Het belang van care in de wijkzorg

Onderzoek & Praktijk
Trefwoorden
• Wijkverpleging
• Thuiszorg
Het belang van care
in de wijkzorg
• Ouderenzorg
• Beroepsgroep
Sinds 2009 is het OSER-project Zichtbare Schakels in Rotterdam
actief. Dit project heeft tot doel het ‘oude wijkverpleegkundige
werk’ en de functie van wijkverpleegkundige weer terug te
brengen in de wijkgezondheidszorg. In dit artikel komen de
persoonlijke ervaringen van een wijkverpleegkundige Schakel
uit Rotterdam aan de orde en wordt ingegaan op het caregehalte van de AWBZ-zorg en de wijkverpleegkundige zorg.
Het doel: inhoudelijke discussiepunten leveren, die tot een
kwalitatief betere zorg in de eerste lijn kunnen leiden.
Het OSER-project biedt verpleegkundi-
indicaties als PV (persoonlijke verzor-
gen in Rotterdam de kans om als
ging), VP (verpleegkundig) en BEG
Zichtbare Schakel in de wijk te wer-
IND (begeleiding individueel). Het is de
ken. Het project startte met verpleeg-
wettelijk erkende zorg door overheid,
kundigen van niveau 4 (mbo) en
zorgkantoren en zorgorganisaties. Het
5 (hbo). Erkende thuiszorgorganisaties
CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg)
zoals de Thuiszorg Rotterdam, Laurens
wijst functie PV vaker toe dan het duur-
met Zorg aan Huis, Humanitas, MOB
dere VP en de toewijzing van de functie
en tot voor kort Buurtzorg, nemen
BEG IND is schaars geworden. Zorgor-
actief deel door verpleegkundigen aan
ganisaties plannen de handelingen
te trekken en te detacheren in het
nauwkeurig in op naam, handeling en
project. Deze verpleegkundigen zijn
tijd, vaak gekoppeld aan het niveau van
voor een aantal uren/dagdelen of
de medewerkers: niveau 2 (helpende)
dagen vrijgesteld voor het werk als
tot en met niveau 5 (hbo-verpleegkundi-
Zichtbare Schakel in de wijk. Zij wer-
ge), waarbij de niveaus 2 en 3 het beste
ken in de bestaande AWBZ-zorg én als
zijn vertegenwoordigd. Er zijn nog maar
projectmedewerker. De gevolgen van
weinig (wijk)verpleegkundigen actief in
deze twee typen werk zijn dagelijks
de thuiszorg. Dit in tegenstelling tot
merkbaar voor hen en hun cliënten.
zo’n 25 jaar geleden, toen bijna elke
Auteur
medewerker van een Kruisvereniging
drs. Yolande van den Brink,
AWBZ-zorg
een hbo-geschoolde verpleegkundige
wijkverpleegkundige en
De reguliere zorg bij cliënten/patiënten
was.
verplegingswetenschapper,
in de thuissituatie wordt gekenmerkt
Het werk van de wijkverpleegkundige
Rotterdam
door overwegend erkende zorgverpleeg-
in het project Zichtbare Schakel
kundige handelingen gebaseerd op
Rotterdam staat in groot contrast met
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6
| 47
Onderzoek & Praktijk
de wijze waarop een verpleegkundige/
dienst van de praktische uitvoering en
heeft. Informatie over leefwijzen en
verzorgende haar werkzaamheden bin-
belemmeren verantwoorde zorg. Het
hoe met de ziektebeelden om te gaan
nen de AWBZ-zorg moet verrichten.
zogenoemde PDA-systeem is volgens
zijn belangrijke gespreksitems, net als
Deze AWBZ-zorg laat zich jammer ge-
de staatssecretaris in haar brief van
het bespreken van de gevolgen van
noeg het beste vergelijken met de term
17 april ‘een slimme toepassing’ om
opname op een intensive care unit,
robottenzorg en beperkt zich hoofdza-
zorgtijden te laten realiseren door de
waarbij hele periodes uit het geheu-
kelijk tot de volgende kenmerken:
zorgverlener, maar zij vergeet dat de
gen van deze patiënt zijn gewist. Nu
• Patiënten (cliënten) die in zorg
zorgverlener in elk werkcontact, naast
patiënten eerder ontslagen worden uit
komen, worden ingepland op de
het klokken, geconfronteerd wordt
het ziekenhuis, is een nauwe samen-
aard van de handelingen. Douchen,
met de overige informatie uit het
werking nodig tussen ziekenhuisafde-
wassen, steunkousen aantrekken,
computergestuurde telefoontje: de ge-
ling, huisarts en de thuissituatie. Het
zwachtelen, medicatie verzorgen et
plande indicatietijden, de geplande
werkniveau van een helpende of ver-
cetera, afhankelijk van de bijbehoren-
handelingen per patiënt, per dag in
zorgende zonder wijkervaring is vol-
de functies als PV en VP. Handelin-
haar route. Elke overschrijding van
strekt onvoldoende om deze patiën-
gen komen hiermee op zichzelf te
tijd en (ook het omgekeerde) wordt
ten te begeleiden: zij komen en
staan en vinden niet meer bewust
direct zichtbaar bij het klokken. Ja,
mogen alleen komen voor die
plaats binnen de context van een pati-
wij weten nu precies welke zorg gele-
steunkous.
ënt thuis. Het douchen van een de-
verd is, hoe productief de medewer-
• Bepaalde handelingen horen bij be-
menterende persoon die om 7.30 uur
ker is en hoeveel de organisatie heeft
kwaamheid- en bevoegdheidseisen
al op straat loopt, vereist een totaal
verdiend die dag, maar wij weten niet
waarbij het onderscheid tussen ver-
andere benadering dan een persoon
hoe vaak een medewerker signalen
zorging en verpleging nog nauwelijks
met een beenwond die gewassen moet
van cliënten niet oppikte omdat de
te onderkennen is. Verzorgenden en
worden. Voor beide handelingen
tijd verstreken is en de productielijst
helpenden doen in de praktijk immers
lang.
bijna alle handelingen. De titel ver-
staan dagelijks 15 minuten gepland,
wat in beide situaties niet haalbaar is.
• Het niet meer relateren van zorghan-
pleegkundige echter is bij wet be-
Door verpleging en verzorging te re-
delingen aan ziektebeelden, sociale
schermd en mag niet door een verzor-
duceren naar VP en PV en de hande-
en persoonlijke context van patiën-
gende worden gebruikt. Een
lingen die daar formeel voor staan,
ten en de strakke minutenregistratie
verpleegkundige is BIG-geregistreerd.
ontneemt men deze medewerkers de
van handelingen belemmeren het
Bekwaamheid en bevoegdheid liggen
mogelijkheid om adequaat te zorgen.
geven van verantwoorde, professio-
in de praktijk voor deze twee beroe-
nele zorg. Leidinggevenden sturen
pen nu niet meer ver uit elkaar. Lan-
PV en VP gebeurt computergestuurd
hun medewerkers aan om de compu-
delijk werkt Verpleegkundigen en
en wordt dikwijls uitgevoerd door me-
tergestuurde handelingen binnen de
Verzorgenden Nederland aan nieuwe
dewerkers die niet zelf werkzaam zijn
vastgestelde tijden te verrichten. Me-
in de wijk en/of op grote communica-
dewerkers worden niet meer gestimu-
tieafstand van patiënten staan. Wijzi-
leerd om hun zorg op een verant-
voor signalen en ontwikkelingen bij
gingen in de dagelijkse zorgactivitei-
woorde professionele wijze uit te
een cliënt. Drastische wijzigingen in
ten moeten met deze planners steeds
voeren. Een patiënt met steunkousen
zorgplannen van patiënten met gevol-
opnieuw worden besproken en uitge-
is in werkelijkheid een patiënt met
gen voor de werktijden van medewer-
legd. De computergestuurde inplan-
ernstig hart- en nierfalen, die naast de
kers moeten altijd eerst formeel door
ningen van werkzaamheden en mede-
steunkousen, het bijhouden van een
het CIZ worden goedgekeurd. Dit
werkers zijn een belangrijke
vochtlijst, controle op gewichtstoena-
proces kan 6 weken duren. Een voor-
informatiebron voor eindverantwoor-
me en voeding, duidelijke afspraken
beeld waaruit blijkt dat de context
delijke managers, maar staan niet in
met de afdeling cardiologie nodig
van een patiënt in de dagelijkse
• Het inplannen van de handelingen
48 |
competentieprofielen.
• AWBZ-zorg is zorg met weinig oog
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6
praktijk als minder belangrijk gezien
goed betaalde uurprijzen vaak niet
andere werkzaamheden, ook een
wordt, is het direct uitplannen van
ten goede komen aan het uitvoerings-
belangrijke schakel in de AWBZ-zorg,
cliënten waarvan de herindicatie nog
niveau. De overheadkosten zijn te
zie bijvoorbeeld onderstaande casus.
op zich laat wachten. Wanneer blijkt
groot en te hoog.
Zorgkwaliteit
dat de financiën mogelijk niet meer
Kwaliteitssystemen zoals de HKZ ver-
is een telefoontje van een administra-
Schakelwerk als aanvulling
op geïndiceerde zorg
tieve kracht naar de leidinggevende
De meerwaarde van wijkverpleegkun-
van een organisatie, maar geven weinig
voldoende om een cliënt geen zorg
digen voor een zorgorganisatie ligt op
garanties over de werkelijke kwaliteit
meer te verlenen, los van het opge-
het niveau van het betrekken van de
van zorg bij cliënten thuis. Zorgdossiers
bouwde contact met de cliënt, het
context van een patiënt in de zorg.
zijn bij cliënten aanwezig, zij voldoen
verloop van het ziekteproces en de
Zorg is immers niet alleen het verant-
aan alle wettelijke eisen zoals zorgplan-
mogelijke reden tot uitblijven van de
woord uitvoeren van een kunstje (tech-
nen en sleutelverklaringen, maar in de
papieren toezegging.
nische handeling), maar kwalitatief
praktijk zijn veel AWBZ-medewerkers
gedekt zijn door een geldige indicatie,
beteren de bedrijf- en werkprocessen
goede zorg is gerelateerd aan een heel
nauwelijks geschoold om zorg en zorg-
lijks wordt samengewerkt met ande-
palet van kennis en vaardigheden: ken-
behoeften te benoemen, laat staan te
re professionals zoals huisartsen en
nis van het ziektebeeld, de bijwerkin-
rapporteren in begrijpelijk Nederlands.
ziekenhuizen. Dit is niet in het ge-
gen van medicatie, het signaleren van
Rapportages in deze dossiers bevatten
zondheidsbelang van patiënten thuis.
ontwikkelingen in het ziektebeeld, het
termen als Zorg vlgs plan of S3 verwij-
Belangrijke signalen over de gezond-
geven van care, het ondersteunen van
zend naar een codering van de organi-
heidstoestand gaan nu verloren.
familiezorg, het creëren van voorwaar-
satie in plaats van een beschrijving hoe
den om sociaal actief te blijven wan-
een wond zich gedraagt en/of er aan-
deeld op behaalde productiepercen-
neer gewenst of noodzakelijk, de atti-
passingen nodig zijn.
tages en gehalveerde indicatietijden
tude en wijze van communiceren
In de werkprocessen ontbreekt de
en niet of de zorg overeenkomt met
waarbij de persoon van de zorgverlener
erkenning om op het zorgproces te
de behoeften en wensen van patiën-
het beste instrument tot kwalitatief ver-
reflecteren: immers alleen de bestede
ten thuis. ‘Zorg op maat en cliëntge-
antwoorde zorg is.
tijd in de thuissituatie (de productieve
richte zorg’ zijn in de dagelijkse prak-
Wijkverpleegkundigen met ervaring in
tijd) wordt als werk erkend en niet het
tijk dikwijls loze kreten, die door
de wijkgezondheidszorg zijn, naast hun
reflecteren zoals het beschrijven van een
• AWBZ-zorg is zorg waarbij nauwe-
• AWBZ-zorg is zorg die wordt beoor-
bureautijgers bedacht zijn en door gebrek aan inzicht en slechte basisvoorwaarden niet gerealiseerd worden. Te
ver doorgevoerde arbeidsdeling- en
Een alleenstaande vrouw (70+) met DM en CVA blijkt na een verpleeghuisopname last te heb-
splitsing, het werken met te lage com-
ben van stemmen en stralingsinvloeden. Deze zijn nauwelijks onderkend tijdens haar opname.
petentieniveaus, het overwaarderen
Zij schijnt hier al jaren last van te hebben. Het RIAGG mag van haar niet meer binnenkomen.
van efficiëntie in de werkzaamheden
Een wijkverpleegkundige daarentegen kan een dergelijke cliënt ontmoeten door een noodzake-
in plaats van het vaststellen van de ef-
lijk zorghandeling als insuline prikken op te nemen in haar werkpakket. Het begeleiden en
fectiviteit van mogelijke werkmetho-
geven van de insuline is dan wel bepaald door de indicatie van het CIZ maar voor de andere
dieken, zijn ernstige belemmeringen
gezondheidsproblemen geeft het CIZ geen erkenning omdat het ziektebeeld (nog) niet is
om de zorg thuis nog op een verant-
gediagnosticeerd. Cliënten vallen hiermee tussen wal en het schip. Sinds de schakel op deze
woorde professionele wijze te geven.
wijze actief is, worden de financiële problemen van mevrouw opgelost, is de stemmingpoli
De uitvoering van de AWBZ-zorg laat
bezocht, de diagnose schizofrenie vastgesteld en wordt medicatiegebruik mogelijk gemaakt.
zich sterk vergelijken met geautomati-
Een crisisopname en huisuitzetting zijn hiermee voorkomen.
seerde productiearbeid, waarbij de
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6
| 49
Onderzoek & Praktijk
zorgplan op kantoor. Op deze produc-
kundige daarentegen werkt aan alle an-
verantwoorde wijze verlenen aan veel
tietijden wordt een medewerker afgere-
dere signalen door mede te bepalen wie
bewoners in een wijk. In curatieve zin
kend. Zelfs AWBZ-verpleegkundigen,
de administratie op zich neemt, hoe de
bereiken zij niet alleen zorgmijders,
die bedrijfsmatig op een productienorm
huiselijke omgeving van mevrouw veilig
maar ook cliënten die te weinig of geen
van hooguit 55% staan, draaien produc-
te houden, welke zoutarme voeding
geïndiceerde zorg AWBZ krijgen. Daar-
tietijden van 80-85%. Kwalitatief ver-
waar en hoe besteld kan worden, waar
naast werken zij preventief en geven zij
antwoorde zorg leveren is dan niet meer
betrouwbare vrijwilligers ingezet kun-
gezondheidsvoorlichting aan diverse
mogelijk, of iemand werkt door in de
nen worden, hoe mevrouw haar omge-
groepen in de wijk die weinig tot geen
vrije tijd. Zorg is veel meer dan het uit-
ving kan waarschuwen bij calamiteiten
gezondheidsinformatie krijgen via be-
voeren ven een opgedragen handeling
et cetera. Betrokken bij het Zichtbare
staande kanalen. Zij werken nauw
thuis tegen een aantal minuten. Dat
Schakels-project (ZS-project) betekent
samen met bijvoorbeeld huisartsen en
blijkt wel uit casus hieronder.
dit dat de wijkverpleegkundige een be-
ziekenhuizen en zijn betrokken bij hun
langrijke aanvulling op het ontoereiken-
netwerken waarbij zorg in de wijk geco-
De AWBZ-zorg bij Mevrouw R. beperkt
de AWBZ- en WMO-pakket kan zijn.
ordineerd wordt. Zij komen vooral tege-
zich tot de dagelijkse noodzakelijke
Dit geldt overwegend voor alle ouderen
moet aan de behoeften van ouderen en
handelingen van voeding klaarmaken
die thuis alleen wonen in deze oude
chronisch zieken, mensen die vereenza-
en geven, haar schoonhouden, de medi-
stadswijk en geen familie meer in de
men en geïsoleerd zijn. Zij worden
catie aanreiken. Voor elke handeling
buurt hebben.
niet door een minutenregistratie
staat gemiddeld 15 minuten geregis-
Wijkverpleegkundigen in de ZS-con-
geregisseerd. Dit komt ten goede aan
treerd in de planning. Een wijkverpleeg-
structie kunnen professionele zorg op
professioneel verantwoorde zorg.
In de brief aan de Voorzitter van de
Tweede Kamer der Staten generaal van
Mevrouw R. (88) is slechtziend: haar zicht beperkt zich tot een heldere rand in de omtrek en
17 april j.l. gaf toenmalig staatssecreta-
een grote grijze vlek in het centrale deel van het oog (macula degeneratie fase 4). Mevrouw
ris Veldhuijzen van Zanten–Hyliner aan
hoopt dat haar zicht nog verbetert, ondanks de berichtgeving van de behandelend specialist. Zij
‘geen directe relatie tussen de kwaliteit
heeft ernstig nierfalen, zware ondervoeding en een beperkte schildklierfunctie. Ze woont alleen,
van zorg en de minutenregistratie’ te
zeven hoog op een flat en heeft geen kinderen. Slechts een bevriend echtpaar woont in de
zien. De hele minutenregistratie heeft
buurt. Haar indicatietijden op PV en beperkte VP zijn zwaar onvoldoende. Elke maaltijd en elk
echter wel degelijk invloed op de kwali-
drinkmoment leveren het gevaar op dat zij zich brandt. Zij ziet immers niet meer wat zij doet:
teit van zorg, mits je onder die kwaliteit
een glas hete thee scheef houden is zo gebeurd. Maaltijden verzorgen, hoofdhuid insmeren en
van zorg verstaat het tegemoet komen
douchen zijn hier de formeel geaccepteerde handelingen. Echter, elk ziekenhuisbezoek moet
aan de reële zorgbehoeften van
onder begeleiding plaatsvinden: mevrouw kan niet meer zelfstandig naar buiten. Wie gaat er
patiënten/cliënten, die betrekking
met haar mee? Een werkloze van de gemeente Rotterdam die verplicht 20 uur per week vrijwilli-
heeft op de professionele zorgkennis
gerswerk moet doen en gebrekkig Nederlands spreekt? Wie doet haar administratie? Het Oude-
en competenties van care. Zorgkennis
renwerk in de deelgemeente waarop zwaar wordt bezuinigd? Haar huis dient beoordeeld te wor-
en competenties laten zich niet vangen
den op mogelijke gevaren, haar voeding moet zoutarm zijn, worden besteld en opgewarmd.
in tijdgerelateerde ontmoetingscontac-
Zelf kan zij niet meer telefoneren. Zij heeft persoonsalarmering nodig omdat haar persoonlijke
ten waar op elk moment van de dag
netwerk ontbreekt. Haar huishoudelijke zorg beperkt zich met de huidige bezuinigingen van de
verslechteringen en verbeteringen te sig-
gemeente Rotterdam op twee uur en drie kwartier per week. De medicatie kan zij zelf niet meer
naleren zijn, die van groot belang kun-
zien en moet uitgedeeld worden. Het overheidsbeleid is gericht op het thuishouden van deze
nen zijn voor de kwaliteit van leven.
chronisch zieke ouderen. Daarnaast transformeren verzorgingshuizen tot verpleeghuizen waar
Hoe ver gaan wij hierin? Of moeten wij
alleen cliënten met een ZZP (zorgzwaartepakket) hoger dan 3-4 worden geaccepteerd. ZZP’s 1 en
gaan denken zoals sommige allochtone
2 blijven thuis. Een wijkverpleegkundige heeft hier haar handen vol om de zorg goed te regelen.
families zich in hun familiezorg opvattingen uiten (Van den Brink, 2000):
50 |
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6
Wanneer er geen geld of mogelijkheden
of verbetering van hun situatie is soms
laagdrempelige, professionele zorg zon-
meer zijn dan zorgen wij gewoon niet
nauwelijks mogelijk. Behandelingsmo-
der het etiket psychisch of psychia-
meer. Dan gaan de mensen vanzelf
gelijkheden zijn beperkt, het care-con-
trisch.
dood.
cept intensiveert. Wanneer behandeling
niet meer mogelijk is, blijft de zorg
Bedrijfsculturen
Plaats van care
overeind. Leininger, een verpleegkundig
Zorg aan Huis, dat opgezet is vanuit de
Het verlenen van care en minder vcure
wetenschapper zegt hierover: There is
intramurale sector in de periode van
is een belangrijk kenmerk in de wijkge-
no cure without care, but there is care
ontschotting van de zorg (extra- en in-
zondheidszorg. Onder care wordt hier
without cure (Leininger, 1991, p. 45.)
tramurale zorg fuseren), neemt vaak de
verstaan de professionele verpleegkun-
Hiermee wordt het belang onderstreept
bedrijfscultuur mee van de intramurale
dige zorg, die refereert aan de formele
van een kwalitatief goede verpleegkun-
sector. Deze bedrijfscultuur verschilt
en cognitief geleerde professionele
dige zorg in de wijken, achter de voor-
echter wezenlijk van die in de eerste-
zorgkennis en competenties, die ver-
deuren, zodat wijkbewoners geen zorg-
lijnszorg. De eerstelijn vraagt van haar
kregen zijn door educatie en waarvan
mijders worden of onbereikbaar zijn
medewerkers competenties op het ge-
verwacht kan worden dat het onder-
voor de geïndiceerde zorg.
bied van creativiteit in het bedenken
steunend en in staat stellend werkt
De gezondheidstoestand van een indivi-
van oplossingen, zelfstandigheid in de
naar individuen en groepen met het
du, buurt en wijk is de entree voor de
besluitvorming, improvisatie in het toe-
doel de menselijke conditie (of wel-
wijkverpleegkundige. Het werk is daar-
passen van hulpmiddelen, en flexibili-
zijn), leefwijzen te verbeteren, om te
mee laagdrempelig en in ieders belang.
teit in de omgang met diverse cliënten
gaan met beperkingen of met de dood
Daarnaast is gezondheid een cultureel
en cliëntsystemen. Wijkverpleegkundi-
(naar Leininger, 1995, p.79). Voor wijk-
bepaald onderwerp. Het gaat over ge-
gen werken in thuissituaties, waar cliën-
verpleegkundigen is care het unieke,
dachten, gedragingen, handelingen en
ten de baas zijn, en niet op een afdeling
dominante, onderscheidende en centra-
opvattingen, die door elke cliënt/cliënt-
waar cliënten zich aanpassen aan de ge-
le concept in hun beroepsactiviteiten
groep verschillend wordt beleefd. Het
woonten van het huis.
waarmee zij zich onderscheiden van
concept gezondheid is echter ook een
Hiërarchische werkverhoudingen, te
andere beroepsbeoefenaars. Cure daar-
universeel gegeven waar veel mensen
veel regelgeving, beheers- en controle-
entegen richt zich voornamelijk op de
belang aan hechten. De toegang tot di-
mechanismen vanuit het management
geneeskundige behandelmogelijkheden,
verse cliënten en cliëntgroepen is daar-
werken alleen maar averechts. Wijkver-
die de gezondheidstoestand van een
mee gemakkelijker voor een wijkver-
pleegkundigen moeten snel en doelma-
patiënt verbeteren of in stand houden.
pleegkundige dan voor bijvoorbeeld een
tig tegemoet kunnen komen aan de di-
Het care-concept is geen trendy concept
Riagg-medewerker. Naast de onderken-
versiteit in wensen en behoeften van de
meer in de verpleegkundige zorg. Het
de gezondheidsproblemen onderkennen
wijkbewoners, flexibel kunnen plannen,
geeft verpleegkundigen weinig status en
wijkverpleegkundigen ook die omstan-
goed bereikbaar zijn via directe lijnen
salaris. Verpleegkundigen identificeren
digheden, die worden bepaald door fi-
en nauw kunnen samenwerken met
zich liever met het cure-concept dan
nanciële, sociale, politieke en psycholo-
huisartsen en ziekenhuizen en terug
met begrippen als aandacht, vertrouwen
gische factoren. Al deze factoren
kunnen vallen op collega’s bij
geven en krijgen, aanwezig zijn, signale-
hebben invloed op de gezondheids- en
calamiteiten.
ren, troosten et cetera. Begrippen met
welzijnsbeleving van bewoners in een
belangrijke elementen voor professio-
wijk.
Indicatietijden en jaarbonus
neel verantwoorde zorg.
De huidige strikte scheiding tussen het
Bedrijf- en werkprocessen van thuiszorg-
Chronisch zieken, ouderen met multi-
ggz-vakgebied en de algemene gezond-
organisaties zijn erop gericht de recht-
problematiek en mindervaliden zijn
heidszorg werkt in de wijkgezondheids-
matige geïndiceerde AWBZ-zorg niet
vaak aan huis gebonden en worden
zorg nauwelijks. Ouderen met multipro-
volledig te geven. Er worden vooraf af-
afhankelijk van anderen. Genezing en/
blematiek zijn het best geholpen met
spraken gemaakt met het Zorgkantoor
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6
| 51
Onderzoek & Praktijk
Column
om de indicatietijd maximaal voor 50%
(technisch) niveau, geringe arbeidsvreug-
in te zetten, waarbij thuiszorginstellingen
de en een zeer beperkte tegemoetkoming
achteraf een bonus ontvangen bij het be-
aan de carebehoeften van patiënten. Een
halen van dit resultaat (doelmatigheids-
wijkverpleegkundige voelt zich niet meer
We kunnen tegelijkertijd
bonus). Voor het management is per pe-
thuis in deze organisatiestructuur waar
de kwaliteit van zorg ver-
riode zichtbaar hoeveel tijd patiënten
basismedewerkers de zware overhead-
beteren en op de zorguit-
van hun wettelijke geïndiceerde tijd in
kosten van de organisatie moeten op-
gaven besparen. Dat is de
die betreffende periode hebben gekregen.
brengen en zijn massaal afgehaakt.
boodschap van De agen-
Deze periodiekoverzichten slaan over-
Een wijkverpleegkundige functioneert
da voor de zorg, opge-
wegend flink uit naar het komende bo-
binnen de eerstelijnszorg in een directe
steld door veertien
Zorgagenda
nusresultaat. De vraag is of de bonus
samenwerking met onder andere
beleids- en beroepsorganisaties. Van specialist tot
kwalitatief voor patiënt en medewerker
huisartsen als carepoortwachter het
huisarts, van consument tot verzekeraar: iedereen
beter uitpakt dan het leveren van de in-
beste.
doet mee. Ook V&VN ondertekende de agenda.
dicatie-uren waar patiënten recht op
Daar waar care weer op haar waarde
Aanbod aan politiek en samenleving van het zorg-
hebben. Niemand op de werkvloer weet
erkend en beloond wordt, zal de wijk-
veld, luidt de genereuze ondertitel. Dat gezamenlij-
hoe hoog die bonussen in werkelijkheid
verpleegkundige kunnen floreren.
ke aanbod komt precies op tijd, zo vlak na de ver-
zijn. Geen van de medewerkers op de
De care moet uitgesloten worden van
kiezingen. ‘Alstublieft, dank u wel’, lijken de
werkvloer is bekend met de achterliggen-
opname in de WMO en hoort onder de
samenstellers met hun timing te willen zeggen. Wat
de berekeningsformules. Niet veel mede-
Zorgwet te vallen. De Zorgwet is ook
mij vooral opvalt is het beeld van patiënten dat
werkers zijn zich ervan bewust dat zij op
een care-wet.
oprijst uit de agenda. Verwacht wordt dat zij meer
deze wijze worden aangestuurd en wat
En verder is de doelmatigheid van thuis-
de regie in handen nemen, zelfredzaam zijn en een
de gevolgen zijn voor hun dagelijkse
zorgorganisaties een groot vraagteken. Zij
eigen verantwoordelijkheid dragen voor hun
werk en arbeidstevredenheid. Over af-
kunnen worden opgeheven. Door hun
gezondheid, welbevinden en zorgconsumptie.
spraken met het Zorgkantoor bestaat
werkstructuur en bedrijfsprocessen zijn
Mantelzorg en vrijwilligerswerk moeten daarbij
weinig transparantie.
zij geldverslindend en bieden zij nauwe-
worden gestimuleerd, zodat u als professional pas
Het is aan te bevelen dat wijkverpleeg-
lijks een meerwaarde voor de kwaliteit
hoeft op te treden als het niet meer langer gaat.
kundigen in overleg met patiënten zelf
van zorg. De kracht van de eerste lijn zit
‘Samenredzaam’, heet dat tegenwoordig. De zorga-
beslissen welke zorg noodzakelijk is, hoe
hem nog steeds in deskundige kleinscha-
genda veronderstelt in dit opzicht nogal wat. Dat
lang deze gegeven wordt en op grond
ligheid en korte lijnen, waar computer-
patiënten in staat zijn regie en verantwoordelijkhe-
waarvan. Het werken met verpleegkun-
programma’s ten dienste van de praktijk
den op zich te nemen bijvoorbeeld. En dat er vol-
dige registratiesystemen zoals het OMA-
moeten staan en niet ten dienste van het
doende mantelzorgers in de samenleving en in de
HA-Systeem informeert zorgorganisaties
management. ■
buurt van de patiënt aanwezig zijn. En dat die
en huisartsen op grond waarvan profes-
potentiële mantelzorgers ook altijd de gewenste
sionals hun werkzaamheden baseren.
ondersteuning willen en kunnen bieden, om maar
Referenties
Leininger, M. (1991). Culture Care Diversity &
eens wat te noemen. ‘Gemakkelijke en eendimensi-
Tot slot
onale oplossingen om goede en betaalbare zorg te
Van wijkverpleegkundigen en andere
garanderen bestaan niet’, stelt de agenda. Maar is
medewerkers verwachten de thuiszorg-
het beeld dat de agenda schetst van zorgbehoefti-
organisaties dat zij functioneren binnen
ge patiënten en hun naasten niet wat al te gemak-
de kaders die door de organisatie wor-
kelijk en eendimensionaal? Dit lijkt op problemen
den gesteld. Binnen de AWBZ-zorg bete-
Brink, Y. van den. (2000).Transculturele Ouderen-
oplossen door nieuwe te maken.
kent dit een hoge werkproductie (>85%
zorg Thuis. Zorgpraktijken- en opvattingen van
van de arbeidsuren), een laag caregehalte
Turkse mantelzorgers in Rotterdam. KCW
in de zorg, een laag wijkverpleegkundig
Rotterdam.
ETHIEK
Gert Olthuis, onderzoeker zorgethiek
(www.zorgethiek.nu), Universiteit van Tilburg
52 |
Universality: A theory of Nursing. New York.
National League for Nursing Press.
Leininger, M. (1995). Transcultural Nursing:
Concepts, Theories, Research and Practices.
Mc Graw-Hill. New York.
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6