 5 dimensies (Boek: “Leren in 5 dimensies” van dhr. Marcano). Dit zijn didactische hulpmiddelen voor het onthouden van de lesstof door de leerlingen, waar een docent goed gebruik van kan maken. Dimensie 1 (D1) : Dimensie 2 (D2) : Dimensie 3 (D3) : Dimensie 4 (D4) : Dimensie 5 (D5) : Motivatie (de les starten met iets dat de leerlingen enthousiasmeert) Kennis (vakkennis/ -thermen behandelen) Activiteiten (practicum, ideeën op doen, zich verdiepen in iets) Betekenisvolle taak (groot onderzoek doen) Reflectie (denkgewoonte, eigen terugblik op de gedane ervaring) Daarna volgt een uitgebreide uitwerking van deze lessen. Hier worden per les de leerdoelen weergegeven in een kader. Ook worden de onderwerpen met de inhoud duidelijker en in detail omschreven. In sommige lessen (les 2, 3, 6 en 7) wordt verwezen naar een workshop. Er is voor gekozen om deze als een apart hoofdstuk te maken, omdat het meer moet fungeren als een handleiding voor de docent als voor de leerlingen. Hier zullen meerdere documenten uit gekopieerd moeten worden en het is voor de docent handig om deze tijdens de les bij de hand te houden. 11 Lessen Les 1 Les 2 Les 3 Onderwerp Start Leertheorie 5 dimensies - Motiverende start ( rood licht) - Klassikaal bespreken - Brainstorming - Ll. koppeling maken tussen Rood-Passie - Eigen beleving (D1+D2+D3+D5) Na bespreking start Uitleg project Huiswerk: collage Collage Huiswerk: voorbereiding presentatie Korte uitleg presentatie regels - Collage Knutselen - Korte collage presentaties Hart Afronden Ll. Presenteren eigen product Tekenen v/h hart zonder voorkennis van docent Bespreking harttekeningen - Les 4 Inhoud Presentatie: Passie van de docent Rood-Passie bespreken Woordweb Rood Woordweb Passie Huiswerk: het hart Les 5 Hart Les 6 Toetsing hart (SO) Hartmodel-spel Thema: Rood-Passie-Hart uitleg met eindproducten Uitleg: maken v/e collage Plaatjes en attributen verzamelen Rood-Passie Uitleg: maken v/e collage Knutselen Uitleg hart functie/ bouw Hart opdrachten maken (bouw/functie) Huiswerk behandelen Korte herhaling v/h hart Aders Korte uitleg bloedsomloop Hart, aders, bloedsomloop Uitleg hartmodel-spel Knutselen - - Kennis vergaren Kunstobject maken (plaatjes/attributen) Creatieve expressie Presentatie leren voorbereiden (D1+D3) Kunst object maken (plaatjes/attributen) Creatieve expressie Presenteren (D2 +D3 +D5) Motiverende start van les 4 Bespreken Reflecteren Kennis vergaren (D2+D3+D5) - Kennis vergaren (D2+D3) - Toetsing - Kunst object maken (D3) 12 Les 7 Hartmodel-spel Les 8 Eindpresentatie Knutselen Afronden Presenteren v producten Collage Hartmodel-spel - Kunst object maken (D3) Tentoonstelling opzetten Presenteren (D2 + D3 + D5) D4? 5 dimensies (Yvonne) 13 Lessenserie Les 1: Start van het project Leerdoelen - Bevindingen geven over de passie/presentatie van de docent Koppeling maken Rood en Passie (een kleur en een emotie) Een eigen groep maken Werken in groepsverband Taken onderling verdelen in de groep Groepsgrootte - 1 klas, werken in groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 1 lesuur 0:45 uur Materialen - Gordijnen of iets om het klas lokaal te verduisteren Rode verlichting Materialen voor de presentatie van de docent (tango dans): Hakschoenen, jurk, accessoires, dansvloer, muziek, danspartner Schoolbord en stift/ krijt Pen en papier (voor leerlingen) Lessenserie Project (kopieën voor leerlingen) Een groep waarmee het gehele project wordt uitgevoerd Woordweb over Rood Woordweb over Passie Concept ontwerp van een collage Eind product - Start: Deze les zal de start zijn van het project en zal beginnen met een interessante start voor de leerlingen, waardoor hun enthousiasme, nieuwsgierigheid en motivatie geactiveerd wordt. Het lokaal wordt (gedeeltelijk of in z’n geheel) verduisterd door de gordijnen te dichten en er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van rode verlichting. Als de docent geen rode lampen heeft, dan is het ook mogelijk om een rode filter (bijv. crêpepapier) voor de aanwezige lampen te plaatsen. Denk natuurlijk wel aan de brandveiligheid. De docent heeft een presentatie voorbereid over zijn/ haar eigen passie. Dit kan zijn; Tango dansen, gitaarspelen, vogels spotten, scuba diving, reizen, koken, familieleden, sterren bekijken noem het maar 14 op, deze mag ook verzonnen worden. De docent is vrij om een eigen manier van presenteren te verzinnen. Om een voorbeeld te geven zal de passie “Tango dansen” worden gebruikt. Dit kan gepresenteerd worden door de muziek te starten en een kleine show te geven of het verzamelen van foto’s, posters, kleding, schoeisel en deze producten in de klas te verspreiden en de leerlingen te laten voelen of te laten raden wat het onderwerp kan zijn of een diavoorstelling of een film af te spelen enz. Nabespreken start: Hier wordt de presentatie over de passie van de docent klassikaal besproken. De docent kan er nog een verhaal bij vertellen en vragen beantwoorden van de leerlingen. Daaruit wordt klassikaal een woordweb gemaakt over het onderwerp: Rood-Passie. De leerlingen denken mee en roepen woorden die in hun op komen. Uiteindelijk worden er groepen van 2 tot 3 personen gevormd waarin zij een eigen woordweb zullen maken Minimaal 15 woorden). Als de leerlingen hun woordweb af hebben gemaakt, zullen een paar bedachte woorden klassikaal worden opgenoemd en eventueel (in het kort) besproken. Uitleg project: Nu wordt het voor de leerlingen duidelijk wat het gehele project precies inhoud. De docent deelt de “lessenserie Project” uit in de klas en vertelt wat de leerlingen in tijdens de volgende 8 lessen kunnen verwachten en welke eindproducten er gepresenteerd en ingeleverd moeten worden. Hierna wordt ook het maken van een collage uitgelegd (zie workshop collage maken). De docent kan eventueel een voorbeeld laten zien van eigen gemaakte collage (hier hebben wij in dit project voor gekozen) of afbeeldingen tonen van verschillende collages. Het is ook mogelijk om de leerlingen zelf op het internet of in boeken te laten zoeken naar voorbeelden van collages. Huiswerk: collage: Als huiswerk moeten de leerlingen plaatjes, foto’s en andere attributen zoals; versiering, glitter, kleine beeldjes, sleutelhangers, etc. van huis meenemen voor de volgende les voor het versieren en invullen van hun eigen collage. Les 2: Collage Leerdoelen - Kennis vergaren over het maken van een collage Eigen collageconcept uitwerken tot een kunstobject Verzamelen van attributen voor eigen product Creatieve expressie Presentatie voorbereiden in groepsverband Presenteren van eigen product Werken met een deadline Groepsgrootte - 1 klas, werken in dezelfde groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 1 lesuur 0:45 uur 15 Materialen - Workshop Collage (leerlingenhandleiding, kopieën voor leerlingen) Lijm/ nietmachine/ plakband/ spijkers/ garen etc. Schaar/ mes/(decoupeer) zaag/ hamer etc. Kleurpotloden/ stiften/ verf Schoolbord en stift/ krijt Piepschuim/houten platen, plinten/ pvc platen/karton/textiel etc. Eigen verzamelde attributen, foto’s etc. Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) Eind product - Minimaal een basisgeraamte met basisbekleding voor de collage Concept ontwerp van een collage Collage: Aan het begin van de les wordt nog even uitgelegd wat de bedoeling is van het maken van een collage tijdens de komende 2 lessen. Ook wordt de leerlingenhandleiding van de “Workshop collage” uitgedeeld. Nu kunnen de leerlingen in groepen van 2 personen starten met het maken van hun eigen collage. De docent heeft hierbij een toezichthoudende en coachende taak. Huiswerk voorbereiding presentatie: In het kort worden de regels van de presentatie uitgelegd die de leerlingen aan het einde van les 3 moeten presenteren (zie workshop collage). Les 3: Collage Leerdoelen - Eigen collageconcept uitwerken tot een kunstobject Creatieve expressie Presentatie voorbereiden in groepsverband Presenteren van eigen product Werken met een deadline Groepsgrootte - 1 klas, werken in dezelfde groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 1 lesuren 0:45 uur Materialen - Workshop Collage (leerlingenhandleiding) Lijm/ nietmachine/ plakband/ spijkers/ garen etc. Schaar/ mes/(decoupeer) zaag/ hamer etc. Kleurpotloden/ stiften/ verf Schoolbord en stift/ krijt Piepschuim/houten platen, plinten/ pvc platen/karton/textiel etc. 16 Eind product - Eigen verzamelde attributen, foto’s etc. Eigen materialen voor de presentatie Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) - Complete collage Presentatie collage Collage: In les 3 wordt er verder aan de collages gewerkt en wordt dit halverwege de les afgerond. Korte collage presentaties: De leerlingen zullen in groepjes zelf bepalen hoe zij de presentatie zullen uitvoeren. Hierin moeten ze de collage, hun passie en de link met de kleur rood presenteren (zie workshop collage). Les 4: Hart Leerdoelen - Tekenen Reflecteren op eigen tekening Onderdelen van het hart benoemen Functie van het hart aangeven Locatie van het hart aangeven Groepsgrootte - 1 klas, individueel werken Beschikbare tijd - 1 lesuren 0:45 uur Materialen - Papier Potlood/ pen Kleurpotloden/ stiften Schoolbord en stift/ krijt Theorie: Het hart (kopiëren voor leerlingen) Torso Eind product - Tekening van het hart Gemaakte opdrachten 17 Hart: Als motiverende start van deze les zullen de leerlingen beginnen met het tekenen van het hart met aders. De leerlingen hebben nog geen voorkennis van de docent gekregen en moeten het hart tekenen naar hun eigen inbeelding. Na het tekenen zullen de tekeningen worden ingeleverd en worden een paar klassikaal behandeld. Onze voorkeur gaat bij het bespreken uit naar het anoniem houden van de “tekenaar”, tenzij de gehele klas hier tegen stemt. De docent kiest een paar uit en al deze met de klas bespreken en de vragen van de leerlingen beantwoorden. Verder in de les zulle de leerlingen de werkelijke afbeelding van het hart te zie krijgen en kunnen zodoende reflecteren over hun eigen tekening van en kennis over het hart. Nu wordt vakkennis over het hart behandeld (zie Theorie: Het hart). Hier komt de bouw en onderdelen van het hart aan de orde. Het zou handig zijn om een torso of een grote afbeelding van het hart hierbij te gebruiken. Huiswerk: Het hart: In “Theorie: Het hart” staan ook een aantal opdrachten die tijdens de les of als huiswerk gemaakt kunnen worden door de leerlingen. Les 5: Hart Leerdoelen - Onderdelen van het hart benoemen Functie en locatie van het hart aangeven Functie en locaties van de aders aangeven Functie en stroming van de bloedsomloop aangeven Groepsgrootte - 1 klas, individueel werken Beschikbare tijd - 1 lesuren 0:45 uur Materialen - Kleurpotloden/ stiften Schoolbord en stift/ krijt Theorie: Het hart Torso/ afbeeldingen van aders en bloedsomloop Eind product - Gemaakte opdrachten 18 Hart: Allereerst wordt door de docent nagekeken of alle huiswerk is gemaakt. Hier bepaald de docent zelf de consequenties hiervan. Klassikaal worden de opdrachten behandeld/ nagekeken. Als het nodig is, kan er een korte herhaling van het hart worden gegeven. Daarna worden de onderwerpen “aders” en “bloedsomloop” behandeld (zie Theorie: Het hart) Les 6: Hartmodel-spel - Onderdelen van het hart benoemen Functie en locatie van het hart aangeven Functie en locaties van de aders aangeven Functie en stroming van de bloedsomloop aangeven Vakkennis integreren in het hartmodel-spel Op een speelse manier de Functies, bouw van het hart, de aders en de bloedsomloop aangeven Creatieve expressie Werken in groepsverband Groepsgrootte - 1 klas, werken in dezelfde groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 1 lesuur ( 0:45 uur) Materialen - Workshop Hartmodel-spel (leerlingenhandleiding) Lijm/ nietmachine/ plakband/ spijkers/ garen etc. Klem/ knijpers (voor het lijmen) Schuurpapier Schaar/ mes/(decoupeer) zaag/ boor/hamer etc. Pen/(Kleur)potloden/ stiften/ verf / lak Schoolbord en stift/ krijt houten platen, plinten/ pvc platen etc. Buigzaam aluminiumplaat Balletjes van lood of hout Foto’s/plaatjes van het hart, de longen, het lichaam (of zelf tekeken) Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) Eindproduct - Gemaakte SO Leerdoelen - Toetsing hart: SO wordt geven over de bouw en functie van het hart en ook bepaalde vragen over het linken naar een emotie/ passie. (zie toetsing Hart) 19 Hart model: Aan het begin van de les wordt uitgelegd wat de bedoeling is van het maken van een hartmodel-spel in de komende 2 lessen. Ook wordt de leerlingenhandleiding van de “Workshop Hartmodel-spel” uitgedeeld. Nu kunnen de leerlingen in dezelfde groepen van 2 of 3 personen starten met het maken van hun hartmodel-spel. De docent heeft hierbij wederom een toezichthoudende en coachende taak. Les 7: Hartmodel-spel - Vakkennis integreren in het hartmodel-spel Op een speelse manier de Functies, bouw van het hart, de aders en de bloedsomloop aangeven Creatieve expressie Werken in groepsverband Groepsgrootte - 1 klas, werken in dezelfde groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 1 lesuur ( 0:45 uur) Materialen - Workshop Hartmodel-spel (leerlingenhandleiding) Lijm/ plakband/ spijkers/ garen etc. Klem/ knijpers (voor het lijmen) Schuurpapier Schaar/(decoupeer) zaag/ boor/hamer etc. Pen/(Kleur)potloden/ stiften/ verf / lak Schoolbord en stift/ krijt houten platen, plinten/ pvc platen etc. Buigzaam aluminiumplaat Balletjes van lood of hout Foto’s/plaatjes van het hart, de longen, het lichaam (of zelf tekenen) Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) Eindproduct - Hartmodel-spel Leerdoelen - Hartmodel-spel: Vandaag wordt er verder aan het hartmodel gewerkt en het wordt afgerond. 20 Les 8: Eindpresentatie - Vakkennis integreren in het hartmodel-spel Op een speelse manier de Functies, bouw van het hart, de aders en de bloedsomloop aangeven Creatieve expressie Met de handen werken (knutselen) Werken in groepsverband Groepsgrootte - 1 klas, werken in dezelfde groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 1 lesuur ( 0:45 uur) Of een alternatieve tijd afhankelijk van de mogelijkheden op school Bijv. halve dag voor alle brugklassen of na schooltijd 3 uren. Materialen - Collage Hartmodel-spel Attributen voor de presentatie Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) Eindproduct - Tentoonstelling met de collage en het hartmodel-spel Presentatie van eigen Passie Leerdoelen - Eindpresentatie: De leerlingen zullen hun producten (collage en hartmodel-spel) als een tentoonstelling presenteren. Ook zal er een extra element erbij komen en dat is het uitbeelden van hun passies zoals zij dat bij hun korte presentatie gedeeltelijk al hebben moeten doen. Een makkelijke manier zou zijn om de tentoonstelling in de klas op te bouwen en om beurten de producten te presenteren. Het zou een extra motivatie voor de leerlingen zijn om een mooi product te creëren, als de tentoonstelling wordt gepresenteerd aan de eigen klas en ook aan bijvoorbeeld alle brugklassen die het zelfde project hebben gedaan. De aula zou hiervoor uitermate geschikt zijn. 21 22 Naam: ………………………………………………………………………………… Klas: ……………..Datum: ……………………………………………………. Docenten Handleiding Inleiding: De workshop collage maken is ontstaan voor het project kleur in de klas. In dit project is het de bedoeling om een kleur met kunst en met het eigen vakgebied Biologie te fuseren tot een geheel. Wij hebben gekozen voor het thema: Rood-Hart-Passie. Dit project zal uitgevoerd worden door brugklassen in het Voortgezet Onderwijs op VMBO niveau. Deze workshop zal gebruikt worden om het kunstaspect in dit project naar voren te brengen. De leerlingen kunnen creatief te werk gaan. Het is voor een Biologie docent ook mogelijk om dit project samen met een Handvaardigheid docent tot uitvoering te brengen. Er zitten namelijk veel knutsel en kunstzinnige elementen in de workshops van dit project. Kader: Leerdoelen - Eigen collageconcept uitwerken tot een kunstobject Creatieve expressie Werken in groepsverband Presentatie voorbereiden in groepsverband Presenteren van eigen product Werken met een deadline Groepsgrootte - 1 klas, werken in groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 2 lesuren (1:30 uur) Materialen - Workshop Collage (leerlingenhandleiding, kopieën voor leerlingen) Lijm/ nietmachine/ plakband/ spijkers/ garen etc. Schaar/ mes/(decoupeer) zaag/ hamer etc. Kleurpotloden/ stiften/ verf Karton of houten plank (bijv. formaat: 20x20cm als de achtergrond) Piepschuim/kunststof/ houten plinten (als lijst) Plaatjes of teksten uit tijdschriften, brochures, kranten Kleine producten (knikkers, knuffels, spiegels, glitter enz.) Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) Ophangsysteem (spijker/ ijzerdraad en dergelijke) Eind product - Complete collage Presentatie collage 23 Presenteren: Om de leerlingen extra te motiveren om iets moois te creëren, wordt er afgesproken dat alle groepjes aan het einde van de workshop hun collage aan de rest van de klas te presenteren. Aan de presentatie zitten regels aan verbonden waar de leerlingen zich aan moeten houden en die duidelijk hierin naar voren moeten komen (zie Regels ). Leerlingen Handleiding Opdracht: Maak in groepjes van 2 een collage met als thema: Rood-Passie. Deze zal aan het einde van de workshop aan de klas worden gepresenteerd en ook aan het einde van het project (in les 8) als tentoonstelling . Collage: Tijdens deze workshop zullen jullie een collage maken. Bij een collage is het de bedoeling om zo creatief mogelijk met eigen verzaamelde spullen een soort bij elkaar gelapte 3 dimensionale “schilderij” te maken. Wat voor deze collage belangrijk is, is dat je rekening moet houden met de kleur rood en jullie passies er duidelijk in voorkomen. Hiervoor kan je als hulpmiddel de woordspin gebruiken die je tijdens de les hebt gemaakt. Regels collage maken: Per groep (van 2 personen) wordt een Collage gemaakt en ingeleverd Het thema: Rood en het thema: Passie moeten hierin voorkomen van iedereen in de groep (gebruik hiervoor de woordweb die je tijdens de les hebt gemaakt) Je mag jouw eigen materiaal en ook de spullen van de school gebruiken (foto’s, teksten etc.) Geen beledigende, discriminerende of vunzige afbeeldingen en teksten gebruiken Je mag alleen gereedschap (boor, zaag) van de school gebruiken tijdens de les, anders toestemming vragen bij jou leraar. Je mag zelf bepalen wat er op jouw collage komt,wees creatief. Voor het maken van je collage is ongeveer 1 ½ lesuur beschikbaar. Aan het einde van de 2e les moet er een presentatie gehouden worden met jou collage, over de passie van iedereen in jou groep en over de kleur rood Deze presentatie mag maximaal 5 minuten duren per groep 24 Alle collages moeten aan het einde van de workshop klaar zijn en ingeleverd worden. Helemaal aan het einde van dit gehele project wordt een tentoonstelling gehouden waarbij je jou collage en passie nogmaals uitgebreid zal presenteren Het moet opgehangen kunnen worden op de tentoonstelling, zorg voor een ophangsysteem Materialen: Je bent vrij om de materialen te gebruiken die jullie willen en die jullie zelf meehebben genomen. Voor de veiligheid worden alleen elektrische gereedschappen van de school tijden s de workshop gebruikt. - Lijm/ nietmachine/ plakband/ spijkers/ garen etc. Schaar/ mes/(decoupeer) zaag/ hamer etc. Kleurpotloden/ stiften/ verf Karton of houten plank (bijv. formaat: 20x20cm als de achtergrond) Piepschuim/kunststof/ houten plinten (als lijst) Plaatjes of teksten uit tijdschriften, brochures, kranten Kleine producten (knikkers, knuffels, spiegels, glitter enz.) Eventueel een fotocamera (vastleggen van de voortgang) Ophangsysteem (spijker/ ijzerdraad en dergelijke) Presenteren: Aan het einde van de 2 les workshop Collage, zal je jou gemaakte collage moeten presenteren aan de klas voor 3 min. Jullie moeten duidelijk uitleggen wat de collage met passie en rood te maken heeft. (zie Regels ). Tentoonstelling: Om dit gehele project af te sluiten, wordt er in les 8 een tentoonstelling opgezet door jullie klas. Deze tentoonstelling kan in de klas of in de aula worden opgesteld. Misschien leuk om andere klassen of mensen van buiten de school hiervoor uit te nodigen. Nu ga je jou collage mooi ophangen en daaromheen versieren, denk dan aan een tafelkleed, bloemen, jou passie spullen. Nu moet je voor ca. 10 min uitbeelden wat jou passie is. Dit kan je doen door piano te gaan spelen, een gedicht op te lezen, te dansen enz. Jou presentatie moet te maken hebben met de kleur rood en jou passie. Laat zien wat je kunt! 25 Graphicshunt.com 26 Naam: ………………………………………………………………………………… Klas: ……………..Datum: ……………………………………………………. Docenten handleiding Inleiding: De workshop Hartmodel-spel is ontstaan voor het project kleur in de klas. In dit project is het de bedoeling om een kleur met kunst en met het eigen vakgebied Biologie te fuseren tot een geheel. Wij hebben gekozen voor het thema: Rood-Passie-Hart. Dit project zal uitgevoerd worden door brugklassen in het Voortgezet Onderwijs. Model: Tijdens deze workshop zullen de leerlingen een spelletje te maken in de vorm van een hartmodel-spel. Op een speelse mannier leren de leerlingen, en ook de gene die uiteindelijk het spel zullen spelen, de route van het bloed in de bloedsomloop. Hierbij is het de bedoeling om zo geconcentreerd en creatief mogelijk met de geleerde kennis over het hart een speeltje te maken. Het model moet kloppen zijn met de werkelijkheid en met de vakkennis over het hart en de bloedsomloop. Op een simpele manier moet dit verwerkt worden in het hartmodel-spel. Route: De route van het balletje is als volgt: begin in het hart ->rechter boezem -> rechterkamer ->longslagader, hier valt het balletje naar de andere kant -> long -> longader, hier valt het balletje naar de andere kant -> linker boezem -> linker kamer -> Aorta , ook nu valt het balletje weer naar de andere kant -> Lichaam -> holleader, eindpunt! Of juiste weer het beginpunt van de cyclus. Leerlingen moeten zelf de kloppende route opzoeken en zijn vrij om het spelletje zo mooi en of moeilijk te maken als zij zelf willen. Vakkennis: De workshop “Hartmodel-spel” is bedacht om op een speelse wijze de kennis over de bouw 27 en functie van het hart en de bloedsomlopen tot uiting te brengen in een speeltje die zij zelf kunnen gebruiken en aan andere kinderen (vrienden/ familie) uitlenen. De leerlingen zullen dit model zelf ontwerpen en in elkaar zetten. Om het speeltje compleet te maken is het noodzakelijk dat de leerlingen over voldoende vakkennis beschikken. Het speeltje moet wel “kloppend”zijn om deze workshop af te kunnen sluiten. Door het spelletje te spelen krijgt de speler een beeld over de route die een bloedcel aflegt en waarom. Het is wel een vereiste dat er in het speeltje genoeg informatie verwerkt is, zodat een speler zonder vakkennis de informatie over het hart op een makkelijke manier kan begrijpen. Kunstaspect: De leerlingen zullen op een creatieve manier hun geleerde lesstof tot uiting brengen. Zij zijn vrij om zelf het uiterlijk en de inhoud van het hartmodel-spel zelf te ontwerpen. Wel zullen zij altijd rekening moeten houden met de regels . Ook bij deze workshop is het mogelijk en wellicht heel handig om dit project samen met een Handvaardigheid docent tot uitvoering te brengen. Hoe groter het model, des te noodzakelijker is deze samenwerking. Er zitten namelijk veel knutsel, timmer en kunstzinnige elementen in deze workshop. Kader: Leerdoelen - Route van een bloedcel in de bloedsomloop kennen Bouw en werking van het hart nabootsen in het hartmodel-spel Werken in groepsverband Presentatie voorbereiden in groepsverband Presenteren van eigen product Werken met een deadline Groepsgrootte - 1 klas, werken in groepjes van 2 personen Beschikbare tijd - 2 lesuren (1:30 uur) Materialen - Workshop Hartmodel-spel (leerlingenhandleiding, kopieën voor leerlingen) Schoolbord en stift/ krijt Knikker of loodballetje of houtenballetje Houten of kunststof plank (voor middenschot en zijwanden) Doorzichtige plaat (voor de boven en onderkant) Spijkers Garen of flexibel ijzerdraad Lijm/ nietmachine/ plakband/ Schaar/ mes/(decoupeer) zaag Hamer Boor (om gaten te boren) Kleurpotloden/ stiften/ verf - 28 Eind product - Papier - Hartmodel-spel (minimaal 1 model per 2 personen, liefst elke leerling een eigen model) Tentoonstelling: Dit model komt te staan/hangen op de tentoonstelling aan het einde van het project (Les 8). De leerling moet hiermee laten zien hoe het hart en de bloedsomloop werkt. Deze tentoonstelling kan in de klas of in de aula worden opgesteld. Leerlingen handleiding Opdracht: Maak in groepjes een spelletje in de vorm van een hartmodel. Je moet met dit hartmodel kunnen laten zien hoe het hart en de bloedsomloop werkt. In dit model moeten de onderdelen van het hart getoond en benoemd worden en de grote en kleine bloedsomloop moet erin voor komen. Dit Hartmodel-spel zal aan het einde van dit project op de tentoonstelling worden gepresenteerd (Les 8). Hartmodel: Het doel van het Hartmodel-spel is om het balletje (=bloedcel in de bloedsomloop) langs alle valgaten te rollen naar het eindpunt. Het hartmodel-spel is moet je makkelijk in de hand kunnen houden en bewegen. Door het te kantelen rol je het balletje via de juiste route naar het eindpunt. De route van het balletje begint bij de rechter boezem van het hart en eindigt bij de holleader. Alle stappen daartussen moet je zelf uitzoeken en in de juiste volgorde zetten. Je moet dus zelf de kloppende route opzoeken die een bloedcel aflegt. Je mag het model en spelletje zo mooi en of moeilijk maken als je zelf wilt. De middenplank van het spel wordt gebruikt al ondergrond voor het rollen van het balletje. Hierop wordt aan een kant een tekening of plaatje van het hart met de aders op geplakt of getekend. Dit plaatje is bijna even groot als de gehele middenplank . Aan de andere kant komen 2 afbeeldingen, de eerste van de longen of zuurstof en de tweede van het menselijk lichaam ook met de aders afgebeeld. In de methoden is stap voor stap uitgewerkt 29 hoe de basis van het hartmodel-spel in elkaar moet worden gezet. Methoden: Stap 1: Zaag uit een houtenplank de middenplaat uit. Gebruik het formaat van 20x20 cm (breedte x lengte) Zorg ervoor dat deze plank mooi recht is en dat alle randen en hoeken geschuurd zijn. Stap 2: Het model heeft een middenstuk met 2 kanten. Aan de ene kant van het middenstuk komt een afbeelding van het hart met de ader. Maak een tekening van het hart op een blaadje en plak die op het middenstuk of gebruik een bestaand plaatje. Het blootliggende hout mag je zelf mooi maken. Stap 3: Schrijf of teken de onderstaande woorden op de juiste plaats op het plaatje van het hart: –Rechterkamer, –Linkerkamer, –Rechterboezem, – Linkerboezem, –Hartklep, –Hartklep,–Aorta, –Longslagader. Stap 4: Aan de andere kant van het middenstuk komen 2 afbeeldingen. Een van de longen en een van het menselijk lichaam en de aders die terug leiden naar het hart. Stap 5: Schrijf of beeld de volgende woorden uit op de juiste plaats op de plaatjes van het lichaam en longen –Long , –Lichaam, –Holleader, –Longader, –Zuurstof LET OP: Zorg er wel voor dat als het balletje door een gat valt (dus als fout gaat) het balletje terug valt in het gedeelte waar hij net vandaan komt, zodat je weer opnieuw moet beginnen. Stap 6: Teken of zet pijlen in de richting waar het balletje naartoe moet. Zorgt dat deze richting klopt met de richting van de bloedsomloop. Stap 7: In het middenstuk met de plaatjes komen val gaten waardoor een klein balletje (knikker) kan vallen. Bepaal zelf waar deze komen te zitten. En maak gaten waar het balletje doorheen kan vallen. Stap 8: Timmer op de plaatjes de spijkers erin, dit worden de pilaren voor de wanden waarbinnen het balletje moet blijven. Laat de spijkers voldoende uitsteken, zodat je ijzerdraad of garen eromheen kan spannen. Deze wand moet even hoog of hoger zijn dan het balletje. 30 Stap 9: Maak de zijwanden ook van hout. Zaag 4 planken van 20x10 cm (breedte x hoogte) uit voor de boven, beneden, linker en rechter En bevestig de 4 zijwanden tegen het middenstuk aan. Stap 10: Je bent vrij om deze zijwanden (en de rest van het hart model) te verven of te versieren. Stap 11: Ma ak een begin punt en een eindpunt waar het balletje in kan rusten. En zet het balletje in het spel voordat hij dicht gemaakt wordt. Stap 12: Zaag 2 doorzichtige platen van 20x20 cm (breedte x lengte) uit voor de boven en onderkant. Bevestig deze platen aan de 4 zijwanden zodat het model helemaal dicht is. LET OP!: Dit is het laatste gedeelte. Zorg er dus voor dat alle voorgaande stappen goed zijn afgerond voordat je het dicht maakt en er moeilijk bij kan komen. Theorie: Passie-Rood (D1 motiveren) Ter inleiding van ons project Passie-Rood doet de lerares een demonstratie van de tango met uitleg over de dans! De tango is ontstaan uit verschillende muziekstijlen. Doordat er in Buenos Aires rond de 19e eeuw verschillende culturen en nationaliteiten vanuit heel de wereld woonden. Al deze mensen brachten hun eigen muziekstijl mee wat invloed heeft gehad op ontstaan van de tango! Uiteindelijk is hieruit is dan de Argentijnse tango geboren. Een andere benaming voor de Argentijnse tango is ook wel: De geschiedenis van de liefde in drie minuten. De dans is ingehouden, heeft tempowisselingen, is emotioneel, is uitdagend, beheerst, teder en heeft een sterk benenspel. Eigenlijk is het een weerspiegeling van emoties en verlangens. Het samenspel van 31 de dansers maakt het tot een spannend geheel. De muziek die vroeger met name gebruikt werd was de gitaar en viool, maar tegenwoordig ook de piano, cello, drums, mondharmonica. Theorie: Het Hart Het hart bevindt zich iets aan de linkerkant van je borst en neemt nooit rust. Je hart klopte zelfs al voordat je geboren werd. Je hart is een holle spier en is even groot als een gebalde vuist. De functie van het hart is je bloed rond te pompen in je lichaam. Als de hartspier samentrekt wordt de holte erin kleiner en wordt het bloed de slagaders in geperst richting je organen. Als de hartspier verslapt, komt het hart weer terug in zijn oude vorm en zuigt bloed aan vanuit je lichaam. Een samentrekking van het hart kun je vergelijken met het knijpen in een tube. Als je er in knijpt wordt het kleiner en kan het goedje wat erin zit maar een richting uit: naar buiten. Zo is het precies ook met het hart. Wanneer je hart samentrekt gaat het bloed ook een richting op. In de volgende paragraaf zullen we precies uitleggen hoe de bloedsomloop in het hart in zijn werk gaat. Het hart is opgebouwd uit een rechter en een linker helft. Elke helft bestaat uit een boezem en een kamer. De rechter- en de linkerharthelft zijn van elkaar gescheiden door een tussenschot. Je kunt verschillen zien tussen de wanden van deze twee harthelften. De wanden van de kamers zijn namelijk dikker dan de wanden van de boezems. De meest gespierde wand is van de linkerkamer. Dit komt doordat de linkerkamer het bloed door het lichaam moet pompen. Dit gebeurt via de grote lichaamsader, ook wel aorta genoemd. Deze lichaamsader zorgt via vertakkingen van slagaders dat je lichaam van bloed wordt voorzien. Wanneer je je hand iets links van het midden van je borst houdt, kun je je hart voelen kloppen. Behalve voelen kan je het hart ook horen kloppen. Als je met je oor op de borst van een klasgenootje luistert en even wacht dan kun je zijn/haar hart horen kloppen. Dit geluid hoor je omdat er in je hart kleppen zitten. Deze kleppen gaan open om je bloed erdoor te laten stromen. Vervolgens sluiten de kleppen weer om te voorkomen dat je bloed weer terugstroomt. Bij het sluiten maken de kleppen het geluid wat je waarneemt als je naar iemands hartslag luistert. Het kloppen van het hart gebeurt bij volwassene ongeveer 60 tot 80 maal per minuut maar het hart van een kind 32 klopt sneller namelijk ongeveer 120 maal per minuut. Het tempo van de hartslagen wordt automatisch afgestemd op de behoefte van het lichaam. Bij inspanning neemt het aantal hartslagen toe, het aantal hartslagen kan dan oplopen tot 160 à 180 keer per minuut. Bij een pasgeboren baby kan het hart tussen de 80 en 200 slagen per minuut slaan. Hoe ouder het kind is, des te langzamer het hart gaat slaan. Bij alle leeftijden geldt een hartslag van ca. 220 en hoger als afwijkend. Theorie: De bloedsomloop Zoals je in de vorige paragraaf geleerd hebt is het hart een spierpomp die je bloed rondpompt in je lichaam. In deze les gaan we de bloedsomloop bespreken. De 'motor' van de bloedsomloop is namelijk het hart. Het hart zorgt ervoor dat je bloed bij je organen en spieren terecht komt. We gaan nu eerst bespreken hoe het bloed door het hart getransporteerd wordt. 1. De rechterboezem ontvangt het bloed uit hoofd en armen via de bovenste holle ader en uit de romp en benen via de onderste holle ader. 2. Als de boezem samentrekt, stroomt het bloed van de boezem naar de rechterkamer. 3. De rechterkamer trekt vervolgens samen. De klep tussen de kamer en de boezem sluit zich, waardoor het bloed niet meer terug kan stromen. 4. Wanneer er voldoende druk is opgebouwd gaat de longklep open en stroomt het bloed de longslagader in. In de longen aangekomen, neemt het bloed zuurstof op en geeft het afvalstoffen af. 5. Vervolgens stroomt het zuurstofrijke bloed naar de linkerboezem van het hart. 6. Met het samentrekken van de linkerboezem stroomt het bloed de linkerkamer in. 7. De klep tussen de boezem en de kamer voorkomt wederom terugstroming van bloed naar de linkerboezem wanneer de linkerkamer samentrekt. 8. Bij voldoende druk stroomt het zuurstofrijke bloed nu door de lichaamsslagader in. Via deze slagader komt het overal in het lichaam, waar het gebruikt wordt om arbeid te verrichten. Zoals lopen, rennen, lezen etc. Bloedvatenstelsel en aders Je bloedvatenstelsel bestaat uit het hart en de bloedvaten. Er zijn drie soorten bloedvaten: Slagaders, aders en haarvaten. Slagaders vervoeren het bloed vanuit het hart naar de organen toe, ze zijn zuurstofrijk. De wanden van de slagaders zijn dik en wijd, zodat het bloed snel kan stromen en niet kan ontsnappen. Wanneer slagaders organen of spierweefsels tegenkomen, worden ze dunner en vertakken ze zich in haarvaten. Deze haarvaten hebben geen wanden, zodat zuurstof en voedingsstoffen er uitgewisseld kunnen worden. Je lichaamscellen nemen deze nuttige 33 voedingsstoffen van het bloed over en geven hun afvalproducten en koolzuur aan het bloed af. Nu stroomt het bloed via de aders weer terug naar je hart, wat door de lagere druk langzamer gaat. Hierdoor zijn de wanden van de aders een stuk minder dik dan de wanden van de slagaders. Om te voorkomen dat het bloed terug zal stromen, hebben de aders kleppen, die zich openen om het bloed door te laten. Het gewicht van het bloed zorgt ervoor dat de kleppen weer sluiten als de bloedstroom erdoor is gegaan. Overige taken van het bloed Je bloed moet een heleboel belangrijke taken verrichten. Zoals je geleerd hebt zuurstof en voedingstoffen naar je spieren en organen brengen, en afvalstoffen afvoeren. Hiernaast vervoert je bloed vervoert ook hormonen. Je hebt verschillende soorten hormonen. O.a. Het groeihormoon die de manier waarop je groeit regelt. Het bloed vervoert ook vitaminen, zouten en mineralen deze worden naar plaatsen in je lichaam gebracht waar zij het nuttigst kunnen zijn. Het water in het plasma wast je cellen schoon en houdt alles goed gesmeerd. Je bloed bevat chemische stoffen die snijwonden in je huid afsluiten door de vorming van stolsels (of korstjes). Die zorgen ervoor dat er geen bloed naar buiten vloeit en verloren gaat. Witte bloedlichaampjes bestrijden infecties van schadelijke bacteriën en virussen die anders ziekten zouden veroorzaken. Kleine bloedsomloop Er zijn twee soorten bloedsomlopen. De kleine bloedsomloop en de grote bloedsomloop. De kleine bloedsomloop is de weg die het bloed volgt vanaf het hart naar de longen en weer terug naar het hart. Het bloed wordt via de rechterkamer de longslagader in geperst. In de longen vertakt deze ader zich in longhaarvaten. Het bloed van de longhaarvaten neemt zuurstof op en geeft afvalstoffen af. Vervolgens gaat het bloed via de ader weer terug naar het linkerboezem van het hart. Grote bloedsomloop De grote bloedsomloop is de weg die het bloed volgt vanaf het hart door je lichaam en terug naar het hart. De grote bloedsomloop start bij de grote lichaamsader. Deze voert het bloed je lichaam in. Van de grote lichaamsader splitsen zich slagaders af. Er gaan slagaders naar je linker en rechter arm, je hoofd en je organen. Ze wisselen voedingsstoffen en afvalstoffen uit via de haarvaten. Vervolgens stroomt het bloed terug naar je hart, waar het via de kleine bloedsomloop weer een nieuwe voorraad zuurstof haalt 34 om zo opnieuw de reis door je lichaam te maken en het te voorzien van voedingsstoffen en de afvalstoffen weer mee terug neemt. Om al dit werk te kunnen doen, heeft het hart zelf bloed nodig. Dat krijgt het via een stelsel van slagaders die het hart als een krans omgeven. Zij worden daarom kransslagaders genoemd 35 Ongeveer 55% van het bloed bestaat uit een geelachtige waterige vloeistof die we plasma noemen en waarin verteerde voedingsstoffen, mineralen, zouten en hormonen zitten. Ongeveer 45% van je bloed is opgebouwd uit vaste stof, de zogenaamde bloedcellen of bloedlichaampjes. Er zijn drie soorten bloedcellen: Rode bloedlichaampjes: die hun kleur van de hemoglobine (bloedkleurstof) krijgen Witte bloedlichaampjes: die je lichaam tegen ziekmakende virussen en bacteriën beschermen Bloedplaatjes: zijn hele kleine bloedcelletjes die je bloed helpen hij het stollen, zodat wonden kunnen genezen. 36 1) Noteer wat de functie van het hart is? ____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ 2) Benoem de volgende onderdelen van het hart. 1. ___________________________________ 2. ___________________________________ 3. ___________________________________ 4. ___________________________________ 5. ___________________________________ 6. ___________________________________ 7. ___________________________________ 8. ___________________________________ 9. ___________________________________ 10. _____________________________ 11. ___________________________________ 12. ________________________________ 13. __________________________________ 3) Welk deel van het hart is het sterkst gespierd en leg uit waarom dit zo is? ____________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________ 37 4) De kleppen in het hart zorgen ervoor dat? Omcirkel het juiste antwoord. A Het bloed uit de rechter harthelft niet in de linker harthelft stroomt. B Het bloed uit de boezems niet in de aders komt C Het bloed uit de kamers niet in de boezems stroomt. D Zuurstofrijk bloed niet vermengd wordt met zuurstofarm bloed 5) Bedenk vijf interviewvragen over ‘hartzeer’. Vervolgens ga je je ouders interviewen of je opa of oma. Het resultaat hiervan neem je uitgewerkt mee naar de volgende les. 1. ______________________________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________________________ 3. ______________________________________________________________________________ 4. ______________________________________________________________________________ 5. ______________________________________________________________________________ 6) Jullie gaan nu naar jullie eigen hartslag luisteren. Werk in groepjes van twee. Pak een stethoscoop en ga naar het hartslag van je klasgenoot luisteren. Of zet de vingers op de pols totdat je de hartslag van je klasgenoot voelt, net als bij de afbeelding hiernaast. A) Schrijf op wat je hoort of voelt ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- B) Kun je verschillende tonen onderscheiden? Ja/Nee. Zo ja kun je hier een verklaring voor vinden? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 38 1) Wat is de functie van het hart ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2) Benoem de ontbrekende onderdelen van het hart, het zijn er negen! 1)………………………………………….. 4)………………………………………. 7)………………………………… 2)………………………………………….. 5)………………………………………. 8)………………………………… 3)………………………………………….. 6)………………………………………. 9)………………………………… 3) Beschrijf de grote bloedsomloop ? Gebruik daarvoor de volgende begrippen in je uitleg. Haarvaten- rechterkamer- linkerboezem- longader- longen- zuurstofarm- zuurstofrijkAorta - linkerkamer- longklep- rechterboezem- longslagaders - holleader ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 39 4) Leg uit wat het verschil is tussen de grote en de kleine bloedsomloop? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5) Wat is de hartslag van een volwassen mens A) 80-90 maal per minuut B) 60-80 maal per minuut C) 50-60 maal per minuut 6) Omcirkel het juiste antwoord 1) Hemoglobine zorgt voor de rode kleur van het bloed. Dit is juist/onjuist 2) Bloed in de aders vervoeren zuurstofrijk bloed naar de organen toe. Dit is juist/onjuist 3) Bij inspanning daalt de hartslag. Dit is juist/onjuist 7) Wat voor taak heeft het bloed NIET? A) Zuurstof en voedingsstoffen naar je organen brengen B) Het vervoeren van hormonen C) Het vervoeren van vitamines D) impulsen verzenden 8) Hiernaast zie je een plaatje van de doorsnede van een slagader. a) Benoem de drie lagen van de slagader en hun functie 1= ………………………………………………………………………………………………….. 2= ………………………………………………………………………………………………….. 3= ………………………………………………………………………………………………….. b) Waarom is de wand van de slagader zo dik? ...................................................................................................... ……………………………………………………………………………………………………. 40 9) Kun je een relatie geven tussen kunst en de stof die je hebt geleerd over het hart? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 10) Er zijn drie typen bloedcellen. Maar hieronder van alle drie één tekening 41 Nawoord (yvonne) 42 Bijlage De "kunst van het leven" is volgens mij je leven bezield en met passie te leven. Daarom is het belangrijk te ontdekken waar je passie (je hart!) ligt. Dus heb ik er voor gekozen mijzelf middels mijn beelden, schilderijen en gedichten uit te drukken omdat ik mij daar het gelukkigst bij voel. Ik hoop dat je net zo van mijn werk kunt genieten als ik van het maken ervan. En misschien inspireert het je om je eigen passie te ontdekken als je die nog niet gevonden hebt. "Art is a matter of the heart" ...en daarom nodig ik je uit om met een open hart te kijken naar het werk dat ik met liefde en vol overgave maak. Het logo symboliseert voor mij het hartchakra, vanwaaruit ik leef en werk, omdat leven vanuit het hartchakra essentieel is voor mij als kunstenares en als mens. Ik word bijzonder geïnspireerd door de werelden waarin elfen, engelen, goden, planeet krachten en andere energievormen een belangrijke rol spelen. Deze zijn voor mij onlosmakelijk verbonden met onze aarde en al haar bewoners. Met hun eigen wetten en symboliek geven zij een "vleugje tover"'aan ons dagelijkse leven en gunnen ons een blik achter de schermen van onze "vermeende" enige realiteit. 43 44
