het Engels in Spanje - University of Tilburg

Een bijzondere rol: het Engels in Spanje
Een onderzoek onder Spaanse universitair studenten (19-30 jaar) naar het
taalgebruik, de taalvaardigheid en de attitude ten opzichte van het Engels
Masterthesis
Tilburg University
Faculteit Geesteswetenschappen
Opleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen
Specialisatie Interculturele Communicatie
Naam: Wendy Leijten
ANR: 224943
Begeleider: Dr. A.M.L. Aarts
Tweede lezer: Dr. J.J.H. Kurvers
Datum: 10 juli 2014
Inhoud
Voorwoord .................................................................................................................................................... 4
Samenvatting ................................................................................................................................................ 5
1. Inleiding ..................................................................................................................................................... 6
1.1 Aanleiding voor het onderzoek............................................................................................................ 6
1.2 Probleemstelling .................................................................................................................................. 7
1.3 Doelstelling .......................................................................................................................................... 7
2. Theoretisch kader ...................................................................................................................................... 8
2.1 Talen en intercultureel contact ........................................................................................................... 8
2.2 Internationale status van het Engels en het Spaans ............................................................................ 9
2.2.1 Internationale status van het Engels ............................................................................................. 9
2.2.2 Internationale status van het Spaans ............................................................................................ 9
2.2.3 De status van het Engels versus de status van het Spaans .......................................................... 10
2.3 Taalsituatie in Spanje ......................................................................................................................... 11
2.3.1 Autochtone talen ........................................................................................................................ 11
2.3.2 Het onderwijssysteem in Spanje.................................................................................................. 11
2.3.3 Vreemde talen in het Spaanse onderwijssysteem ....................................................................... 13
2.4 Taalgebruik van het Engels in Spanje ................................................................................................. 15
2.4.1 Frequentie van Engels taalgebruik .............................................................................................. 15
2.4.2 Taalgebruik tijdens studie, werk en vrije tijd ............................................................................... 15
2.5 Taalvaardigheid Engels in Spanje ....................................................................................................... 16
2.5.1 Engelse taalvaardigheid in Europa vergeleken............................................................................ 16
2.5.2 Engelse taalvaardigheid onder Spanjaarden ............................................................................... 16
2.6 Attitudes ten opzichte van het Engels in een meertalige context ..................................................... 18
2.6.1 Attitudevorming .......................................................................................................................... 18
2.6.3 Attitudes ten opzichte van meertaligheid ................................................................................... 18
2.6.2 Attitudes ten opzichte van het leren van het Engels ................................................................... 18
3. Methode/Onderzoeksopzet .................................................................................................................... 20
3.1 Onderzoeksvraag en deelvragen ....................................................................................................... 20
3.2 Methode en instrumenten ................................................................................................................ 20
3.2.1 Meting taalgebruik ..................................................................................................................... 21
3.2.2 Meting taalvaardigheid............................................................................................................... 21
3.2.3 Attitudemeting ............................................................................................................................ 21
2
3.3 Deelnemers aan het onderzoek......................................................................................................... 22
3.4 Procedure .......................................................................................................................................... 24
3.5 Verwerking van de gegevens ............................................................................................................. 24
4. Resultaten ............................................................................................................................................... 26
4.1 Taalgebruik ........................................................................................................................................ 26
4.1.1 Onderwijs .................................................................................................................................. 226
4.1.2 Werk ........................................................................................................................................... 27
4.1.3 Vrije tijd....................................................................................................................................... 28
4.2 Taalvaardigheid ................................................................................................................................. 30
4.3 Attitude.............................................................................................................................................. 33
4.4 Onderlinge samenhang...................................................................................................................... 34
4.4.1 Correlaties tussen de afhankelijke variabelen en achtergrondkenmerken .................................. 34
4.4.2 Correlaties tussen de afhankelijke variabelen onderling ............................................................. 35
5. Conclusies en discussie............................................................................................................................ 36
5.1 Hoeveel en op welke manier gebruiken studenten aan een Spaanse universiteit de Engelse taal in
de domeinen onderwijs, werk en vrije tijd? ............................................................................................ 36
5.2 Wat is de Engelse taalvaardigheid van de Spaanse universitair studenten? ..................................... 37
5.3 Wat is de houding van de Spaanse universitair studenten ten opzichte van het Engels en het leren
van de taal? ............................................................................................................................................. 38
5.4 Wat is de samenhang tussen het taalgebruik, de taalvaardigheid en de attitude ten opzichte van het
Engels van de Spaanse universitair studenten? ....................................................................................... 39
5.5 Beperkingen en aanbevelingen voor vervolgonderzoek .................................................................... 40
Literatuur..................................................................................................................................................... 42
Bijlage 1: De vragenlijst in het Spaans ......................................................................................................... 45
Bijlage 2: De vragenlijst in het Nederlands .................................................................................................. 53
3
Voorwoord
Na het behalen van mijn Bachelor diploma Communicatie- en Informatiewetenschappen wist ik dat ik de
goede studierichting had gekozen. Ik wilde verder studeren, alleen wilde ik net even wat anders. Ik
besloot de Masteropleiding Interculturele Communicatie aan Tilburg University te gaan volgen. Deze
master past perfect bij mijn interesses voor taal en cultuur. De focus ligt namelijk op de communicatie
tussen mensen met verschillende talen en gewoonten en de invloed van internationalisering. Het
onderwerp van deze afstudeerscriptie sluit hierbij aan. Ik heb het onderwerp gekozen naar aanleiding van
de ervaringen die ik heb opgedaan tijdens mijn studieverblijf van vijf maanden in de Spaanse stad Murcia.
Het viel me al snel op dat een groot deel van de Spanjaarden weinig kennis heeft van de Engelse taal. Ook
tijdens de colleges die ik volgde aan de Spaanse universiteit werd het Engels zelden gebruikt. Het leek me
daarom ontzettend interessant om een onderzoek te doen naar de rol van het Engels onder Spaanse
universitair studenten. Hopelijk voegt het onderzoek iets toe.
Deze scriptie had ik niet kunnen schrijven zonder de hulp van een hoop mensen. Mijn dank is dan ook
bijzonder groot. Allereerst wil ik Rian Aarts hartelijk bedanken voor al haar tijd, steun en bovenal haar
deskundige advies. Daarnaast wil ik de docenten van de Universidad Católica San Antonio de Murcia
graag bedanken voor hun moeite en dat ik tijdens verschillende colleges vragenlijsten heb kunnen
afnemen. Ook bedank ik de studenten van deze universiteit voor hun deelname aan het onderzoek.
Zonder hen had ik deze studie nooit tot stand kunnen brengen. De enthousiaste reacties die ik heb
gekregen, waren bovendien erg bemoedigend. Dan wil ik Liselotte bedanken voor het kritisch doorlezen
van mijn scriptie, je bent een topper. Een bijzonder dankwoord gaat natuurlijk uit naar mijn lieve ouders.
Zij staan altijd voor me klaar en hebben me tijdens mijn hele studie onvoorwaardelijk gesteund. Tot slot
gaat mijn dank uit naar iedereen die me, op wat voor manier dan ook, heeft geholpen bij mijn afstuderen.
Het is niet altijd gemakkelijk om beslissingen te nemen maar terugkijkend op de afgelopen vier jaar ben ik
blij met de keuzes die ik gemaakt heb. Ik ben dan ook trots op het resultaat dat nu voor u ligt.
Wendy Leijten
Chaam, juli 2014
4
Samenvatting
Globalisering en intercultureel contact zijn onlosmakelijk verbonden met de hedendaagse samenleving.
De globalisering speelt een belangrijke rol bij het verspreiden van talen. Het Engels is wereldwijd een
belangrijke taal. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de media, reclame en het onderwijs. In Spanje heeft de
economische crisis een grote werkeloosheid veroorzaakt en het belang van het beheersen van de Engelse
taal vergroot. Een goede taalvaardigheid in het Engels is echter niet vanzelfsprekend. Zowel het Engels als
het Spaans heeft een hoge internationale status.
De doelstelling was inzicht verkrijgen in de daadwerkelijke rol van het Engels in het leven van Spaanse
universitair studenten (19 tot 30 jaar). Er is naar drie verschillende aspecten gekeken: het Engelse
taalgebruik (in de domeinen onderwijs, werk en vrije tijd), de Engelse taalvaardigheid en de houding ten
opzichte van de Engelse taal van de Spaanse universitair studenten. Vragenlijsten zijn afgenomen onder
85 Spaanse studenten van verschillende opleidingen.
Uit het onderzoek bleek dat Spaanse studenten al meerdere jaren Engelse les hebben gevolgd voordat zij
naar de universiteit gaan, maar over een beperkte taalvaardigheid te beschikken. Dit is te verklaren door
het feit dat zij in het dagelijkse leven weinig Engels gebruiken. De attitude ten opzichte van de Engelse
taal is echter zeer hoog. Studenten die het Engels vaak gebruiken, beschikken over een betere Engelse
taalvaardigheid. Er bleek geen verband te bestaan tussen taalgebruik en attitude. De trend die werd
gevonden is dat naarmate de studenten over een hogere Engelse taalvaardigheid beschikken, zij een
positievere attitude ten opzichte van de taal hebben.
5
1. Inleiding
1.1 Aanleiding voor het onderzoek
“I am from Espain.”
Tijdens mijn studieverblijf van vijf maanden in de Spaanse stad Murcia viel het me op dat veel
Spanjaarden de Engelse taal niet goed beheersen. Ook studenten aan de universiteit hebben moeite om
een gesprek in het Engels te voeren. Spanjaarden uiten vaak bewondering voor het feit dat Nederlanders
over het algemeen goed Engels spreken. Volgens Crystal (2003) nemen mensen al snel aan dat de Engelse
taal erg belangrijk is. Je hoort de taal constant op de televisie, ziet het in reclames en ook in het
buitenland kom je niet om het Engels heen. Het personeel in restaurants spreekt vrijwel altijd Engels en
de menu’s zijn meestal in deze taal beschikbaar. Ook in het onderwijs speelt het Engels een belangrijke
rol. Het Engels is de moedertaal van ongeveer 350 miljoen mensen over de hele wereld. Daarnaast wordt
de taal door miljoenen andere mensen als tweede of vreemde taal gesproken (Instituto Cervantes, 2014).
Er bestaan een aantal grammaticale verschillen tussen het Spaans en het Engels die het voor Spaanse
sprekers moeilijker maken om de Engelse taal te leren. Bovendien hebben ze moeite met de uitspraak
van het Engels. De klanken in het Engels zijn voor hen moeilijk te leren. Om een voorbeeld te noemen,
voegen Spanjaarden in het Engels automatisch een “e” toe voor een “s” klank omdat woorden in het
Spaans nooit beginnen met een “s” klank, waardoor de benaming van het land klinkt als “Espain”.
Daarnaast wordt in het Spaans de “v” uitgesproken als een “b”. De “v” klank bestaat zelfs niet in het
Spaans. Deze klank is daardoor vaak lastig uit te spreken voor Spanjaarden. Pérez Cañado (2005) legt uit
dat het Spaans een fonetische taal is. Dit betekent dat wanneer je een woord ziet, je weet hoe je het
uitspreekt. Het Spaans kent slechts vijf klinkers (grafemen) en vijf klinkerklanken (fonemen). De Engelse
taal kent in totaal meer klinkerklanken en dus meer manieren van uitspreken. Een aantal van die
klinkerklanken zitten niet in het Spaanse systeem. Deze nieuwe klanken zijn daarom lastig om aan te leren
voor een moedertaalspreker van het Spaans (Pérez Cañado, 2005).
Voor Spanjaarden is het leren van het Engels mogelijk minder noodzakelijk dan voor bijvoorbeeld
Nederlanders. Het Nederlands heeft internationaal gezien immers geen belangrijke positie. Uribe,
Gutiérrez en Madrid (2008) stellen dat het Spaans een wereldtaal is en samen met het Engels één van de
meest verspreide talen ter wereld vormt. Bovendien groeit het aantal moedertaalsprekers van het Spaans
op dit moment zelfs sneller dan het aantal moedertaalsprekers van het Engels. Uribe, Gutiérrez en
6
Madrid verklaren dat het hebben van een sterke moedertaal ervoor zorgt dat haar sprekers minder druk
voelen om andere talen te leren. Dit maakt de situatie in Spanje bijzonder.
1.2 Probleemstelling
Dankzij de globalisering en toetreding van Spanje tot de Europese Unie, zijn er nieuwe sociale, culturele
en economische belangen ontstaan waar de kennis van talen een belangrijke bijdrage aan kan leveren.
Binnen de Europese Unie zijn de formele grenzen tussen de landen langzamerhand aan het verdwijnen
(Muñoz Zayas, 2013). Tegelijkertijd kampt Spanje momenteel met een zware economische crisis. Deze
gaat gepaard met een grote werkloosheid. Het aantal werklozen in Spanje ligt nog steeds boven 26
procent (Muñoz Zayas, 2013). Bovendien is het met de beheersing van het Engels in Spanje is het over het
algemeen niet goed gesteld (Morales Gálvez, Arrimades Gómez, Ramírez Nueda, López Gayarre & Ocaña
Villuendas, 2000). Steeds meer Zuid-Europese jongeren, waaronder Spanjaarden, trekken dan ook naar
het buitenland. Dit zijn vooral jonge, hoogopgeleide baanzoekers en studenten. Een belangrijke reden
voor hen om naar het buitenland te gaan is dat het een mogelijkheid biedt om het Engels te kunnen
verbeteren. Een betere beheersing van het Engels kan immers de kansen op de arbeidsmarkt vergroten
(Uribe, Gutiérrez en Madrid, 2008).
1.3 Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is inzicht verkrijgen in de daadwerkelijke rol van het Engels in het leven van
Spaanse universitair studenten. Er wordt gekeken naar drie verschillende aspecten om dit te kunnen
beschrijven: het Engelse taalgebruik (in de verschillende domeinen onderwijs, werk en vrije tijd), de
Engelse taalvaardigheid en de houding ten opzichte van de Engelse taal van de Spaanse universitair
studenten. De resultaten Op deze manier wordt er getracht een relevante toevoeging te bieden aan
eerder onderzoek met betrekking tot de rol van het Engels in Spanje.
De Europese Commissie (2006) heeft survey-onderzoek verricht in alle EU-landen (Europese Unie) om
een beeld te schetsen van de ervaringen en percepties die inwoners van verschillende
leeftijdscategorieën en verschillende landen binnen de Europese Unie hebben ten opzichte van
meertaligheid. Dit onderzoek betreft onder andere de spreekvaardigheid, het begrijpen en het gebruik
van andere talen, leergedrag en attitudes ten opzichte van talen. In het theoretisch kader zullen onder
andere de resultaten van twee vergelijkbare onderzoeken van de Europese Commissie over Europeanen
en hun talen worden betrokken.
7
2. Theoretisch kader
2.1 Talen en intercultureel contact
Globalisering beïnvloedt ieder aspect van ons sociale leven en de mogelijkheden voor intercultureel
contact (Dörnyei & Csizér, 2005). In de laatste jaren is men de term ‘globalisering’ steeds frequenter gaan
gebruiken. Het is de vraag of ieder die de term gebruikt er hetzelfde mee bedoelt. Duidelijk is dat het om
een proces van wereldwijde verandering gaat, maar in welke betekenis? Volgens Martínez Pasamar (2005)
is globalisering een complex en versneld proces van internationalisering met betrekking tot bepaalde
economische, technologische, politieke en culturele aspecten in de huidige wereld. Globalisering vindt
plaats op verschillende niveaus van de samenleving. De wortels van globalisering liggen in het verleden,
ook al is het onduidelijk wanneer dit proces exact is begonnen.
Lasagabastar (2005) stelt dat talen een essentiële rol spelen in iedere samenleving. Uribe, Gutiérrez en
Madrid (2008) voegen toe dat de behoefte om een vreemde taal te leren onlosmakelijk verbonden is met
de hedendaagse samenleving. In het onderwijs zijn (vreemde) talen in het bijzonder van belang. Onder
een vreemde taal wordt iedere taal anders dan de moedertaal verstaan. Volgens Uribe, Gutiérrez en
Madrid voelen mensen uit verschillende landen over de hele wereld de noodzaak om te communiceren
met mensen van andere nationaliteiten en culturen. Brislin (2001) benadrukt het feit dat mensen in de
eenentwintigste eeuw steeds meer in contact zijn gekomen met mensen van andere culturele
achtergronden. Dit beïnvloedt tevens onze mogelijkheden om een baan te vinden, om te genieten van
onze vrije tijd en om actuele problemen te kunnen bediscussiëren.
Op deze manier ontstaat er een meertalige samenleving. De Europese Commissie (2006) beschrijft
meertaligheid als een term die zowel verwijst naar een situatie waarin verschillende talen worden
gesproken binnen een bepaald geografisch gebied als naar de vaardigheid van een persoon om
verschillende talen te beheersen. Meertaligheid is in beide betekenissen een belangrijk kenmerk van
Europa. De voordelen van het beheersen van meerdere talen zijn onmiskenbaar. Taal is de weg die het
mogelijk maakt om andere manieren van leven te begrijpen. Het schept ruimte voor interculturele
tolerantie. Daarnaast bevorderen taalvaardigheden verschillende aspecten van het dagelijks leven, zoals
werken, studeren en reizen. Met andere woorden, meertaligheid draagt sterk bij aan de belangrijkste
waarden binnen Europa: democratie, transparantie en concurrentievermogen. De Europese Unie
stimuleert alle burgers om meertalig te zijn, met als doel dat op de langere termijn iedere burger ten
minste twee talen in de praktijk kan gebruiken naast zijn of haar moedertaal (Europese Commissie, 2006).
8
2.2 Internationale status van het Engels en het Spaans
2.2.1 Internationale status van het Engels
Vanuit historisch perspectief, heeft de Engelse taal wereldwijd een machtige positie. Het Engels is een
globaal gebruikte taal. Het is de moedertaal van mensen in verschillende landen en wordt daarnaast door
enorm veel mensen als tweede of vreemde taal gesproken. Het Engels is de officiële taal in GrootBrittannië, Ierland, de Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Door de kolonisatie, is het
Engels in een groot aantal voormalige Britse koloniën een officiële tweede taal geworden. Het wordt
gezien als de taal van de globalisering omdat de Engelse taal wereldwijd wordt herkend. Daarnaast wordt
het Engels in bijna ieder land ter wereld op school onderwezen. Het is in de meeste gevallen de tweede
taal binnen de onderwijssystemen in niet-Engelstalige landen (Crystal, 2003).
Tegenwoordig wordt het Engels vaak lingua franca genoemd. Alcón Soler en Safont Jordà (2008)
beschrijven lingua franca als een term die wordt gebruikt voor het aanduiden van een taal die
functioneert als brug en communicatiemiddel tussen sprekers met een verschillende moedertaal. Lingua
franca betekent in het Latijn ‘vrij toegankelijke taal’. Het verschilt per gebied welke taal deze functie heeft.
In de Arabische wereld bijvoorbeeld, wordt het Arabisch gebruikt als lingua franca. De geografische
omvang waarin een lingua franca kan worden gebruikt, wordt voornamelijk bepaald door politieke
factoren (Crystal, 2003).
Volgens Lasagabaster (2005) heeft het ontstaan van de Europese Unie de positie van het Engels versterkt.
De Europese Unie steunt de verspreiding van meertaligheid. Tegelijkertijd zorgt de aanwezigheid van
verschillende talen ervoor dat er talige spanningen ontstaan. Hoewel een groot deel van de Europese
burgers achter de Europese Unie staat, vreest een percentage van 34% de invloed van de Europese Unie.
Ze zijn onder andere bang voor het verlies van identiteit en nationale cultuur. Ook vreest men voor het
feit dat het Engels uiteindelijk de enige taal zou kunnen worden die binnen Europese instellingen wordt
gebruikt. Dit heeft een dilemma veroorzaakt voor de Europese Unie (Lasagabaster, 2005).
2.2.2 Internationale status van het Spaans
Het Latijn was in vroegere tijden een lingua franca, verspreid door het hele Romeinse Rijk en voornamelijk
gebruikt door de hogere klassen. Daardoor is deze taal van grote invloed geweest op andere talen
(Crystal, 2003). Zo is het Spaans een taal die afstamt van het Latijn, vroeger gebruikt door de Romeinen,
die het Iberische schiereiland (het huidige Spanje) bestuurden. Het Latijn werd vermengd met de
inheemse talen die in het gebied werden gesproken. In 1492, het jaar waarin Christoffel Columbus
Amerika ontdekte, werd het eerste woordenboek in de Spaanse taal geschreven. Dit was het begin van de
9
verspreiding van het Spaans als wereldtaal. Na de ontdekking van de weg naar Noord- en Zuid-Amerika is
het Spaans namelijk verspreid over een groot aantal Latijns-Amerikaanse landen. Hiermee werden de
inheemse talen verdrongen. Sindsdien zijn de uitspraak en de woordenschat van de taal zich gaan
ontwikkelen (Schroten, 2005).
De Spaanse taal heeft in de geglobaliseerde wereld, net zoals het Engels, een belangrijke rol bemachtigd.
Het Spaans is erkend als de officiële voertaal in 22 landen (voornamelijk Latijns-Amerikaanse landen) en
wordt door meer dan 500 miljoen mensen wereldwijd gesproken. Op het moment spreken ruim 400
miljoen mensen wereldwijd het Spaans als moedertaal. Dit zijn er bijna 100 miljoen meer dan twintig jaar
geleden. De verspreiding van de Spaanse taal werd bevorderd door de opening van meer dan zestig
vestigingen van het Instituto Cervantes over de hele wereld sinds 1992. Het Instituto Cervantes is een
publieke instelling, opgericht in 1991 in Spanje, met als doel het onderwijs in de Spaanse taal te
stimuleren en tevens de cultuur van Spanje en de Spaanssprekende landen in Latijns-Amerika verder te
verspreiden (Instituto Cervantes, 2014).
Het Spaans maakt een goede kans om met het Engels te concurreren als lingua franca (Martínez Pasamar,
2005). Zoals aangetoond, wordt het Spaans door een groot aantal mensen ter wereld gesproken.
Daarnaast behoort de Spaanse taal, naast het Engels, Frans, Russisch en Chinees, tot de talen die tot
officiële talen zijn benoemd bij de oprichting van de Verenigde Naties (Crystal, 2003). Ten slotte is de
opkomst van het internet een nieuwe factor die door de globalisering een essentiële rol is gaan spelen.
Uit onderzoek is gebleken dat het Spaans de eerste taal is van ongeveer 10% van de internetgebruikers
wereldwijd. Het is hiermee de derde meest gebruikte taal op internet. Alleen het Engels en het Chinees
overtreffen het Spaans op dit gebied (Piedrafita, Steinberg & Torreblanca, 2007).
2.2.3 De status van het Engels versus de status van het Spaans
Zowel het Engels als het Spaans behoort tot de meest gesproken talen wereldwijd. De enige taal die op
dit moment de twee talen zou kunnen overtreffen, is het Chinees. Het Chinees (Mandarijn) is de taal die
door het grootste aantal mensen ter wereld wordt gesproken. De status van een taal wordt echter niet
enkel bepaald door het aantal sprekers dat de taal heeft. Het Engels en het Spaans hebben beiden een
belangrijke status opgebouwd. De Spaanse taal groeit enorm snel en het aantal sprekers kan in bepaalde
landen, zoals de Verenigde Staten, nog sterk worden uitgebreid. Desondanks kan het Spaans nog niet als
vervanging voor het Engels worden gezien. Het Engels is over het algemeen de taal waar mensen met
verschillende moedertalen op terugvallen wanneer ze met elkaar communiceren. In de meeste
internationale instellingen is het Engels de belangrijkste taal en ook op het gebied van wetenschappen en
10
nieuwe technologie speelt het Engels een centrale rol. De Engelse taal heeft tevens een grote invloed
gehad op het Spaans. Veel woorden zijn in de taal opgenomen maar een groot deel ervan is ‘verspaanst’
(Lasagabaster, 2005).
2.3 Taalsituatie in Spanje
2.3.1 Autochtone talen
Spanje kent een uitgebreide taalkundige geschiedenis. Het Spaans zoals men het wereldwijd kent, wordt
ook wel het Castiliaans genoemd. Het was oorspronkelijk namelijk de taal van Castilië. In het jaar 1713
werd de Real Academia Española opgericht, een instelling in Madrid die verantwoordelijk is voor het
bevorderen van de eenheid van de Spaanse taal binnen het land (Marhuenda, 1997). Aan het eind van de
negentiende eeuw heeft Spanje een proces van economische modernisering en europeanisering
ondergaan. Het land kreeg internationaal een verbeterde positie. Spanje verkreeg deze positie mede door
de kracht van de Spaanse taal (Piedrafita, Steinberg & Torreblanca, 2007). In de twintigste eeuw brak de
Spaanse Burgeroorlog uit, die duurde van 1936 tot 1939. Dictator Franco wilde een monolinguïstisch
taalbeleid handhaven. Tijdens zijn regering stond hij alleen het Castiliaans toe. Deze periode maakt
duidelijk dat binnen een maatschappij de beperking tot een enkele taal sociale harmonie en wederzijds
begrip in de weg staan. In 1975 kwam er aan alle taal-gerelateerde verboden en beperkingen een einde.
Vanaf dat moment werden er weer andere taalvarianten naast het Castiliaans op scholen onderwezen. In
de autonome regio’s van Spanje worden vandaag de dag nog steeds andere autochtone talen naast het
Castiliaans gesproken, namelijk het Catalaans (officieel in Catalonië en Valencia), Baskisch (officieel in
Baskenland) en Galicisch (officieel in Galicië). Hierdoor leeft 34% van de Spaanse bevolking in tweetalige
gebieden (Lasagabaster, 2005).
2.3.2 Het onderwijssysteem in Spanje
Het onderwijs wordt in Spanje hoofdzakelijk geregeld door de Spaanse autoriteit, het Ministerio de
Educación, in Madrid. Zij werkt samen met de onderwijsautoriteiten van de 17 autonome regio’s in
Spanje (Nuffic, 2012). Het Spaanse onderwijssysteem is anders opgebouwd dan in Nederland. Kinderen
beginnen pas vanaf 6 jaar met het basisonderwijs. Het basisonderwijs duurt 6 jaar en bestaat uit drie cycli,
die elk twee jaar duren. Vervolgens gaan ze gedurende 4 jaar naar het voortgezet onderwijs, waarbij alle
leerlingen hetzelfde niveau volgen. Wanneer een Spaanse leerling het diploma voor het verplicht
voortgezet onderwijs heeft behaald, kan hij of zij afhankelijk van het niveau naar het hoger onderwijs of
het middelbaar beroepsonderwijs (Formación Profesional). De leerplicht in Spanje geldt tot 16 jaar. Om
11
aan de universiteit te kunnen studeren, dien je in Spanje eerst het tweejarige Baccalaureaat te behalen.
Wanneer men slaagt voor het toelatingsexamen van de universiteit, kan men een bachelor opleiding gaan
volgen. Deze opleiding duurt (minimaal) 4 jaar. Daarna is het mogelijk om een masteropleiding te volgen
en door te studeren om een PhD te behalen. In Figuur 1 wordt de structuur van het Spaanse
onderwijssysteem weergegeven.
Figuur 1. Structuur onderwijssysteem Spanje
Duur
Niveau
PhD (Doctor)
1-2 jaar
Masteropleiding (Título de Máster Universitario)
4 jaar
Bacheloropleiding (Título de Graduación)
Toelatingsexamen tot het universitair hoger
onderwijs (Prueba de Acceso a la Universidad)
2 jaar
4 jaar
6 jaar
3 jaar
Baccalaureaat (Título de Bachiller)
Cyclus
Leeftijd
Verplicht Voortgezet Onderwijs (Educación
2e cyclus
14-15 jaar
Secundaria Obligatoria – ESO)
1e cyclus
12-13 jaar
Verplicht Basisonderwijs (Educación Primaria)
3e cyclus
10-11 jaar
2e cyslus
8-9 jaar
1e cyclus
6-7 jaar
2e cyclus
3-6 jaar
1e cyclus (vrijwillig)
0-3 jaar
Kleuterschool (Educación Infantil)
In 1978 zorgde de vernieuwde grondwet ervoor dat er verschillende uitvoerende onderwijswetten binnen
het wettelijke kader van het Spaanse onderwijssysteem werden hervormd. In de periode van 1990 tot
2008 hebben er een aantal belangrijke veranderingen plaatsgevonden in het onderwijs in Spanje. De
belangrijkste wet met betrekking tot het hoger onderwijs is de LOU, Ley Orgánica de Universidades, uit
2001 (voor het laatst gewijzigd in 2007). Deze wet heeft ervoor gezorgd dat het hoger onderwijs aan de
universiteiten sterk is aanpast. Het ECTS-systeem voor studiebelasting is geïntroduceerd, de opleidingen
worden afgestemd op competenties en de oorspronkelijke opleidingen zijn 1 jaar langer geworden.
12
2.3.3 Vreemde talen in het Spaanse onderwijssysteem
In het Spaanse onderwijs zijn er per regio en instelling variaties mogelijk. De Nuffic (2012) stelt: “De
belangrijkste voertaal in het Spaanse onderwijs is of het Spaans of één van de semi-officiële talen,
afhankelijk van de autonome regio of van de instelling” (p. 5). Volgens Muñoz Zayas (2013) is Spanje een
land waar men van oudsher problemen heeft ondervonden bij het leren van vreemde talen. Dit staat naar
zijn mening zowel in verband met maatschappelijke kwesties als met de structuur van het Spaanse
onderwijssysteem. In de twintigste eeuw hebben verschillende wettelijke hervormingen ervoor gezorgd
dat de rol van vreemde talen in het Spaanse onderwijssysteem is veranderd. Dit duurde tot de grote
hervorming door de LOGSE in 1990. Tot de jaren ’40 had de Franse taal het grootste aantal leerlingen in
het onderwijs. Hierna is het aantal leerlingen van het Engels sterk toegenomen. Het Engels kreeg de
belangrijkste positie als vreemde taal in het Spaanse onderwijssysteem. Het aantal leerlingen van het
Engels is in Spanje sterk toegenomen. Vanaf de jaren ’70 werd het Engels verplicht voor alle leerlingen in
het basisonderwijs. Dit is binnen alle onderwijsniveaus zo gebleven (Morales Gálvez et al., 2000).
In het huidige onderwijssysteem maken Spaanse kinderen op de kleuterschool voor het eerst kennis met
een vreemde taal. De kinderen zijn dan tussen de 3 en 6 jaar oud. Het gaat er hierbij vooral om dat
kinderen een idee krijgen van het bestaan van andere talen en culturen. Er is geen verplicht aantal uren
vastgesteld voor het onderwijs in de vreemde taal (Muñoz Zayas, 2013). Op het basisonderwijs krijgen
kinderen les in ten minste één vreemde taal (meestal Engels of Frans) om de basiskennis te verkrijgen.
Vanaf de tweede cyclus is het verplicht om onderwijs in een vreemde taal aan te bieden, hoewel vele
staatsscholen nu ook al Engels bieden voor kinderen van 6 jaar. Gemiddeld wordt er per leergang een
minimum van drie uur per week besteed aan het lesgeven in de eerste vreemde taal en tussen de twee
en vier uur in de tweede vreemde taal. De meeste leerlingen krijgen les in het Engels als eerste vreemde
taal. Daarnaast kregen leerlingen Frans als tweede vreemde taal. Een klein aantal leerlingen heeft het
Duits als vreemde taal en vrijwel geen leerlingen leren een andere vreemde taal. De leerlingen van het
voortgezet onderwijs moeten verplicht een eerste vreemde taal volgen en kunnen kiezen voor een
optatieve tweede vreemde taal. Tijdens deze periode worden de mondelinge en schriftelijke kennis van
de taal verder ontwikkeld. De verdeling van de lesuren in een vreemde taal wordt afgestemd op de
autonome regio’s. Tijdens het Baccalaureaat wordt vervolgens verplicht een eerste vreemde taal gevolgd.
Dit is meestal het Engels. Daarnaast is het Frans doorgaans de tweede vreemde taal. Er zijn instellingen
waar nog andere vreemde talen worden aangeboden (Muñoz Zayas, 2013). In Figuur 2 wordt de structuur
van het Spaanse onderwijssysteem weergegeven zoals in Figuur 1, waaraan de rol van vreemde talen per
fase is toegevoegd.
13
Figuur 2. Rol van vreemde talen in het Spaanse onderwijssysteem
Duur
1-2 jaar
Niveau
Engels
PhD (Doctor)
Vreemde taal niet verplicht
Masteropleiding (Título de Máster
Vreemde taal niet verplicht
Universitario)
4 jaar
Bacheloropleiding (Título de Graduación)
Vreemde taal niet verplicht
Toelatingsexamen tot het universitair
hoger onderwijs (Prueba de Acceso a la
Universidad)
2 jaar
Baccalaureaat (Título de Bachiller)
Verplichte eerste vreemde taal
(meestal Engels)
Optionele tweede vreemde taal
4 jaar
Verplicht Voortgezet Onderwijs
Verplichte eerste vreemde taal
(Educación Secundaria Obligatoria – ESO) (meestal Engels)
Optionele tweede vreemde taal
6 jaar
3 jaar
Verplicht Basisonderwijs (Educación
Ten minste één vreemde taal
Primaria)
(Engels of Frans)
Kleuterschool (Educación Infantil)
Eerste vreemde taal
(meestal Engels)
In de laatste jaren heeft er in Spanje een internationalisering van het onderwijs plaatsgevonden,
voornamelijk op het gebied van de Engelse taal. Er zijn steeds meer tweetalige scholen die het leren van
het Engels stimuleren (Muñoz Zayas, 2013). Tweetaligheid duidt op het leren en het gebruik van twee
talen (Ng & Wigglesworth, 2007). Steeds meer Spaanse universiteiten bieden hele onderwijsprogramma’s
in het Engels aan. Dit wordt onder andere gedaan om buitenlandse studenten aan te trekken
(Lasagabaster, 2005). Lasagabastar deed onderzoek naar het Engels in de context van Spanje, waar zowel
een meerderheidstaal (het Castiliaans) als autochtone talen (Catalaans, Baskisch en Galicisch) worden
gesproken. Het overwicht van het Engels boven andere vreemde talen in het Baskische onderwijssysteem
blijkt onmiskenbaar. Deze situatie geldt tevens voor de rest van Spanje. De rol van andere vreemde talen
naast het Engels is minimaal in het Spaanse onderwijssysteem.
14
2.4 Taalgebruik van het Engels in Spanje
2.4.1 Frequentie van Engels taalgebruik
Uit het onderzoek van de Europese Commissie (2006) kwam naar voren dat het Engels binnen de
Europese Unie de vreemde taal is die het vaakst wordt gebruikt op een dagelijkse basis. Van alle Europese
deelnemers aan het onderzoek die aangaven het Engels als vreemde taal te spreken, gaf 31% aan de
Engelse taal bijna dagelijks te gebruiken. Een percentage van 22% van de respondenten gaf aan het
Spaans als vreemde taal bijna dagelijks te gebruiken. Uit het gelijksoortige onderzoek van de Europese
Commissie in 2012 bleek dat 44% van de Spaanse respondenten het Engels dagelijks of bijna dagelijks
gebruiken.
2.4.2 Taalgebruik tijdens studie, werk en vrije tijd
Het onderzoek van de Europese Commissie uit 2012 beschrijft, in tegenstelling tot het onderzoek dat in
2006 werd verricht, het gebruik van het Engels onder de Spaanse deelnemers in verschillende domeinen.
Op deze manier kan er worden gekeken waar de Spaanse informanten de Engelse taal het meest voor
gebruiken. De socio-demografische analyse van dit onderzoek beschrijft dat jonge Spaanse respondenten,
die langer hebben gestudeerd of ouders hebben die in een ander land zijn geboren dan het land waar ze
nu wonen, hun taalvaardigheden vaker gebruiken. Bovendien spreken zij vaak meerdere vreemde talen,
waaronder het Engels.
Een percentage van 15% gebruikt het Engels bij de studie van talen en 10% gebruikt de taal bij andere
studies. Daarnaast gaf 39% van de Spanjaarden aan het Engels te gebruiken tijdens conversaties op het
werk (zowel tijdens face-to-face communicatie als tijdens telefoongesprekken),14% gebruikt het bij het
schrijven van e-mails of brieven en 20% bij het lezen van informatie op het werk. Slechts 7% van de
Spaanse respondenten gaf aan het Engels te gebruiken bij het werken in het buitenland. Dit is het laagste
percentage van de Europese landen. Een percentage van 39% van de Spaanse respondenten maakt
gebruik van het Engels bij het kijken van televisieprogramma’s of films en het luisteren naar de radio.
Onder 40% wordt het Engels gebruikt bij het lezen van boeken, kranten of tijdschriften. Een percentage
van 30% gaf aan het Engels te gebruiken op het internet. In het geval van 32% van de respondenten
wordt er Engels gebruikt in de communicatie met familieleden. Het gebruik van de vreemde taal wanneer
men communiceert met vrienden was 55% onder de Spanjaarden. Van de Spaanse respondenten gaf 21%
aan de Engelse taal het meest op vakantie te gebruiken.
15
2.5 Taalvaardigheid Engels in Spanje
2.5.1 Engelse taalvaardigheid in Europa vergeleken
Er zijn een aantal factoren die van invloed zijn op de Engelse taalvaardigheid onder Spaanse jongeren,
zoals het onderwijs dat de jongeren hebben gevolgd. De Bot, Evers, De Quay en Van der Slik (2005)
rapporteerden de resultaten van een grootschalig onderzoek namens het Nederlandse Ministerie van
Onderwijs naar Engelse taalvaardigheid in de onderbouw in zeven Europese landen, namelijk
Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Nederland, Noorwegen, Spanje en Zweden. Er zijn vier
onderdelen gebruikt om de competenties te testen: mondelinge vaardigheid, taalkundige competenties
(grammatica), leesvaardigheid en schrijfvaardigheid. Ze observeerden duidelijke verschillen. Uit het
onderzoek bleek dat er globaal twee groepen te onderscheiden zijn: Noordwest-Europa (Nederland en
Scandinavië) en Zuid-Europa (Frankrijk en Spanje). Leerlingen uit de Noordelijke landen hebben ongeveer
dezelfde resultaten, terwijl Franse en Spaanse leerlingen lagere competenties tonen. Ze scoren
voornamelijk minder goed op de taalvaardigheidstest. Het Frans en het Spaans behoren tot dezelfde
taalfamilie. Ook de taalsituatie in deze landen lijkt overeen te komen (De Bot, 2006). De taalvaardigheid
blijkt daarmee afhankelijk te zijn van het land waar de leerlingen opgroeien. De tweedeling lijkt onder
andere verklaarbaar door het feit dat Spaanse leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs
ongeveer een kwart minder uren aan Engels onderwijs krijgen in vergelijking met bijvoorbeeld
Nederlandse leerlingen. Daarnaast leren Spaanse leerlingen de Engelse taal voornamelijk via school en
minder via andere kanalen zoals de media. Bovendien worden binnen de eerste groep landen de
televisieprogramma’s en films in een vreemde taal ondertiteld, terwijl deze in Frankrijk en Spanje worden
nagesynchroniseerd.
2.5.2 Engelse taalvaardigheid onder Spanjaarden
Gerritsen, Nickerson, Van den Brandt, Crijns, Domínguez en Van Meurs (2007) rapporteerden in hun
studie naar het begrip van Engels in reclame, dat Spanjaarden het Engels in reclameadvertenties minder
vaak begrijpen dan Nederlandse of Duitse respondenten. Volgens het Instituto Nacional de Estadística
(2011) is het Engels voor 49,7% van de Spaanse bevolking de vreemde taal die men het beste spreekt.
Onder de groep jongeren van 18 tot 24 jaar was dit 63,3%. In 2006 gaf 27% van de Spaanse respondenten
in het onderzoek van de Europese Commissie aan voldoende Engels te spreken om een goedlopende
conversatie te kunnen voeren. In 2012 beweerde slechts 22% van deze groep het Engels in die mate te
beheersen om een conversatie te kunnen voeren. Ter vergelijking, in Nederland was dit respectievelijk 87%
en 90%. Wanneer de twee onderzoeken uit 2006 en 2012 met elkaar worden vergeleken, is er dus een
belangrijk verschil op te merken. In 2012 is het percentage Spanjaarden dat een conversatie kan voeren
16
in het Engels met 5% gedaald in vergelijking met 2006. In 2006 gaf 56% van de Spaanse respondenten aan
geen enkele vreemde taal te kunnen spreken. In 2012 gaf een percentage van 54% van de Spaanse
respondenten aan geen enkele vreemde taal te kunnen spreken. Daarmee behoort Spanje, samen met
onder andere Italië en Portugal, tot een van de landen waar een groot deel van de bevolking geen enkele
vreemde taal spreekt (Onderwijsraad, 2008).
Er zijn tevens bepaalde groepen die hun vaardigheid van het Engels als zeer goed beoordelen. Uit het
onderzoek van de Europese Commissie in 2012 bleek dat dit vooral jongeren zijn, in de leeftijd van 15 tot
24 jaar (27%), vergeleken met mensen van 55+ (15%). Daarnaast zijn het vooral mensen die een volledige
studie hebben afgerond in de leeftijd van 20+ (26%), in vergelijking met degenen die op 15-jarige leeftijd
zijn gestopt met studeren (7%). Ook mensen die in grote steden leven (29%) beoordelen hun Engels beter
dan mensen die in plattelandsdorpen wonen (15%). Degenen die nog steeds studeren (31%), zelfstandig
ondernemers (25%) of managers (25%) beoordelen hun Engels eerder als zeer goed dan huisvrouwen
(15%), arbeiders (14%) en mensen die met pensioen zijn (14%). Daarnaast zijn het vaker mensen die
dagelijks internet gebruiken (24%), vergeleken met mensen die soms (12%) of nooit (11%) internet
gebruiken.
In 2006 zei slechts 14% van de Spanjaarden zijn of haar vreemde taalcompetenties te hebben verbeterd
in de afgelopen twee jaar. Daarnaast gaf 17% aan de kennis van vreemde talen proberen te gaan
verbeteren (Europese Commissie, 2006). In 2012 gaf 28% van de Spaanse respondenten aan niet
recentelijk een taal te hebben geleerd en dit ook niet van plan te zijn in de toekomst. Daarnaast gaf 9%
aan een taal te willen gaan leren in het volgende jaar (Europese Commissie, 2012). Het aantal Spaanse
respondenten dat van plan was een taal te gaan leren daalde met 8%. Dit is een opmerkelijke
verschuiving omdat men verwacht dat vreemde talen belangrijker worden in de huidige samenleving.
Daarnaast is in 2012 het aantal Spanjaarden dat aangaf geen enkele vreemde taal te spreken met 2%
gedaald. Desalniettemin is een percentage van 54% dat geen enkele vreemde taal spreekt erg hoog in
vergelijking met andere landen, zoals Luxemburg (2%) en Nederland (6%). Voorbeelden van landen waar
een groot deel van de bevolking geen enkele vreemde taal spreekt, zijn Hongarije (65%), Italië (62%), het
Verenigd Koninkrijk en Portugal (beiden 61%).
17
2.6 Attitudes ten opzichte van het Engels in een meertalige context
2.6.1 Attitudevorming
Attitudes spelen een belangrijke rol bij het leren van vreemde talen. In situaties waar verschillende talen
met elkaar in contact komen, worden attitudes ten opzichte van talen, haar sprekers en het leerproces
gevormd (Lasagabastar, 2005). Sprekers van meerdere talen kunnen verschillende attitudes hebben ten
opzichte van de talen die zij spreken (Ng, & Wiggelsworth, 2007). Volgens Manzaneda en Madrid (1997) is
attitudemeting op het gebied van vreemde talen een complex proces. Ze beschrijven attitude met de
volgende onderdelen: a) een verzameling van overtuigingen en meningen over het onderwijs en leren van
de vreemde taal; b) bepaalde emotionele reacties tijdens deze processen van onderwijs of leren van de
vreemde taal; c) zekere gevoeligheid om zich anders te gedragen in verschillende situaties. Cognitie,
gevoel en aandrang tot gedrag zijn de factoren die attitudes bepalen.
2.6.3 Attitudes ten opzichte van meertaligheid
Volgens Antes (1999) vormen taalleerders attitudes ten opzichte van het leren van een taal en ten
opzichte van de taalgemeenschap. Antes deed een onderzoek naar de motivatie van studenten met
betrekking tot het leren van vreemde talen. Verschillende studenten toonden dat ze de taallessen
belangrijk vinden en dat de kennis van vreemde talen een grote rol speelt in de eenentwintigste eeuw.
Studenten zijn in het bijzonder gericht op het leren van communicatieve vaardigheden die ze in de
toekomst kunnen gebruiken.
De Spaanse deelnemers aan het onderzoek van de Europese vinden het belangrijk dat er vroeg wordt
begonnen met het leren van een tweede taal (tussen de leeftijd van 0 tot 5 jaar). De Europese Commissie
raadt aan om te starten met het onderwijs in vreemde talen wanneer kinderen nog niet naar de
basisschool gaan. Op de basisschool kan de vreemde taal dan gemakkelijk worden geïntroduceerd
(Europese Commissie, 2012). Uribe, Gutiérrez en Madrid (2008) merken tevens op dat het van belang is
om op jonge leeftijd te beginnen met het leren van een vreemde taal. Het kan hier zowel om een tweede
als een derde taal gaan. Meerdere studies binnen de Europese omgeving leiden tot dezelfde conclusie:
het is goed om vroeg te beginnen met het leren van het Engels (Uribe, Gutiérrez en Madrid, 2008).
2.6.2 Attitudes ten opzichte van het leren van het Engels
Op nationaal niveau, noemden de Spaanse respondenten als grootste voordeel van het leren van een taal,
onder andere het Engels, de mogelijkheid om in een ander land te kunnen werken. Als de taallessen gratis
zouden zijn, zou 34% eerder een taal leren. Daarmee is dit percentage gestegen met 12% ten opzichte
18
van 2006. Dit is ook het geval wanneer ze er geld voor zouden krijgen (een stijging van 5% ten opzichte
van het eerdere onderzoek).
Uit de grootschalige onderzoeken van de Europese Commissie (2006, 2012) kwam naar voren dat
Spanjaarden het Engels als de belangrijkste taal zien om te leren naast de moedertaal. Toen er in het
onderzoek van 2006 werd gevraagd naar de taal die het nuttigst wordt gezien voor persoonlijke
ontwikkeling en carrière gaven vrijwel alle landen, behalve het Verenigd Koninkrijk en Ierland, het Engels
aan. In 2012 was het percentage (73%) dat Engels als de meest nuttige taal ziet voor persoonlijke
ontwikkeling en carrière met 9% gestegen ten opzichte van 2006 (82%). Het percentage van de
respondenten dat het Engels de belangrijkste taal vindt voor kinderen om te leren was 85% in 2006 en is
in 2012 gestegen naar 92%.
19
3. Methode/Onderzoeksopzet
3.1 Onderzoeksvraag en deelvragen
De centrale vraagstelling luidt als volgt: Welke rol speelt het Engels voor Spaanse universitair studenten
(19-30 jaar)?
Aan de hand van deze centrale vraag zijn de volgende deelvragen opgesteld:
-
Hoeveel en op welke manier gebruiken studenten aan een Spaanse universiteit de Engelse taal in
de domeinen onderwijs, werk en vrije tijd?
-
Wat is de Engelse taalvaardigheid van de Spaanse universitair studenten?
-
Wat is de houding van de Spaanse universitair studenten ten opzichte van het Engels en het leren
van de taal?
-
Wat is de samenhang tussen het taalgebruik, de taalvaardigheid en de attitude ten opzichte van
het Engels van de Spaanse universitair studenten?
Door middel van het uitvoeren van dit onderzoek wordt er getracht een beeld te vormen van de rol van
het Engels voor Spaanse universitair studenten van 19 tot 30 jaar op de gebieden onderwijs, werk en vrije
tijd. De theorie suggereert dat het over het algemeen niet goed is gesteld met de taalvaardigheid van
Spanjaarden maar dat, mede door de globalisering en de kansen op het vinden van een baan in de
Spaanse samenleving waar op dit moment de economische crisis heerst, het belang van het Engels steeds
groter wordt. Daarnaast lijkt de status van de wereldtalen Engels en Spaans een rol te spelen. Er wordt
een vergelijking gemaakt tussen de besproken theorie in de literatuurstudie en de resultaten van dit
onderzoek op de gebieden taalgebruik en taalvaardigheid van het Engels en de houding ten opzichte van
de taal. De bevindingen van de onderzoeken van de Europese Commissie uit 2006 en 2012 zullen onder
andere worden gebruikt bij de vergelijking.
3.2 Methode en instrumenten
De gegevens voor het onderzoek zijn verzameld met behulp van een vragenlijst voor de universitair
studenten. De vragenlijst bestond uit drie verschillende onderdelen: het eerste deel had betrekking op
het Engelse taalgebruik van de studenten, het tweede deel ging over de Engelse taalvaardigheid en het
laatste deel was opgezet voor het meten van de attitudes ten opzichte van de Engelse taal. De vragenlijst
is in het Spaans afgenomen. De vragenlijst zoals die aan de studenten is voorgelegd en een Nederlandse
vertaling hiervan, zijn te vinden in Bijlage 1 en 2. De eerste vijf achtergrondvragen hadden betrekking op
20
de persoonlijke gegevens van de studenten. Er werd gevraag naar de leeftijd, het geslacht, de opleiding
en het studiejaar van de studenten.
3.2.1 Meting taalgebruik
In het eerste inhoudelijke deel van de vragenlijst werden er een aantal vragen gesteld over het
taalgebruik van de respondenten. Ng en Wigglesworth (2007) geven aan dat taal verschillende rollen kan
hebben in verschillende contexten, ook wel domeinen genoemd. Ze beschrijven de domeinen familie,
vriendschap, religie, onderwijs en werk. Deze domeinen definiëren zowel de variëteit van taal als het
soort taalgebruik. Voor het huidige onderzoek is er een onderverdeling gemaakt in de domeinen
onderwijs, werk en vrije tijd (waar verschillende aspecten aan bod komen). De eerste drie vragen hadden
betrekking op het aantal vakken, het aantal Engelse vakken en het aantal Engelse boeken van de
studenten in het huidige studiejaar. De studenten konden bij deze open vragen een getal invullen. De
overige vragen zijn gebaseerd op de Language Background Scales (ook wel Functional Bilingualism Scales)
genoemd, een aantal taalinschattingsschalen ontworpen door Baker (2001). Taalgebruik werd gemeten
aan de hand van een 5-puntsschaal. Deze loopt van ‘zelden of nooit’ (1) tot ‘zeer vaak’. De laatste vraag
geeft de respondenten de mogelijkheid eventuele andere zaken aan te geven waarbij de Engelse taal van
belang is. Op deze manier zijn alle belangrijke aspecten binnen de vragenlijst betrokken.
3.2.2 Meting taalvaardigheid
In het tweede deel werd de taalvaardigheid van de informanten ondervraagd. De eerste drie vragen
hadden betrekking op de manier waarop ze Engels hebben geleerd en de duur hiervan. Vervolgens waren
er vijf vragen voor het geven van een eigen inschatting van de taalvaardigheid. Deze inschatting werd
gemeten aan de hand van de internationaal erkende niveaus (A1 - C2) van de Common European
Framework of Reference (CEFR) en de bijbehorende vaardigheidscategorieën ‘luisteren’, ‘lezen’, ‘spreken’
en ‘schrijven’.
3.2.3 Attitudemeting
De schalen van het onderdeel attitude zijn gebaseerd op de voorbeelden van verschillende schalen op het
gebied van attitudes en meertaligheid. De integratieve en instrumentele oriëntatie die Gardner (1985)
gebruikte bij zijn attitudemeting, zijn gebruikt bij het opstellen van de stellingen. Ook de
tweetaligheidsschalen van Ng en Wiggelsworth (2007) zijn als richtlijn gebruikt. De stellingen zijn
opgesteld om de volgende onderdelen te kunnen meten: een algemeen waardeoordeel over de Engelse
taal, de houding ten opzichte van meertaligheid en de manieren waarop je het kunt bereiken, de
extrinsieke motivatie (bijvoorbeeld carrièreperspectieven) en intrinsieke motivatie (bijvoorbeeld
21
persoonlijke ontwikkeling) voor het leren of beheersen van de taal), zoals beschreven door Baker (2001).
De attitudes zijn gemeten aan de hand van een 5-punts Likert schaal, (1 = zeer oneens; 5 = zeer eens). De
schalen zijn gekoppeld aan de verschillende onderdelen waardoor attitude wordt gevormd: cognitie,
emoties en aandrang tot handelen. Per onderdeel zijn er drie of vier verschillende items gebruikt, die in
willekeurige volgorde zijn geordend. Uit de betrouwbaarheidsanalyse van de schaal bleek dat de
betrouwbaarheid van de schaal met alle items voldoende was (α = .67). Na het weglaten van het item
“Het leren van de Engelse taal vormt voor mij een uitdaging” werd de betrouwbaarheid van de schaal
goed (α = .73). Er is gekozen voor het weglaten van dit item omdat het woord “uitdaging”, zowel in het
Nederlands als in het Spaans, op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. Uit de data-analyse
bleek dat de antwoorden op deze vraag sterk uiteen liepen. De betrouwbaarheid van de onderdelen
waaruit de schaal bestaat (cognitie, emoties en aandrang tot handelen) waren allen niet voldoende.
3.3 Deelnemers aan het onderzoek
Het onderzoek heeft plaatsgevonden op een Spaanse universiteit, de Universidad Católica San Antonio de
Murcia. Murcia is een stad in Zuidoost Spanje. De stad heeft 438.246 inwoners en is daarmee de zevende
stad van Spanje qua inwoneraantallen (Instituto Nacional de Estadística 2013a). Het is een stad met veel
universitaire studenten. In de stad Murcia wonen 181.808 jongeren in de leeftijdscategorie 19 tot 30 jaar,
meer dan 40% van het totale aantal inwoners van de stad (Instituto Nacional de Estadística, 2013a).
Murcia is de hoofdstad van de gelijknamige regio. De regio heeft 1.472.049 inwoners, waarvan ongeveer
30% in de hoofdstad Murcia woont. De regio heeft 1.242.343 inwoners van Spaanse nationaliteit. Het
overige deel is afkomstig uit andere delen van de wereld. De meeste buitenlandse inwoners zijn
afkomstig uit Afrika (80.817), Zuid-Amerika (62.512), de Europese Unie (57.072) en de rest van Europa
(9.468). In 2013 ontving de regio Murcia 620.920 toeristen. Dit aantal is in de afgelopen jaren sterk
gestegen. In 2001 ontving de regio 398.012 toeristen. Dit is een stijging van 56%. Ten opzichte van het
jaar 2012 is het aantal met 6,6% gestegen. Toeristen in de stad Murcia zijn afkomstig uit verschillende
landen: Verenigd Koninkrijk (16,7%), Frankrijk (11,8%), Italië (8,6%), Duitsland (6,6%), Scandinavië (4,8%)
en Nederland (3,6%) (Instituto Nacional de Estadística, 2013b).
Grafiek 1 geeft de verdeling van de leeftijd en het geslacht van de respondenten weer. Er hebben 45
mannelijke en 40 vrouwelijke studenten deelgenomen aan dit onderzoek. De leeftijd van de studenten
varieerde van 19 jaar tot 30 jaar. De gemiddelde leeftijd bedroeg 22.8 jaar met een standaarddeviatie van
2.4. Zoals in de grafiek zichtbaar is, lag het zwaartepunt van de leeftijd rond 21 jaar. Enkele respondenten
waren ouder dan 24 jaar.
22
Grafiek 1. Verdeling studenten naar leeftijd en geslacht (n=85).
12
10
8
6
Geslacht man
4
Geslacht vrouw
2
0
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Leeftijd
In Grafiek 2 wordt het percentage studenten per universitaire opleiding getoond. De vragenlijsten zijn
afgenomen onder 85 universitaire studenten met het Spaans als moedertaal. Onder de deelnemers
bevonden zich studenten uit het tweede, derde en vierde jaar van de opleidingen Toerisme, Journalistiek,
Reclame en Public Relations, Audiovisuele Communicatie en Administratie en Bedrijfsmanagement. De
benamingen van de opleidingen die in de tabel worden weergegeven, zijn vertaald vanuit het Spaans. Er
is gekozen voor studenten van samenhangende opleidingen binnen de faculteit Sociale Wetenschappen
en Communicatie en de faculteit Juridische- en Bedrijfswetenschappen.
Grafiek 2. Verdeling studenten naar universitaire opleiding (n=85).
Toerisme
29%
34%
Journalistiek
Reclame & Public
Relations
Audivisuele
Communicatie
13%
12%
Administratie en
Bedrijfsmanagement
12%
23
3.4 Procedure
Voor de dataverzameling zijn er enquêtes afgenomen aan de Universidad Católica San Antonio de Murcia.
Op 31 maart is de vragenlijst in het Spaans gecontroleerd op taalfouten en herzien. Op donderdag 3 en
vrijdag 4 april is er een bezoek gebracht aan de universiteit in Murcia. Deze dagen zijn er tijdens
verschillende colleges enquêtes afgenomen met toestemming van de docenten. Op deze manier was de
doelgroep gelijk bereikt. Er is gekozen om de vragenlijsten op papier af te nemen om afhaken tijdens het
invullen van de vragenlijst te voorkomen. Ook was het op deze persoonlijke manier mogelijk enige invloed
uit te kunnen oefenen op de sekseverdeling. De interne validiteit van het onderzoek is hiermee
gewaarborgd. Er vond een gelijke procedure plaats voor alle deelnemers. Het afnemen van de
vragenlijsten duurde ongeveer vijftien tot twintig minuten. De informanten hebben de vragenlijst
individueel ingevuld. De informanten hadden de mogelijkheid om vragen te stellen tijdens het invullen
van de enquête, maar er is geen informatie vrijgegeven over de achterliggende gedachte van het
onderzoek. Omdat de deelnemers de vragenlijst op papier kregen, konden zij terugkeren naar vorige
vragen maar er is getracht dit te voorkomen. De ondervraagden hebben vrijwillig deelgenomen aan het
onderzoek. Na deelname hebben zij een Nederlandse traktatie gekregen.
3.5 Verwerking van de gegevens
De verzamelde gegevens zijn handmatig ingevoerd in het programma SPSS Statistics. Vervolgens zijn er
een aantal toetsen gedraaid om de resultaten van het onderzoek te berekenen. Voor de onderdelen
taalgebruik en taalvaardigheid is de optie ‘Frequencies’ (‘Descriptive Statistics’) gebruikt om de aantallen
en percentages van het aantal studenten aan te geven dat een bepaald antwoord gaf. Frequenties met
betrekking tot de verschillende onderdelen zijn in tabellen weergegeven.
Er is een betrouwbaarheidsanalyse uitgevoerd om de betrouwbaarheid van de attitudeschaal na te gaan.
Omdat de Cronbach’s alpha na het uitsluiten van een van de stellingen als voldoende betrouwbaar is
gebleken (α = .73), is de schaal gebruikt om de gemiddelde attitude ten opzichte van het Engels te
bereken (zoals beschreven in ‘Methode en intstrumenten’). Voor attitude is de optie ‘Descriptives’
(‘Descriptive Statistics’) gebruikt om de gemiddelden en standaarddeviaties van de attitude per vraag te
berekenen. De gemiddelden en standaarddeviaties zijn in een tabel weergegeven. Om na te gaan of er
significante verschillen waren in attitude tussen mannen en vrouwen is er een t-toets uitgevoerd voor
‘geslacht’. Ook is er een t-toets gedraaid voor ‘leeftijd’ om na te gaan of er verschillen zijn tussen jonge
24
studenten en oudere studenten. De variabele ‘leeftijd’ is daartoe gehercodeerd in twee groepen: jonge
studenten (19 tot en met 24 jaar) en oudere studenten (25 tot en met 30 jaar).
De samenhang tussen de afhankelijke variabelen (taalgebruik, taalvaardigheid en attitude) en de
achtergrondkenmerken is gemeten met behulp van Pearson’s r voor de achtergrondkenmerken ‘leeftijd’
en ‘studiejaar’ en Spearman’s rho voor de achtergrondkenmerken ‘geslacht’ en ‘opleiding’. De rangorde
van de achtergrondvariabele ‘opleiding’ is gebaseerd op de verwachting dat de studenten van de
opleiding Toerisme taalvaardiger zijn dan de studenten van de opleiding Administratie en
Bedrijfsmanagement: 1 = Administratie en Bedrijfsmanagement, 2 = Audiovisuele Communicatie, 3
Reclame & Public Relations, 4 = Journalistiek, 5 = Toerisme. Daarnaast is de samenhang tussen de
onderdelen taalgebruik, taalvaardigheid en attitude onderling getoetst. De correlatie is gemeten met
Spearman’s rho. Voor de berekening van de correlatie tussen de afhankelijke variabelen zijn de vragen die
taalgebruik bepalen samengenomen. De vragen die op kwantitatief niveau werden gemeten, hoeveel
vakken en hoeveel boeken in het Engels, zijn omgezet in ordinale variabelen. Als totaalvariabele van
taalvaardigheid is de categorie algemene taalvaardigheid gebruikt. Voor de totaalvariabele van attitude
zijn de 12 stellingen van dit onderdeel samengenomen. Bij de rapportage van de samenhang zijn
significantieniveaus van 5 procent en 1 procent aangehouden.
25
4. Resultaten
In dit hoofdstuk worden de resultaten weergegeven van de toetsen die zijn uitgevoerd om de
onderzoeksvragen te beantwoorden. De resultaten zijn beschreven aan de hand van drie variabelen:
taalgebruik, taalvaardigheid en attitude. Binnen het onderdeel taalgebruik worden de resultaten van de
domeinen onderwijs, werk en vrije tijd besproken. De resultaten met betrekking tot het onderdeel
taalvaardigheid zijn gerapporteerd volgens de categorieën algemene taalvaardigheid, begrijpen,
leesvaardigheid, schrijfvaardigheid, en spreekvaardigheid. Vervolgens komt het onderdeel attitude aan
bod. Ten slotte zijn de resultaten van de correlatieanalyses gerapporteerd. De samenhang is berekend
tussen de afhankelijke variabelen en de achtergrondkenmerken en de afhankelijke variabelen onderling.
4.1 Taalgebruik
4.1.1 Onderwijs
In dit onderdeel hebben de studenten antwoord gegeven op de vraag hoeveel vakken zij het huidige
collegejaar volgen en het aantal vakken dat daarvan in het Engels wordt gegeven. De meeste studenten
gaven aan dit studiejaar 11 of 12 vakken te volgen. Slechts 6 personen gaven aan dat ze een vak volgen
dat in het Engels wordt gegeven. Dit zijn vierdejaarsstudenten van de opleiding Administratie en
Bedrijfsmanagement (ADE). Zij volgen in het vierde jaar een vak genaamd ‘Business English’. Het grootste
deel van de respondenten gaf aan dat ze voor geen van de vakken die ze dit studiejaar volgen een Engels
boek gebruikt (89%). Een aantal van 4 respondenten gaf aan dat ze bij een vak Engelse boeken gebruikt.
Slechts enkele studenten gaven aan dat ze bij meerdere vakken Engelse boeken gebruiken. In Tabel 1
worden voor de categorieën ‘informatie zoeken’ en ‘schrijven’ binnen het domein onderwijs het aantal
studenten en het percentage van het totaal getoond dat een bepaalde frequentie aangaf.
Tabel 1. Overzicht van de frequenties waarmee Spaanse universitair studenten voor hun studie informatie
zoeken in het Engels en Engels schrijven (n = 85)
Frequentie
Informatie zoeken
Schrijven
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
21 (25%)
46 (54%)
12 (14%)
5 (6%)
1 (1%)
59 (69%)
19 (22%)
6 (7%)
1 (1%)
-
26
Op de vraag ‘Hoe vaak zoek je informatie in het Engels voor je studie?’ gaf het merendeel van de
deelnemers (54%) aan dat ze ‘soms’ informatie in het Engels zoeken en een deel (25%) gaf aan dat ze
‘nooit of zelden’ informatie in het Engels zoeken. Op de vraag ‘Hoe vaak schrijf je werkstukken of papers
in het Engels?’ gaven de meeste studenten (69%) aan dat zij ‘nooit of zelden’ in het Engels schrijven voor
hun opleiding. Een percentage van 22% zei dit ‘soms’ te doen. Slechts een enkele respondent gaf aan dit
‘vaak’ te doen en geen van de deelnemers gaf aan dit ‘zeer vaak’ te doen.
Bij de open vraag of er nog andere zaken binnen de studie zijn waarbij de Engelse taal van belang is,
werden er uiteenlopende antwoorden gegeven. Een aantal informanten gaf aan dat het Engels van
belang is voor het voeren van conversaties of het geven van presentaties. Ook is het volgens sommigen
van belang voor de kennis van vakspecifieke termen binnen de opleiding. Sommige informanten leken de
vraag anders geïnterpreteerd te hebben. Ze gaven aan dat ze het Engels heel belangrijk vinden op alle
vlakken: belangrijk voor de toekomst, voor het vinden van een baan, om naar het buitenland te gaan,
enzovoort. Ook gaven verschillende studenten aan dat het Engels erg belangrijk is voor de opleiding die
ze volgen. Bovendien gaven een aantal studenten aan dat er meer vakken in het Engels zouden moeten
worden gegeven in de opleiding.
Er waren geen verschillen in geslacht of leeftijd met betrekking tot het taalgebruik binnen het domein
onderwijs. Studenten van de opleiding Journalistiek (n = 11) en Audiovisuele Communicatie (n = 10) gaven
allen aan nooit werkstukken of papers in het Engels te schrijven voor hun studie. Onder de studenten van
de opleiding Toerisme (n = 25) gaf een percentage van 68% aan ‘nooit of zelden’ werkstukken of papers in
het Engels te schrijven voor hun studie. Onder de respondenten van de opleiding Administratie en
Bedrijfsmanagement (n = 29) was dit 55%.
4.1.2 Werk
In dit deel van het onderzoek werd de informanten gevraagd naar een eventuele (bij)baan of stage. Aan
de hand van verschillende vragen werd onderzocht welke rol de Engelse taal speelt binnen dit domein.
Van het totaal van 85 respondenten bleek slechts 27% een (bij)baan of stage te hebben en 73% had geen
(bij)baan of stage. Het betreft voornamelijk bijbanen in de horeca, in het toerisme of studiegerelateerde
stages op het gebied van advocatuur, reclame en radio. Tabel 2 presenteert voor de categorieën
‘begrijpen/spreken’, ‘schrijven’ en ‘lezen’ binnen het domein werk het aantal deelnemers en het
percentage van het totaal weergegeven dat een bepaalde frequentie aangaf.
27
Tabel 2. Overzicht van frequenties waarmee Spaanse universitair studenten voor hun (bij)baan of stage
Engels spreken, schrijven en lezen (n = 23)
Frequentie
Begrijpen/Spreken
Schrijven
Lezen
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
2 (14%)
6 (43%)
2 (14%)
2 (14%)
2 (14%)
6 (43%)
4 (29%)
2 (14%)
2 (14%)
4 (29%)
5 (36%)
2 (14%)
3 (21%)
Van de 23 informanten met een baan, gaven er 14 aan de Engelse taal te gebruiken op het werk. Hiervan
gaven 6 personen aan ‘soms’ gesprekken te voeren in het Engels (bijvoorbeeld face-to-face, telefonisch of
via Skype). Tevens gaven 6 informanten aan ‘nooit of zelden’ Engels te schrijven op het werk. Op de vraag
‘Hoe vaak lees je op het werk informatie in het Engels?’ gaven 5 studenten aan dat ze dit ‘soms’ doen, 4
dat ze dit ‘nooit of zelden’ doen en 2 dat ze dit ‘regelmatig’ doen.
Er is een patroon zichtbaar in de frequenties die de respondenten aangaven. De respondenten die een
lage frequentie aangaven op een van de aspecten, deden dit over het algemeen bij alle aspecten. Zo
hadden de respondenten met een hoge frequentie op een van de aspecten ook hoge frequenties bij de
andere aspecten. Er was geen significante samenhang tussen leeftijd, geslacht of opleiding en het hebben
van een (bij)baan of stage.
4.1.3 Vrije tijd
Vervolgens werden er verscheidene vragen gesteld met betrekking tot het taalgebruik van de studenten
binnen hun vrije tijd. In Tabel 3 worden voor de categorieën ‘luisteren’, ‘kijken’, ‘lezen (gedrukt), ‘lezen
(online)’, ‘schrijven’ en ‘spreken’ binnen het domein vrije tijd het aantal informanten en het percentage
van het totaal weergegeven dat een bepaalde frequentie aangaf.
Tabel 3. Overzicht van frequenties waarmee Spaanse universitair studenten in hun vrije tijd Engels
luisteren, kijken, lezen (gedrukt en online), schrijven en spreken (n = 85)
Frequentie
Luisteren
Kijken
Lezen
Lezen
Schrijven
Spreken
(gedrukt)
(online)
Nooit/zelden 6 (7%)
21 (25%)
33 (39%)
20 (24%)
32 (38%)
30 (36%)
Soms
19 (22%)
26 (31%)
35 (42%)
32 (38%)
28 (33%)
38 (45%)
Regelmatig
15 (17%)
14 (17%)
8 (10%)
13 (16%)
15 (18%)
8 (10%)
Vaak
22 (26%)
11 (13%)
5 (6%)
10 (12%)
4 (5%)
4 (5%)
Zeer vaak
22 (26%)
12 (14%)
3 (4%)
9 (11%)
5 (5%)
4 (5%)
28
Ten eerste werd de vraag gesteld hoe vaak de deelnemers naar het Engels luisteren in hun vrije tijd,
bijvoorbeeld bij het luisteren naar de radio of naar muziek. De meeste studenten gaven aan ‘vaak’ (26%)
of ‘zeer vaak’ (26%) naar het Engels te luisteren in hun vrije tijd. Het aantal vrouwelijke deelnemers dat
aangaf ‘vaak’ (31%) of ‘zeer vaak’ (31%) naar het Engels te luisteren was groter dan het aantal mannelijke
respondenten dat aangaf dit ‘vaak’ (22%) of ‘zeer vaak’ (22%) te doen. Meer mannen (11%) gaven aan
‘nooit of zelden’ naar het Engels te luisteren dan vrouwen (3%).
Daarnaast werd gevraagd hoe vaak de studenten naar Engelstalige televisieprogramma’s, films of video’s
kijken. Het grootste deel van de respondenten gaf aan ‘soms’ (31%) of ‘nooit of zelden’ (25%) naar
televisieprogramma's, films of video’s (zonder nasynchronisatie) in het Engels te kijken. De frequentie
vrouwen dat aangaf ‘zeer vaak’ televisieprogramma’s, films of video’s in het Engels te kijken (zonder
nasynchronisatie) was hoger dan het aantal mannen dat aangaf dit te doen. Een percentage van 18% van
de vrouwelijke respondenten benoemde ‘vaak’ naar televisieprogramma’s, films of video’s in het Engels
te kijken, terwijl 11% van de mannen dit benoemde te doen.
Ook werden er twee vragen gesteld met betrekking tot het lezen van het Engels in de vrije tijd, zowel
binnen de gedrukte media (bijvoorbeeld boeken, kranten en tijdschriften) en de digitale media
(bijvoorbeeld internet en social media). Een groot deel van de respondenten (39%) gaf aan ‘nooit of
zelden’ Engels te lezen via de gedrukte media. Een ander groot deel (42%) gaf aan dit ‘soms’ te doen. Ook
wat betreft de digitale media gaf het merendeel aan ‘nooit of zelden’ (23%) of ‘soms’ (32%) Engels te
lezen in de vrije tijd. Op de vraag of de studenten Engels schrijven in hun vrije tijd (bijvoorbeeld op een
blog of chatforum) gaf het merendeel van de studenten (38%) aan dit ‘nooit of zelden’ te doen. Een ander
groot deel (33%) gaf aan dit ‘soms’ te doen. Opvallend weinig informanten gaven echter aan ‘vaak’ of
‘zeer vaak’ Engels te schrijven in hun vrije tijd.
Ten slotte werd de vraag gesteld hoe vaak de deelnemers Engels spreken in hun vrije tijd. Een percentage
van 36% gaf aan ‘nooit of zelden’ gesprekken in het Engels te voeren en 45% gaf aan dit ‘soms’ te doen.
Met betrekking tot de vraag in welke situaties zij het Engels spreken, konden meerdere antwoorden
worden gekozen. De meeste studenten spreken het Engels ‘op reis’ (59%), ‘met vrienden en kennissen’
(44%) en ‘op internet’ (35%). Slechts 9% van de respondenten gaf aan Engels te spreken ‘met
familieleden’. Wanneer de studenten als antwoord ‘anders’ in hadden gevuld, was dit voornamelijk in de
communicatie met buitenlandse studenten of binnen de omgeving van een taalschool. Een groot deel van
de studenten gaf aan dat het Engels een belangrijk middel is om te kunnen communiceren met mensen
van een andere nationaliteit. Een aantal deelnemers ziet het Engels als een manier om zich te verrijken.
29
4.2 Taalvaardigheid
In het onderdeel taalvaardigheid werden de respondenten gevraagd naar het aantal jaren en uren per
week dat zij Engels hebben geleerd. De meeste respondenten zijn begonnen met het leren van het Engels
op de leeftijd van 5 jaar (14%) of 6 jaar (34%). De gemiddelde leeftijd waarop de Spaanse studenten zijn
begonnen met leren van het Engels is 6,65 jaar (SD = 2.38). Dit komt overeen met de leeftijd waarop
Spaanse kinderen naar de basisschool gaan. Dit blijkt ook uit de antwoorden op de vraag naar het aantal
jaar dat de studenten Engels hebben gekregen tijdens de kleuterschool. In Tabel 4 worden het aantal
respondenten en het percentage van het totaal getoond dat aangaf Engels gehad te hebben in een
bepaald onderwijsniveau. Ook worden in deze tabel de gemiddelden en standaarddeviaties van het aantal
jaren en uren per week weergegeven.
Tabel 4. Overzicht van het aantal Spaanse universitair studenten dat Engelse les heeft gehad per
onderwijsniveau en de gemiddelden van het gevolgde aantal jaren en uren per week
(standaarddeviaties staan tussen haakjes)
Onderwijsniveau
Aantal
Jaren
Uren
Pre Basisschool (n = 83)
Basisonderwijs (n = 81)
Middelbaar Onderwijs (n = 81)
Universitair Onderwijs (n = 79)
20 (24%)
78 (96%)
80 (99%)
37 (47%)
0.60 (1.19)
5.10 (1.48)
5.40 (1.35)
1.00 (1.23)
0.97 (3.17)
3.83 (3.40)
4.27 (2.41)
1.26 (1.75)
Een percentage van 76% van de respondenten gaf aan geen Engels te hebben gehad binnen het
onderwijs voorafgaand aan het basisonderwijs. Het merendeel van de studenten heeft Engelse les gehad
tijdens het basisonderwijs (96%) en het middelbaar onderwijs (99%). Tijdens het basisonderwijs hadden
de respondenten gemiddeld 5.10 jaar Engels (SD = 1.48) met gemiddeld 3.83 uren per week (SD = 3.40).
Het basisonderwijs duurt in Spanje over het algemeen 6 jaar. Dit betekent dat veel van de studenten
tijdens het grootste deel van het basisonderwijs Engelse les hadden. Tijdens het middelbaar onderwijs
hadden de informanten gemiddeld 5.40 jaar Engels (SD = 1.35) met gemiddeld 4.27 uren per week (SD =
2.41). Ook het middelbaar onderwijs duurt voor studenten die naar de universiteit gaan in Spanje
gemiddeld 6 jaar. Het overgrote deel van het middelbaar onderwijs hadden de studenten Engelse les. Het
gemiddelde aantal uren is meer dan 4 uur per week. Voor de studenten was het aandeel van de Engelse
les het grootst tijdens het middelbaar onderwijs. Een percentage van 47% gaf aan tijdens het universitair
onderwijs Engelse les te hebben gehad.
30
In Tabel 5 worden het aantal personen en het percentage van het totaal gepresenteerd dat aangaf
Engelse (privé) taallessen bij een taalinstituut of leraar of zomercursussen gevolgd te hebben. Tevens
worden in deze tabel de gemiddelden en standaarddeviaties van het aantal jaren (gevolgde Engelse
taallessen) en weken (gevolgde zomercursussen) getoond.
Tabel 5. Overzicht van het aantal Spaanse universitair studenten dat Engelse (privé) taallessen of
zomercursussen hebben gevolgd en de gemiddelden van het gevolgde aantal jaren of weken en
uren (standaarddeviaties staan tussen haakjes)
Soort
Aantal
Jaren/weken
Uren
(Privé) taallessen (n = 85)
Zomercursussen (n = 81)
53 (62%)
22 (26%)
3.35 (3.05)
6.23 (3.84)
3.05 (1.16)
5.83 (4.72)
Meer dan de helft van de respondenten (62%) gaf aan (privé) taallessen bij een taalinstituut of leraar te
hebben gevolgd. De duur hiervan varieerde sterk onder hen. Gemiddeld volgen zij de lessen gedurende
3.35 jaar (SD = 3.05). De standaarddeviatie was hoog. Een minder groot aantal studenten (26%) gaf aan
een zomercursus te hebben gevolgd. Het gemiddelde van degenen die een zomercursus volgen is
gedurende 6.23 weken (SD = 3.84). Wederom was de standaarddeviatie hoog aangezien de respondenten
uiteenlopende antwoorden gaven. Er was een aantal respondenten dat aangaf op een andere manier
Engels te hebben geleerd. Zij zeiden bijvoorbeeld een Engelse taalcursus op het werk of een online cursus
te hebben gevolgd. Ook was er een deel van de studenten waarvan bleek dat zij voor een langere periode
in een Engelstalig land waren geweest (voor studie, werk of reizen).
Vervolgens werd de respondent aan de hand van verschillende taalvaardigheidscategorieën gevraagd om
aan te geven op welk niveau zij het Engels beheersen. Tabel 6 presenteert het aantal studenten en het
percentage van het totaal dat een bepaald vaardigheidsniveau heeft met betrekking tot de algemene
taalvaardigheid, begrijpen, leesvaardigheid, spreekvaardigheid en schrijfvaardigheid.
Tabel 6. Overzicht van het aantal Spaanse universitair studenten dat het Engels beheerst volgens de
taalvaardigheidsniveaus van het CEFR (n = 83)
Niveau
Algemeen
Begrijpen
Lezen
Spreken
Schrijven
A1
A2
B1
B2
C1
C2
3 (4%)
26 (31%)
31 (37%)
20 (24%)
2 (2%)
1 (1%)
9 (11%)
26 (31%)
26 (31%)
17 (21%)
3 (4%)
2 (2%)
2 (2%)
17 (21%)
36 (44%)
21 (26%)
5 (6%)
1 (1%)
31
7 (9%)
25 (31%)
31 (38%)
17 (21%)
1 (1%)
1 (1%)
2 (2%)
22 (27%)
35 (43%)
20 (24%)
2 (2%)
1 (1%)
In de tabel is te zien dat de meeste studenten een A2 of een B1 niveau hebben. Het valt op dat er zeer
weinig respondenten zijn die het Engels op een C1 of een C2 niveau beheersen. Wat de leesvaardigheid
betreft, gaven de meeste studenten aan een B1 (44%) of en B2 (26%) niveau te hebben. Zowel bij de
categorie ‘leesvaardigheid’ als ‘schrijfvaardigheid’ waren er minder respondenten met een A2 niveau, in
beide gevallen namelijk een percentage van 2%.
Er is geen verschil in geslacht. Wanneer er een vergelijking wordt gemaakt tussen de verschillende
opleidingen van de studenten, valt het op dat het grootste deel van de studenten met een algemene
taalvaardigheid van het Engels op B2 niveau Toerisme studeert. Er waren namelijk 13 Toerisme studenten
(52%) die zeiden een B2 niveau te hebben (n = 24). Daarnaast is de enige student die zijn algemene
taalvaardigheid op C1 niveau inschat van de opleiding Toerisme.
Op de vraag of de studenten een bepaalde Engelse niveautoets hebben gedaan, gaven 33 van de
studenten aan een toets te hebben gedaan die het niveau van het Engels meet. De meest genoemde
toetsen zijn ‘Cambridge First Certificate in English (FCE)’, ‘Cambridge Preliminary English Test (PET)’ en
‘Trinity College’. De meeste studenten deden een toets op niveau A2, B1 of B2. Deze toetsen bestonden
over het algemeen uit de onderdelen ‘luisteren’, ‘lezen’, ‘spreken’ en ‘schrijven’, de internationaal
erkende niveaus van de CEFR. Over het algemeen gaven de studenten aan de toets op het bepaalde
niveau gehaald te hebben. Twee respondenten gaven aan de toets op B2 niveau niet gehaald te hebben.
Een respondent gaf aan de onderdelen ‘luisteren’, ‘lezen’ en ‘schrijven’ gehaald te hebben maar het
onderdeel ‘spreken’ niet.
De antwoorden op de open vraag of er nog andere zaken van invloed kunnen zijn op de taalvaardigheid
van het Engels van de studenten komen redelijk overeen. Respondenten noemden bijvoorbeeld het
gebruik van Facebook, YouTube en videospelletjes als belangrijke invloed. Een enkele student gaf aan dat
het volgen van Engelstalige seminars van invloed kan zijn. Daarnaast was er een respondent die in
Engeland is opgegroeid, wat haar Engelse taalvaardigheid ten goede is gekomen. Een groot deel van de
informanten benadrukte nogmaals het belang van het Engels. Met name het kunnen spreken van de taal
wordt als zeer belangrijk gezien.
32
4.3 Attitude
Bij het laatste onderdeel gaven de respondenten hun waardeoordeel over de Engelse taal aan de hand
van een aantal stellingen, gecategoriseerd naar de componenten van attitude: emoties, cognitie en
aandrang tot handelen. Tabel 7 presenteert de attitudes van de informanten ten opzichte van de Engelse
taal. In Bijlage 2 (‘De vragenlijst in het Nederlands’) zijn de volledige stellingen te vinden die
overeenkomen met onderstaande tabel.
Tabel 7. Aanduiding van de attitudes van de universitair studenten ten opzichte van het Engels, de
gemiddelden en standaarddeviaties per stelling (n = 85) (1 = zeer mee oneens, 5 = zeer mee eens)
Attitude
Gemiddelden
Mannen
Vrouwen
(n = 85)
(n = 45)
(n = 40)
EMOTIES
1. Belangrijke taal
4.79 (0.64)
4.80 (0.46)
4.78 (0.80)
2. Internationaal
4.41 (0.88)
4.36 (0.98)
4.47 (0.75)
3. Schoolcarrière
4.81 (0.50)
4.78 (0.60)
4.85 (0.36)
COGNITIE
4. Buitenland
4.64 (0.67)
4.58 (0.72)
4.70 (0.60)
5. Vrije tijd
4.07 (0.77)
4.04 (0.82)
4.10 (0.70)
6. Belang jonge leeftijd
4.92 (0.32)
4.96 (0.20)
4.88 (0.40)
7. Ondertiteling films en tv
3.81 (1.17)
3.80 (1.18)
3.83 (1.17)
MOTIVATIE
8. Studieresultaten
4.19 (0.97)
4.24 (0.96)
4.13 (0.99)
9. Toekomstige carrière
4.94 (0.24)
4.91 (0.29)
4.97 (0.16)
10. Sociale activiteiten
4.21 (0.82)
4.16 (0.80)
4.28 (0.85)
11. Persoonlijke ontwikkeling
4.54 (0.68)
4.62 (0.61)
4.45 (0.75)
12. Voldoening
4.22 (0.89)
4.20 (0.90)
4.25 (0.93)
In de tabel is te zien dat de scores binnen de categorie ‘emoties’ hoog zijn, de gemiddelden liggen dicht
bij 5. De standaarddeviaties geven aan dat de scores niet ver uit elkaar liggen. Veel respondenten gaven
aan dat ze het ‘zeer eens’ zijn met de stellingen over het belang van het Engels. Binnen de categorie
‘cognitie’ valt het op dat het gemiddelde (M=3.81, SD=1.17) bij stelling 7 over het invoeren van
ondertiteling bij Engelstalige films en televisieprogramma’s in plaats van nasynchronisatie, lager ligt dan
bij de andere stellingen. De attitude van de informanten was bij deze stelling meer verdeeld dan bij de
andere stellingen. Binnen de categorie ‘motivatie’ bestond er een erg hoog gemiddelde (M=4.94, SD=0.24)
voor attitude op de negende stelling over het belang van het Engels met zicht op de toekomstige carrière.
De overige scores liggen erg dicht bij elkaar.
33
Na het uitvoeren van een t-toets om na te gaan of er verschillen in attitude ontstaan tussen mannen en
vrouwen, is gebleken dat er geen significant verschil is in de totale attitude tussen deze twee groepen, t =
-.44, p = .661. De attitudes ten opzichte van de Engelse taal komen sterk overeen. Daarnaast waren er
geen duidelijke verschillen in attitude op te merken voor de variabele ‘leeftijd’. De variabele ‘leeftijd is
daartoe gehercodeerd in twee groepen: jonge studenten (19 tot en met 24 jaar) en oudere studenten (25
tot en met 30 jaar). Na het uitvoeren van een t-toets, is gebleken dat er geen significant verschil is in de
totale attitude tussen deze twee groepen, t = -.68, p = .498.
4.4 Onderlinge samenhang
Vervolgens is de samenhang tussen de verschillende onderdelen die in dit onderzoek zijn bekeken. Ten
eerste is er gekeken naar de correlaties tussen de afhankelijke variabelen (‘taalgebruik’, ‘taalvaardigheid’
en ‘attitude’) en de achtergrondkenmerken (‘geslacht’, ‘leeftijd’, ‘opleiding’ en ‘studiejaar’). Daarnaast
zijn de correlaties tussen de afhankelijke variabelen onderling nagegaan. De resultaten worden hieronder
beschreven.
4.4.1 Correlaties tussen de afhankelijke variabelen en achtergrondkenmerken
Allereerst is er een correlatieanalyse uitgevoerd voor de verschillen afhankelijke variabelen (‘taalgebruik’,
‘taalvaardigheid’ en ‘attitude’) met de achtergrondkenmerken (‘geslacht’, ‘leeftijd’, ‘opleiding’ en
‘studiejaar’). De resultaten van de correlatieanalyse staan in Tabel 8.
Tabel 8. Correlatie van taalgebruik, taalvaardigheid en attitude met de achtergrondkenmerken geslacht,
leeftijd en opleiding (n = 85)
Achtergrondkenmerken
Taalgebruik
Taalvaardigheid
Attitude
Correlatie
Correlatie
Correlatie
Geslacht
.002
.072
.019
Leeftijd
-.128
-.004
-.016
Opleiding
-.046
.302**
.
-.132
Studiejaar
-.035
.221*
-.010
* Statistically significant, p < .05.
** Statistically significant, p < .01.
Uit de tabel blijkt dat de getoetste achtergrondkenmerken nauwelijks correleren met het taalgebruik, de
taalvaardigheid en de attitude. Over het algemeen zijn de significantie indicators erg hoog. Enkel de
correlatie van taalvaardigheid met de opleiding (rS = .302, p < .01) en het studiejaar (r = .221, p < .05)
34
bleken significant. De achtergrondvariabele ‘opleiding’ is gebaseerd op een rangorde 1 = Administratie en
Bedrijfsmanagement, 2 = Audiovisuele Communicatie, 3 Reclame & Public Relations, 4 = Journalistiek, 5 =
Toerisme. Meer taalvaardige studenten volgen een Toerisme opleiding (5). Dit betekent hoe hoger het
studiejaar van de studenten, des te hoger de taalvaardigheid.
4.4.2 Correlaties tussen de afhankelijke variabelen onderling
De samenhang tussen de afhankelijke variabelen onderling is per twee variabelen gemeten. Ten eerste is
er een correlatieanalyse gedaan voor de afhankelijke variabelen ‘taalgebruik’ en ‘taalvaardigheid’. Hieruit
bleek dat er een significante rangcorrelatie is, rS = .714, p < .01, tussen het taalgebruik en de
taalvaardigheid van het Engels. Er is sprake van een sterk positief verband: Spaanse universitair studenten
die het Engels vaak gebruiken, hebben een betere taalvaardigheid van het Engels.
Vervolgens is er gekeken of er een samenhang is tussen ‘taalgebruik’ en ‘attitude’. Uit de
correlatieanalyse bleek dat er geen significante rangcorrelatie is, rS = .323, p = .261, tussen het taalgebruik
en de attitude ten opzichte van het Engels.
Ten slotte is de correlatie tussen ‘taalvaardigheid’ en ‘attitude’ gemeten. Uit de correlatieanalyse bleek
dat er geen significante rangcorrelatie was, rS = .212, p = .054, tussen de taalvaardigheid en de attitude
ten opzichte van de Engelse taal. Er is wel een correlatie tussen de taalvaardigheid en attitude. Een trend
is wanneer men het Engels op een hoger niveau beheerst, de attitude ten opzichte van het Engels ook
hoger is. In Figuur 3 wordt de sterkte van de onderlinge verbanden tussen de afhankelijke variabelen
weergegeven. Hoe donkerder de kleur, des te sterker de samenhang.
Figuur 3. Correlatie tussen de afhankelijke variabelen
Taalgebruik
Taalvaardigheid
.21
35
Attitude
5. Conclusies en discussie
In dit hoofdstuk wordt getracht een antwoord te geven op de deelvragen die samen de centrale
vraagstelling van deze scriptie vormen: Welke rol speelt het Engels voor Spaanse universitair studenten
(19-30 jaar) in de domeinen onderwijs, werk en vrije tijd? In de eerste drie paragrafen worden de
onderzoeksresultaten geïnterpreteerd. Hierbij wordt er een verband gelegd met de literatuur die in het
theoretisch kader aan bod is gekomen. Vervolgens worden de beperkingen van het onderzoek en
aanbevelingen voor mogelijk vervolgonderzoek beschreven.
5.1 Hoeveel en op welke manier gebruiken studenten aan een Spaanse universiteit de Engelse taal in de
domeinen onderwijs, werk en vrije tijd?
De Europese Commissie (2012) stelde dat jonge studerende Spanjaarden hun Engelse taalvaardigheden
vaker gebruiken dan andere demografische groepen. Desondanks is uit de resultaten van dit onderzoek
onder Spaanse universitair studenten naar voren gekomen dat hun gebruik van het Engels erg beperkt is
in de verschillende onderzoeksdomeinen: ‘onderwijs’, ‘werk’ en ‘vrije tijd’. Over het algemeen blijken de
Spaanse universitair studenten weinig in contact te komen met de Engelse taal.
Vrijwel geen van de studenten volgt vakken in het Engels. Er hebben studenten van verschillende
opleidingen en verschillende studiejaren deelgenomen aan het onderzoek. De studenten van de opleiding
Reclame en Public Relations volgen het vak Business English. Opvallend genoeg wordt dit vak pas in het
laatste studiejaar van de opleiding gegeven. In eerdere studiejaren is er weinig aandacht voor de Engelse
taal. Daarnaast hebben de studenten vrijwel geen boeken in het Engels. De meeste studenten zoeken
soms informatie in het Engels en schrijven zelden of nooit in deze taal voor hun opleiding. Ook de
Europese Commissie (2012) vond dat enkel een klein gedeelte van de Spaanse respondenten Engels
gebruikt voor hun studie.
Ook binnen het domein ‘werk’ wordt de Engelse taal weinig gebruikt. Van het tamelijk kleine aantal
studenten dat een baan heeft, gebruikt ongeveer de helft Engels op het werk of tijdens de stage.
Wanneer er wordt gekeken naar de onderverdeling van het gebruik van Engels in begrijpen/spreken,
schrijven en lezen blijkt het Engels voor deze zaken een beperkte rol te spelen. De Europese Commissie
(2014) vond dat het grootste deel van de Spanjaarden het Engels gebruikt tijdens conversaties op het
werk (zowel tijdens face-to-face communicatie als tijdens telefoongesprekken). In het huidige onderzoek
36
is gebleken dat de studenten erg weinig Engels spreken op het werk. Ook het schrijven en lezen op het
werk was zeer beperkt.
Ten slotte is gebleken dat het gebruik van het Engels binnen het domein ‘vrije tijd’ verschilt. Het valt op
dat de meeste studenten tamelijk vaak naar het Engels luisteren. Dit lijkt overeen te komen met de
onderzoeksresultaten van de Europese Commissie (2012) waaruit bleek dat een groot deel van de
Spanjaarden vooral naar Engelstalige televisieprogramma’s of films kijkt of naar Engelstalige radio luistert.
Uit het Europese Commissie onderzoek bleek tevens dat een groot aantal Spanjaarden Engels leest in
boeken, kranten of tijdschriften, terwijl dit in het huidige onderzoek een veel kleiner aantal is. Men lijkt
steeds meer op internet te lezen. Wanneer er wordt gekeken naar het aantal Spaanse universitair
studenten dat Engels spreekt in bepaalde situaties, bleek het aantal studenten dat aangaf Engels op reis
te gebruiken groter te zijn dan het aantal uit het onderzoek van de Europese Commissie (2012). Uit beide
onderzoeken bleek dat wanneer de Spanjaarden Engels spreken, dit vaak met vrienden en kennissen is.
Ondanks dat de Europese Commissie (2012) stelde dat het gebruik van het Engels in 2012 was gestegen
ten opzichte van 2006, blijkt uit het huidige onderzoek dat de Spaanse studenten het Engels nog steeds
beperkt gebruiken.
5.2 Wat is de Engelse taalvaardigheid van de Spaanse universitair studenten?
Volgens het Instituto Nacional de Estadística (2011) heeft de categorie Spaanse universitair studenten (19
tot 30 jaar) over het algemeen een betere beheersing van het Engels dan andere leeftijdscategorieën. Het
Instituto Nacional de Estadística stelt dat meer dan 45% van de personen in de leeftijdscategorie van 19
tot 30 jaar met kennis van het Engels de taal op een gemiddeld niveau beheerst. Ongeveer 20% gaf aan
een gevorderd niveau te hebben. Dit komt niet overeen met de gevonden resultaten in dit onderzoek.
Ongeveer de helft van de studenten gaf aan een gemiddeld niveau (B1 of B2) te hebben en slechts
ongeveer 5% van de respondenten zei het Engels op gevorderd niveau (C1 of C2) te beheersen.
De taalvaardigheid van de studenten varieert voornamelijk, volgens de normen van het CEFR, van A2 tot
B2 niveau. De studenten hebben vaker een A niveau dan een C niveau. Ook zijn er weinig verschillen in
niveaus tussen de gemeten onderdelen ‘begrijpen’, ‘lezen’, ‘spreken’ en ‘schrijven’. Deze resultaten
komen niet overeen met de theorie betreffende de effecten van globalisering en internationalisering.
Muños Zayas (2013) suggereerde dat er in de laatste jaren een internationalisering van het Spaanse
onderwijs heeft plaatsgevonden. Het Engels is momenteel de belangrijkste vreemde taal in het Spaanse
onderwijssysteem (Lasagabaster, 2005; Muños Zayas, 2013). Hierdoor zou men een stijging verwachten
37
van de Engelse taalvaardigheid onder Spanjaarden. De Europese Commissie (2012) rapporteerde echter
al dat het aantal Spanjaarden dat het Engels voldoende beheerst om een conversatie te kunnen voeren
gedaald is ten opzichte van 2006.
In het huidige onderzoek is er tevens gekeken naar de hoeveelheid Engels die tijdens het onderwijs dat de
studenten hebben genoten aan bod is gekomen. Het is gebleken dat de meeste studenten meerdere
jaren Engelse les hebben gekregen tijdens verschillende fases van het onderwijs (zowel tijdens het
basisonderwijs en het middelbaar onderwijs). Het Engels is voor hen de belangrijkste vreemde taal binnen
het onderwijs, zoals benadrukt wordt door Muños Zayas (2013). Tijdens de studie aan de universiteit is
het aandeel van de Engelse taal minder. Het is dan ook niet duidelijk of het Spaanse schoolsysteem een
beïnvloedende factor is in dit geheel. Daarnaast heeft meer dan de helft van de studenten extra Engelse
cursussen gevolgd. Het is tevens opmerkelijk dat verschillende respondenten bij de open vraag over
zaken die van belang zijn voor hun taalvaardigheid aangaven dat het Engels een groter aandeel zou
moeten hebben binnen de opleiding die ze volgen.
5.3 Wat is de houding van de Spaanse universitair studenten ten opzichte van het Engels en het leren van
de taal?
Spaanse universitair studenten hebben over het algemeen een zeer positieve houding ten opzichte van
het Engels. Het Engels wordt voornamelijk gezien als een belangrijke taal voor de toekomst. Het vergroot
de carrièreperspectieven en zorgt ervoor dat ze kunnen deelnemen aan sociale activiteiten. Ook draagt
het leren van het Engels volgens de studenten bij aan persoonlijke verrijking. De studenten zijn van
mening dat elke Spanjaard het Engels zou moeten leren tijdens zijn of haar schoolcarrière. Deze
bevindingen komen overeen met de theorie over attitude die is behandeld in het theoretisch kader. Zo
stelde de Europese Commissie (2006, 2012) dat Spanjaarden het Engels als de belangrijkste taal zien om
te leren naast de moedertaal. Ook Antes (1999) gaf aan dat studenten taallessen belangrijk vinden. De
motivatie om de Engelse taal te leren is aanwezig onder deze specifieke groep.
Overeenstemmend met de resultaten van de Europese Commissie (2012) vinden de studenten het
belangrijk dat men op jonge leeftijd begint met het leren van het Engels. Het onderzoek van Uribe,
Gutiérrez en Madrid (2008) onderstreept dit. De meningen van de Spaanse studenten blijken verdeeld
over het voorstel om Engelse films en televisieprogramma’s te ondertitelen in plaats van na te
synchroniseren. Spaanse jongeren zouden veel sneller onbewust wat op kunnen pakken van het Engels
38
(de Bot, 2006). Niet alle Spaanse studenten zien dit als een mogelijkheid om de taalvaardigheid van het
Engels te verbeteren.
5.4 Wat is de samenhang tussen het taalgebruik, de taalvaardigheid en de attitude ten opzichte van het
Engels van de Spaanse universitair studenten?
Met betrekking tot de hoofdvraag van het onderzoek kan er worden gesteld dat de rol van het Engels
varieert in het leven van Spaanse universitair studenten. Deze rol is onderzocht aan de hand van de
variabelen ‘taalgebruik’, ‘taalvaardigheid’ en ‘attitude’. Volgens Crystal (2003) is het Engels meestal de
tweede taal die wordt onderwezen in niet-Engelstalige landen. Dit is ook in Spanje het geval. Ondanks dat
de Spaanse universitair studenten op jongere leeftijd behoorlijk veel uren les hebben gekregen om de
vaardigheid in de Engelse taal te bevorderen, hebben de studenten over het algemeen geen hoge
taalvaardigheid in het Engels. Dit kan te wijten zijn aan het gegeven dat de studenten in hun dagelijkse
leven niet veel in aanraking komen met de Engelse taal.
Verschillende factoren zouden ervoor kunnen zorgen dat Spaanse universitair studenten het Engels niet
vaak gebruiken en daarom niet beheersen. De moedertaal van de studenten, het Spaans, is een taal van
internationaal belang (Instituto Cervantes, 2014; Martínez Pasamar, 2005; Crystal, 2003; Piedrafita,
Steinberg & Torreblanca, 2007). Het is voor Spanjaarden in veel gevallen minder noodzakelijk om het
Engels te gebruiken, dan bijvoorbeeld Nederlanders. In Spanje worden televisieprogramma’s en films in
een andere taal nagesynchroniseerd naar het Spaans (de Bot, 2006). Waar titels van
televisieprogramma’s in Nederland The Voice of Holland heet, heeft Spanje het gelijksoortige programma
La Voz de España. Daarnaast komt het Engels niet vaak voor in de nationale media. In Spaanse kranten en
tijdschriften is zelden Engels te lezen. Ook in reclame speelt het Engels maar een beperkte rol. Gerritsen,
Nickerson, Van den Brandt, Crijns, Domínguez en Van Meurs (2007) rapporteerden in hun studie naar het
begrip van Engels in reclameadvertenties, dat Spanjaarden het Engels in de advertenties minder vaak
begrijpen dan Nederlandse of Duitse respondenten.
In de theorie werd gesuggereerd dat het Engels door de huidige globalisering een belangrijke rol zou
hebben. Het Engels wordt gezien als de taal van de globalisering (Crystal, 2003). Ook de totstandkoming
van de Europese Unie heeft de positie van het Engels versterkt (Lasagabaster, 2005). Daarnaast zou het
Engels voor Spaanse studenten van belang kunnen zijn om de kansen op het vinden van een baan te
vergroten, vooral aangezien Spanje kampt met de economische crisis. Desondanks is de rol van het Engels
minder groot is dan verwacht. Opmerkelijk is wel dat de Spaanse universitair studenten een zeer
39
positieve houding hebben ten opzichte van het Engels en het leren van de taal. Alleen het gebruik van het
Engels in het onderwijs is niet genoeg. Het is erg belangrijk een taal regelmatig te gebruiken om
taalvaardig te kunnen zijn. In dit onderzoek is er een verband gevonden tussen het taalgebruik en de
taalvaardigheid van het Engels onder de Spaanse universitair studenten. Als de studenten het Engels vaak
gebruiken, hebben zij een betere Engelse taalvaardigheid. Ook in het onderzoek van de Europese
Commissie (2012) werd gevonden dat er een relatie bestaat tussen de ingeschatte taalvaardigheid en de
frequentie waarmee de taal wordt gebruikt. Gezien de lage taalvaardigheid, is het belangrijk dat Spaanse
universiteiten meer vakken in het Engels aanbieden. De studenten willen graag hun Engels verbeteren
maar kunnen dit niet door het beperkte aanbod.
5.5 Beperkingen en aanbevelingen voor vervolgonderzoek
Er zijn een aantal beperkingen te noemen met betrekking tot het onderzoek. Ten eerste is er slechts één
regio van Spanje betrokken bij het onderzoek. Het is niet met zekerheid te zeggen of de representativiteit
van de Spaanse studenten uit deze regio voldoende is om te kunnen gelden voor alle Spaanse studenten.
Daarnaast is er een tamelijk kleine steekproef genomen voor dit onderzoek. Indien er een grotere
steekproef was gebruikt, zouden er meer significante resultaten kunnen zijn geweest, bijvoorbeeld
binnen het onderdeel dat de samenhang tussen de verschillende onderdelen beschrijft. Bovendien
hebben er enkel studenten van bepaalde opleidingen deelgenomen. Deze vijf opleidingen hangen met
elkaar samen. Het is mogelijk dat het onderzoek andere resultaten oplevert wanneer er respondenten
van andere opleidingen worden betrokken. In deze scriptie zijn vergelijkingen gemaakt met de
onderzoeken van de Europese Commissie (2006; 2012). Deze onderzoeken zijn gebaseerd op een
grootschalig onderzoek binnen de Europese Unie. Het huidige onderzoek is specifiek gericht op Spaanse
universitair studenten. In de onderzoeken van de Europese Commissie is er niet altijd een onderscheid
gemaakt tussen de verschillende categorieën van de Spaanse bevolking. Dit maakt de vergelijking op
sommige vlakken minder valide. Wanneer men vervolgonderzoek zou willen doen, is er aantal
aanbevelingen te noemen. Een belangrijke aanbeveling voor vervolgonderzoek is het verwerven van een
groter aantal respondenten met meerdere studenten van een bepaalde opleiding. Op deze manier is het
beter te achterhalen of bepaalde resultaten te koppelen zijn aan de opleiding van de studenten.
Daarnaast is het goed om verschillende Spaanse regio’s in het onderzoek te betrekken. Op deze manier
kunnen er meer algemene conclusies worden getrokken.
40
Ook kan de gebruikte methode als een beperking worden gezien. Door middel van het survey-onderzoek
zijn er gegevens verkregen over de percentages en verhoudingen binnen de totale doelgroep. De
resultaten zijn gebaseerd op metingen. Met een kwalitatieve methode zoals interviews kunnen de ideeën,
achtergronden en motieven van de deelnemers worden achterhaald. Er kan dieper worden ingegaan op
hoe de deelnemers bepaalde zaken ervaren. De vragenlijst is gebaseerd op zelfrapportage. De studenten
hebben een eigen inschatting gegeven van hun gebruik van het Engels en de mate waarin zij de taal
beheersen. In plaats van zelfinschatting zou er door middel van een taalvaardigheidstoets onderzocht
kunnen worden wat de daadwerkelijke taalvaardigheid van de studenten is. Binnen het onderdeel waar
de attitude van de studenten werd gemeten, bleek de betrouwbaarheid van de onderdelen waaruit de
schaal bestaat (cognitie, emoties en aandrang tot handelen) niet voldoende. Hierdoor konden er enkel
over de attitudeschaal als geheel conclusies worden getrokken. Om de attitude te meten is het aan te
raden om meerdere stellingen te gebruiken. Ook kan het nuttig zijn om een vooronderzoek uit te voeren
om de betrouwbaarheid van de schalen te testen. Deze punten vergroten de externe validiteit van het
onderzoek. Tevens is het interessant om de rol van de Engelse taal onder Spaanse studenten te
vergelijken met de rol van het Engels onder studenten uit andere landen. Er kan worden verondersteld
dat de rol van het Engels anders is in verschillende landen.
41
Literatuur
Alcón Soler, E. & Safont Jordà, P. (2008). Intercultural language use and language learning. New York:
Springer.
Antes, T. A. (1999). But will I ever use this foreign language? Student perception of the applicability of
foreign language skills. Foreign Language Annals, 32(2), 219-233.
Artigal, J. M., Arizmendi, J. & Azpillaga, B. (Red.). (1996). Enseñar y aprender una lengua extrajera en el
segundo ciclo de la educación infantil. Barcelona: Asociación de Maestros Rosa Sensat.
Baker, C. (2001). Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. Cleveland, England: Multilingual
Matters.
Bot, K. de (2006). Determinants of English proficiency in adolescents in 7 European countries. Babylonia,
4, 43-46.
Bot, K. de, Evers, R., Quay, P. de, en Slik, F. van der (2005). Engelse taalvaardigheid in de onderbouw.
Nederland vergeleken met zes andere Europese landen. Levende Talen, 6(2), 3-17.
Brislin, R. W. (2001). Intercultural contact and communication. In L. L. Adler & U. P. Gielen (Red.), Crosscultural topics in psychology (pp. 213-227). Westport, CT: Praeger.
Cervantes. (2014). Het Instituto Cervantes in de wereld. Geraadpleegd op 24 februari 2014, van
http://utrecht.cervantes.es/nl/wie_zijn_wij_spaans.htm
Crystal, D. (2003). English as a global language. Cambridge, Engeland: Cambridge University.
Dörnyei, Z. & Csizér, K. (2005). The effect of intercultural contact and tourism on language attitudes and
language learning motivation. Journal of Language and Psychology, 24(4), 327-357.
Europese Commissie. (2006). Special eurobarometer 243: Europeans and their languages. Geraadpleegd
op 24 februari 2014, van http://ec.europa.eu/education/policies/lang/doc/com596_en.pdf.
Europese Commissie. (2012). Special eurobarometer 386: Europeans and their languages. Geraadpleegd
op 24 februari 2014, van http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf.
Gálvez Díaz, D. J. (2001). Enseñanza del inglés en segundo ciclo de educación infantil. Mérida: Junta de
Extremadura, Dirección General de Ordenación, Renovación y Centros.
Gardner, R. C. (1985). Social psychology and second language learning: the role of attitudes and
motivation. London, Engeland: Edward Arnold.
42
Gerritsen, M., Nickerson, C., Brandt, C. van den, Crijns, R., Domínguez, N., & Meurs, F. van (2007).
English in print advertising in Germany, Spain and the Netherlands: Frequency of
occurrence, comprehensibility and the effect on corporate image. In G. Garzone & C. Ilie
(Red.), The role of English in institutional and business settings: An intercultural perspective
(pp. 79-98). Berlijn, Duitsland: Peter Lang.
Instituto Nacional de Estadística. (2011). Geraadpleegd op 24 februari 2014, van
http://www.ine.es/prensa/np751.pdf.
Instituto Nacional de Estadística. (2013a). Geraadpleegd op 22 april 2014, van
http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm
Instituto Nacional de Estadística. (2013b). Geraadpleegd op 22 april 2014, van
http://www.ine.es/inebmenu/mnu_hosteleria.htm
Lasagabaster, D. (2005). Attitudes towards Basque, Spanish and English: An analysis of the most
influential variables. Journal of Multilingual and Multicultural Education, 26(4), 296-315.
Manzaneda, F. y D. Madrid (1997). Actitudes y motivación en la clase de inglés (1º de BUP). In E. A.
Adams, A. Bueno & G. Tejada (Red.), Francisco Manzaneda Oneto: In memoriam (pp. 153-171).
Universidad de Jaén, Spanje: Servicio de Publicaciones.
Marhuenda, F. (1997). Assesment in the Spanish educational system. Assesment in Education: Principles,
Policy and Practice, 4(3), 413-429.
Martínez Pasamar, C. (2005). Globlización, cultura audiovisual y lenguas internacionales. Comunicación y
Sociedad: Revista de la Facultad de la Comunicación Universidad de Navarra, 18 (1), 31-60.
Morales Gálvez, C., Arrimadas Gómez, I., Ramírez Nueda, E., López Gayarre, A., Ocaña Villuendas, L.
(2000). La enseñanza de lenguas extranjeras en España. Madrid, Spanje: Ministerio de Educación,
Cultura y Deporte, Subdirección General de Información y Publicaciones.
Muñoz Zayas, R. (2013). El aprendizaje de lenguas extranjeras en España. eXtoikos, 9, 63-68.
Mur, O. (1998). ¿Cómo introducir el inglés en educación infantil? Escuela Española, 4, 23-30.
Ng, B. C., & Wigglesworth, G. (2007). Bilingualism: An advanced resource book. London, Engeland:
Routledge.
Nuffic (2012). Landenmodule Spanje. Geraadpleegd op 26 maart 2014, van
https://www.nuffic.nl/bibliotheek/landenmodule-spanje.pdf
43
Pérez Cañado, M. L. (2005). English and Spanish spelling: Are they really different? The Reading Teacher,
58(6), 522-530.
Piedrafita, S., Steinberg, F. & Torreblanca, J. I. (2007). La europeización de España (1986-2006). Madrid:
Real Instituto Elcan.
Rodríguez Sánchez, M. T. & McCarthur, F. (Red.). (2001). Lenguas extranjeras en la etapa de educación
infantil. Mérida, Spanje: Junta de Extremadura, Dirección General de Ordenación, Renovación y
Centros.
Schroten, Jan (2005). Variaties en grenzen van het Spaans. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
Uribe, D., Gutiérrez, J. & Madrid, D. (2008). Las actitudes del alumnado hacia el aprendizaje del inglés
como idioma extranjero: estudio de una muestra en el sur de España. Porta Lingarum, Revista
interuniversitaria de Didáctica de las lenguas extranjeras, 10, 85-100.
Onderwijsraad. (2008). Vreemde talen in het onderwijs. Geraadpleegd op 21 maart 2014, van
http://www.onderwijsraad.nl/upload/documents/publicaties/volledig/vreemde_talen_in_het_on
derwijs.pdf
44
Bijlage 1: De vragenlijst in het Spaans
Estimado/a participante:
Para mi tesina de fin de máster en la Universidad de Tilburg (Holanda), estoy realizando una investigación
sobre el papel del inglés entre estudiantes universitarios en España. Me gustaría mucho contar con tu
participación. Tu participación es voluntaria y al rellenar el cuestionario me da permiso para que pueda
utilizar tus respuestas en mi tesina. Te garantizo el anonimato y los datos se utilizarán exclusivamente
para esta tesina. El cuestionario contiene tres partes. Las hojas están impresas a doble cara. Rellenar el
cuestionario tomará unos 15 minutos.
Muchas gracias de antemano por tu cooperación,
Wendy Leijten
Estudiante en Comunicación Intercultural, Tilburg University
Para contactarme: [email protected]
Te ruego rellenar los datos personales siguientes:
Sexo: mujer / hombre
Qué edad tienes?
......................................................................................................................................................................años
Qué estudias?
.............................................................................................................................................................................
Curso:
.............................................................................................................................................................................
Si deseas recibir los resultados de la investigación, escribe tu correo electrónico:
.............................................................................................................................................................................
45
Cuestionario
1. Uso del inglés
Estudios
1.
¿Cuántas asignaturas estás cursando?
.............................................................................................................................................................................
2.
¿Cuántas de estas asignaturas son en inglés?
.............................................................................................................................................................................
3.
¿Para cuántas asignaturas utilizas libros escritos en inglés?
.............................................................................................................................................................................
4.
¿Con qué frecuencia buscas información en inglés para tus estudios?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
5.
¿Con qué frecuencia escribes trabajos o informes en inglés?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
6.
¿En qué otros detalles en tus estudios ves importantes el uso del inglés?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Empleo
7.
¿Tienes empleo o haces prácticas?
Sí / no
8.
En caso contrario, continúe con la siguiente parte (tiempo libre).
¿De qué trabajas o qué tipo de prácticas haces?
.............................................................................................................................................................................
46
9.
¿Utilizas el inglés en el trabajo?
Sí / no
10.
En caso contrario, continúe con la siguiente parte (tiempo libre).
¿Con qué frecuencia sueles conversar en inglés en el trabajo (en persona, por teléfono o por
Skype)?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
11.
¿Con qué frecuencia escribes inglés en el trabajo (por ejemplo correos electrónicos o cartas)?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
12.
¿Con qué frecuencia lees información en inglés en el trabajo?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
13.
¿En qué otros detalles en tu trabajo ves importantes el uso del inglés?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Tiempo libre
14.
¿Con qué frecuencia escuchas inglés en tu tiempo libre (por ejemplo radio o música)?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
15.
¿Con qué frecuencia ves programas de televisión, películas o videos (que no son doblados) en
inglés en tu tiempo libre?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
47
16.
¿Con qué frecuencia lees lectura impresa en inglés en tu tiempo libre (por ejemplo libros,
periódicos o revistas)?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
17.
¿Con qué frecuencia lees inglés online en tu tiempo libre (por ejemplo las redes sociales o blogs)?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
18.
¿Con qué frecuencia escribes inglés activamente en tu tiempo libre (por ejemplo en Internet)?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
19.
¿Con qué frecuencia hablas inglés en tu tiempo libre?
○
○
○
○
○
Nunca/raramente
A veces
Regularmente
Frecuentemente
Muchísimo
20.
¿En qué situaciones hablas inglés en tu tiempo libre?
○
Con miembros de la familia
○
Con amigos y conocidos
○
En Internet (por ejemplo en foros de chat)
○
De viaje
○
Diferente, es decir
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
21.
¿En qué otros detalles en el ámbito de tiempo libre ves importantes el uso del inglés?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
48
2. Dominio del idioma
22.
¿A qué edad empezaste a aprender inglés?
.............................................................................................................................................................................
23.
¿Durante cuántos años en qué parte de tu carrera escolar has estudiado el inglés? ¿Y cuántas
horas semanales has dedicado al estudio?
Educación Infantil
Educación Primaria
Educación Secundaria Obligatoria + Bachillerato
Universidad
24.
Años:
Horas:
Años:
Horas
Años:
Horas:
Años:
Horas:
¿Has asistado a clases o cursus de inglés en tu tiempo libre? ¿Durante cuánto tiempo?
Clases en un instituto de idiomas o de un profesor
privado
Duración:
Cursos de verano
Duración:
Horas:
Horas:
Otros, es decir
Duración:
Horas:
25.
El nivel de mi dominio general del inglés es:
○
Nivel A1
Acceso (iniciador)
○
Nivel A2
Plataforma (usuario básico)
○
Nivel B1
Umbral (usuario intermedio)
○
Nivel B2
Avanzado (usuario independiente)
○
Nivel C1
Dominio operativo eficaz (usuario competente)
○
Nivel C2
Nativo (experto)
26.
El nivel de mi dominio del inglés en escucha es:
○
Nivel A1
Acceso (iniciador)
○
Nivel A2
Plataforma (usuario básico)
○
Nivel B1
Umbral (usuario intermedio)
○
Nivel B2
Avanzado (usuario independiente)
○
Nivel C1
Dominio operativo eficaz (usuario competente)
○
Nivel C2
Nativo (experto)
49
27.
El nivel de mi dominio del inglés en lectura es:
○
Nivel A1
Acceso (iniciador)
○
Nivel A2
Plataforma (usuario básico)
○
Nivel B1
Umbral (usuario intermedio)
○
Nivel B2
Avanzado (usuario independiente)
○
Nivel C1
Dominio operativo eficaz (usuario competente)
○
Nivel C2
Nativo (experto)
28.
El nivel de mi dominio del inglés en habla es:
○
Nivel A1
Acceso (iniciador)
○
Nivel A2
Plataforma (usuario básico)
○
Nivel B1
Umbral (usuario intermedio)
○
Nivel B2
Avanzado (usuario independiente)
○
Nivel C1
Dominio operativo eficaz (usuario competente)
○
Nivel C2
Nativo (experto)
29.
El nivel de mi dominio del inglés en escritura es:
○
Nivel A1
Acceso (iniciador)
○
Nivel A2
Plataforma (usuario básico)
○
Nivel B1
Umbral (usuario intermedio)
○
Nivel B2
Avanzado (usuario independiente)
○
Nivel C1
Dominio operativo eficaz (usuario competente)
○
Nivel C2
Nativo (experto)
30.
¿Has participado en un examen que mide el nivel del inglés? En caso afirmativo, ¿Qué tipo de
prueba era y qué resultados has obtenido? ¿En qué elementos consistía la prueba?
Prueba: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
.…..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..….......
Resultados:…………………………………………………………………………………………………………………………………………...…....
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....
Elementos:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….....
31.
¿Hay otros detalles que ves importantes para tu dominio del inglés?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
50
3. Actitud
32.
Para mí, el inglés es un idioma importante para dominar, además de mi lengua materna.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
33.
Estudiar el inglés me hace sentir bien.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
34.
Es importante dominar el inglés para obtener buenos resultados académicos.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
35.
Se puede aprender bien el inglés por escuchar música, leer, ver películas e utilizar el Internet.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
36.
Para mí, el inglés es importante para participar en actividades sociales.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
37.
Todos los españoles deberían estudiar el inglés durante su carrera escolar.
○
Muy en desacuerdo
38.
○
En desacuerdo
○
○
Neutral
De acuerdo
○
Muy de acuerdo
En mi opinión, las películas y telenovelas inglesas deberían estar subtituladas, en vez de estar
dobladas.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
51
39.
El inglés podría ser importante para mi futuro carrera profesional.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
40.
La mejor manera de aprender el inglés es ir a un país extranjero (para viajar, estudiar o trabajar).
○
Muy en desacuerdo
41.
○
En desacuerdo
○
○
Neutral
De acuerdo
○
Muy de acuerdo
Empezar a aprender el inglés desde una edad temprana es muy importante.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
42.
Aprender el inglés es un desafío para mí.
○
Muy en desacuerdo
43.
○
En desacuerdo
○
○
Neutral
De acuerdo
○
Muy de acuerdo
El inglés es el idioma más importante desde una perspectiva internacional.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
44.
Estudiar el inglés aporta a mi desarrollo personal e intelectual.
○
○
○
○
○
Muy en desacuerdo
En desacuerdo
Neutral
De acuerdo
Muy de acuerdo
52
Bijlage 2: De vragenlijst in het Nederlands
Beste deelnemer,
Voor mijn masterscriptie aan Tilburg University (Nederland), ben ik bezig met een onderzoek naar de rol
van het Engels onder universitaire studenten in Spanje. Ik stel je medewerking zeer op prijs. Deelname
aan het onderzoek is vrijwillig en het invullen van de vragenlijst geeft mij toestemming de antwoorden te
gebruiken voor mijn masterscriptie. De gegevens zullen gegarandeerd anoniem blijven en zullen enkel
voor deze masterscriptie gebruikt worden. De vragenlijst bestaat uit drie verschillende onderdelen. De
bladzijden zijn dubbelzijdig bedrukt. Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 15-20 minuten.
Hartelijk dank voor je medewerking,
Wendy Leijten
Student Interculturele Communicatie, Tilburg University
Om contact op te nemen: [email protected]
Persoonlijke gegevens om in te vullen:
Geslacht: man / vrouw
Leeftijd:
.......................................................................................................................................................................jaar
Opleiding:
.............................................................................................................................................................................
Studiejaar:
.............................................................................................................................................................................
Indien je de resultaten van het onderzoek wilt ontvangen, noteer dan hier je e-mailadres:
.............................................................................................................................................................................
53
Vragenlijst
1. Taalgebruik
Onderwijs
1.
Hoeveel vakken volg je dit schooljaar?
.............................................................................................................................................................................
2.
Hoeveel daarvan worden gegeven in het Engels?
.............................................................................................................................................................................
3.
Bij hoeveel vakken zijn je studieboeken geschreven in de Engelse taal?
.............................................................................................................................................................................
4.
Hoe vaak zoek je informatie in het Engels voor je studie?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
5.
Hoe vaak schrijf je werkstukken of papers in het Engels?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
6.
Zijn er binnen je studie nog andere zaken waarbij de Engelse taal voor jou van belang is?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Werk
7.
Heb je een (bij)baan of doe je een stage?
Ja / nee
8.
Indien nee, ga verder met het volgende onderdeel (vrije tijd).
Wat voor werk of stage doe je?
.............................................................................................................................................................................
54
9.
Gebruik je de Engelse taal op het werk?
Ja / nee
10.
Indien nee, ga verder met het volgende onderdeel (vrije tijd).
Hoe vaak voer je gesprekken op het werk in het Engels (bijvoorbeeld face-to-face, telefonisch of
Skype)?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
11.
Hoe vaak schrijf je op het werk in het Engels (bijvoorbeeld e-mails of brieven?)
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
12.
Hoe vaak lees je op het werk informatie in het Engels?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
13.
Zijn er binnen het werk nog andere zaken waarbij de Engelse taal voor jou van belang is?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Vrije tijd
14.
Hoe vaak luister je in je vrije tijd naar het Engels (bijvoorbeeld radio en muziek)?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
15.
Hoe vaak kijk je naar Engelstalige televisieprogramma’s, films of video’s (die niet zijn
nagesynchroniseerd)?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
55
16.
Hoe vaak lees je in je vrije tijd in het Engels binnen de gedrukte media (bijvoorbeeld boeken,
kranten en tijdschriften)?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
17.
Hoe vaak lees je in je vrije tijd in het Engels binnen de nieuwe media (bijvoorbeeld social media
en blogs)?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
18.
Hoe vaak gebruik je het Engels actief in je vrije tijd door te schrijven (bijvoorbeeld op internet)?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
19.
Hoe vaak spreek je in het Engels in je vrije tijd?
○
○
○
○
○
Nooit/zelden
Soms
Regelmatig
Vaak
Zeer vaak
20.
In welke situaties?
○
Met familieleden (thuis)
○
Met vrienden en kennissen
○
Op internet (bijvoorbeeld op chatforums)
○
Op reis
○
Anders, namelijk
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
21.
Zijn er binnen het domein vrije tijd nog andere zaken waarbij de Engelse taal voor jou van belang
is?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
56
2. Taalvaardigheid
22.
Op welke leeftijd ben je begonnen met het leren van het Engels?
.............................................................................................................................................................................
23.
Hoeveel jaar en waar heb je de Engelse taal geleerd? Geef ook een schatting van het aantal uren
per week.
Pre Basisschool
Aantal jaren:
Aantal uren:
Aantal jaren:
Aantal uren:
Aantal jaren:
Aantal uren:
Aantal jaren:
Aantal uren:
Basisonderwijs
Middelbaar onderwijs
Universitair onderwijs
24.
Heb je Engelse les gevolgd in je vrije tijd? Gedurende welke tijd?
(Privé)lessen bij een taalinstituut of leraar
Duur:
Frequentie:
Zomercursussen
Duur:
Frequentie:
Duur:
Frequentie:
Overige
25.
Ik schat mijn algemene taalvaardigheid van het Engels in als:
○
○
○
○
○
○
Niveau A1
Niveau A2
Niveau B1
Niveau B2
Niveau C1
Niveau C2
Instap (beginner)
Plataforma (basisgebruiker)
Drempel (gemiddeld gebruiker)
Gevorderd (onafhankelijke gebruiker)
Vergevorderd (ervaren gebruiker)
Natief (expert)
26.
Ik begrijp (versta) het Engels op:
27.
○
Niveau A1
Instap (beginner)
○
Niveau A2
Plataforma (basisgebruiker)
○
Niveau B1
Drempel (gemiddeld gebruiker)
○
Niveau B2
Gevorderd (onafhankelijke gebruiker)
○
Niveau C1
Vergevorderd (ervaren gebruiker)
○
Niveau C2
Natief (expert)
Mijn leesvaardigheid in het Engels is op:
57
○
○
○
○
○
○
28.
Niveau A1
Niveau A2
Niveau B1
Niveau B2
Niveau C1
Niveau C2
Instap (beginner)
Plataforma (basisgebruiker)
Drempel (gemiddeld gebruiker)
Gevorderd (onafhankelijke gebruiker)
Vergevorderd (ervaren gebruiker)
Natief (expert)
Mijn schrijfvaardigheid in het Engels is:
○
○
○
○
○
○
30.
Instap (beginner)
Plataforma (basisgebruiker)
Drempel (gemiddeld gebruiker)
Gevorderd (onafhankelijke gebruiker)
Vergevorderd (ervaren gebruiker)
Natief (expert)
Mijn spreekvaardigheid in het Engels is op:
○
○
○
○
○
○
29.
Niveau A1
Niveau A2
Niveau B1
Niveau B2
Niveau C1
Niveau C2
Niveau A1
Niveau A2
Niveau B1
Niveau B2
Niveau C1
Niveau C2
Instap (beginner)
Plataforma (basisgebruiker)
Drempel (gemiddeld gebruiker)
Gevorderd (onafhankelijke gebruiker)
Vergevorderd (ervaren gebruiker)
Natief (expert)
Heb je een Engelse taalvaardigheidstoets gedaan (bijvoorbeeld Cambridge English)? Zo ja, wat
voor toets was het en wat was het resultaat op welke onderdelen?
Toets:.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...........
Resultaat:.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
.……..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....
Onderdelen:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
31.
Zijn er nog andere zaken die van invloed kunnen zijn op de taalvaardigheid van je Engels?
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
58
3. Attitudes
32.
Ik vind het Engels een belangrijke taal om te beheersen naast mijn moedertaal.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
33.
Het beheersen van het Engels geeft mij een goed gevoel.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
34.
Het beheersen van het Engels is belangrijk voor me om goede resultaten te kunnen behalen
binnen mijn studie.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
35.
Je kunt de Engelse taal goed leren door naar Engelstalige muziek te luisteren, te lezen, films te
kijken en via internet.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
36.
Het beheersen van de Engelse taal is belangrijk voor me om deel te kunnen nemen aan sociale
activiteiten.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
37.
Elke Spanjaard zou het Engels moeten leren tijdens zijn of haar schoolcarrière.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
59
38.
Ik vind dat Engelstalige films en televisieprogramma’s ondertiteld moeten worden in plaats van
nagesynchroniseerd.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
39.
Het beheersen van het Engels kan van belang zijn voor mijn toekomstige carrière.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
40.
De beste manier om Engels te leren is door naar het buitenland te gaan (om te reizen, studeren
of werken).
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
41.
Het is belangrijk om op jonge leeftijd te beginnen met het leren van een vreemde taal.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
42.
Het leren van de Engelse taal vormt voor mij een uitdaging.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
43.
Het Engels is internationaal gezien de belangrijkste taal.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
44.
Het leren van het Engels draagt bij aan mijn persoonlijke en intellectuele ontwikkeling.
○
○
○
○
○
Zeer oneens
Oneens
Neutraal
Eens
Zeer eens
60