Economische visie - Richting aan Ruimte

ENSCHEDE in sterk Twente
onze visie op krachtig economisch beleid
Economische visie Enschede
Najaar 2011
Inhoud
Samenvatting………………………………………………………………………………… 3
1. Inleiding ....................................................................................................... 5
1.1 Aanleiding: verbinding economie en arbeidsmarktbeleid ................................... 5
1.2 Proces herijking economische visie ............................................................... 6
2. Actuele situatie 2011 ..................................................................................... 7
2.1 Sociaal-economische situatie Enschede/Twente .............................................. 7
2.2 Lessen uit 10 jaar economisch beleid ............................................................ 8
2.3 Sterke en zwakke punten Enschede/Twente ................................................... 9
3. Relevante trends en ontwikkelingen ............................................................. 9
3.1 Europa/ Euregio /Rijk/ Provincie/.................................................................. 9
3.2 Economische trends ................................................................................. 10
3.3 Kansen en Bedreigingen ........................................................................... 11
4. De vraagstukken voor Enschede .................................................................. 12
5. Economische visie Enschede ........................................................................ 13
5.1 Uitgangspunten ....................................................................................... 13
5.2 Economische visie 2020 ............................................................................ 14
5.3 Doelstelling 2020..................................................................................... 14
6. Route naar Realisatie................................................................................... 16
6.1 Keuze I: Uitvoering langs 5 thema’s............................................................ 16
6.2 Keuze II: Organisatie ............................................................................... 19
6.3 Vervolgproces. ........................................................................................ 20
Bijlagen .......................................................................................................... 20
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
2
Samenvatting
2020 – Enschede in sterk Twente
Dé gezamenlijke stip op de horizon die inspireert, verbeeldt én de stip waar iedereen aan
werkt, wordt hieronder kort verwoord.
2020 –Enschede in sterk Twente: het toekomstbeeld van ondernemers, inwoners,
raadsleden, docenten, hoogleraren, bestuurders luidt….
"Het is 2020. Enschede is het dynamische centrum van Twente en OostNederland. Binnen de regio is samen een klimaat gecreëerd waarin
iedereen mee doet en zijn /haar talent inzet voor de Twentse economie
en samenleving, waar de krachten gebundeld zijn en bedrijfsleven,
instellingen en overheid samen erin geslaagd zijn de welvaart en welzijn
te vergroten. Ondernemerschap en een groot innovatievermogen geven
Twente een belangrijk concurrentievoordeel. Twente staat bekend als
gastvrije regio waar het goed wonen, werken en recreëren is.
Enschede 2020 Stad van Nu."
De route naar Enschede 2020: Enschede in sterk Twente
De ondernemers en werkgevers in Enschede staan de komende jaren voor grote
uitdagingen. Hoe kunnen we groeien (of misschien wel overleven) in tijden van
economische recessie? In een mondiale markt met wegvallende grenzen en toenemende
transparantie door internet? Hoe creëren we toegevoegde waarde, waar zit ons
concurrentievoordeel?
Wat ondernemers hierbij helpt is het feit dat ze zich in 1 van de meest innovatieve regio's
van Nederland bevinden. Met voldoende werknemers, die bekend staan als aanpakkers.
Met een breed pallet aan onderwijs, een aantrekkelijke woonomgeving voor hun
medewerkers en een goede bereikbaarheid via weg, water en binnen afzienbare tijd lucht.
De (lokale) overheid speelt een rol in deze uitdagingen van ondernemers. Over het
algemeen is dit een beperkte, faciliterende rol. Want niet de overheid maar ondernemers
benutten economische kansen en creëren daarmee economische groei, werkgelegenheid
en welvaart. Zowel op landelijk niveau (ministerie van ELI: nieuwe bedrijvenbeleid in actie)
als provinciaal en regionaal niveau wordt gezocht naar de meest effectieve wijze van
betrokkenheid.
Ook het gemeentebestuur van Enschede is op zoek naar mogelijkheden om ondernemers
in haar stad verder te ondersteunen, te faciliteren, te stimuleren. De gemeenteraad heeft
hier ook een actieve rol bij ingenomen. Hiertoe is een nieuwe economische visie in
ontwikkeling. Gesprekken met ondernemers, met belangenverenigingen, maar ook met
raadsleden en het onderwijs geven nieuwe uitdagende inzichten. Ook is het beleid van de
afgelopen 10 jaar tegen het licht gehouden. Wat wilden we en wat is er van terecht
gekomen?
De belangrijkste conclusies van het proces zijn:
1. Het is noodzakelijk op te schalen naar het (eu)regionale niveau. De economie laat zich
niet langs de gemeentegrenzen sturen, het huidige economische systeem kent al een
grote verwevenheid op Twentse schaal en bedrijfsleven en werknemers zien Twente
als één gebied. De colleges van de netwerkstad hebben onlangs besloten een regionale
economische visie te maken voor de netwerkstad, in samenwerking met de provincie
en onze partners in de regio. Enschede brengt het resultaat van dit economische visie
proces in in het netwerkstadproces met het doel om gezamenlijke inhoudelijke koers te
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
3
creëren en op de inhoudelijke (regionale) thema's draagvlak en uitvoeringskracht
binnen de regio te organiseren.
2. Acquisitie van bedrijven die de Enschedese en Twentse waardeketens versterken is van
essentieel belang. Samen met de in de regio aanwezige partners wordt ingezet op het
aantrekken van die bedrijvigheid die economische ontwikkeling stimuleren. Van belang
hierbij is een efficiënte en effectieve samenwerkingsstructuur om gericht te kunnen
acquireren.
Bij het opzetten van een offensieve strategie voor groei van bestaande en aantrekken
van nieuwe bedrijven moeten het Twentse bedrijfsleven en instellingen leidend zijn. De
overheid beschikt niet over de vereiste marktkennis. Partners als Kennispark, het
Innovatieplatform Twente, Oost NV en het World Trade Center kunnen hierin een rol
spelen.
3. Maatschappelijke uitdagingen zoals de vergrijzing, duurzaamheid en toenemende
zorgvraag zijn de groeimarkten van de toekomst. In Twente hebben we een goede
uitgangspositie op een aantal thema's omdat we een sterke kennisbasis hebben
(UT/Saxion) en een innovatief bedrijfsleven. Het verzilveren en regionaal /
nationaal/internationaal uitbouwen van deze uitstekende uitgangspositie vereist dat de
Twentse bedrijven voortdurend blijven innoveren en op zoek gaan naar kansen op de
wereldmarkt. Hierbij moeten ook de kansen in de Euregio benut worden.
Samenwerking tussen partijen uit verschillende waardeketens moet leiden tot
winnende proposities. Nieuwe combinaties hierin kunnen bijvoorbeeld zijn de creatieve
industrie en zorg, ICT en toerisme.
4. Innovatie, internationalisatie en bereikbaarheid zijn en blijven belangrijke thema's die
met name regionaal uitgevoerd moeten worden.
5. Talentontwikkeling van de beroepsbevolking is essentiële randvoorwaarde voor
economische groei. De aanwezigheid van hoogopgeleid talent is een key-asset voor
Enschede/Twente en een belangrijke vestigingsfactor voor bedrijven (bestaand en
nieuw). Meer beschikbaar talent betekent groeikansen voor de bedrijven.
De kansen voor het huidige, niet benutte arbeidspotentieel in Enschede zitten in:
opleiden en aanbieden aan kansrijke sectoren (vakmensen in de techniek, zorg,
dienstverlening en logistiek), scannen op potenties voor zelfstandig ondernemerschap,
inzet op persoonlijke dienstverlening. Goed voorbeeldproject is talent4food, een
samenwerkingsverband van bedrijven in deze sector. Mensen worden opgeleid voor
een baan in de voedingsmiddelenindustrie. Talent4food richt zich op mensen die
beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt (ingeschreven staan als werkzoekende bij het
werkplein).
6. Versterken van de centrumfunctie van Enschede blijft belangrijk vanuit oogpunt van
een aantrekkelijk vestigingsklimaat en voor de toekomst van detailhandel en
horecasector. We moeten Enschede op de kaart blijven zetten door onderscheidende
evenementen om zo het imago van de stad in te kleuren als een aantrekkelijke stad
waar altijd wat te beleven is.
Vervolg
De verdere uitwerking van deze visie in een uitvoeringsprogramma loopt via 2 sporen.
1. We maken een uitvoeringsprogramma voor de onderdelen waar Enschede ‘zelf over
gaat’ (thema’s: centrumfunctie, bereikbaarheid, dienstverlening aan ondernemers).
Daarbij benoemen we de strategische doelen die in ieder geval voor deze coalitie
leidend zijn. Deze uitwerking en vertaling naar budgetten zijn gereed bij de
behandeling van de kadernota in voorjaar 2012.
2. Tegelijkertijd trekken we met onze collega’s uit de netwerkstad op in het maken van
een regionaal economische visie. Het doel is om een gezamenlijke visie, 1 koers uit te
zetten en daar met z’n allen voor te gaan. De winst die we moeten boeken is meer
slagkracht in de uitvoering organiseren (door minder afstemmen en meer samen te
doen). Voor de te ontwikkelen visie zouden we –uitgaande van ieders kracht –
inhoudelijke thema’s kunnen verdelen over de netwerksteden. We verdelen zo al aan
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
4
het begin van het proces verantwoordelijkheden en zijn ook allen eigenaar. Een
procesvoorstel moet nog samen met de netwerksteden uitgewerkt worden.
1. Inleiding
1.1 Aanleiding: verbinding economie en arbeidsmarktbeleid
De ondernemers en werkgevers in Enschede staan de komende jaren voor grote
uitdagingen. Hoe kunnen we groeien (of misschien wel overleven) in tijden van
economische recessie? In een mondiale markt met wegvallende grenzen en toenemende
transparantie door het internet? Hoe creëren we toegevoegde waarde, waar zit ons
concurrentievoordeel?
Wat ondernemers hierbij helpt is het feit dat ze zich in één van de meest innovatieve
regio’s van Nederland bevinden. Met voldoende werknemers, die bekend staan als
aanpakkers. Met een breed pallet aan onderwijs, een aantrekkelijke woonomgeving voor
hun medewerkers en een goede bereikbaarheid via weg, water en binnen afzienbare tijd
lucht.
De (lokale) overheid speelt een rol in deze uitdagingen van ondernemers. Over het
algemeen is dit een beperkte, faciliterende rol. Want niet de overheid maar ondernemers
benutten economische kansen en creëren daarmee economische groei, werkgelegenheid
en welvaart. Zowel op landelijk niveau als provinciaal en regionaal niveau wordt gezocht
naar de meest effectieve wijze van betrokkenheid.
Ook het gemeentebestuur van Enschede is op zoek naar mogelijkheden om ondernemers
in haar stad verder te ondersteunen, te faciliteren, te stimuleren. De gemeenteraad heeft
opdracht gegeven tot het vernieuwen van de economische visie (amendement bij
behandeling van de vernieuwende arbeidsmarktaanpak) en daarbij zelf een actieve rol
ingenomen. Gesprekken met ondernemers, met belangenverenigingen, maar ook met
raadsleden en het onderwijs geven nieuwe uitdagende inzichten. Ook is het beleid van de
afgelopen 10 jaar tegen het licht gehouden. Wat wilden we en wat is er van terecht
gekomen?
Enschede heeft goede stappen gezet in de afgelopen periode. Hier mogen we trots op zijn.
Ondernemers geven dat tijdens sessies ook aan. Ze vinden dat Enschede de afgelopen
jaren steeds beter op de kaart is gezet. Ze zijn trots op Enschede en trots op Twente!
We zijn er echter nog niet. Kijkend naar de conjuncturele situatie (een tweede en nog
zwaardere crisis in 3 jaar tijd?), maar ook naar onze relatieve en absolute achterstand op
een aantal belangrijke economische indicatoren, zijn gerichte keuzes noodzakelijk.
Vanuit besturingsoogpunt ligt er dus een zeer uitdagende doelstelling: binnen een
stabiliserende en mogelijk zelfs krimpende economie proberen te groeien. Voor
ondernemers is dit over het algemeen ook de lastigste strategie: in een krimpende markt
een groeiend marktaandeel verwerven.
De bakens moeten dan ook op onderdelen flink verzet worden. Niet omdat het in het
verleden niet goed is gedaan maar omdat de veranderende omstandigheden en onze
vertrekpositie om een vernieuwing van de aanpak vragen.
Onze ambitie is om 2 ontwikkelingen bij elkaar te brengen:
•
De aanpak om concurrerend te zijn in de moderne kenniseconomie (innovatie,
high-tech, valorisatie en start-ups, hoogwaardige kenniswerkers binden)
•
Meer generieke groei van de arbeidsmarkt voor mensen met een lagere opleiding.
De benadering van de ‘werkgever op kop’ zoals die voor ons arbeidsmarkt invalshoek is
gekozen moet dan ook vertaald worden naar ontwikkeling en realisatie van de
economische strategie. Dus verlaging van de overheidsdominantie in beleid en uitvoering
naar gedeelde verantwoordelijkheid voor bedrijven, kennisinstellingen en overheid.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
5
1.2 Proces herijking economische visie
Enschede bouwt dus aan een vernieuwende economische visie Enschede 2020. Voor
Twente in het algemeen en Enschede in het bijzonder draagt een versterkte economische
groei het meest bij aan diverse sociale en maatschappelijke vraagstukken waar we voor
staan. Minder werkloosheid en armoede, meer welzijn en welvaart.
Inspirerend, verbindend en innovatief zijn kwaliteiten die het bouwproces van deze visie
moeten kenmerken. Drie werkgroepen vanuit de Raad zijn aan het werk gegaan en er is
een aantal bezoeken en bijeenkomsten georganiseerd met partners. De resultaten zijn
verwerkt in dit document.
Mede naar aanleiding van de conclusies van de Enschedese economische visie is door de 5
netwerksteden besloten een gezamenlijke economische visie op te stellen voor Twente
(besluit 6 oktober 2011), in samenwerking met de Regio en de Provincie. Door de krachten
te bundelen, met name in de uitvoering, kunnen we winnen aan slagkracht. We
verspreiden de Enschedese visie in de netwerkstad, regio en provincie als input voor de te
ontwikkelen regionale economische visie.
Het vervolg van dit visietraject loopt via 2 sporen:
1. We maken een uitvoeringsprogramma voor de onderdelen waar Enschede ‘zelf
over gaat’ (lokale thema’s: centrumfunctie, bereikbaarheid, dienstverlening aan
ondernemers). Daarbij benoemen we de strategische doelen die in ieder geval voor
deze coalitie leidend zijn. Deze uitwerking en vertaling naar budgetten zijn gereed
bij de behandeling van de kadernota 2013 in voorjaar 2012.
2. Tegelijkertijd trekken we met onze collega’s uit de netwerkstad op in het maken
van een regionaal economische visie. Het doel is om een gezamenlijke visie, 1
koers uit te zetten en daar met z’n allen voor te gaan. Onze Enschedese visie
brengen wij ter discussie in dit traject in. Op de bovenlokale thema’s (innovatie,
internationalisatie, bereikbaarheid, acquisitie) kunnen we gezamenlijk met de regio
en de provincie een verdiepingsslag maken en een uitvoeringsstrategie
ontwikkelen. Ons voorstel is om –uitgaande van ieders kracht – inhoudelijke
thema’s te verdelen over de netwerksteden, al aan het begin van het regionale
visietraject. We delen op deze manier in de verantwoordelijkheid en zijn ook allen
eigenaar. Een procesvoorstel moet nog samen met de netwerksteden uitgewerkt
worden.
Het spreekt voor zich dat we in beide sporen onze partners betrekken. Immers,
economische ontwikkeling loopt uiteindelijk via de verlies en winstrekening van bedrijven
en instellingen. Zij hebben meegedaan in het bouwproces van deze Enschedese
economische visie, we moeten hen dan ook de lead geven bij het aanscherpen en
uitvoeren van de economische uitvoeringstrategie.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
6
2. Actuele situatie 2011
2.1 Sociaal-economische situatie Enschede/Twente
Enschede maakt onderdeel uit van en draagt bij aan de regionale Twentse economie. Die
economie wordt grotendeels beïnvloed door de conjuncturele situatie.
Enschede/Twente zijn relatief hard geraakt door de economische crisis. Zichtbaar wordt dit
in de sterk toenemende werkloosheidcijfers. Relatief grote sectoren in Twente als de bouw
en de aanverwante dienstverlenende sectoren (ingenieursbureaus, makelaars) en ook
exporterende sectoren in de industrie zijn teruggegaan in omzet en werkgelegenheid. En
hoewel in 2011 de (export)markt weer lijkt aan te trekken, maakt de onzekere financiële
situatie in Europa voorspellingen over toekomstige economische groei zeer onzeker. De
prognoses voor 2011 en 2012 zijn een matige economische groei van 1 ½% en 1% die
nog geen aantrekkende werking zal hebben op de werkgelegenheid (en werkloosheid).
Sinds het wegvallen van een belangrijk deel van de industriële basis (textiel en
grootmetaal in de jaren 60 en 70) kent Twente een aantal sociaal-economische
achterstanden:
Het bruto regionaal product per inwoner blijft achter bij landelijk gemiddelde
De ontwikkeling van de werkgelegenheid (Enschede, Twente) loopt achter op
Nederlands gemiddelde en het gemiddelde van de G-32.
Participatiegraad Enschede en Twente ligt lager dan het landelijk gemiddelde en
gemiddelde referentiesteden
Vergeleken met Nederland en referentiesteden telt de Enschedese en Twentse
beroepsbevolking relatief weinig hoger opgeleiden en veel middelbaar opgeleiden.
De werkloosheid is hoger dan het landelijk gemiddelde.
Tegelijkertijd heeft Twente zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een kennisregio, met
een aantal internationaal erkende kennis technologieën, een dynamisch ecosysteem van
bedrijven, veel kennisintensieve starters, een wervend vestigingsklimaat en sterk
organiserend vermogen.
De ontwikkeling van Twente tot een Europees toonaangevende technologische topregio,
waarin de ontwikkelde kennis optimaal wordt omgezet in economisch en maatschappelijk
rendement, is een zaak van lange adem.
Economische structuur: sterke sectoren in Enschede en Twente
NB: Analyses van de economische sectorstructuur van Enschede/Twente zijn gebaseerd op
gegevens omtrent werkgelegenheidsontwikkeling, niet op basis van toegevoegde waarde.
Enschede verandert van een industrie – naar een dienstenstad, met veel klein
MKB….
1. De zorg (19%) , zakelijke dienstverlening (17% ) en onderwijs (11%) zijn de top 3
sectoren (in werkgelegenheidsaandeel), gevolgd door handel (detail- en groot) in
Enschede.
2. Meer dan de helft van de (bijna 10.000) vestigingen in Enschede zijn 1-pitters.
3. De creatieve industrie is (nu nog relatief klein) een snelgroeiende sector in Enschede.
4. Industrie (16%), Zorg (15%) en zakelijke dienstverlening (12%) zijn de grootste
werkgevers in Twente.
Enschede/Twente sterk in innovatie…
1. De R&D intensiteit is hoger dan het landelijk gemiddelde.
2. De Jaarlijkse positie van Twentse bedrijven in Deloitte Fast fifty.
3. Veel kennis rondom top technologieën als nanotechnologie, biomedisch, ICT die
Twente interessant maken voor bedrijven die zich bezig houden met high tech
systemen en materialen, biomedische toepassingen en duurzaamheid. Focus ligt op
duurzame oplossingen van maatschappelijke vraagstukken.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
7
Sterke sectoren voor Enschede en Twente zijn:
1. Detailhandel en horeca zijn belangrijke dragers van de Enschedese economie.
2. Industrie is een grote sector in Twente: verbonden aan innovatiecapaciteit van de
regio, belangrijke werkgever.
3. Zorg: vraag naar zorg neemt toe, bezuinigingen in de sector houden groei tegen, de
vraag naar personeel groeit i.v.m. vervangingsvraag als gevolg van vergrijzing in het
personeelsbestand.
4. Onderwijs.
5. Dienstverlening.
Conclusies:
Dit leidt tot de volgende belangrijke conclusies:
1. Analyse van het economisch presteren van Enschede is alleen zinvol op Twentse
schaal. Innovatiegedreven (top)sectoren als high tech systems en materialen (nano),
zorg (biomedisch), ICT (als ondersteunende toptechnologie) zijn sterk in Twente met
name op onderzoeksvlak, start ups en kleine bedrijven. Het heeft zich nog minder
uitbetaalt in groei van bedrijvigheid en werkgelegenheid.
2. Er liggen kansen om vanuit de sterke top technologieën te groeien in
(maatschappelijke) markten als duurzaamheid, zorg en veiligheid. De vraag is hoe we
het beste de kansrijke markten hiervoor verkennen. Conclusie in het kader van deze
visie is dat de kennis omtrent dit vraagstuk bij de lokale overheid te beperkt is om een
goede analyse te maken. Onze partners (Kennispark, Oost NV , IPT) kunnen hier een
grotere rol in spelen.
3. Industrie is (en blijft, is de verwachting) een belangrijke sector voor de Twentse
economie. Andere sterke sectoren zijn de zakelijke dienstverlening en de zorg. Onlangs
uitgevoerd onderzoek laat zien dat er voor de logistieke sector groeikansen zijn in
Twente. En dit geldt ook voor toerisme.
4. Naast de genoemde sectoren, is een belangrijke drager onder de Enschedese
economie de detailhandel en horeca. Verder uitbouwen van een krachtige
centrumfunctie van Enschede is van groot belang voor de toekomst van deze sectoren
en de stad.
2.2 Lessen uit 10 jaar economisch beleid
Onderzoekers van de UT hebben de effectiviteit van 10 jaar economisch beleid onderzocht
en hun resultaten getoetst aan een expertteam (bestaand uit partners uit bedrijfsleven,
kennisinstellingen en overheden). De resultaten zijn kort samengevat:
Te veel doelen en ambities, brede inzet middelen/capaciteit, weinig prioritering
Gemeente lijkt het meest succesvol te zijn wanneer zij directe sturing kan geven op
het gewenste resultaat
In 10 jaar tijd is de onderzoek en innovatiecapaciteit in Enschede en de regio
versterkt, wordt het ondernemersklimaat goed beoordeeld en is een goede
samenwerking ontstaan tussen gemeente en haar partners.
Ondanks investeringen en sturing op realisatie van woningen in het hogere segment,
wordt de woonaantrekkelijkheid als matig beoordeeld. Dit is met name het gevolg van
een zeer grote voorraad goedkope woningen in Enschede. Het onderwijs wordt als
matig beoordeeld omdat ondanks een stijgend gemiddeld opleidingsniveau Enschede
sterk achterloopt bij referentiegemeenten. Enschede kent nog steeds een nogal ‘leeg’
imago in Nederland. De mismatch op de arbeidsmarkt speelt Enschede ook in 2011
parten.
Onze partners geven ons het volgende mee bij hun terugblik op 10 jaar economisch
beleid:
Wat gaat goed?
Samenwerking gemeente met partners
Voorzieningenniveau stad
Kennispark
Trots in Enschede/Twente
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
8
Wat zou versterkt moeten worden?
1 boodschap vanuit de regio ->internationale profilering
Samenwerking onderwijs-bedrijfsleven
Inzet op versterken competenties ondernemerschap
Zoeken naar kansrijke markten (wereldmarkt)
Stop Lokaal, Denk regionaal en concurreer internationaal
Conclusies:
Meer focus: kiezen!
Meer uitvoering, minder beleid (NB: samenvoegen ipv samenwerken tussen
ambtenaren/overheden)
Meer profileren: 1 regio, 1 verhaal (met trots!)
2.3 Sterke en zwakke punten Enschede/Twente
Op basis van analyse sociaal economische situatie, gesprekken met partners en de
uitgevoerde evaluatie zijn de volgende sterke en zwakke punten te benoemen:
Sterkten:
Er is sprake van een innovatie-drive.
Er is een sterke basis aan hightech innovaties en business.
Ondernemerschap staat er goed voor: veel nieuwe ondernemers.
Er is sprake van een stevige arbeidsmoraal: imago van harde werkers.
Er is een sterk gevoel identiteit en trots in de regio: noaberschap en betrouwbaarheid.
Er is een aantrekkelijk woon- en leefklimaat.
Er zijn sterke samenwerkingsverbanden tussen bedrijfsleven, overheden en
kennisinstellingen.
Enschede heeft een sterk voorzieningenniveau.
Er is sprake van een goed innovatieklimaat met Kennispark als facilitator.
Zwakten:
Er is relatief weinig massa aan bedrijven.
Er is sprake van lage arbeidsproductiviteit/inkomen.
Er is een lage participatiegraad en een aanzienlijke werkloosheid.
Het gemiddelde opleidingsniveau is laag.
Er is een mismatch in de arbeidsmarkt.
Het imago is zwak: onbekendheid / een te versnipperde boodschap.
De inzet van de overheid is gericht op te veel verschillende doelen.
3.
Relevante trends en ontwikkelingen
3.1 Europa/ Euregio /Rijk/ Provincie/
Op alle niveaus is sprake van een heroriëntatie op de economische strategie voor de
toekomst. Herkenbare uitgangspunten daarin zijn1:
1. In de open wereld economie is versterking van het concurrentievermogen van de
Nederlandse economie essentieel, waarbij bevordering van innovatie en
ondernemerschap centraal staat.
2. Concurrentieverhoudingen verschuiven van bedrijven onderling naar clusters van
samenwerkende bedrijven en kennisinstelingen. Op regionaal niveau zijn deze partijen
op een slimme manier aan elkaar te verbinden.
3. De concurrentie in de wereld gaat tussen (groot)stedelijke regio’s.
1
Europa 2020, topsectorenbeleid Rijk (naar de Top).
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
9
4. Inzetten op smart specialisation: Niet “ alle ballen in de lucht” houden, maar inzetten
op een beperkt aantal concrete kansen die aansluiten op de authentieke kracht van de
bedrijven en kennisinstellingen in de regio..
5. Goed aansluiten op de 9 topsectoren2: deze leveren de grootste bijdrage aan de
economie van de BV Nederland.
6. Succesvolle innovatie verloopt uiteindelijk via de verlies- en winstrekening van
bedrijven en instellingen. Deze moeten dan ook in de lead zijn bij het vaststellen en de
realisatie van de economische strategie.
In antwoord op deze nationale en Europese beleidskaders is in de regio de afgelopen
periode het Businessplan High Tech Twente opgesteld (als Twentse bijdrage aan het
topgebiedenbeleid van het kabinet) en Europa2020: powered by Twente. Genoemde
stukken laten zien waar we als Enschede/Twente sterk in zijn (topsector) en hoe we ons in
de toekomst willen doorontwikkelen.
Daarnaast kennen we de bestaande beleidskaders binnen de regio en netwerkstad waarin
onderlinge afspraken gemaakt zijn over te realiseren doelen en projecten. Ook hebben de
4 O’s (Ondernemers, Onderwijs- en Onderzoeksinstellingen en de Overheid) enkele jaren
geleden is de Innovatieroute Twente opgesteld. In deze route staan de voor Twente meest
kansrijke kennisclusters centraal. Provincie Overijssel en regio Twente hebben een fonds
gevormd waaruit investeringen zijn en worden gefinancierd die de kansen op het gebied
van kennisontwikkeling en kennisvalorisatie versterken. Deze initiatieven
(kennisontwikkeling, kennisvalorisatie en vestigingsklimaat) zijn vervolgens ingebed in de
Agenda van Twente.
Tegen de achtergrond van de ontwikkelingen op nationaal en Europees niveau wordt op dit
moment het Twentse innovatiebeleid tegen het licht gehouden. Aanscherping van de
inhoudelijke focus en een effectieve organisatie zijn kernpunten van discussie die samen
met de provincie gevoerd wordt.
In Enschede spelen we met het actieprogramma innovatie (en innovatiefonds) in op de
nieuwe strategieën.
Conclusies:
Op alle overheidsniveaus worden nieuwe strategieën ontwikkeld ten behoeve van de
economische ontwikkeling van de regio. Op inhoud lijken deze visies en beleidskaders niet
veel uit elkaar te lopen. De inhoudelijke focus van Twente is op orde en kan wellicht nog
wat verder aangescherpt. De grote stap voorwaarts heeft betrekking op een versterking
van de coördinatie en een krachtige uitvoeringsorganisatie. Het lopende project vanuit
provincie, regio en gemeente (innovatiesprong) alsmede de economische visie op
Netwerkstadniveau zijn dan ook belangrijke stappen in de goede richting.
3.2 Economische trends
De economische- en financiële crisis, globalisering, technologische ontwikkelingen, milieu
en klimaatproblemen, ontgroening en vergrijzing en op termijn krimp (met name in
Europa) bieden volop kansen en ook bedreigingen voor de economische ontwikkeling van
Enschede/Twente. We lichten er hier een aantal uit. 3
1. Krimp
De vergrijzing zal zich in de toekomst voortzetten. Deze ontwikkeling biedt economische
kansen in o.a. zorg en toerisme. Ook worden we uitgedaagd kennis te ontwikkelen rondom
ouderdom en gezondheid en personeelstekorten.
De dreigende kwantitatieve tekorten op de arbeidsmarkt in Nederland, in regio’s en steden
kan alleen het hoofd geboden worden als de arbeidsparticipatie aanzienlijk toeneemt
(daarbij is 80% vaak nog onvoldoende om de dreigende kwantitatieve kloof te dichten), als
2
3
Agrofood, tuinbouw, high tech, energie, logistiek, creatieve industrie, life sciences, chemie en water.
Meer over trends in het boekje Ondernemen en werken in Enschede, 2011.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
10
er per arbeidskracht meer uren gewerkt gaat worden (minder parttime) en als
arbeidsproductiviteit aanzienlijk wordt vergroot.
De krimp maar ook de economische crisis heeft gevolgen voor de verwachte vraag aan
bedrijventerreinen en kantoren die omlaag bijgesteld zal moeten worden.
2. De ondernemende economie
Onder invloed van de ICT-revolutie en het wegvallen van economische grenzen zien we
een ontwikkeling waarbij een economisch systeem gebaseerd op relatieve stabiliteit,
continuïteit, homogeniteit en routine, wordt ingeruild voor een economie met kenmerken
als flexibiliteit, turbulentie, diversiteit en creativiteit en nieuwe vormen van verbindingen,
netwerken en clusteren. Dit staat bekend als de transformatie van een ‘managed economy’
naar een ‘entrepreneurial economy’. De concurrentie verhoudingen verschuiven van
bedrijven onderling naar samenwerkende bedrijven.
Wat daarmee ook verandert is de woon- en werkplek van veel ondernemers. In
toenemende mate is de woonplaats ook de werkplek. Veel nieuwe bedrijven en nieuwe
ondernemers zijn actief in ICT en zakelijke dienstverlening, waarvan bijna negentig
procent aan huis begint en ongeveer tweederde zelfs na vijf jaar nog het bedrijf vanuit
huis runt. In Enschede is deze groep sterk vertegenwoordigd, bijvoorbeeld de 200 bij de
TKT-aangesloten bedrijven.
3. Globalisering
De verschillen in grondstofpositie en de verschillen in economische groei in de wereld (o.a.
in de BRIC’s4) zorgen voor aanzienlijke verschuivingen in de wereldeconomie. Hierdoor
intensiveert de internationale concurrentiestrijd tussen landen en regio’s en worden ze
gedwongen tot scherpere specialisatie en profilering.
Globalisering is onder meer het gevolg van de nog steeds dalende transport- en
communicatiekosten. Dit zorgt er onder andere voor dat onze diensteneconomie niet
langer gevrijwaard is van internationale concurrentie. De globalisering van kennis en
technologische ontwikkelingen is volop gaande. De Westerse wereld heeft ook met
onderzoek en ontwikkeling geen blijvende voorsprong. De concurrentie gaat steeds meer
afspelen tussen grootstedelijke regio’s.
3.3 Kansen en Bedreigingen
Op basis van analyse van beleidskaders, economische trends en ontwikkelingen en
gesprekken met partners zijn de volgende kansen en bedreigingen te benoemen:
Kansen voor Enschede/Twente:
Meer business uit topkennis.
Grensligging benutten, meer voordeel behalen uit Euregio.
Scholingsprogramma’s aan de top en de basis.
Fysiek-ruimtelijke investeringen (innovatiedriehoek met kennispark, Luchthaven en
Hart van Zuid).
Meer gezamenlijke profilering van de regio.
Meer samen doen/uitvoeren op regionaal niveau.
Onbenut arbeidspotentieel inzetten voor (toekomstig en huidig) tekort aan aanbod op
de arbeidsmarkt en onderscheidend profiel voor de regio (gastvrij, excellente
dienstverlening).
Bedreigingen voor Enschede/Twente:
Mismatch op de arbeidsmarkt: tekorten aan arbeidskrachten met name
hoogopgeleiden/kenniswerkers.
Te veel visie, te weinig uitvoering.
Te weinig verbinding van toptechnologie/innovatiekracht (UT) aan bestaand
bedrijfsleven.
4
Brazilië, Rusland, India en China
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
11
Teruglopende rijksmiddelen onderzoek en innovatie.
Leegstand als gevolg van teruglopende vraag naar ruimte (voor winkels, kantoren en
bedrijventerreinen).
4. De vraagstukken voor Enschede
Op basis van voorafgaande materiaal onderscheiden we de sociaal-economische
vraagstukken waar Enschede voor staat:
1. Het vergroten van de innovatiecapaciteit
Het innovatievermogen van de bedrijven en instellingen gaat
hun toekomst bepalen. Enschede heeft samen met de Regio
ingezet op het vergroten van de innovatiecapaciteit met
organisaties als Kennispark en het IPT. Ook bouwen we
hierop door met onder meer de uitvoering van het
actieprogramma Innovatie waarbij we als lokale overheid
verschillende rollen innemen als facilitator van een open
innovatieplatform, als launching costumer en participerend investeerder. Het ondersteunen
van de start en doorgroei van de innovatieve spinoffs blijft belangrijk. Daarnaast ligt er de
uitdaging voor alle bestaande sterke sectoren te innoveren (denk bijvoorbeeld aan de
bestaande detailhandel die moeten inspelen op de opkomst van webshops). Het verbinden
van de innovatieve kracht in de regio aan het bestaande bedrijfsleven om zo een betere
concurrentiepositie te krijgen is een belangrijke opgave.
2. Het versterken van ruimtelijk-economische clusters
Belangrijk voor de economische toekomst van Enschede en de Regio is om inzicht te
krijgen in waar de kansen liggen voor groei op de nationale en internationale markt. In
welke markten kunnen sterke, innovatiegedreven sectoren als nano, biomedisch en ICT
hun toegevoegde waarde leveren? De kennis hierover binnen de gemeente is vrij beperkt.
Organisaties als kennispark, het IPT, Oost NV zitten midden in het veld. De vraag is hoe
we de mogelijke kansen voor ons bedrijfsleven in beeld krijgen en daar maximaal op in
zetten.
3. Het versterken van bestaande sectoren
De Enschedese en Twentse economische structuur is veranderd de afgelopen 15 jaren: van
een industrie/textielstad zijn we gegroeid naar een economie die in haar structuur
gevarieerder is met sterke sectoren als de industrie, de zorg, het onderwijs, de zakelijke
dienstverlening en de vrijetijdseconomie. De helft van onze bedrijven bestaan uit 1-pitters
en trends laten zien dat deze ontwikkeling doorzet. Het ondernemersklimaat moet
optimaal zijn/blijven ook voor de ontwikkelingen in deze sectoren die steeds meer
concurreren op een internationale markt: met het bieden van goede dienstverlening
(mogelijk maken!), ruimte en voorzieningen.
4. Het kansrijker maken van de bevolking
Naast de innovatiekracht gaat de beschikbaarheid van een
gekwalificeerde beroepsbevolking het verschil maken in de
economische ontwikkeling tussen regio’s. Het hier naar toe
halen en behouden van talent (hoogopgeleide kenniswerkers)
is daarbij essentieel. Ook blijft het van belang ons in te zetten
op het (hoger) scholen van onze bevolking en te zoeken met
bedrijfsleven en onderwijs naar een goede aansluiting tussen die twee. Er is (of ontstaat)
een tekort aan arbeidskrachten in de techniek en de zorg (op alle niveaus). Hoe
organiseren we regie op beroepsoriëntatie bij onze jeugd? Bij een krimpende bevolking is
iedereen hard nodig op de arbeidsmarkt, hoe stimuleren we talentontwikkeling? Een derde
notie is die van de internationalisering: kunnen we onze ligging aan de Duitse grens
(grootste exportmarkt voor Nederland) en de toenemende globalisering gebruiken om onze
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
12
beroepsbevolking een beter uitgangspositie op de arbeidsmarkt te laten innemen? De
vraag is wat we meer/anders kunnen inzetten dan we nu doen?
Met de uitvoering van de vernieuwde arbeidsmarktaanpak beogen we meer mensen aan
het werk te krijgen. Belangrijk is dat er werk is!
5. Het vergroten van de aantrekkingskracht van Enschede
Het versterken van de centrumfunctie van de binnenstad
(met detailhandel en horeca als belangrijke dragers onder
onze stedelijke economie) is essentieel. Daarbij richten we
ons niet alleen op Twente maar ook meer op de Duitse
buurmarkt. Voor de economische visie ligt ook de opgave
om werk te maken van het klimaat voor hoger opgeleiden.
Verbeteren van het imago en de marketing hierop is
essentieel: één boodschap met profielen die dat inkleuren.
Voor onze bedrijven en kennisinstellingen zijn
internationale kenniswerkers belangrijk.
6. Het vergroten van de uitvoeringskracht
Het beleid is te versnipperd en verschuift in de tijd. Economische ontwikkeling is één van
de vele doelstellingen die afgewogen worden i.p.v. een topprioriteit binnen het totale
gemeentelijke beleid. Daarnaast is er in Twente een zeer uitgebreid speelveld aan
instanties, projecten en gremia dat zich direct of indirect met economisch beleid bezig
houdt. Slechts een beperkt deel hiervan is ook bezig met concrete uitvoering.
5. Economische visie Enschede
5.1 Uitgangspunten
a.
Het economische beleid (en vooral de uitvoering daarvan) organiseren we op
netwerkstad/regionale schaal. Beginnen bij ieders sterkte is hierbij een werkbare
insteek. Het versterken van de centrumfunctie van Enschede en het stimuleren
bestaande bedrijfsleven, de wijkeconomie en ZZP-ers in de stad blijven we op een
stedelijk schaalniveau aanpakken.
b.
De bestuurlijke topprioriteit ten aanzien van de sociaal-economische ontwikkeling van
de stad wordt in de praktijk niet altijd zo ervaren is gebleken in dit proces. Economie
wordt beleefd als één van de doelstellingen die afgewogen moet worden. We
organiseren een proces waarbij economie op één komt te staan. Een instrument als
een economische effect toets hierbij helpen.
c.
Ook op de agenda van raad en college moet economische ontwikkeling nog meer
aandacht krijgen.
d.
Als (lokale) overheid spelen we wel een belangrijke maar geen volledig bepalende rol
ten aanzien van de economische ontwikkeling van de stad/regio: daarom moeten we
onze inzet richten op die randvoorwaarden waar we het grootste effect hebben:
investeerder in de stad/launching costumer, bereikbaarheid (fysiek en digitaal),
woon/leefklimaat, ruimte voor ondernemers en instellingen, optimale dienstverlening
en het faciliteren van een goede samenwerking tussen de bedrijfsleven/instellingen,
kennisinstellingen en overheid.
e.
De kennis over de dynamiek in de economie en over de strategische uitdagingen door
verschillende sectoren is vooral bij het bedrijfsleven en kennisinstellingen aanwezig:
de (uitvoerings)agenda moet vooral samen met hen aangescherpt moet worden.
f.
De kansen voor het huidige niet benutte arbeidspotentieel in Enschede zitten in:
Opleiden en aanbieden aan kansrijke sectoren: vakmensen in de techniek, zorg,
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
13
dienstverlening en logistiek
Scannen op potenties van zelfstandig ondernemerschap
Inzet op persoonlijke dienstverlening
g.
Zowel overheid als bedrijfsleven zijn in Twente sterk georganiseerd. Er is sprake van
veel projecten, organisaties, overleggen, werkgeverskringen etc. In de praktijk vertaalt
zich dit in een overdaad aan plannen, beleid, intenties, vergaderingen en afstemming
en slechts geringe uitvoeringskracht. Adagium: ‘minder doelen, minder beleid, meer
realisatiekracht en meer resultaat’
5.2 Economische visie 2020
Een gezamenlijk stip op de horizon die inspireert en verbeeldt waar iedereen aan werkt: is
visueel gemaakt in een animatie filmpje en wordt hieronder kort verwoord.
Enschede 2020: het toekomstbeeld van ondernemers, inwoners, raadsleden, docenten,
hoogleraren, bestuurders luidt….
“Het is 2020. Enschede is het dynamische centrum van Twente en OostNederland. Binnen de regio is een klimaat gecreëerd waarin iedereen
mee doet en zijn /haar talent inzet voor de Twentse economie en
samenleving, waar de krachten gebundeld zijn en bedrijfsleven,
instellingen en overheid samen erin geslaagd zijn de welvaart en welzijn
te vergroten. Ondernemerschap en een groot innovatievermogen geven
Twente een belangrijk concurrentievoordeel. Twente staat bekend als
gastvrije regio waar het goed wonen, werken en recreëren is.
Enschede 2020 Stad van Nu.”
5.3 Doelstelling 2020
Uiteindelijk draait regionale economische ontwikkeling om het laten stijgen van het bruto
regionaal product (de toegevoegde waarde die we met z’n allen creëren). De ontwikkeling
van de werkgelegenheid is een afgeleide hiervan. We moeten ons meetinstrumentarium
dus hierop richten waarbij we ons realiseren dat onze (gemeentelijke) invloed op een
indicator als het BRP beperkt is. De economische conjunctuur heeft een grotere invloed op
de economie van de regio en Enschede.
We vertalen hier onze stip op de horizon naar een beperkt aantal indicatoren die aangeven
of we op de goede koers zitten.
We zullen deze indicatorenset uitbreiden in het kader van de regionaal op te stellen
economische visie (van veel economische indicatoren zijn de gegevens ook alleen
beschikbaar op regionaal niveau). Dan zullen we ook aangeven met welke regio’s we
Twente willen benchmarken.
Daarnaast zullen we voor het op te stellen uitvoeringsprogramma per thema (zie 6.1)
SMART doelstellingen formuleren die richting geven aan de acties. Zowel de hieronder
benoemde doelstellingen als ook de doelstellingen per thema zullen jaarlijks gemonitored
worden.
Indicatoren:
Met behulp van de volgende set indicatoren signaleren we of we op de goede koers richting
Enschede 2020 zitten:
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
14
1. Stijging Bruto Regionaal Product per inwoner in Twente5 tot minimaal Nederlands
gemiddelde (waarbij de bijdrage van de sterke sectoren aan het BRP in beeld
wordt gebracht).
2. Ontwikkeling Enschedese werkgelegenheid gelijk aan de G-32
3. Ontwikkeling arbeidsparticipatie (netto) richting NL gem.
4. Groei aantal starters in Enschede gelijk aan G-32
5. Groei aantal innovatieve start ups in Enschede hoger dan G-32
6. Waardering Enschedese ondernemersklimaat/dienstverlening in de top 3 van
Nederland
7. Imago Enschede
1
Indicatoren
2011
2015
2020
BRP6
NL gem. = €35.500
verschil kleiner
Twente = NL gem.
Gelijk aan G-32
Gelijk aan G-32
Enschede = 62%
Verschil Enschede
Twente = €29.100
2
Arbeidsplaatsen
Enschede = -1,8%
G-32 = -1,1%
3
Arbeidsparticipatie
Enschede = 58%
NL gem. = 67%
NL gem. maximaal
4%
4
Starters
0-meting eind 2011
Groei minimaal G32
5
Innovatieve start ups
0-meting eind 2011
6
Waardering ondern. Klimaat
Enschede = 6,9
Rapportcijfer
Rapportcijfer
(5e positie)
minimaal een 7, Top
minimaal een 7,
3
Top 3
Enschede kennisstad
Breinpositie = nr.
in top 8 van NL.
11
Imago/Bekendheid7
7
Breinpositie8 = nr. 21
Hoger dan G-32
Enschede
ondernemende stad
in top 5 van NL .
5
6
7
8
Het schaalniveau waarop het BRP gemeten wordt is die van de coropregio Twente
Ramingen ING 2011 op basis van CBS
Sluit aan op doelstellingen en indicatoren uit imago-onderzoek ‘Enschede op de kaart’
Er is een kloof tussen werkelijke positie (nummer 11) en breinpositie (nr. 21) van Enschede
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
15
6. Route naar Realisatie
6.1 Keuze I: Uitvoering langs 5 thema’s
In
1.
2.
3.
4.
5.
1.
de route naar Enschede 2020 onderscheiden we 5 economische thema’s:
Innovatie in sterke sectoren
Optimaal (Internationaal) ondernemersklimaat
Talentontwikkeling beroepsbevolking
Bereikbaarheid
Versterken van centrumfunctie
Innovatie in sterke sectoren
Het gaat ons hier om het ontwikkelen van een offensieve strategie om onze sterke
kennispositie op hightech te behouden en meer business te laten genereren.
We richten ons hier op het versterken van de kennisbasis (high tech, nano, ICT) en de
verbinding van deze zogenaamde enabling technologieën aan economische sectoren. Het
ontwikkelen van roadmaps kan een goed instrument zijn om kansen voor groei van
bestaande bedrijven en het aantrekken van nieuwe bedrijven te identificeren. De
combinatie van technologiegebieden en toepassingsgebieden (technologie-markt
combinaties) vormen de kern voor deze roadmaps. De technologiegebieden zijn per
definitie klein in aantal en worden bepaald door de toponderzoekers en topkennisgebieden
die je als regio in huis hebt. De toepassingsgebieden kunnen verschillend van aard zijn,
denk bijvoorbeeld aan bouw, energie, veiligheid, zorg, onderwijs en water.
Maatschappelijke uitdagingen zijn daarbij interessante onderwerpen voor vraagarticulatie.
Door in te spelen op maatschappelijke trends ontstaat een marktgerichte ontwikkeling.
De roadmaps geven aan hoe bedrijven vanuit een bepaalde technologie-markt combinatie
denken de concurrentie aan te kunnen op de wereldmarkt. Roadmaps ‘dwingen’ partijen
uit de gehele waardeketen samen te werken om te komen tot winnende proposities die een
wereldmarkt kunnen veroveren. Het regionale bedrijfsleven (met betrokkenheid van
partijen als Kennispark, het Innovatieplatform Twente en het WTC) dagen wij uit om te
komen met roadmaps waarin de volgende vragen worden beantwoord:
Wat zijn technologische ontwikkelingen?
Welke ontwikkelingen en trends zijn er in de markt?
Hoe sluiten deze ontwikkelingen aan bij regionale sterkten in de kennisbasis en
ondernemersbasis
Wat is er voor nodig om het cluster te versterken met als doel business te
ontwikkelen voor de wereldmarkt?
Mogelijke interessante technologie-markt combinaties voor Enschede zijn creatieve
industrie en zorg, ICT en toerisme, energie en...
Het introduceren van living labs kan Twente hierin een concurrentievoordeel geven. Met
een living lab creëer je een realistische setting voor het testen en toepassen van nieuwe
kennis. Gebruikers worden in een vroeg stadium betrokken waardoor dieper liggende
behoeftes en nieuwe use-cases worden ontdekt. Het gaat in een living lab om
samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, kennisinstellingen, overheden en gebruikers
die nieuwe producten, diensten en businessmodellen ontwikkelen in een realistische
context. Ons doel is om de kloof te dichten tussen technologie ontwikkeling en het sneller
kunnen introduceren van nieuwe producten. Deze gedachte sluit goed aan op de
doelstellingen van (economisch programma van) Kennispark en Innovatieplatform Twente
waar het gaat om bouwen aan open innovatieclusters rondom kennis en markten. En het
sluit ook goed aan op ons actieprogramma innovatie waarbij we zoeken naar oplossingen
voor maatschappelijke opgaven zorg, duurzaamheid en veiligheid en we als lokale overheid
optreden als launching costumer.
Bestaande inzet:
(fysieke) ontwikkeling van de innovatiedriehoek (Kennispark, Luchthaven, Hart van
Zuid).
Uitvoeren innovatiefonds op thema’s zorg, duurzaamheid en veiligheid.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
16
Ondersteunen structuren voor startups en doorgroei (convenant TKT).
Innovatie en groei via clustering via Kennispark/IPT.
Ontwikkeling van stadsweide (zorg en technologie).
Waar we sterker op in willen zetten:
Inzet gemeentelijke investeringen in rol als launching costumer.
2.
Creëren van een optimaal (internationaal) ondernemersklimaat
Het versterken van het ondernemersklimaat door goede voorzieningen ook voor
internationale bedrijven en expats. Uitvoering van (nieuwe) initiatieven:
Investeren in de ontvangst en acquisitie van expats en bedrijven.
Uitvoeren van (internationaal) acquisitieactiviteiten.
Ondersteunen –indien nodig – handelsmissies naar opkomende economieën, daar waar
het bedrijfsleven kansen ziet. Hierbij aanhaken bij landelijk georganiseerde missies.
Samenvoegen en richten van de versnipperde uitvoeringscapaciteit op dit gebied in
Twente (gemeenten, regio, netwerkstad, provincie, KvK, NV Oost, WTC Twente).
Dienstverlening organiseren gericht op bedrijven die business willen doen in Duitsland
en scherper in kaart brengen welke kansen hier liggen voor Twentse bedrijven. De
Euregio hiervoor gebruiken.
Faciliteren en ondersteunen van de internationale onderwijsvoorzieningen.
Het Euregiogebied: 13.000 km2, 3,5 miljoen inwoners
Het versterken en ondersteunen van ons bestaande bedrijfsleven (veelal MKB en ZZP’ers)
en instellingen zien we ook als onderdeel van dit thema. Het garanderen van een optimale
dienstverlening (inclusief terugdringen regeldruk), bieden van ruimte aan ondernemers
hoort hier bij. Ook onze visie op het startersbeleid9 maakt hier onderdeel van uit.
Uitgangspunt hierin is dat er voor startende ondernemers (de niet-uitkeringsgerechtigden)
voldoende ondersteunende voorzieningen beschikbaar zijn (denk aan de
ondernemerspleinen, en branche-organisaties als MKB-Enschede).
We blijven inzetten op het versterken van het kleine MKB en het bevorderen van de
wijkeconomie (inclusief startersondersteuning). Initiatieven hierin zijn:
Via het project Pathmos wordt invulling gegeven aan een pilot, waarbij de
samenwerking tussen gemeente, MKB-Enschede en Saxion op stimulering
ondernemerschap en starters op een innovatieve wijze invulling wordt gegeven.
Zodat ervaring kan worden opgedaan met de uitvoering van bijvoorbeeld een
stimuleringsregeling voor starters en bestaand MKB, door middel van een
voucherregeling. Afhankelijk van deze (pilot)ervaringen kan opgeschaald worden
naar stedelijk niveau. In Deventer zijn op dit gebied goede ervaringen opgedaan.
Hierbij wordt de eigen verantwoordelijkheid van de (startende) ondernemer
behouden. De ondernemer krijgt ondersteuning van diegenen die daar het meest
verstand van hebben, namelijk ondernemers. Bovendien vermijden we het risico
van concurrentievervalsing door deze diensten slechts bij één aanbieder in te
9
Bij brief d.d. 11 oktober 2011 met bijlage: de notitie Startersbeleid onder de loep
(stuknummer15327) is onze visie op startersbeleid met name met betrekking tot het ROZ
weergegeven.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
17
•
•
•
•
•
•
kopen. Het klein houden van deze pilot geeft de mogelijkheid ervaring op te doen
met de samenwerking tussen gemeente, MKB-Enschede en Saxion op dit gebied.
In de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg werken partijen samen aan de
vorming van een kenniscluster en een cluster voor Technologie en Zorg. Bij de
vorming van het kenniscluster wordt intensief samengewerkt tussen Saxion, ROC
van Twente, UT, Bibliotheek Enschede, gemeente Enschede en diverse andere
instellingen waar “kennis” de core business is. Het fysieke kristallisatiepunt voor
deze kenniscluster zal het Kennishuis zijn, waarin bovengenoemde partijen in
participeren. Het Kennishuis wordt gevestigd in het gebouw de Maere. Het
Kennishuis gaat activiteiten uitvoeren (kennis creëren, kennis delen en kennis
toepassen) op verschillende terreinen (economisch, cultureel en emancipatoir),
waarbij een accent zal komen liggen op het economische aspect. Kenniscreatie
door en voor ondernemers samen met de kennisinstituten (valorisatie- en
innovatietrajecten), samenwerking in kennisknooppunten (in
samenwerking/integratie met de expertisecentra die nu al bij Saxion en UT
aanwezig zijn), en arbeidsmarktactiviteiten. In en rond het Kennishuis wordt een
gebied gecreëerd tussen de publieke en private ruimte (third spaces) waar
ondernemers (dus ook ZZPérs), studenten en instellingen elkaar kunnen
ontmoeten informeren, en waar nieuwe economische initiatieven direct kunnen
worden gefaciliteerd.
Komen tot slimme samenwerkingsvormen tussen ondernemers/branche
organisaties om bestaand MKB meer te betrekken bij de valorisatie agenda
(bijvoorbeeld een samenwerking tussen MKB en TKT bedrijven)
Bij gemeentelijke besluitvorming/investeringsprojecten wordt inzichtelijk gemaakt
wat het effect is van het voorstel is op de economische ontwikkeling. (opname
paragraaf economie). Bij een verwacht nadelig effect op de economie wordt een
alternatief scenario voorgelegd zodat een transparante keuze gemaakt kan worden
of economische ontwikkeling wel of niet voorrang krijgt op andere gemeentelijke
doelstellingen.
Bij het gemeentelijk inkoopbeleid wordt (is al beleid) zoveel mogelijk opdrachten
verleend aan lokale ondernemers.
De gemeente kan als launching customer producten/diensten van lokale bedrijven
afnemen.
Er wordt ingezet op intensivering van de samenwerking van gemeente,
kennisinstellingen (Saxion en UT) en het MKB.
3.
Talentontwikkeling van onze beroepsbevolking
Het op regionaal niveau invullen geven aan een betere aansluiting tussen onderwijs en
arbeidsmarkt. Hier gaat het om de verbinding tussen arbeidsmarkt- en economisch beleid:
wat hebben bedrijven/werkgevers nodig aan arbeidskrachten (opleidingsniveau en
richting) en hoe zorgen wij ervoor dat er een goede match ontstaat met onze
beroepsbevolking.
Gericht op aantrekken van meer studenten naar Hogeschool en UT
Gericht op meer samenwerking met het onderwijs met meer beïnvloeding op
beroepsoriëntatie naar kansrijke sectoren, zoals techniek en zorg.
Gericht op talenonderwijs met name Engels en versterking van primary en
secundary international onderwijs (o.a. voor Expat-families) en Duits als tweede
taal (gegeven onze ligging, centrumfunctie ook voor de Duitse markt en de grote
afzet naar BRD).
Gericht op het versterken van ondernemerschapscompetenties als regulier
onderdeel van het onderwijs.
Het Kennishuis (zie ook onder thema 2) biedt plaats voor laagdrempelige
verspreiding van nieuwe kennis. Kennis is de grondstof van een
ontwikkelingsproces. Investeren in kennis blijkt uitstekend te renderen. Een jaar
extra opleiding leidt gemiddeld tot een 7% hoger jaarinkomen. Een investering in
het leren omgaan met dyslexie betaalt zich uit door het bereiken van een hoger
opleidingsniveau. Maatschappelijke investering is daarom vanuit economische
perspectief interessant.
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
18
4.
Bereikbaarheid
Optimale bereikbaarheid als onderscheidend voordeel: zowel fysiek als digitaal.
Investeren in de bereikbaarheid via weg (A1 en N18!), spoor (reistijden, Duitsland),
lucht (Luchthaven Twente) water (ontwikkeling havengebied, potentie Twentekanaal)
en de digitale ontsluiting (glasvezel).
Financiële, bestuurlijke en ambtelijke inzet hierop richten, zoveel mogelijk m.b.v.
SMART-doelstellingen.
5.
Versterken centrumfunctie Enschede
Enschede is niet alleen de grootste stad van Oost-Nederland, maar vervult ook een
centrumfunctie naar het Duitse achterland richting Munster en Osnabrück. Boven op het al
bestaande actieprogramma binnenstad wordt extra ingezet op de versterking van de
centrumfunctie. De Enschedese binnenstad moeten we behouden als aantrekkelijke en
potentiële vestigingslocatie voor bekende winkelketens als ook de kleinere unieke winkels.
Imago Enschede als aantrekkelijke winkel/horeca en cultuur stad.
− Investeringen in woon en leef (cultuur) klimaat.
− Extra inzet op acquisitie om leegstand te voorkomen.
− Onderscheid je als binnenstad van de rest. Bijvoorbeeld door arrangementen aan
te bieden die er elders nog niet zijn, zoals digitale bereikbaarheid als uniek
voordeel: gratis Wifi in de binnenstad/ persoonlijke assistent via een app.
6.2 Keuze II: Organisatie
Meer uitvoering regionaal….
Het vergroten van de slagkracht op regionaal/netwerkstadniveau is een ambitie in het
coalitie akkoord van het Enschedese college. In de evaluatie van 10 jaar economisch beleid
adviseren de onderzoekers dat de route naar economische versterking van Enschede via
de regionale samenwerking moet lopen. Een bevestiging dat de ingezette samenwerking
op het gebied van bedrijventerreinen, kantoren, gebiedsontwikkeling (innovatiedriehoek),
marketing en acquisitie doorgezet en versterkt moet worden. Bovendien is in het kader
van de discussie over de Enschedese economische visie (op tafel bij de
netwerkstadbestuurders) besloten een gezamenlijk economische visie op te stellen. Het
meer samen uitvoeren (i.p.v. enkel afstemmen) moet een resultaat zijn van dat
visietraject. Voor de op te stellen visie kunnen we werken vanuit een rolverdeling die
uitgaat van de sterktes van de partners waarbij thema’s verdeeld worden: Uitgangspunt is
dat de inhoud leidend moet zijn, voor de structuur.
Internationaal economisch
beleid (incl. acquisitie)
Zorg en Technologie
Duurzaamheid
Ondernemersloket
Logistiek
Bereikbaarheid
Toerisme
Etc….
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
19
Meer uitvoering met en door partners….
Bedrijven en instellingen bepalen de economie van de stad en regio. Daarom willen we met
hen het economische uitvoeringsprogramma op de 5 thema’s aanscherpen in gerichte
gespreksrondes (soort van marktconsultaties) waarbij afspraken gemaakt worden over de
rollen van een ieder en de verantwoordelijkheid voor de uitvoering belegd wordt. We
beginnen daarin met de lokale thema’s en breiden uit naar de bovenlokale thema’s als
onderdeel van het regionaal economische visie traject.
5 thema’s ► acties/resultaten ► partners
Thema
Acties
Resultaat
Innovatie sterke
sectoren
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
Internationaal
ondernemersklimaat
Talentontwikkeling
Bereikbaarheid
Centrumfunctie
Enschede
1.
2.
3.
4.
Wie *
* = gemeente, bedrijfsleven (TKT, MKB Enschede, ONE, IKT), Kennispark, WTC, IPT, UT,
Saxion, ROC, etc…..
6.3 Vervolgproces.
Verdere uitwerking van de visie in een uitvoeringsprogramma vindt plaats in voorjaar 2012
waarbij consequenties voor budgetten bij de kadernota 2013 in beeld gebracht zullen zijn.
Analoog aan dit traject zal met de collega’s gewerkt worden aan een regionaal
economische visie en uitvoeringsplan. De resultaten hiervan nemen we mee in de
kadernota.
Bijlagen
Boekje Ondernemen en werken in Enschede, 2011
Voor verslagen van bijeenkomsten en ander gebruikt materiaal zie
www.enschede.nl/ezvisie
Economische visie Enschede, 2011
Pagina van 20
20