spanje magazine - typisch spaans

TEKST: ELSE BEEKMAN, FOTOGRAFIE: STOCK
Typisch
Spaans!
I
n een vorig nummer van Spanje Magazine kwam u al wat typisch Spaanse iconen
tegen. Dat waren er echter nog maar zo weinig van de talloze interessante
voorbeelden die er zijn, dat we besloten nog een artikel aan typisch Spaanse
zaken te wijden.Alle volgende items komen of kwamen veelvuldig voor in het Spaanse
dagelijkse leven en dan met name tijdens speciale, typisch Spaanse evenementen
zoals flamenco-optredens, stierengevechten, feria’s of processies.
SPANJE.es
M A D E I N S PA I N
W I E K E N T Z E N I E T,
DEZE TYPISCH
S PA A N S E I CO N E N ?
SOMBRERO
CORDOBÉS
el ABANICO
Een onmisbaar item in de Spaanse damestas zodra de temperaturen de hoogte ingaat is de ‘Abanico’, (Spaans voor
waaier). Op elegante wijze wapperen de dames zich wat
koelte toe om de hitte te verdrijven. De meest uiteenlopende patronen en motieven sieren deze ‘abanicos’, zoals ze in
het Spaans worden genoemd. Van heuse design-exemplaren,
vervaardigd van dure stoffen en versierd met diamantjes,
tot waaiers van karton met een bedrijfsnaam erop ingezet
als promotiemateriaal, de variëteit is enorm. Van oorsprong
komt de waaier uit China en Japan en arriveerde met Portugese handelsvaarders rond de vijftiende eeuw in Europa.
Het hoogtepunt van gebruik in Spanje was in de achttiende
eeuw, toen ook de Koninklijke Waaierfabriek werd gebouwd.
Een waaier vormde een onmisbaar ingrediënt van de outfit.
Bovendien brachten diverse manieren om jezelf koelte toe te
wuiven of de waaier vast te houden op discrete wijze boodschappen over, met name op flirt-vlak. Nog steeds zijn er
verspreid door Spanje talloze speciaalzaken waar de meest
prachtige waaiers met de hand worden gemaakt.
Deze typisch Andalusische hoed, hier ook ‘sombrero de ala
ancha’ (hoed met brede rand) genoemd, vindt zijn oorsprong
in het hoofddeksel dat gedurende de zeventiende eeuw
vooral door landarbeiders werd gebruikt om zich te beschermen tegen zon en regen. Omdat de hoed weinig praktisch
was op het platteland zodra de wind opstak, werd de rand
van de hoed breder gemaakt en zo ontstond de Sombrero
Cordobés. De hoed wordt nu met name nog gebruikt tijdens
officiële gelegenheden en traditionele feesten als feria’s en
romeria’s. Ook tijdens typisch Spaanse evenementen zoals
stierengevechten en in de flamenco-wereld wordt de hoed
veel gezien. Zo was stierenvechter Manolete praktisch onherkenbaar zonder zijn Cordobese hoed en zag men flamencozanger Juanito Valderrama niet zonder zijn hoed
met brede rand het podium bestijgen om zijn indrukwekkend stemgeluid
ten gehore te brengen. De
Sombrero Cordobés wordt
vooral door mannen gedragen, maar op speciale,
traditionele gelegenheden
worden ook de dames ermee gezien. Vaak wordt
de hoed met de hand op
maat gemaakt. In Córdoba
zijn nog drie fabrieken die
zich hierop toeleggen.
Shutterstock: SandiMako
60
T Y P I SC H S PA A N S
¡SPANJE! magazine
61
T Y P I SC H S PA A N S
M A D E I N S PA I N
BOZE TONGEN BEWEREN DAT DE AGENTEN ZO HUN SIËSTA KONDEN
HOUDEN, ZONDER HUN HOED AF TE HOEVEN ZETTEN, ZODAT ZE NA HUN
SLAAPJE NIET OPNIEUW HUN HAAR HOEFDEN TE FATSOENEREN
La Peineta
Een zeer vrouwelijk item is de Spaanse haarkam, een
‘peineta’. Een accessoire die net als de waaier in alle
denkbare vormen voorkomt en vooral in verband wordt
gebracht met typisch Spaanse evenementen en zaken
als Semana Santa, flamenco en religieuze processies. De
peineta vormt een vast onderdeel van de traditionele
dracht in zowel Andalusië als Valencia. Het gebruik ervan werd algemener en ook populairder in het Andalusië vanaf de negentiende eeuw. In die tijd diende de ka
als een element waarmee de elegantie van een vrouw
kon worden benadrukt. De Spaanse zangeres Maribel
Quiñones creëerde in de jaren tachtig, door het immer
dragen van een donkere zonnebril en haarkammen in de
meest uiteenlopende modellen, zelfs een geheel nieuw
personage (Martirio), waarmee zij het gebruik ervan
populariseerde en vernieuwde. Ook tijdens religieuze
gebeurtenissen, zoals de Semana Santa of een katholieke begrafenis dragen vrouwen een peineta. Vaak dienen deze dan ook ter bevestiging van de ‘Mantilla’, de
mooie, vaak zwart kanten omslagdoeken.
62
SPANJE.es
El Tricornio
T R A J E D E LU C ES
Dit hoedje met drie punten, in het Spaans ‘tricornio’,
was ooit het standaard hoofddeksel van de Guardia
Civil, de Spaanse militaire politie die stamt uit 1844
en werd opgericht om na de onafhankelijkheidsoorlog struikrovers en andere boeven te bestrijden. Deze
nieuwe politie kreeg een uniform dat werd gesierd met
een hoed waarvan het lijkt alsof de rand aan de achterkant omhoog is gevouwen. Het hoofddeksel waarop
deze ‘tricornio’ werd gebaseerd was vervaardigd van
vilt, maar voor de agenten van de Guardia Civil werd een hard, glanzend en
zwart materiaal gebruikt. De rand werd
hier niet omgeklapt en met een knoop
aan de basis bevestigd,
maar al als zodanig in
het model verwerkt.
Het resultaat was een
van voren gezien ronde hoed met ietwat
vreemde uitsteeksels
aan de zijkant en een
volledig vlakke achterzijde. Boze tongen
beweren dat de agenten zo hun siësta konden houden,
zonder hun hoed af te hoeven zetten, zodat ze na hun
slaapje niet opnieuw hun haar hoefden te fatsoeneren.
Gedurende ruim anderhalve eeuw maakte de tricornio
onderdeel uit van de outfit van de Guardia Civil, ook
in de turbulente tijden van de Burgeroorlog en de jaren erna onder het regime van wijlen dictator Fancisco
Franco. Nu wordt het typische hoofddeksel enkel nog
tijdens officiële gelegenheden of gala’s uit de mottenballen getoverd.
Dit kostuum ‘vormt een tweede huid en fleurt het leven op om te spelen met de dood’, aldus Enrique Vila,
voormalig stierenvechter over de ‘Traje de Luces’, de
dracht die de Spaanse stierenvechters zo typeert. De
opvallende outfit van de beoefenaars van dit controversiële spektakel dient tevens ter bescherming tegen de
mogelijke aanvallen van de stier door de stevige stoffen
die worden gebruikt en de nauwsluitendheid, zodat de
kans kleiner wordt dat er een hoorn aan blijft haken.
Traditiegetrouw is elk pak uniek en speciaal gemaakt
voor de betreffende ‘torero’. Het bestaat altijd uit een
jasje met open voorkant om zo de bewegingsvrijheid
van de armen te behouden, een eveneens kleurrijk chalet, een wit overhemd en een stropdasje met daaronder een weinig verhullende, nauwsluitende broek tot
op de knie. Daarvandaan wordt het been naar onderen
toe gesierd door een vrijwel altijd roze
kniekous. De eigenaardigheid van een
dergelijk kostuum diende niet alleen
ter opfleuring van de doeken van
beroemde schilders als Picasso
en Goya, zelfs grote namen in
de modewereld zoals Jean Paul
Gaultier en Christian Lacroix
lieten zich erdoor inspireren.
Ook zijn er modeontwerpers,
zoals Giorgio Armani, die zelf
volledige ‘Trajes de Luces’
ontwierpen op verzoek van
bepaalde stierenvechters.
DE OPVALLENDE
OUTFIT VAN DE
BEOEFENAARS VAN
DIT CONTROVERSIËLE
SPEKTAKEL DIENT TEVENS
TER BESCHERMING
TEGEN DE MOGELIJKE
AANVALLEN VAN DE
STIER DOOR DE STEVIGE
STOFFEN DIE WORDEN
GEBRUIKT EN DE
NAUWSLUITENDHEID,
ZODAT DE KANS KLEINER
WORDT DAT ER EEN
HOORN AAN BLIJFT
HAKEN
¡SPANJE! magazine
63
T Y P I SC H S PA A N S
M A D E I N S PA I N
Típico
SPANISH
El Capirote
Een ‘Capirote’ duikt vooral op tijdens de rooms-Katholieke processies van Semana Santa en roept vooral
onder buitenlanders vragen op vanwege de directe en
volstrekt onterechte associaties met het hoofddeksel
van de racistische, blanke, Amerikaanse organisatie Ku
Klux Clan, die inmiddels bijna is verdwenen. De capirote wordt doorgaans gecombineerd met lange gewaden
en deze combinatie siert tot op de dag van vandaag de
Spaanse boetelingen (‘nazarenos’) tijdens de beroemde Paas-processies. De boetelingen dragen deze kledij
om hun anonimiteit te bewaren. Oorspronkelijk werden gewaad en hoed van oude juten zakken gemaakt
om er op die manier zo nederig mogelijk uit te zien. De
taps in een punt toelopende hoed, gemaakt van karton
en bedekt met stof, verwijst naar het ‘hogere’en gaat
vaak vergezeld van een ‘capuz’, die het gelaat bedekt
en alleen twee kleine gaten heeft zodat de drager
nog kan zien waar hij loopt. Het gebruik van
een dergelijke hoge puntmuts werd voor
het eerst gezien tijdens de Spaanse inCAPUZ
quisitie. Ze werden hier gedragen door
de beulen bij de katholieke rechtbank
die ketters martelden en vermoorden.
Dankzij de verhullende kleding bleven deze ‘inquisidores’ anoniem. De
puntmuts komt in Spanje zelfs voor
in een spreuk om aan te geven hoe
stom iemand wel niet kan zijn:
‘eres tonto cómo un capirote’.
FAJÍN OF
CÍNGULO
CAPA
TÚNICA
HACHOTE
DE CAPIROTE ROEPT VOORAL ONDER
BUITENLANDERS VRAGEN OP VANWEGE DE DIRECTE
EN VOLSTREKT ONTERECHTE ASSOCIATIES MET
HET HOOFDDEKSEL VAN DE RACISTISCHE, BLANKE,
AMERIKAANSE ORGANISATIE Ku Klux Clan
C A S TA Ñ U E L A S
Zonder ‘castañuelas’ (Spaans voor castagnetten) is een
Spaanse souvenirwinkel niet compleet. De beroemde
‘handdrums’ vormen een onmisbaar element in alle traditionele vormen van Spaanse volksmuziek, maar ook
in Moorse en Latijns-Amerikaanse muziek. In Andalusië
worden deze kleine slagwerkinstrumentjes ‘palillos’ genoemd en gebruikt tijdens de sevillanas en fandangos,
waardoor ze vooral met flamencomuziek worden geassocieerd. De verre voorloper van castañuelas is een
Menat en bestond al duizenden jaren geleden toen
de Feniciërs er muziek mee maakten. Qua uitvoering zijn ze sindsdien, voor zover bekend,
nauwelijks veranderd. Het instrument is
veel meer dan de ogenschijnlijke simpele
hardhouten vormen, die bij het op elkaar
klepperen een rytmisch geluid maken. Het
gaat feitelijk om een zeer geraffineerd en
best nog lastig te bespelen muziekinstrument dat bestaat uit twee holle schelpvormen, meestal van hout, die aan één kant met
een koordje zijn verbonden. Met de vingertoppen
wordt de bovenste schaal zo aangeslagen dat hij de onderste raakt. Castagnetten kun je ritmisch laten klakken
of roffelen. De klank die ontstaat, kan zeer snel herhaald
worden. Het ‘mannelijk’ deel van de castagnettenpaar
in de linkerhand geeft de lagere toon en vanuit de rechterhand komt dan het feminiene, hogere geluid.
¡SPANJE! magazine
65