Een goed begin is het halve werk

1
Een goed begin is het halve werk!
‘Ontwikkeling en implementatie kwaliteitscriteria van ‘de zorg in afasieteams’ vanuit
cliëntenperspectief’
Een project van de Afasie Vereniging Nederland
Inleiding
Mensen staan midden in het leven. Plotseling verandert een beroerte, hersenbloeding of ongeluk
hun leven. Door het hersenletsel kunnen mensen moeilijker praten, begrijpen, lezen en
schrijven: ze hebben afasie.
Naast de afasie kunnen verlammingen optreden en/of problemen met :
- het bewuste handelen,
- het waarnemen van de omgeving,
- het concentreren, het nemen van initiatieven en het geheugen.
Mensen kunnen geen twee dingen meer tegelijkertijd doen. Bovengenoemde beperkingen
veranderen het leven volledig.
Afasie is een ingewikkelde stoornis. Diagnostiek en het opstellen van een behandelplan zijn
daardoor veelal complex. Toch is een goede diagnostiek (en op basis daarvan een goede
behandeling) voorwaarde voor een zo optimaal mogelijk herstel. Hoewel mensen met afasie een
leven lang kunnen blijven leren, vindt het grootste herstel plaats in de eerste periode na het
ontstaan van de afasie. Het is bewezen1, dat adequate en frequente therapie in het eerste jaar na
het ontstaan bijdraagt aan een optimaal herstel van de taalfuncties.
Deze therapie kan het meest optimaal door of vanuit een interdisciplinair team plaatsvinden op
basis van richtlijnen en kwaliteitsindicatoren, die mede vanuit cliëntperspectief zijn opgesteld.
In de praktijk blijkt dit onvoldoende het geval te zijn. Als mensen met afasie en/of hun naaste(n)
gedurende het eerste jaar meer bezig zijn met het ontdekken wat een goede behandeling is en
waar deze kan worden geboden, is die zo kostbare eerste periode voorbij. Dan heeft een slechte
start tot geen of minimaal resultaat geleid. Dan is de kans op het halve werk vanuit het goede
begin verkeken.
Dit project gaat over het goede begin, over het ontwikkelen van kwaliteitscriteria vanuit
cliëntenperspectief, over de toetsing bij afasieteams en in zorgenkoopcontracten en over de
implementatie.
Verbeterde onderdelen
Het oorspronkelijke plan is op een viertal onderdelen verbeterd en aangepast.
 In de startfase wordt door middel van een enquête een inventarisatie uitgevoerd naar
wensen en behoeften van de doelgroep.
 In de projectorganisatie zal een duidelijk onderscheid worden aangebracht tussen
sturing, begeleiding en toetsing. Aan de afgevaardigden vanuit de
samenwerkingspartners wordt nu ook de onafhankelijk voorzitter van de SHV
(Samenwerkende Hersenletsel Verenigingen) toegevoegd. Hiermee worden een breed
draagvlak, alsmede versterking van de rol van de AVN gecreëerd.
 Het plan van aanpak is in detail uitgeschreven en geconcretiseerd.
 De slotbijeenkomst is vervangen door een mediacampagne, waarbij ook de partners uit
de SHV zullen worden betrokken. Hiermee wordt een brede bekendheid beoogd onder
de totale doelgroep, ook zij die geen lid zijn van een patiëntenorganisatie.
1
Cicerone, 2000 en 2005, Rees 2007
Projectplan verbeterd
2
Afasieteams
Een afasieteam is een interdisciplinair team van deskundigen op het gebied van
afasiediagnostiek- en behandeling. Het team bestaat doorgaans uit een logopedist, klinisch
linguïst, neuropsycholoog en revalidatiearts en heeft een regionale consultfunctie op het gebied
van interdisciplinaire diagnostiek bij afasiepatiënten2. Elk lid verricht zijn eigen diagnostiek.
De meerwaarde van een afasieteam is niet alleen gelegen in de specialisaties van de
afzonderlijke leden, maar vooral in het overleg en de integratie van de bevindingen van de
afzonderlijke disciplines bij het opstellen (en evalueren) van een behandelplan.
Cliënten van afasieteams zijn te onderscheiden in 2 groepen: een interne groep, afkomstig uit de
instelling waaraan het afasieteam verbonden is en een externe groep, doorverwezen naar het
afasieteam door logopedisten uit de eerste lijn, verpleeghuizen of de huisarts. Deze groepen
verschillen veel van elkaar qua traject dat zij bij het afasieteam doorlopen.
De 1e groep krijgt vaak een begeleiding/sturing door het afasieteam tijdens het hele
revalidatieproces. Hoewel die zorg de patiënt zeer ten goede komt, is die voor hem/haar
nauwelijks zichtbaar, omdat hij/zij behandeld wordt door zijn/haar reguliere logopedist en niet
of nauwelijks contactmomenten heeft met de leden van het afasieteam. Voor het meten van
kwaliteit van deze hulpverlening zal de AVN daarom ook de primaire behandelaars van de
afasiepatiënt bevragen. De 2e groep bestaat uit cliënten, die persoonlijk door het team worden
gezien voor een korte interventie (2 of 3 diagnostische sessies en een afsluitend gesprek waarin
resultaten en adviezen worden toegelicht). Deze zorg is wel zeer zichtbaar voor patiënt.
De taken van de afasieteams kunnen in de brede zin als volgt worden samengevat:
1) patiëntgebonden onderzoek
 diagnosticeren van de afasie en de bijkomende stoornissen
 verrichten van aanvullend onderzoek bij specifieke vraagstelling
 adviseren over behandeling
 evalueren van de taal- en spraakbehandeling na een bepaalde periode, zodat de
therapie, indien geïndiceerd, bijgesteld of afgebouwd kan worden
2) wetenschappelijk onderzoek en onderwijs
 bevorderen van kennis over afasie en afasiebehandeling
 ontwikkelen van diagnostische middelen en therapieprogramma’s en
effectevaluatie van behandelingen
 publiceren van ontwikkeld materiaal en de resultaten van effectevaluatie
In de interdisciplinaire afasieteams in Nederland worden dus geen individuele behandelingen
gegeven. De aandacht is primair gericht op diagnostiek en advisering voor de primaire
behandelaar en in wisselende mate op wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en
productontwikkeling.
Een afasieteam slaat een brug tussen wetenschap en dagelijkse praktijk.
Een afasieteam bevindt zich altijd binnen de bestaande structuren in de Nederlandse
gezondheidszorg.
2
Stichting Afasie Nederland, 2000, nota ‘Afasieteams: noodzaak of luxe’
Projectplan verbeterd
3
Projectomschrijving
Het projectvoorstel betreft:
 Aanleiding
 Visie AVN in relatie tot project
 Kwaliteitsverschillen afasieteams
 Doelstelling
 Beoogde resultaten/producten
 Plan van aanpak
 Tijdsplanning
 Projectorganisatie
 Verspreiding en implementatie van het projectresultaat
 Haalbaarheid
De begroting is als bijlage toegevoegd.
Aanleiding voor het project
Algemene ontwikkelingen
Organisaties in de gezondheidszorg ondergaan een aantal belangrijke veranderingen. Er wordt
onder andere meer aandacht besteed aan de wensen en behoeften van klanten en de kwaliteit en
doelmatigheid van de dienstverlening. Zowel in de voorbereiding en vaststelling van het beleid
als tijdens de uitvoering van het beleid ( het dienstverleningsproces) wordt het steeds
belangrijker rekening te houden met het perspectief van de klanten. De vraaggerichte
benadering wordt gezien als een gezamenlijke inspanning van klanten en dienstverleners die
ertoe leidt dat het dienstenaanbod en de dienstverlening aansluiten bij de wensen en
verwachtingen van klanten en tevens voldoen aan professionele standaarden van
dienstverleners. Vooral in de huidige complexe, diverse en geïndividualiseerde samenleving is
het voor beleidsmakers en dienstverleners vrijwel onmogelijk om de werkelijkheid van de
klanten goed te kennen zonder de klanten zelf te raadplegen. Het leveren van maatwerk staat
daarmee centraal in de vraaggerichte benadering. Transparantie is een
noodzakelijkevoorwaarde voor het functioneren van het nieuwe zorgstelsel. Zowel
zorgverzekeraars als de overheid hechten belang aan de wensen van de klant. Daarnaast zien zij
een rol weggelegd voor patiëntenorganisaties als vertegenwoordiger van de klant.
In Nederland bestaat een tiental interdisciplinaire afasieteams, verspreid over het hele land, die
zich richten op de diagnostiek van afasie en evaluatie van de behandeling en indien mogelijk op
de ontwikkeling van diagnostisch en therapie materiaal.
De daarvoor benodigde faciliteiten zijn niet in elke regio/werksituatie voorhanden en
afasieteams functioneren niet op hetzelfde kwaliteitsniveau. De AVN wil kwalitatief sterke
afasieteams met als doel optimale zorg vanuit cliëntenperspectief voor mensen met afasie
realiseren.
Projectplan verbeterd
4
Visie van de AVN in relatie tot het kwaliteitsproject bij afasieteams vanuit
cliëntenperspectief
De gezondheidszorg staat voor een belangrijke opgave. Aan de ene kant worden de kosten van
de zorg per inwoner verminderd en aan de andere kant wordt er vanuit externe partijen,
namelijk de ziektekostenverzekeraars en het ministerie van VWS, gevraagd om de invloed van
de patiënt/cliënt te vergroten en de kwaliteit van zorg zichtbaar en meetbaar te maken.
Indien er geen gezamenlijk kwaliteitstraject vanuit cliëntenperspectief zal plaatsvinden, zullen
de verschillende afasieteams kwalitatief sterk van elkaar blijven verschillen. Het
kwaliteitsverschil zal door haar stake-holders moeilijk te doorzien zijn en objectief gemaakt
kunnen worden. Dit vereist namelijk specialistische deskundigheid. De AVN beschikt over
kennis van de ‘zorgafnemer’ en over kennis van het ‘zorgproduct’ ( afasieteam, afasiologie).
Door transparantie van de zorg zal de zorgaanbieder een impuls krijgen om te innoveren. Door
marktwerking en de daaruit voortvloeiende concurrentie heeft de zorgconsument
keuzemogelijkheid.
De Afasie Vereniging Nederland wil het welzijn van mensen met afasie bevorderen en richt zich
daarbij op alle fasen van de taalstoornis, van het ontstaan tot en met de levenslange gevolgen. Zij
streeft in haar belangenbehartiging naar optimale diagnostiek, therapie, opvang, begeleiding en
voorzieningen. Daarnaast staat zij voor het bevorderen van maatschappelijke participatie op een
wijze, die recht doet aan zowel mogelijkheden als beperkingen van de mens met afasie. Hoe
beter de diagnostiek en behandeling, hoe groter de kans op herstel en dus op de mogelijkheden
om de eigen regie over het leven weer te voeren en actief te participeren in de samenleving.
Kwaliteitsverschillen afasieteams
Het concept ‘afasieteam’ is een concept dat expliciet is. Het meten van de kwaliteit van zorg in
afasieteams blijkt niet eenvoudig te zijn en de huidige teams leveren niet allemaal een zelfde
kwaliteit van zorg.
Met behulp van een probleemoplossingstechniek (visgraatdiagram) worden de oorzaken van
deze verschillen duidelijk gemaakt.
Stijl van leidinggeven*
beleid
methode
mens
Afasieteam verbonden aan een instelling***
Vraaggestuurde nazorg**
Meten van kwaliteit van zorg in afasieteams
Huidige kwaliteitsinstrument****
Kwetsbare doelgroep*****
meetprocedure
Figuur 1 toont het visgraatdiagram
Projectplan verbeterd
klanten
5
1Verschillende
stijl van leidinggeven en mogelijkheden ( tijd en geld) binnen een afasieteam
2Anders
dan hun collega’s in de marktsector hebben non-profit organisaties niet of nog niet te
maken met de tucht van de markt en hoeven zij niet uit noodzaak klantgestuurd te gaan werken.
Ze opereren veelal in werelden waar de vraag groter is dan het aanbod of hebben soms zelfs een
monopolie op hun activiteiten. Vaak ontvangen ze hun inkomsten niet rechtstreeks van de
klanten en zijn de klanten daarmee niet in staat slecht presteren af te straffen. Bovendien zijn er
non-profit organisaties met diensten waarvan klanten niet uit eigen beweging gebruik maken
maar omdat ze gedwongen worden of omdat ze geen alternatief hebben3,
3Afasieteams
zijn altijd nauw verbonden met een instelling voor revalidatie. Een organisatie ziet
zich voor twee opgaven geplaatst namelijk; effectieve, marktgerichte producten op efficiënte
wijze produceren. Organisaties zijn van oudsher gericht op het verbeteren van de efficiëntie van
vooral de interne processen. Het verbeteren van de efficiëntie en in het bijzonder verlaging van
kosten van voortbrengingsprocessen heeft vooral de aandacht van het operationeel
management. Een keuze voor efficiëntie ligt dan vaak voor de hand maar is zelden een optimale
beslissing4.
4Het
huidige kwaliteitsinstrument namelijk HKZ certificering is voornamelijk proces gericht.
Ontbreken van een op inhoud gerichte set van indicatoren en normen ten behoeve van het
meten van de kwaliteit in afasieteams ontbreekt. Daarnaast zijn niet alle aan afasieteams
verbonden instellingen gecertificeerd.
5Klantgestuurde
innovatie vindt door de doelgroep minder plaats. Gezien de aard van de
stoornis namelijk afasie zal een deel van de doelgroep die een afasieteam bezoeken kwetsbaar
zijn in het aangeven van kwaliteitsaspecten van de aangeboden zorg. Daardoor worden
uitvoerders van die zorg minder gestimuleerd en geactiveerd om de aangeboden zorg te
evalueren en te vernieuwen5. De benodigde faciliteiten om een afasieteam vorm te geven zijn
niet in elke regio/werksituatie voorhanden. Een deel van de doelgroep zal daarom geen gebruik
kunnen maken van de deskundigheid van een afasieteam.
Samenvattend blijkt de kwaliteit van zorg in de diverse afasieteams sterk te kunnenverschillen.
Diverse aspecten binnen het concept ‘afasieteam’ zijn daar verantwoordelijk voor, namelijk:
 de verschillende middelen (tijd en geld) van afasieteams
 het product ‘afasieteam’ verschilt per regio
 de afasieteams zijn nauw verbonden met instellingen voor revalidatie, die elk hun eigen
prioriteiten hebben.
 het huidige kwaliteitsinstrument (HKZ) toetst uitsluitend processen, geen kwaliteit van
zorg
 de kwetsbare doelgroep
3
Beckers, 2005, blz. 20
Kleijn, 2005, blz. 179
5
Flikkema, 2004, blz. 318
4
Projectplan verbeterd
6
Doelstelling van het project
Het doel van het project is het ontwikkelen en implementeren van kwaliteitscriteria vanuit
cliëntenperspectief voor de zorg voor mensen met afasie in afasieteams.
Het meten van de geleverde zorg is belangrijk om de zorg transparant te maken en de kwaliteit
van de zorg te verbeteren. Met als uitgangspunt de gezamenlijk opgestelde kwaliteitsindicatoren
vanuit cliëntenperspectief zal onder verantwoordelijkheid van de AVN een traject worden
ingezet om kwaliteitscriteria voor afasieteams vanuit cliëntenperspectief te ontwikkelen en te
toetsen. Een positief toetsingsrapport betekent, dat het betreffende afasieteam voldoet aan de
gezamenlijk opgestelde kwaliteitseisen vanuit cliëntenperspectief.
Binnen het project zijn vier resultaatlijnen te onderscheiden:
1. Opstellen van kwaliteitscriteria vanuit cliëntenperspectief:
 Wetenschappelijk gefundeerde kwaliteitscriteria vanuit de CBO-richtlijn
 Kwaliteitscriteria opgesteld middels focusgroepen van ervaringsdeskundigen
en mantelzorgers en leden van de afasieteams, logopedisten, linguïsten,
neurologen en revalidatieartsen
2. Toetsing van de kwaliteitscriteria vanuit cliëntenperspectief door de AVN
3. Verspreiding en implementatie, waarbij de meetresultaten gedeeld zullen worden
met alle betrokken stake-holders, zoals de ervaringsdeskundigen, mantelzorgers,
potentiële cliënten van afasieteams, collega hersenletselorganisaties,professionals,
ziektekostenverzekeraars en politici.
4. Toetsing van inkoopcontracten van zorgverzekeraars op kwaliteitscriteria vanuit
clientenperspectief met als product een overzicht van verzekeraars die de criteria
gebruiken.
Beoogde resultaten/producten van het project
Set wetenschappelijk gefundeerde kwaliteitscriteria om de kwaliteit van zorg door de
afasieteams vanuit patiëntenperspectief te kunnen meten.
Inzicht in de kwaliteit van zorg in afasieteams vanuit cliëntenperspectief; de cliënt, mantelzorger
en de primaire behandelaar hebben meer zicht ( logopedist/afasietherapeut) op de geboden
kwaliteit van zorg in afasieteams.
Het delen van de bevindingen met de stake-holders van de AVN, namelijk leden, professionals in
de zorg, zorgverzekeraars en politici.
Met de kwaliteitscriteria vanuit clientenperspectief kunnen zorgverzekeraars, zorgverleners én
patiënten eisen stellen aan de geleverde kwaliteit van zorg. Wanneer zorgverzekeraars deze
criteria gebruiken bij de zorginkoop zal de kwaliteit van zorg verbeteren.
Een patiëntenversie van de kwaliteitscriteria vanuit clientenperspectief in afasieteams. Op basis
hiervan weten patiënten wat ze mogen verwachten van de aan hen geleverde zorg en wat vanuit
cliëntenperspectief goede zorg is. Dit zal hun (informatie) positie aanzienlijk versterken.
Projectplan verbeterd
7
Plan van aanpak
Het project omvat de invoering van een kwaliteitssysteem vanuit cliëntenperspectief.
De invoering van dit systeem bestaat uit vier onderdelen, welke in vijf fasen worden uitgevoerd.
Het totale project heeft een looptijd van drie jaar.
Fase 1; van start gaan
Omdat een eventuele toekenning reeds per 31 augustus 2011 bekend zal zijn, wordt de
projectorganisatie vooraf aan de startdatum van het project ingericht.
Binnen de projectorganisatie zal een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen sturing
(stuurgroep) , begeleiding (begeleidingscommissie) en toetsing (klankbordgroepen). Zie voor
verdere toelichting de paragraaf over de projectorganisatie op pagina 11.
Ook zal in de projectorganisatie een plek worden ingeruimd voor twee ervaringsdeskundigen,
zodat de directe betrokkenheid van de doelgroep van meet af aan is geborgd. De onafhankelijk
voorzitter van de SHV zal eveneens deel gaan uitmaken van de projectorganisatie.
In de startfase zullen de directeur van de AVN, de Landelijke Project Coördinator (LPC) en de
twee ervaringsdeskundigen een scholing volgen bij het CBO met als doel het leren formuleren
van kritische succesfactoren.
Er wordt een, eenvoudig in te vullen, enquête opgesteld met als doel te komen tot een
inventarisatie van wensen en eisen onder de doelgroep. Basis voor deze enquête zijn de
kwaliteitsindicatoren zoals ze zijn ontwikkeld voor de afasiecentra.
De aard van de aandoening maakt het lastig om deze enquête breed uit te zetten onder de
doelgroep via de website. Daarom wordt gekozen voor een tweetal korte enquêtes onder twee
verschillende doelgroepen. Eén enquête wordt uitgezet onder logopedisten in de eerste lijn die
verwijzen naar afasieteams. De tweede enquête wordt uitgezet onder potentiële cliënten van
twee regionale afasieteams. Het gaat hier dan om klinische/poliklinische zorgvragers in een
revalidatiecentrum. Voor potentiële cliënten moet veelal worden uitgegaan van het netwerk van
de cliënt, afhankelijk van de ernst van de aandoening.
De uitkomsten van de enquête worden besproken in de begeleidingscommissie en het vervolg
van het project naar inhoud en proces wordt vastgesteld.
Daarmee is de startfase, welke loopt van januari tot en met maart 2012 voltooid.
Fase 2; ontwikkelen kwaliteitscriteria
Naast de uitkomsten van de enquête zullen de CBO-richtlijn m.b.t. behandeling en begeleiding
van CVA, onderdeel ‘afasie’ en de door de AVN ontwikkelde kwaliteitsindicatoren t.b.v. de
kwaliteit van zorg in afasiecentra als input worden gebruikt.
Dat betekent derhalve drie inputstromen: vanuit de professionals, vanuit de patiëntenvereniging
en vanuit de doelgroep zelf.
Een vijftal klankbordgroepen zal, elk vanuit de eigen discipline, op basis van de input en begeleid
door de LPC, een ontwerp maken voor missie en visie afasieteam, kritische succesfactoren,
kwaliteitsindicatoren en normen klantgericht benaderen. De disciplines zijn: revalidatieartsen,
linguïsten, neuropsychologen en gespecialiseerde logopedisten. De vijfde klankbordgroep
bestaat uit ervaringsdeskundigen en mantelzorgers. De vijf ontwerpen zullen tot één
discussienotitie worden verwerkt, die vervolgens in een tweede ronde aan de klankbordgroepen
wordt voorgelegd. Op basis van die tweede ronde wordt een eenduidig document opgesteld met
daarin de kwaliteitscriteria. Dit document gaat ter beoordeling en voorlopige vaststelling naar
de begeleidingscommissie.
Deze fase vindt plaats van april tot en met half september 2012
Projectplan verbeterd
8
Fase 3; de proefaudits
Bij twee van de tien afasieteams zal een proefaudit worden uitgevoerd om na te gaan of de
ontwikkelde kwaliteitscriteria goed te toetsen zijn.
De audit vindt plaats door middel van een werkbezoek en interviews. De vastgestelde
kwaliteitscriteria zijn het uitgangspunt. Het primaire proces, het verbeterproces en het
ondersteunende proces zijn naast cliënttevredenheid aspecten van de kwaliteit die bevraagd
worden. Dit zijn dan de gezamenlijk opgestelde kwaliteitsaspecten die naast cliënttevredenheid
het succes van een afasieteam bepalen. De coördinator van het afasieteam en medewerkers van
een afasieteam zullen worden geïnterviewd met betrekking tot deze aspecten.
De gespecialiseerde logopedisten en ervaringsdeskundigen/mantelzorgers zullen vanuit
cliëntenperspectief worden geïnterviewd. De interviews met de laatst genoemde groep vinden
thuis plaats.
De uitkomsten van de proefaudits worden eerst voorgelegd aan de twee betrokken teams.
Eventuele bijstelling van de criteria en/of toetsingsmethode vindt plaats in de
begeleidingscommissie.
Vervolgens vindt een bijeenkomst plaats van alle afasieteams, teneinde werkwijze en resultaten
van de proefaudits te bespreken en draagvlak te verkrijgen voor de set kwaliteitscriteria en het
vervolgtraject.
De laatste stap in 3 is scholing van de interviewers, die de ervaringsdeskundigen en
mantelzorgers, oftewel de afnemers, in het vervolgtraject zullen gaan interviewen ter aanvulling
op de audits.
Fase 4; de 0-meting en het communicatietraject
In deze fase krijgen alle tien de afasieteams een audit, die per team 1 dag in beslag zal nemen.
Per team worden ook vijf logopedisten en tien afnemers, oftewel ervaringsdeskundigen en hun
mantelzorger(s) geïnterviewd. Deze interviews vinden thuis plaats. In totaal gaat het dan om
150 interviews. Voor het afnemen van de interviews wordt gebruik gemaakt van het instituut
CKZ/NIVEL.
Na terugkoppeling van de rapportage aan het betrokken team worden de rapportages
geanonimiseerd en vergeleken. Aan de hand van de eigen rapportage en de samenvatting van de
geanonimiseerde rapportages kan elk team zich vergelijken met de collegateams en desgewenst
verbeteringen doorvoeren.
De rapportages worden geanonimiseerd voorgelegd aan de vijf klankbordgroepen. Hun feedback
samen met de rapportages kunnen in de begeleidingscommissie nog aanleiding zijn om een
laatste wijziging in de set kwaliteitscriteria door te voeren.
Gedurende de periode van de 0-meting wordt een website ontwikkeld over de afasieteams en
het kwaliteitsproject. Links met verwijzing naar deze website komen op de sites van de
afasieteams en hun achterliggende organisaties, van de AVN, van de gezamenlijke website van
de SHV en van de Hersenstichting Nederland.
Daarnaast zal een afasievriendelijke cliëntenversie van de set kwaliteitscriteria worden
ontwikkeld. Illustraties vormen de kern van deze set. Een illustrator met kennis van afasie zal
hiervoor worden ingehuurd.
De cliëntenversie wordt onder de leden van de AVN verspreid, op de genoemde websites
geplaatst en als schriftelijk materiaal ter beschikking gesteld aan de leden van de SHV.
Projectplan verbeterd
9
Fase 5; implementatie en voorbereiding van de terugkerende cyclus van toetsing en verbetering
Een jaar na de 0-meting start de eerste van de tweejarige auditrondes. De werkwijze zal dezelfde
zijn als in de 0-meting met dien verstande dat de rapportages niet meer anoniem zullen zijn en
derhalve een daadwerkelijke bijdrage kunnen leveren in het keuzeproces van de cliënt en diens
naasten en in het proces van zorginkoop door zorgverzekeraars.
Ten behoeve van de cliënt zullen de resultaten van de audits op de website worden
gepubliceerd. Ten behoeve van de zorginkoop zullen gesprekken worden gevoerd met de vijf
grote zorgverzekeraars en zullen inkoopcontracten worden getoetst. In de rapportage van deze
ronde wordt opgenomen welke zorgverzekeraars de kwaliteitscriteria in hun inkoopgedrag
toepassen. Dit rapport zal eveneens op de website worden gepubliceerd.
Daarnaast wordt aan het eind van de looptijd eenmalig een bulletin breed verspreid onder
stakeholders en collega organisaties. Die verspreiding zal gepaard gaan met een
mediacampagne. Uitvoering van deze campagne gebeurt binnen de kaders van het PR –plan, dat
mede door de AVN binnen de SHV is ontwikkeld.
Toelichting bijgestelde tijdsplanning
Het projectplan moet worden afgerond in drie jaar. Dat betekent een snellere doorlooptijd die
wordt bereikt door de officiële audit 1 jaar na de 0-meting te laten aanvangen en de doorlooptijd
van de 0-meting in te korten.
In de startfase wordt een activiteit toegevoegd, namelijk de enquête onder de doelgroep. Door
de projectorganisatie, met behulp van eigen inzet, reeds voor de aanvangsdatum van het project
in te richten, kan deze extra activiteit budgetneutraal en zonder tijdverlies worden uitgevoerd.
Tijdsplanning
Activiteit
Organisatie
Aantal
dagdelen
Eerste bijeenkomst met de
begeleidingscommissie
Stuurgroep
en LPC
2
2
Jan 2012
Jan/febr. 2012
Opstellen en verspreiden enquete
Scholing formuleren kritische
succesfactoren (CBO)
4
2
2
Maart 2012
LPC
2
Maart 2012
Organiseren startbijeenkomst met alle
betrokkenen, te weten: afasieteams en
begeleidingscommissie. De
startbijeenkomst dient om de
betrokken partijen te informeren over
het project en met name om tot
afstemming te komen over het totale
project.
Verslaglegging startbijeenkomst en
verspreiding resultaten onder
betrokken partijen
Consensus over proces en inhoud
LPC
LPC
directeur
erv.desk. uit
de begel.cie
LPC
2
Maart 2012
Verwerken resultaten enquete en
Stuurgroep
en LPC
LPC
Startfase
Jan 2012
Jan/febr. 2012
Projectplan verbeterd
6
8
10
opstellen rapport
Fase ontwikkelen kwaliteitscriteria
Apr./juni 2012
Bijeenkomsten 2 x 5
klankbordgroepen:
- ervaringsdeskundigen en
mantelzorgers
- primaire behandelaars
- linguïsten
- neuropsychologen
- revalidatieartsen
Doel: formuleren van visie en missie
van een afasieteam en opstellen
kritische succesfactoren, indicatoren en
normen
Juli 2012
Rapportage bijeenkomsten
Augustus 2012
Voorleggen kritische succesfactoren,
indicatoren en normen aan
begeleidingscommissie, verwerken
input vanuit dit gremium
Eerste helft sept.
Vastleggen en verspreiden set
2012
kwaliteitscriteria
Fase proefaudits en eerste evaluatie
Tweede helft sept.
Toetsing volgens opgestelde
2012
kwaliteitscriteria bij 2 afasieteams
Sept. 2012
Rapportage ‘proefaudits’ 2 afasieteams
Okt. 2012
Vaststellen definitieve set
kwaliteitscriteria; bijeenkomst met de
2 teams van de proefaudit
Okt. 2012
Bijeenkomst alle afasieteams, evaluatie
proefaudits, draagvlak krijgen voor set
kwaliteitscriteria en vervolgtraject
Nov. 2011
Scholing interviewers van
ervaringsdeskundigen en
mantelzorgers
Dec. 2011
Terugkoppeling resultaten aan
begeleidingscommissie
Fase nul-meeting; eerste toetsing alle afasieteams
Jan./juni2013
Audit (1 dag) bij alle 10 afasieteams;
ervaringsdeskundigen en
mantelzorgers worden thuis
geinterviewd
Jan./juni2013
Rapportage audits; eindresultaat: 10
geanonimiseerde auditrapporten
Juli2013
Bespreking resultaten 0-meting in de
vijfklankbordgroepen
Jan./juni2013
Begeleiden project, meelezen,
adviseren
Sept. 2013
Bij- en vaststellen set kwaliteitscriteria
met begeleidingscommissie
Sept.2013
Ontwikkelen website over afasieteams
en kwaliteitsproject
Sept./okt/nov.2013 Ontwikkelen afasievriendelijke
Projectplan verbeterd
LPC
20
LPC
LPC
4
6
LPC
2
LPC
directeur
LPC
Stuurgroep
en LPC
12
12
4
4
LPC
4
LPC
4
LPC
2
LPC
Directeur
CKZ/NIVEL
Interviewers
LPC
20
20
40
LPC
10
Directeur
12
LPC
LPC
webmaster
LPC
20
2
10
5
10
11
cliëntenversie set kwaliteitscriteria,
inclusief illustraties. Tekenaar wordt
betaald per illustratie, zie begroting
Dec. 2013
Verspreiden cliëntenversie onder leden
van AVN en andere
patiëntenorganisaties
Fase eerste officiële audit (1 jaar na 0-meting)
Jan./okt. 2014
Audit (1 dag) bij alle 10 afasieteams
Jan./okt. 2014
Jan./dec. 2014
Nov. 2014
Nov. 2014
Nov.dec.2014
Rapportage audits; eindresultaat: 10
auditrapporten
Contact leggen en gesprekken voeren
met zorgverzekeraars over het belang
van afasieteams en de resultaten van de
audits. Toetsing van de
inkoopcontracten
Delen projectresultaten met
stakeholders
Mediacampagne
Resultaten audits en gesprekken
zorgverzekeraarspubliceren op website
tekenaar
LPC
2
LPC
Directeur
CKZ/NIVEL
Interviewers
LPC
20
20
40
LPC
30
LPC
4
LPC
directeur
LPC
4
4
2
20
Projectorganisatie
In de projectorganisatie wordt een helder onderscheid gemaakt tussen sturing, begeleiding en
klankbordfunctie.
De sturing is in handen van een kleine stuurgroep, bestaande uit de voorzitter en de directeur
van de AVN. De stuurgroep is eindverantwoordelijk voor resultaat en budget van het project. De
uitvoerende taken worden belegd bij de Landelijk Project Coördinator (LPC). De LPC legt
verantwoording af aan de stuurgroep en woont de vergaderingen van de stuurgroep bij.
De begeleidingscommissie is verantwoordelijk voor de inhoudelijke begeleiding en wordt
desgewenst ingezet bij communicatie met betrokkenen. De begeleidingscommissie wordt in alle
fasen van het project betrokken. Naast de twee ervaringsdeskundigen als vertegenwoordigers
van de doelgroep hebben afgevaardigden van de volgende samenwerkingspartners zitting in de
begeleidingscommissie:
 NVAT, Nederlandse Vereniging van Afasietherapeuten omdat zij deskundig zijn als
uitvoerend logopedist met als specialisatie neurologische spraak- en taalstoornissen
 VKL, Vereniging Klinische Linguïstiek met als reden dat zij deskundig zijn als
wetenschappelijk opgeleide behandelaar en onderzoeker op het gebied van afasiologie
 SAN, Stichting Afasie Nederland, met als reden dat zij op zowel uitvoerend als op
wetenschappelijk niveau deskundigheid bezitten
 Afasieteam Revalidatiecentrum Rijndam met als reden dat zij een vooraanstaand
afasieteam zijn en een voorbeeldfunctie hebben ten opzichte van de andere afasieteams
in Nederland
Tot slot maakt de onafhankelijk voorzitter van de SHV (Samenwerkende Hersenletsel
Verenigingen) deel uit van de begeleidingscommissie.
Projectplan verbeterd
12
Op basis van discipline wordt een viertal klankbordgroepen ingesteld, te weten:
gespecialiseerde logopedisten, linguïsten, neuropsychologen en revalidatieartsen. Een vijfde
klankbordgroep bestaat uit ervaringsdeskundigen en mantelzorgers. De klankbordgroepen
zullen op bepaalde momenten in het proces worden ingezet. Hun taak bestaat uit het leveren
van input en het toetsen van concepten.
Projectplan verbeterd
13
Verspreiding en implementatie van het projectresultaat
De visie en missie van afasieteams en de gezamenlijk opgestelde kwaliteitscriteria zullen
worden vermeld op een daarvoor te ontwikkelen website. Links met verwijzing naar deze
website komen op de sites van de afasieteams en hun achterliggende organisaties, van de AVN,
van de gezamenlijke website van de SHV en van de Hersenstichting Nederland.
Bij afasieteams die voor het eerst getoetst worden, zal de rapportage alleen voor intern gebruik
of geanonimiseerd beschikbaar zijn. De bevindingen van het kwaliteitsproject worden bij het
tweede visitatietraject ( na 1 jaar) gedeeld met de betrokkenen, namelijk mensen met afasie,
professionals in de zorg, zorgverzekeraars, zorgkantoren en politici. De bevindingen zullen op de
te ontwikkelen website worden geplaatst en op de website van de AVN.
De patiëntenversie van de kwaliteitscriteria van de afasieteams vanuit cliëntenperspectief zal op
de speciaal ontwikkelde website en de website van de AVN worden geplaatst. Alle leden van de
AVN zullen daarvan een papieren versie ontvangen, in of als bijlage bij het verenigingsperiodiek.
Behalve via de website zal de patiëntenversie op aanvraag voor iedereen in gedrukte vorm
beschikbaar zijn, in het bijzonder voor de leden van de collega hersenletsel verenigingen.
Gedurende het laatste projectjaar, het jaar waarin de eerste ‘officiële’ audits zullen plaatsvinden,
zal actief contact gezocht worden met zorgverzekeraars, om ze te informeren over het belang
van afasieteams voor de doelgroep en de resultaten van de audits. Er zal worden aangedrongen
op het gebruik van de resultaten door zorgverzekeraars bij de inkoop van deze zorg. Ook na de
projectperiode zullen de zorgverzekeraars op de hoogte gehouden worden van de resultaten van
de tweejaarlijkse audits.
Eind 2014 zal een mediacampagne worden georganiseerd.
Na de projectperiode blijft de AVN het instrument gebruiken voor tweejaarlijkse toetsing van de
afasieteams.
Haalbaarheid
De AVN is een onafhankelijke patiëntenorganisatie. Dit betekent dat de afasieteamsniet
hiërarchisch vallen onder de AVN. Om die reden zullen de afasieteams zelf de keuze maken of zij
daadwerkelijk kiezen om met behulp van ‘kwaliteitsproject afasieteams’ de kwaliteit van zorg
meetbaar en zichtbaar te maken. De twee grootste afasieteams in Nederland, die van
revalidatiecentrum Rijndam in Rotterdam en die van revalidatiecentrum De Vogellanden in
Zwolle hebben toegezegd actief te willen participeren in het project. Een aantal kleinere teams
heeft aangegeven, zeer positief tegenover het voorstel te staan, ook omdat een auditrapport hen
zal kunnen ondersteunen in het zichtbaar maken van de zorg die ze bieden naar de instelling
waar ze werken. In de samenwerking van de AVN met de afasieteams is de balans tussen
‘commitment’ en ‘control’ essentieel. Belangrijk daarbij is dat alle partijen beter worden bij het
zichtbaar en meetbaar maken van de kwaliteit van zorg vanuit clientenperspectief in
afasieteams.
Projectplan verbeterd
14
Samenvattend volgen hier de succes- en faalfactoren:
 Het sturingsvermogen van de AVN als ‘losstaande’ organisatie
 Het coachend vermogen van de landelijk coördinator afasieteams
 De mate van taakvolwassenheid van de verschillende deskundigen van een afasieteam
 De belangen die voor de afasieteams en de AVN op het spel staan
 De beschikbaarheid van tijd, geld en scholing
Literatuur
Beckers J., (2005), Veranderen in netwerken; literatuurstudie naar best practises van
klantgestuurd organiseren, organisatieverandering en netwerksamenwerking pag. 20
Flikkema, H.J. en Jansen PGW (2004), Dienstverleners innoveren anders, artikel ESB
Kleijn H. en F. Rorink (2005). Verandermanagement. Amsterdam: Uitgeverij: Pearson Education
Benelux BV
Bijlage
Begroting
Projectplan verbeterd