Historisch keerpunt in Vaticaanse islam politiek

Historisch keerpunt in Vaticaanse islam politiek
Dialoog met de Islam van nu af over essentiële verschillen: Godsdienstvrijheid en
geweld.
Door Piet Winnubst
Met zijn toespraak in de ‘Aula Magna’ van de Universiteit van Regensburg (12 sept.
2006) en met zijn rede tot de islamitische ambassadeurs in Castel Gandolfo (26 sept.
2006) heeft Paus Benedictus nieuwe accenten gezet voor, zoals de Paus het definieert,
“een oprecht en respectvol dialoog gebaseerd op authentieke wederzijdse kennis, die met
vreugde de religieuze waarden herkent die we delen en, met loyaliteit, respect heeft voor
de verschillen”. Die woordkeus is typisch voor de Duitse professor, en nu Paus, Prof. Dr.
Joseph Ratzinger: precieze klare formuleringen gebaseerd op een scherpe analyse van
een probleem; tevens is het is een opdracht voor een no-nonsense programma voor een
dialoog met de islam.1
En waartoe zal dat nieuwe programma ons moeten leiden? De Paus geeft zelf het
antwoord: “…christenen en moslims moeten leren samenwerken, om te waken tegen alle
vormen van onverdraagzaamheid en zich teweer zetten tegen alle uitingen van geweld.”
En zo staat nu het thema “geweld” en de daarmee samenhangende problemen met
betrekking tot Godsdienstvrijheid, tolerantie, democratie, vrijheid van meningsuiting,
gelijkheid van man en vrouw, en homoseksualiteit, in het middelpunt van het dialoog
met de islam. De problematiek rond de vraag naar de verhouding tussen religie en
geweld, noemde Benedikt XVI in zijn toespraak in Regensburg een essentieel probleem,
“die zentrale Frage”.
Een “moedige en bekwame” paus
Ook de duitse kardinaal Meisner sloot zich onmiddellijk (18-09-2006) aan bij deze nieuwe
richtlijn: “Paus Benedictus XVI houdt zich bezig met het probleem betreffende de
verhouding tussen religie en geweld. Dit is een van de zwaarste problemen waarmee de
mensheid zich de laatste jaren geconfronteerd ziet. Niemand heeft tot nog toe de moed
of ook de bekwaamheid gehad, vanuit de kern van het probleem denkend, een antwoord
te formuleren.” En verder zegt Meisner, dat een dialoog tussen de religies als voorwaarde
1
‘Insiders’ in het Vatikaan vertellen dat de Paus zich grote zorgen maakt over de
toekomst van het christelijke Europa en een vreedzame integratie van de moslims in
Europa. Zelf geen islam-expert nodigt hij islamologen uit voor vertrouwelijke gesprekken.
Hij is geen man die onoverdachte uitspraken doet.
1
moet stellen “dat de islam zich, als religie en zeer belangrijk culturele factor, zich moet
richten op de vraag over haar verhouding t.o.v. geweld.”
Door het thema geweld in het centrum te plaatsen voor een dialoog met de islam
beleven we een historisch keerpunt: op plaats één van de agenda staat niet langer
“vijandschappen uit het verleden vergeten en aandacht voor wat ons bindt” maar wel de
vraag “wat is de oorzaak van het steeds weer terugkerende geweld dat de islam ervaart
in het contact met andere religies. ”
Daarmee komt een einde aan eeuwen van een strategie van tactisch wegkijken
ingegeven door angst voor geweld, van ‘lief-zijn’, van zoeken naar wat ons bindt, en van
“het verleden vergeten” om gezamenlijk een nieuwe toekomst te bouwen, zoals veertig
jaren geleden nog duidelijk werd beschreven in de declaratie “In onze Tijd” (Nostra
Aetate”) Hfdtk 3, van het Tweede Vatikaanse Concilie. In dit document, en andere
kerkelijke documenten, wordt er gezwegen over oorzaken en gevolgen van religieus
geweld.2
Niet het eerste keerpunt
De strategie voor een zinvol dialoog met de islam heeft, in de loop der eeuwen, heel wat
veranderingen ondergaan. De methoden die de christenen gebruikten waren zeer
verschillend. Hier, in telegramstijl, vier voorbeelden van strategieën met gebruik van
charme/liefde, van belering/wetenschap, van dialoog, en van geweld.
- (liefde) In het begin van de dertiende eeuw, toen de pauzen de kruistochten
propageerden, trok de bedelmonnik en ordenstichter, Sint Franciscus, als troubadour van
de Goddelijke liefde, naar de Sultan van Egypte om moslims te bekeren. Zijn tocht werd
een mislukking. Maar hij overleefde zijn avontuur.
- (wetenschap) Aan het einde van die eeuw probeerde de geleerde Raimundus Lulus het
met verstand. Hij schreef een leven lang aan een boek dat het gelijk van het christelijk
geloof, overtuigend en dwingend, bewijzen moest. “Boom van de Wetenschap” (Ars
Scientiae) heette het werk. Als een in Europa gevierd geleerde, met vele contacten
onder de moslim wetenschappers, trok hij naar de islamitische landen van Noord-Afrika.
Hij overleefde zijn avontuur niet: hij werd gevangen genomen en stierf in 1315. Lullus
werd zalig verklaard.
2
Nostra Aetate”, deel 3. “Aangezien in de loop der eeuwen tussen christenen en
moslims niet weinig onenigheid en vijandschap is ontstaan, spoort de heilige
kerkvergadering allen aan om het verleden te vergeten en zich ernstig toe te leggen op
wederzijds begrip en om het belang van alle mensen de sociale gerechtigheid, vrede en
vrijheid samen te verdedigen en te bevorderen.”
2
- (dialoog) De byzantijnse keizer Manuel II Palaiologos (1350 – 1425) probeerde,
tevergeefs, Engeland, Frankrijk en het Heilige Roomse Rijk te mobiliseren voor zijn strijd
tegen de oprukkende islamitische, Ottomaanse legers. Vervolgens zocht hij naar een
vriendschappelijke relatie met sultan Mehmed I en (zo weten we nu door de toespraak
van Paus Benediktus XVI) zocht hij een dialoog met islamitische geleerden. Alles zonder
het gewenste resultaat. In 1424 werd de keizer (en zijn zoon) gedwongen een
vredesverdrag te sluiten waarbij Byzantium schatplichtig werd aan het Ottomaanse Rijk.
Verdere gesprekken mochten ook niet baten: negen jaar later, in 1453, veroverden de
Ottomaanse legers de restanten van het eeuwen-oude en glorierijke christelijke
Byzantijnse Rijk. De laatste restanten van de christelijke gemeenschappen die daar ooit
leefden zien wij in onze dagen verdwijnen.
- (geweld) Reeds vóór de val van de stad Constantinopel hadden de Turken delen van
Europa veroverd. Maar met de ondergang van het Byzantijnse Rijk opende zich de
zuidoost grens van Europa voor verdere Ottomaanse (Turkse) veroveringen. Het
keerpunt kwam bij de poorten van Wenen (1683). Niet via een dialoog, maar met militair
geweld, slaagde Europa erin de Turken uit Europa te verdrijven.
Een nieuwe situatie, een nieuwe strategie
In onze dagen is de situatie wezenlijk anders. De moslims leven onder ons. Over
pogingen om moslims te bekeren wordt niet meer gesproken. Nu heet het probleem: hoe
kunnen wij de moslims in Europa integreren en onze eigen cultuur (en Godsdienst)
bewaren, zonder dat er geweld ontstaat? Een confrontatie islam –christendom, niet aan
de grenzen, maar in ons eigen land. Noch de Byzantijnen, noch de Armeniërs, noch de
vele andere volkeren in de landen waar nu een islamitisch regiem heerst, hebben, zo
leert de geschiedenis, deze confrontatie overleefd.
Maar misschien lukt het ons Europeanen nu wel. De kansen daartoe zijn aanwezig. Het
christelijke Europa van heden is niet het Europa van vroeger. En ook de Islam van
vroeger is niet de Islam waar wij in Europa nu mee te maken hebben. De islam van
heden staat op een dood spoor. De islam van heden staat aan de vooravond van een
essentiële keuze:
-of vasthouden aan de letterlijke tekst van de koran (inclusieve het daarin
gepropageerde geweld) en irrelevant te zijn voor de mensen die nu in deze tijd leven,
d.w.z., de oude, politisch-sociale weg te gaan met als doel, zonodig met geweld, een
islamitisch wereldrijk te vestigen.
-of de religieuze weg te gaan, wars van geweld, op zoek naar Gods boodschap voor de
moslims die hier en nu leven.
3
Om te begrijpen welke opvallende ontwikkelingen zich in de moslim wereld voordoen,
moeten we ons kort bezighouden met het heilige boek de koran.
De koran en de Islam
Als we over de islam spreken is het, helaas, steeds weer noodzakelijk erop ter wijzen dat
we niet over de mensen, de moslims die de leer volgen, spreken maar wel en uitsluitend
over de leer zelf. Moslims, net als christenen, zijn er in vele soorten en het is een
onderneming met weinig uitzicht op succes om te proberen de essentie van de islam of
het christendom te beschrijven op basis van hetgeen individuele, of groepen van
volgelingen over de aard van hun Godsdienst denken. Nee, bij het zoeken naar de inhoud
van een leer moeten we op zoek gaan naar de inhoud van de boeken waarin die leer
beschreven staat.
Het boek ‘de koran’ is een compendium van teksten die een paar decennia na de dood
van de profeet werden verzameld in een boek. Vóór 1923 bestonden er verschillend
‘lezingen’ van de koran, en waren er relatief sterk uiteenlopende interpretaties van
verschillende woorden en verzen mogelijk. Wat in de koran geschreven staat kan nu
iedereen lezen. (Zie katern, elders op deze pagina.)
Over de inhoud van de koran kan/mag sindsdien geen meningsverschil meer ontstaan. 3
De discussie over een mogelijke exegese van koranteksten is sindsdien duidelijk verhard.
Islam en geweld.
En wat staat er nu in de Koran te lezen over geweld? Antwoord: “Veel”.
Wordt en/of werd de Islam verspreid met het zwaard. En zijn moslims verplicht zich
daarvoor in te zetten? Het antwoord is: “Ja.”4
Naast woorden over barmhartigheid en liefde die God schenkt aan wie hem volgen en de
profeet Mohammed erkennen, staan er in de 114 hoofdstukken van de Koran tientallen
verzen over bedreiging, geweld en oorlogvoering, over onderwerpen van
andersdenkenden, schatplichtigmaken van christenen en joden, vermoorden van
ongelovigen en afvalligen, de buit verdelen, en de noodzaak om te vechten. Bijvoorbeeld
3
In zijn bijna 900 pagina’s dikke boek “De Islam” stelt de bekende Duitse theoloog en
Godsdienstwetenschapper Hans Küng: “De inzichten van de moderne wetenschap
bevestigen de opvatting, dat de tekst van de koran in zijn huidige vorm op alle
wezenlijke punten de tekst is, die Mohammed aan zijn volgelingen heeft nagelaten.
4
Zie: Nahed Selim, “De feiten ontkennen zal ze niet veranderen”; Trouw 30-09-2006.
4
in vers 2:216: “Vechten is je geboden ofschoon je er afkerig van bent; maar het kan
zijn, dat je tegenzin hebt in iets dat goed voor je is en het kan zijn, dat je iets behaagt
terwijl het slecht voor je is. God weet het en jij weet het niet.”
In de koran staat dat ook de profeet Mohammed zelf mensen doodde. 5
Nu er een standaard koran op tafel ligt, is het voor eenieder die het leest duidelijk dat de
koran de mensen oproept een wereldrijk te vestigen zo nodig met geweld. Het staat er
allemaal letterlijk:”Voorwaar, de ongelovigen zijn een openlijke vijand voor u”. (Vers
4.101) Iedereen kan het lezen: vrouwen mag je slaan, afvalligen moet je doden, de ene
zekere weg om in de hemel te komen is in een oorlog tegen de vijanden 6 te sneuvelen,
etc.
Maar is niet ook het evangelie van Christus een bron voor geweldadige actie? Antwoord:
“Nee. Het is pijnlijk de domheid aan het licht te moeten stellen van geleerden die met
teksten uit de bijbel, het Oude Testament, komen om te bewijzen dat het christendom
ook geweld predikt. Zij weten schijnbaar niet dat christus vele eeuwen na het ontstaan
van de bijbel op de wereld kwam. Noch hebben ze kennis genomen van wat christus over
het geweld dat in het oude testament beschreven staat gezegd heeft: geen oog-om-oog
meer, geen zwaard meer, maar hebt elkander lief ook uw vijanden. 7
Ook de geleerde Küng, die in zijn boven genoemd werk alles uit de kast haalt om de
Islam positief te belichten, om daardoor, zo schrijft hij, een dialoog mogelijk te maken,
komt er niet aan voorbij: “Wie als moslim zich inzet voor geweld en oorlog, zal misschien
verwijzen naar de koran of naar woorden en daden van de profeet. Wie als christen
geweld gebruikt en oorlogen voert, kan zich niet op zijn Christus beroepen.” 8
5
Soera 33. 26: “En Hij deed de mensen van het Boek die hen (de vijand) hielpen uit hun
vestingen komen en vervulde hun hart met ontzetting. Gij dooddet sommigen en gij naamt
anderen gevangen.”
6
Christus zei : „Hebt uw vijanden lief.” Mattheüs 5:44.
7
Waar Christus in het evangelie zijn volgelingen oproep zijn boodschap in de wereld uit
te dragen, en overal daar waar de boodschap niet aanvaard wordt het stof van de
schoenen te vegen en de ongelovigen te verlaten, daar roept de God in de Koran de
volgelingen op zijn boodschap aan alle ongelovigen te verkondigen en degenen die de
boodschap weigeren aan te nemen, te doden. Zoals in Soera 8:65 :“O profeet, spoor de
gelovigen aan om te vechten….”
5
Ook islamitische theologen en geschiedkundigen komen, de koran lezend, steeds
openhartiger tot de conclusie dat de islam leidt aan agressie.
9
Voor de vreedzame, onder ons levende moslims wordt het steeds moeilijker hun weg te
vinden tussen,
-enerzijds, wat zij, voorbouwend op eeuwenoude tradities ontstaan in een cultuur van
mensen op zoek naar een God van vrede en naastenliefde, nu hier bij ons in een liberale
vrijheid levend, proberen door te geven aan hun kinderen, en
-anderzijds, de orgie van geweld die dagelijks in de naam van God, de profeet of de
koran, via de media tot hen komt.
Zo zien en horen zij
- moslims die dagelijks in de naam van god andersdenkenden moslims vermoorden;
- Al-Ka’ida aanhangers die , koranteksten citerend, volgelingen oproepen alle
westerlingen te vermoorden;
- moeders die, god prijzend, hun kinderen aanmoedigen om zich als zelfmoord-bom in te
zetten met het doel zoveel mogelijk vijanden te doden, en andere moeders die vereerd
rondlopen met grote foto’s van hun kinderen (zelfmoord-bommers) die als heiligen, als
rolmodel voor de jeugd, worden voorgesteld;10
- jongen moslims die in videoboodschappen de mensheid kond doen, dat zij zich, in een
met explosieven volgeladen auto, in de lucht gaan blazen, met als doel in de naam van
God zo veel mogelijke andersdenkenden en afvalligen te doden, om zo in de hemel te
komen om daar, zoals de koran belooft, door zuivere maagden ontvangen te worden;
8
Hans Küng, « De Islam », blz 725. In de inleiding van zijn boek noemt Küng zichzelf
“theoloog, filosoof en bevorderaar van de dialoog tussen de Godsdiensten”. Hij schrijft
verder, dat de bedoeling van zijn boek is :”om mensen in deze beslissende
overgangsfase naar een nieuwe verhouding tussen de culturen Godsdiensten en landen,
klaar te maken voor een dialoog, ja zelfs klaar te maken voor een nieuwe
wereld.“ (‘Vet’ komt van schrijver zelf.)
9
Zie: Abdelwahab Meddeb: ‘La Maladie de l’ Islam’, Edit. du Seuil, Paris, 2002
10
Volgens de christelijke traditie is een heilige iemand die zijn leven opoffert voor het
welzijn van anderen en daardoor in de hemel is gekomen; volgens de koran is het het
tegenover gestelde.
6
- een door miljoenen moslims vereerd geestelijk leider die, omjubeld van vele duizende
aanhangers, als inspirerende geestelijke boodschap verkondigt: “Wij leggen onze wapens
niet neer. Wij hebben nog 20.000 raketten.”11
- massa’s van opgebrachte mensen, gewapend met stokken en doeken leuzen uit de
koran, die schreeuwen dat er in de islam geen geweld bestaat, en dat de profeet
Mohammed nooit geweld heeft gebruikt, en dat eenieder die zoiets beweert gedood moet
worden;
- eigen Nederlandse jonge mannen die met religieuze ijver en vol overgave de koran
bestuderen en tot het inzicht komen dat ze treinen moeten opblazen, of dat zij hun
familie moeten verlaten om in verre landen, in de naam van god, tegen de ongelovigen
ten strijde moeten trekken.
Een kloof tussen moslims en moslims.
Er bestaat geen radicale en een gematigde islam. Er bestaat slechts één islam. Er zijn
moslims die koran en de daaruit afgeleide wetgeving serieus nemen, en er zijn ook
mensen die zich moslims noemen maar niet leven volgens de koran, c.q. de sharia. 12
Voor de moslims die in vrede bij ons in Europa leven (dikwijls gevlucht voor het
islamitische geweld in hun moederland) is er een kloof ontstaan tussen geleefde
islamitische werkelijkheid hier, en de werkelijkheid zoals die via de media tot hen komt.
De verwarring wordt nog vergroot door de interpretaties en commentaren van echte en
niet-echte imams en wetenschappers met verwijzingen naar teksten uit de koran en de
daarop gebaseerde wetboeken (de Sharia) en de oude teksten over het leven en de
daden van de profeet Mohammed (de Soena). De een zegt dit en dat staat in de koran,
de ander weet zeker van niet.
Voor een in Nederland opgegroeide vrome moslim13 ‘heeft de islam tot op de dag van
vandaag nog geen één gewelddaad gepleegd’, en was Mohammed de meest intelligente
persoon, die barmhartigheid predikte, etc. Historici, moslims en niet moslims, die
onbevooroordeeld de teksten over Mohammed van oude islamitische collega’s bestuderen
11
Er zijn wetenschappers (zoals de nobelprijswinnaar Bernard Russell) die de islam
bestudeerd hebben, en tot de conclusie zijn gekomen, dat de islam beter vergeleken kan
worden met een sociaal-politieke bewegingen zoals het communisme, dan met religies
als het christendom of het hindoeïsme.
12
Zie: Anne-Marie Delcambre, « De gematigde islam bestaat niet”, Trouw 19-08-2006.
13
Zie: Harun Yildirim, ‘In dialoog met de Islam’, Trouw, 21 mei 2005.
7
brengen de profeet Mohammed in verband met moderne termen zoals ‘etnische
zuiveringen’ en ‘oorlogsmisdadiger’ .14
Een schoolkind in Saoudi Arabië leert in zijn school dat hij niet-moslims moet haten. Een
moslim-schoolkind in Europa leert dat hij zijn medemensen moet dienen en dat hij de
profeet Mohammed moet navolgen die altijd lief, geduldig, nederig, en barmhartig was.
De sharia is voor de moslims het van God gegeven onveranderlijke wetboek. Maar het
Europese gerechtshof heeft de ‘sharia’ als in strijd met de Europese grondwet verklaard.
Een islamitisch Pinksterfeest
De moslim gemeenschap in Europa heeft dringend behoefte aan een Pinksterfeest 15, aan
de komst van de Heilige Geest, die vernieuwende, zo niet nieuwe inzichten zal brengen in
de teksten die God via de koran tot hen heeft laten komen. Volgens Hans Küng, hopen
veel ontwikkelde moslims “dat hun streven naar een verantwoorde interpretatie van
koran en hadith, die beantwoordt aan de inzichten en eisen van deze tijd, eindelijk mag
gaan rekenen op steun van een meerderheid: - dat de moslims van de 21e eeuw niet
meer blijvend hoeven vast te houden aan het ongeschapen-zijn en dus de volmaaktheid,
onfeilbaarheid en onveranderlijkheid van de 78.000 woorden van de koran (en indirect
ook van de soena van de profeet en de hele sharia.”16
Een ijdele hoop?
14
Zie: Hans Jansen, ‘De historische Mohammed, wie was Mohammed eigenlijk?’”, Uitg.
De Arbeiderspers, 2005; blz 119.: “Met name het feit dat Mohammed de mannen van de
joodse clan Banoe Quarayza in 627 in de nasleep van een afgeslagen aanval van Mekka
op Medina liet executeren nadat ze zich hebben laten ontwapenen en zich hebben
overgegeven, is voor niet-moslims moeilijk moreel aanvaardbaar. Het zal moderne nietmoslims moeilijk vallen over deze kwestie te praten zonder termen als ‘etnische
zuiveringen’ of ‘oorlogsmisdadiger’ te gebruiken.”
15
De Heilige Geest zoals de christenen die vereren als een van de drie Goddelijke
personen waardoor de “onkenbare God” tot de mensheid spreekt kennen de moslims
niet. Toch komt het begrip in de koran voor:
(vers 16.102) Zeg: "De geest van heiligheid heeft het van uw Heer met waarheid
neergebracht, opdat Hij degenen die geloven, moge versterken en als leiding en blijde
tijding voor hen die zich onderwerpen." Zo ook in vers 2.8: …..”En Wij gaven aan Jezus,
zoon van Maria, duidelijke tekenen en versterkten hem met de geest der heiligheid”.
16
Hans Küng, o.c.: blz 775.
8
Sceptici menen, dat de geschiedenis ons leert dat reeds vele ontwikkelde moslims deze
hoop gekoesterd hebben, dat vele moslims die poogden deze droom te verwezenlijken dit
met hun leven hebben betaald.
Maar is de situatie in Europa nu wezenlijk anders? Een meerheid van de moslims, ook
die hier bij ons leven, zweren de sharia en het geweld van de jihad (het oorlog voeren in
naam van god) niet af.
Oproep van de Paus volgen
Maar wat is ons alternatief? Doorgaan met verschillende initiatieven van interreligieus
knuffelen? Doorgaan met samen praten over dingen waarover we het eens zijn? Wachten
totdat niet alleen de voorsteden van Parijs, maar ook die van Amsterdam, Berlijn, Londen
en Madrid in brand staan? Het is de hoogste tijd voor een nieuwe strategie. Wij hebben
geen alternatief dan het kiezen voor een ‘oprecht en respectvol dialoog’.
Wij kunnen die moslims ondersteunen die op zoek zijn naar een vernieuwing in de islam;
een islam die het hen mogelijk maakt, op grond van onze gemeenschappelijke normen
en waarden, met ons samen een vredelievende en welvarende maatschappij te vormen.
Wij moeten de uitnodiging van de Paus aannemen voor een dialoog “gebaseerd op
authentieke wederzijdse kennis”; voor een dialoog
-dat ‘respectvol’ is; d.w.z. een gesprek dat het demoniseren van personen vermijdt
zonder de waarheid geweld aan te doen,
-dat ‘oprecht’ is; d.w.z. een eerlijk gesprek op de basis van feiten en gemeenschappelijk
geaccepteerde teksten; een gesprek dat zich concentreert op essentiële problemen zoals
dat over de oorzaken van geweld in de islam.
P.W.
De belegeringen van Wenen
Maastricht,
Ondanks verschillende pogingen
30 sept.
(1529, 1645,1683) slaagden de
2006
Ottomanen er niet in Wenen te
veroveren. Poolse troepen onder Jan
Sobieski voorkwamen tenslotte dat
Wenen viel. “Die Türkenkriege”
spelen in oost-europa nog altijd een
rol in de verhouding met Turkije.
Miniatuur uit 1588 bewaard in het
Topkapimuseum (Istanbul).
9
katern
Afgenomen mogelijkheden voor koran exegese
Wat de koran is voor de moslims is het Nieuwe Testament voor de christenen: het
evangelie of te wel de boeken waarin de volgelingen van Christus opgeschreven
hebben wat Christus deed en heeft geleerd. En omdat Christus vertelde dat na
zijn dood de Heilige Geest zou komen om nog meer te vertellen en dingen te
verklaren gelden als bron van de leer van het christendom zowel de evangeliën,
als ook de traditie en het kerkelijk leergezag. Het centrale leergezag heeft als
taak o.a. de heilige schriften die door mensen en voor mensen in een bepaalde
tijd geschreven werden steeds weer opnieuw voor mensen die in een andere tijd
en in een andere omgeving leven opnieuw (geholpen door de Heilige Geest) te
interpreteren en uit te leggen.
Bij de islam ligt dat anders. Er is maar één echte en volmaakte tekst en bron: de
koran. Het boek, de koran, werd door God zelf geschreven (het is een kopie van
een gouden boek dat in de hemel ligt) en werd door de aartsengel Gabriël
persoonlijk aan Mohammed overhandigd. Aan de koran is dus tijdloos en
volmaakt, en er kan dus niets veranderd of aan toegevoegd worden.
Gelijktijdig leert de moslim dat, toen de profeet Mohammed stierf (631), er
helemaal geen boek was. Er waren verschillende teksten en mondelinge
overleveringen in omloop. Onder het bewind van Kalif Oethmaan (644-656) kwam
er, niet zonder moeite, een eerste gezaghebbende tekst tot stand. Bovendien
bleven er tientallen andere koranboeken in omloop. Er bestonden (officieel) zeven
verschillende lezingen van de koran gelieerd aan verschillende islamitische centra
zoals: Medina en Mekka, Damascus in Syrië en Basra in Irak.
Het ging daarbij niet zozeer om verschillende teksten als om de verschillende
manieren van het lezen van de schrifttekens. Dat zit zo: de oude koran werd
geschreven in oude Arabische medeklinkers. Zo schreven ze het woord “islaam”,
(wat “onderwerping” betekent) zonder klinkers als “slm”. Een lezer kan van de
tekst “slm” echter ook het woord “salaam” ( wat “vrede” bekent) maken. Zo
bestond er in de praxis in de islam toch een soort van “exegese” : een discussie
over de betekenis van een woord of tekst. In de loop der eeuwen ontwikkelden
zich verschillende richtingen of scholen met godsdienst leraren die hun eigen
religieuze en/of politieke interpretaties volgen. Eerst in 1923, met de invoering
van een standaard tekst, met klinkers en medeklinkers, werden
interpretatiemogelijkheden sterk beknot. Moslims die de politieke doelstellingen
van de islam benadrukken insisteren steeds feller op het naleven van de letterlijke
korantekst.
10