De kankercel die alles kan

De kankercel die alles kan
Amsterdammers isoleren drijvende kracht achter darmkanker
Je hebt maar één kankercel nodig om een complete menselijke darmtumor in
een muis te laten groeien, demonstreren onderzoekers van het Amsterdamse
AMC. Dat is steun voor een alternatieve kijk op kanker, die grote gevolgen kan
hebben voor de behandeling.
Als Louis Vermeulen en zijn collega’s gelijk hebben, is hooguit één op de duizend
darmkankercellen echt gevaarlijk. De rest speelt maar een bijrol. De onderzoekers, van
het Amsterdamse AMC en de universiteit van Palermo (Italië), presenteren deze week
sterk bewijs voor die visie. Dat kan grote gevolgen hebben voor de behandeling. Niet alle
kankercellen zijn hetzelfde. Een darmtumor bestaat uit verschillende typen, die zijn te
herkennen aan eiwitten op hun buitenkant. De onderzoekers wisten een van die typen
kankercellen uit menselijke darmgezwellen te selecteren en spoten de cellen één voor
één onder de huid van muizen. “Uit een enkele cel ontstond vaak een tumor met alles
erop en eraan, die een kopie leek van de oorspronkelijke tumor”, vertelt Vermeulen,
promotieonderzoeker aan het AMC, aan de telefoon. “Dat wil zeggen dat die nieuwe
tumor uit dezelfde celtypen bestond als de oude.”De klassieke kijk op kanker kan dit
resultaat niet goed verklaren. Die gaat er namelijk van uit dat verschillende celtypen in
een gezwel geleidelijk ontstaan, doordat zich steeds meer genetische fouten ophopen.
Als je één van die cellen overplaatst naar een nieuwe groeiomgeving, kun je niet
verwachten dat het hele proces weer precies hetzelfde verloopt. Er is een betere
verklaring: de kankerstamcel-hypothese. Volgens die visie zit in elke tumor maar een
klein aantal cellen dat verantwoordelijk is voor alle ellende. Alleen die cellen delen zich
voortdurend, en alleen zij kunnen dus aan de basis staan van uitzaaiingen op andere
plaatsen in het lichaam. De rest van de kankercellen kan zich minder goed delen en zit
misschien zelfs in de weg.“Het lijkt veel op de situatie in gezonde weefsels”, zegt
Vermeulen. “Stamcellen zijn de bronnen waaruit alle andere cellen ontstaan.” In de dikke
darm bijvoorbeeld, komt de hele binnenbekleding voort uit darmstamcellen die diep in de
plooien van de darmwand zitten. Betekent dit ook dat darmkanker alleen kan ontstaan
doordat het misgaat in een van die stamcellen? “Dat is nog onduidelijk. Van veel andere
typen kanker is het wel aannemelijk gemaakt dat ze beginnen in de stamcellen of hun
directe nakomelingen, maar het is niet vanzelfsprekend.”Als het inderdaad
kankerstamcellen zijn die verantwoordelijk zijn voor alle kwaad, dan is het natuurlijk
logisch om de behandeling exclusief op die speciale cellen te richten. Dat gebeurt nu niet.
Alle kankercellen worden als gelijkwaardig beschouwd. Vermeulen: “En het wrange is,
dat kankerstamcellen veel beter beschermd zijn tegen celdood dan de rest van de tumor.
Daar heeft onze groep vorig jaar belangrijk bewijs voor geleverd. Je ziet in de praktijk
dan ook vaak dat tumoren snel slinken bij chemotherapie, en zelfs helemaal lijken te
verdwijnen, maar dat ze later toch weer de kop opsteken.”Een nieuwe behandeling levert
dit nieuwste onderzoek niet direct op, maar het geeft wel handvatten om therapieën te
ontwikkelen, meent de promovendus. “We zijn bezig uit te zoeken wat er precies voor
zorgt dat een kankerstamcel zijn speciale karakter heeft en hoe hij dat in stand houdt.
Als je deze cellen gericht kunt uitschakelen, of ze kunt dwingen om tot gewone cellen uit
te groeien, dan houdt de groei van de kanker op.”
Elmar Veerman Louis Vermeulen e.a.: ‘Single cell cloning of colon cancer stem cells
reveals a multi-lineage differentiation capacity’, PNAS Early Edition, 26 augustus 2008
Bron: http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2008/augustus/De-kankercel-diealles-kan.html
Biologie | Biologie van de cel | Artikel De kankercel die alles kan