Bijna elke zondagmorgen lezen we in de kerk de Tien Geboden

Leef in Christus - vrij èn zondig!
Laat de Geest je vernieuwen volgens Gods wet
Preek over Zondag 44
lezen: Galaten 3
Lelystad, 3 september 2006
R.J.Vreugdenhil
Bijna elke zondagmorgen lezen we in de kerk de Tien Geboden.
Soms aan het begin, tegenwoordig vaak aan het einde van de dienst.
Is dat wel goed?
Moet de christelijke kerk wel elke week die wet van God voorlezen?
Ik las een artikel op de site van de EO. Een bijbelstudie van het Ronduitweekend 2005.
Met als titel: ‘Vrij van de wet’
Daar stond o.a. dit in: “Het is dus ten diepste zonde om de Tien Geboden een
prominente plaats te geven en ze in je kerkdienst nog ten onrechte het oude verbond te
laten vertegenwoordigen. Doordat God ze verouderd heeft verklaard ten gunste van
het nieuwe verbond, werken ze zelfs averechts en belemmeren ze de doorwerking van
de Geest van Gods genade. “
Dit is de overtuiging in veel evangelische gemeenten: niet de Tien Geboden in de
dienst, geen nadruk op de wet van God; want we leven uit genade, door de Geest.
Dat is trouwens niets nieuws. Ik heb een boek dat oorspronkelijk geschreven is rond
1580. Dus 420 jaar geleden. Geschreven door dezelfde man die de Catechismus
schreef: Zacharias Ursinus. Hij geeft o.a. een lijstje van ‘bezwaren van de
Antinomianen of Wetsbestrijders (...) waarmee zij willen bewijzen dat de Tien
Geboden in de Christelijke Kerk niet behoren onderwezen te worden’.
In de evangelische gemeente van vandaag wordt hetzelfde gezegd als in 1500-zoveel,
en je zou zelfs terug kunnen gaan naar de eerste eeuwen. Het is dus geen nieuwe
ontdekking van de evangelische richting, maar een heel oude discussie.
Ik wil er iets over duidelijk maken.
Dan gaat het niet alleen om ‘moet je in de kerk de Tien Geboden lezen?’
Het gaat om: wie ben jij als christen? Wat betekent Christus in je leven?
LEEF IN CHRISTUS: VRIJ ÈN ZONDIG
(a. Niet de wet, maar Christus...)
Als je zo’n stuk leest op de EO-site, komt dat heel sterk over.
Er worden heel wat bijbelteksten aangehaald.
En er staat best veel over in het Nieuwe Testament.
Over de wet van het Oude Verbond. Dat oude verbond is verouderd nu Christus
gekomen is (Hebr.8:13). Verouderd, voorbij.
Christus is het einde van de wet (Rom.10:4 NBG’51)
U bent niet onder de wet, maar onder de genade (Rom.6:14)
317540569
1
Niet de wet, maar Christus.
Dat is de tegenstelling die in dat artikel wordt uitgewerkt en die tegenstelling is er
inderdaad.
Paulus moest de Galaten en ook de Romeinen daar dringend voor waarschuwen: niet
onder de wet gaan staan, maar blijven in Christus.
Zo’n waarschuwing kan ook voor ons nodig zijn.
Het is een bijbelse tegenstelling: ‘niet de wet, maar Christus’ en je kunt als christen
aan de verkeerde kant terechtkomen. Ook een gereformeerde kerk loopt dat gevaar.
Laat ik het dicht bij mezelf houden: door het nadenken over deze preek heb ik weer
geleerd dat ik zelf ook heel makkelijk aan de verkeerde kant van die tegenstelling
terechtkom.
(b ... om bij God te komen en te blijven)
Maar wat is precies die tegenstelling?
Het gaat hierom: wat is voor een mens de weg naar God? Hoe kun je bij God komen?
En ook: hoe blijf je bij God? Anders gezegd: wat is het nou om christen te zijn?
Hoe word je christen, hoe blijf je het?
Op die punt is er die tegenstelling: niet de wet, maar Jezus Christus.
Zo schrijft Paulus het in Galaten 2: niemand wordt als rechtvaardige aangenomen door
de wet na te leven, maar door het geloof in Jezus Christus.
Je kunt het niet zelf verdienen om bij God te komen.
Je kunt het ook niet zelf vasthouden door een stuk inzet voor God.
Dat betekent dus ook dat christen-zijn niet vooral draait om ‘je aan regels houden’.
Je leven als christen moet niet onder een druk staan van ‘maar je moet toch wel....’!
Leven onder een druk van het moeten, dat is geen christen-zijn.
Dat is wat Paulus noemt: de vloek van de wet.
De hele tijd die druk op je: je doet het toch nooit goed genoeg.
En natuurlijk is er dan wel vergeving van zonden, gelukkig wel - maar ondertussen
moet jij wel je best doen om voor God te leven. Je bent toch christen. Je moet toch
dankbaar zijn voor die vergeving....!
Als je zo het leven als christen ziet, dan kan het best goed zijn om zo’n artikel uit de
evangelische richting eens te lezen.
Dan is er inderdaad de tegenstelling: niet de wet, maar Christus.
Niet de druk van ‘je moet toch wel’, maar vrijheid: jij bent in Christus een vrij mens.
Het belangrijkste dat je over jezelf mag zeggen, is niet: ik ben een mens die het goed
moet doen en het toch altijd weer fout doet.
Nee: ik ben een mens die vrij is in Christus. Ik mag God liefhebben en ik weet dat Hij
mij liefheeft.
Als ik kijk naar mezelf en anderen, dan is het risico echt wel groot dat wij vooral
denken in termen van ‘moeten, gehoorzamen, leven zoals God wil’.
En het kan ook best zijn dat de manier waarop wij in de kerk de Tien Geboden lezen,
de indruk geeft dat het in de kerk toch vooral gaat om ‘dingen voor God doen -
317540569
2
gelukkig is er vergeving als je het niet goed genoeg doet, maar doe vooral je best om
het wel te doen’.
Als we als kerk die indruk geven, zijn we fout bezig.
Christen-worden en christen-blijven is niet allereerst ‘moeten leven voor God’, maar
‘vrij zijn in Christus’.
De hemel ligt open, God is je Vader vol liefde, en je mag blij leven met Hem.
Dat mag de toon zijn in de kerk. In ons samen gemeente-zijn.
Zo mogen we met elkaar omgaan. Niet met de wet in de hand elkaar afmeten: ben jij
wel goed genoeg om bij Christus te horen; ben ik zelf wel goed genoeg.
Maar samen de vrijheid vieren: wij zijn in Christus!
(c. maar NIET: niet meer zondig, maar in Christus)
Maar de evangelischen (en dus ook al hun voorlopers in 15-zoveel) trekken die
tegenstelling vaak verder door.
Zij maken ervan: als je in Christus gelooft en zo bij God hoort, ben je geen zondaar
meer. Je doet nog wel dingen verkeerd, maar ten diepste maakt dat voor God niet meer
uit. Je bent voor God geen zondaar die vergeving nodig heeft, je bent alleen maar
heilig in Christus.
Je zonde zijn vergeven. Dat is achter de rug. Je bent uit het oude leven overgestapt in
het nieuwe. Je bent geen zondaar meer. Je hoeft geen schuldgevoel meer te hebben.
Sterker nog (zeggen ze): als je je schuldig voelt tegenover God, is dat een bewijs dat je
niet echt de vrijheid in Christus kent.
Nog even dat EO-artikel: Hoe kun je nu herkennen of je met zo’n slavenjuk rondloopt?
Door te kijken of je de vijf gevolgen van een leven onder de wet in jouw leven
tegenkomt: 2. negatief zelfbeeld (je voelt je zondig).
Oftewel: een echte christen mag geen schuldbesef hebben.
Zo ver trekken zij de tegenstelling: niet meer zondig, maar in Christus.
Dat is niet wat de bijbel erover zegt.
Ook als je in Christus bent, vrij, zonder er zelf iets voor te doen - je blijft een zondig
mens. Je blijft fouten maken en je blijft vergeving nodig hebben.
Vergeving van zonden is geen gepasseerd station.
Schuld belijden is niet iets dat je één keer doet en daarna hoeft het niet meer, want je
hebt geen schuld meer bij God. Nee, het blijft steeds nodig.
De vernieuwing van je leven, het heilig-zijn-voor-God - het is waar, dat krijg je van
Christus. God rekent je dat toe. In zijn ogen, volgens zijn oordeel, bén je heilig in
Christus. Maar het je eigen maken van die vernieuwing is een levenslang proces. Een
vallen en opstaan. En dus ook een proces van steeds weer belijden van je schuld.
(d. Levenslang: vrij èn zonig)
Als christen praat je over jezelf altijd met twee woorden. Het is geen of-of, maar enen. Je bent een nieuw mens in Christus, èn je bent zondaar.
Je bent vrij (door Hem bevrijd) en je moet schuld erkennen voor God.
Je wordt geregeerd door de Geest en de zonde heeft invloed in je leven.
317540569
3
Het één mag sterker worden. Je mag het steeds meer door laten werken in je leven: ik
ben vrij, in Christus, een nieuwe mens.
Het andere mag kleiner worden. In de kracht van de Geest mag je je oude mens doden,
terugdringen.
Maar het blijft je leven lang allebei: in Christus èn zondig.
In de gereformeerde kerk zeggen we dat al eeuwenlang met een uitdrukking van
Maarten Luther: simul iustus et peccator.
Tegelijkertijd rechtvaardig èn zondaar. Vrij èn zondig.
Dat mag nooit iets worden om je maar bij neer te leggen. ‘Ik ben nu eenmaal zondig’.
Het mag je wel leren om er nuchter mee om te gaan. Voor jezelf, ook richting anderen.
Je hoeft niet totaal van slag te zijn als je bij jezelf of anderen de kracht van de zonde
merkt. Dan hoef je niet te gaan twijfelen: ben ik wel in Christus?
Je mag nuchter gelovig zeggen: ja, zo ben ik. Nog steeds zondaar.
Als je dan maar nog meer Christus vastpakt. Heer, ik ben nog steeds zondaar en toch o wonder van genade - ik ben in Christus, ik ben vrij, ik mag leven, God heeft me lief.
Daarom blijven we in de gereformeerde kerk de wet voorlezen.
Wij kunnen heel wat leren van onze evangelische broeders en zusters. Maar op dit
punt kunnen zij heel wat leren van de gereformeerde belijdenis.
God wil dat wij ons leven lang onze zondige aard steeds meer leren kennen en
daardoor nog meer begeren de vergeving van de zonden en de gerechtigheid in
Christus te zoeken.
2 LAAT DE GEEST JE VERNIEUWEN VOLGENS GODS WET
(a ‘Niet de wet, maar de Geest’?)
Er is nog een ander argument om de Tien Geboden niet in de kerkdienst te lezen.
Dan wordt de tegenstelling gemaakt: niet de wet, maar de Geest.
Dat gaat over de vernieuwing van je leven. Je leven wordt niet nieuw voor Christus
door het luisteren naar de wet, maar door het werk van de Geest in jou.
(b. Niet ik zelf door de wet, maar de Geest in mij)
Dat is aan de ene kant helemaal waar.
Je leven nieuw maken, op de manier die Christus bedoelt, dat kun je niet zelf.
Dat moet je ook niet zelf proberen.
Dat doen wij wel heel gauw.
Wij zijn heel gereformeerd als het gaat om de vergeving van zonden. Dan weten we
heel goed: dat is alleen maar genade.
Maar als het gaat om hoe we als christen leven, denken we heel gauw dat we het zelf
moeten doen. ‘Christus vergeeft je al je zonden, nu ga jij toch wel voor hem leven...’
Laat zien hoe dankbaar je bent. Hier heb je de wet, hou je eraan.
Een poosje geleden heeft één van onze gereformeerde predikant gewaarschuwd: als de
Tien Geboden aan het einde van de dienst gelezen worden, na de preek, kun je dat
gevoel juist versterken. Dan lijkt het heel gauw: in de preek is het evangelie
317540569
4
verkondigd, maar nu komt de wet: nu moet je uit dankbaarheid voor dat evangelie wel
gaan leven zoals in de wet staat.
Als dat de indruk is bij het lezen van de Tien Geboden, dan zou ik ook zeggen:
afschaffen. Want zo mag je er niet mee omgaan.
Inderdaad, dan is het: niet de wet (oftewel: niet jijzelf door te luisteren naar die wet),
maar de Geest van Christus. Vernieuwing van je leven is genade van Christus. Het is
het werk van zijn Geest in je. Je mag je laten vernieuwen.
Kijk ook goed hoe het staat in de Catechismus, antwoord 115b: dat wij zonder
ophouden... NIET: ons inspannen om steeds meer onszelf te vernieuwen.
Maar zonder ophouden ons inspannen en God bidden om de genade van de Heilige
Geest om steeds meer vernieuwd te worden.
Het is genade. Vernieuwing van je leven is genade die je krijgt. Hou je handen maar
op. Want je wórdt vernieuwd.
Kijk maar naar Zondag 32, bij het begin van de wet: waarom goede werken doen?
Omdat Christus ons vernieuwt naar zijn beeld. Hij doet dat, door zijn Geest.
Inderdaad, niet ikzelf door naar de wet te luisteren, maar de Geest van Christus in mij.
Bid om die Geest, vraag Hem om je te veranderen. Verwacht dat Hij in je werkt.
Ontdek zijn werk in je.
Luister dus naar de wet als naar een belofte: zo wil de Geest van Christus je
veranderen! Zo mooi wil hij je maken!
(c. de Geest vernieuwt volgens God wet)
Toch betekent dat niet echt de tegenstelling ‘niet de wet, maar de Geest’.
Als je die twee tegenover elkaar zet, kun je flink uit de bocht vliegen.
Op de EO-site kwam ik een duidelijk voorbeeld tegen.
Pas als de Heilige Geest de wetten van God in je hart heeft geschreven (...) kun je
gaan leven. Niet op basis van die wetten, maar op basis van rust en onrust. Dat hoort
het 'stuur' van je leven te zijn. Zolang je rustig bent; lekker doorleven. Pas als je
onrustig wordt ga je bekijken wat de Heilige Geest je duidelijk wil maken. En vanuit
kennis van Jezus in je hart wordt je dan automatisch bijgestuurd. Heel persoonlijk.
Aangepast aan jouw karakter en omstandigheden. Je leeft dus niet op basis van kennis
wat wel en niet hoort, maar vanuit OPENBARING (automatisch bekend worden) in je
hart van wat wel en niet hoort voor jou.
Zo wordt dus de wet helemaal aan de kant geschoven.
Jij als mens bent helemaal nieuw, de Geest werkt in je. Dus luister naar dat stemmetje
in jezelf.
En als dat stemmetje bijvoorbeeld zegt ‘ga maar scheiden van je vrouw, want de liefde
is over en je kunt beter in vrede uit elkaar gaan dan met ruzie bij elkaar blijven’ - dan
moet niemand daar wat van zeggen. Want je doet dat vanuit de Geest, die jou in je hart
openbaart wat wel en niet hoort voor jou...
Met een beroep op ‘de Geest’ ga je dan keihard in tegen wat God wil.
Met die evangelische benadering vlieg je totaal uit de bocht.
Blijf dan maar bij de gereformeerde belijdenis.
Ja, de Geest werkt in je. Maar tegelijk blijf je een zondig mens.
317540569
5
Jij wilt zelf zo graag scheiden, dat je het allemaal goed gaat praten, maar dat is je
zondige Ik die nog in je zit.
Laat een ander maar tegen je zeggen: hé, wat jij wilt klopt niet met Gods wet.
Want het is geen tegenstelling ‘de Geest of de wet’.
Het is de Geest van Christus die je vernieuwt. Maar hij doet dat volgens Gods wet.
Met behulp van Gods wet.
Met de Tien Geboden. Daarom blijven we ze lezen: kijk, zo wil de Geest je
veranderen.
Maar ook met alle andere aanwijzingen, in de Bergrede, in de brieven van Paulus,
Petrus. Naast de Tien Geboden kunnen we die ook lezen in de kerk.
Het staat op één lijn: zo wil de Geest van Christus je vernieuwen.
Dus luister zo naar die Tien Geboden.
In de vrijheid van Christus - en verbaas je over Gods grote genade; je doet zoveel
verkeerd, toch mag je bij Hem horen.
Met vertrouwen op de Geest van Christus: Hij wil in je werken om je te vernieuwen
zodat je leeft zoals God het wil.
AMEN
gezongen liederen o.a.
Gezang 36: 2,3
Gezang 27: 3, 4, 5, 6, 9
Lied 477
317540569
6