Samenwerken, hoe geef je daar vorm aan?

Samenwerken, hoe geef je
daar vorm aan?
Linze Schaap, VBG 10 juni 2015
Dr. Linze Schaap
Universitair Hoofddocent
Tilburgse School voor Politiek en Bestuur
i.s.m. dr. Leon van den Dool
2
Uitgangspunt
Nederland
wordt
lokaal
bestuurd
samenwerkingsverbanden
door
gemeenten
èn
Samenwerken is normaal.
Samenwerken is ook best lastig, want: hoe, wat en waarom?
Zoektocht: een handleiding / -reiking
3
Inhoud
1. Het vraagstuk: kiezen passende samenwerkingsvorm
2. Het draait om drie vragen
3. Het keuzemenu
4. Taken en drijfveren
5. Bestuurskundige vorm: van beweging naar model
6. Juridische vorm
7. Uitdaging
4
1. Het vraagstuk: passende samenwerkingsvorm
kiezen
Samenwerken roept veel vragen op over de juridische en bestuurskundige vorm.
1. Is de vorm leidend of bepaal je eerst de inhoud van de
samenwerking?
2. Bestuurskundige vormen matchen niet met de juridische vormen,
hoe krijgen we die twee bij elkaar?
3. Publieke of private vorm?
4. Welke voor- en nadelen wegen we af?
5. Wat zijn de goede vragen?
5
2. Het draait om drie vragen
Drie kernvragen:
1. Welke taken betreffen onze samenwerking en wat zijn daarbij onze
drijfveren?
2. Welke bestuurskundige vorm past het beste bij onze drijfveren?
3. Welke juridische vorm past dan het beste bij de gekozen
bestuurskundige vorm?
6
3. Het keuzemenu
Taken & drijfveren
Bestuurskundige vorm Juridische vorm
Taken
Bedrijfsvoering
Operationeel, uitvoeren
Beleid/strategie
Netwerk:
netwerkconcept
Drijfveren
Kosten
Kwaliteit
Kwetsbaarheid
Kennis
Klanttevredenheid
Makkelijk starten
Grote opgave
Matrix:
Matrixmodel
Integratie:
Shared service center
Ambtelijke fusie
Publiek:
Openbaar lichaam
Gemeenschappelijk orgaan
Centrumgemeente
Bedrijfsvoeringsorganisatie
Regeling zonder meer
Privaat:
Deelneming in NV of BV
Lid vereniging
Betrokkenheid bij Stichting
Overeenkomst
Bestuursakkoord, convenant,
intentieverklaring
7
4. Taken en drijfveren: bepaal ze samen
Kernvraag: Welke taken betreffen onze samenwerking en wat zijn
daarbij onze drijfveren?
 Geef samenwerking vorm vanuit de inhoud
 Overleg gezamenlijk met alle partners over:
- de inhoud: m.b.t. welke taken samenwerken?
- doelen/drijfveren: wat wil je met samenwerking voor deze taak
vooral bereiken, welke drijfveren wegen het zwaarst?
 Scoort netwerken, matrix of integreren het beste?
8
4. Taken en drijfveren: beoordeel samen
netwerk, matrix en integratie. A
Drijfveren
Netwerken
Taken verdelen
(matrix)
Integreren
Kosten (efficiency)
Geen besparing
Efficiencywinst, bij
beperkt aantal taken
Efficiencywinst, bij
sturing na enige tijd
Kwaliteit
(effectiviteit)
Kan toenemen door
uitwisseling
Toename, mits voor
beperkt aantal taken
Toename, grotere
professionaliteit
Kwetsbaarheid
(effectiviteit)
Geen effect
Neemt af
Neemt af
Kennis
(effectiviteit)
Voordeel uitwisseling
Neemt toe
Neemt toe,
specialisering
Klanttevredenheid
(effectiviteit)
Geen direct effect,
mogelijk indirect
Wisselende effecten
Kan toenemen, niet
direct bij start
Makkelijk starten
(flexibiliteit)
Per direct mogelijk
Eenvoudige start
Complexere start
Grote opgave
(effectiviteit en
flexibiliteit)
Kennis delen
Integraal sturen
lastiger
Mogelijkheden
nemen toe, niet
direct bij start
9
4. Taken en drijfveren: beoordeel samen
netwerk, matrix en integratie. B
Toetsing
Netwerken
Taken verdelen
(matrix)
Integreren
Democratische
kwaliteit
Vaak geen directe
relatie
Sturing College via
overeenkomst,
Indirecte
sturingsmogelijkheden Raad
Sterk afhankelijk van
vormgeving,
publieke vormen
bieden meer
borging
Duurzaam,
toekomstbestendig
Vrijblijvend karakter, Afhankelijk van duur Blijven vaak lang in
minder duurzaam
overeenkomst, veel stand
taken maakt model
complex en minder
toekomstbestendig
10
5. Bestuurskundige vorm: van beweging naar
model
Kernvraag: Welke bestuurskundige vorm past het beste bij onze
drijfveren?
Welke beweging scoort het beste op de belangrijkste drijfveren:
Netwerken, matrix of integreren
Beweging
Model
Netwerken
Uitwisselen, vrijblijvend
en voor elkaar
Netwerkmodel
Taken verdelen
Eén taak voor de
anderen, anderen
taken voor mij
Matrixmodel
Integreren
Samenvoegen tot
nieuwe organisatie
- Centrumgemeente
- Shared service
organisatie
- Ambtelijke fusie
11
6. Juridische vorm: netwerken
 Geen strikte juridische vorm nodig wel “motor” voor het netwerk
 Bestuursconvenant: bestuurlijke ondersteuning netwerk
 Motor soms kleine organisatie:
- voorbeeld B5
- opties vaak privaatrechtelijk: stichting, detacheren,
dienstverleningsovereenkomst
12
6. Juridische vorm: matrix
Opties juridische vorm:
-
Dienstverleningsovereenkomst
Als aantal taken toeneemt  groter aantal relaties  meer
complexiteit
13
6. Juridische vorm: integreren
Publieke taak en publieke partners  WGR (eis Gemeentewet)
 Centrumgemeente: Overeenkomst
 Shared service organisatie publiek: openbaar lichaam,
bedrijfsvoeringsorganisatie
 Ambtelijke fusie + overdracht bevoegdheden: openbaar lichaam
Publieke en private partners  private vorm
 Stichting
 Vereniging
 Deelneming in NV of BV
14
7. Uitdagingen
1.
Is de complexe keuze voor een samenwerkingsvorm samen te vatten
in onze drie kernvragen (naast: ‘met wie’?
2.
Is de handleiding voor beantwoording van deze drie vragen
herkenbaar geschetst?
3.
Wilt u deelnemen aan een expertmeeting om deze handleiding samen
te stellen?
Linze Schaap, 06-24187530, e-mail: [email protected]
Leon van den Dool, 06-53249123, e-mail: [email protected]
15