People E arth A nimals C ulture E nvironment

P
eople
E
arth
A
nimals
C
ulture
E
nvironment
consumentenvereniging voor vrijheden, rechten en waarden van mensen, aarde, dieren, cultuur en milieu
Nieuwezijds Voorburgwal 19 – 21
1012 RC Amsterdam
Tel.:
020 – 423 61 78
E-mail : [email protected]
URL:
www.peaceconsumer.org
Met sterke Consumentenorganisaties was er geen kredietcrisis geweest
In 2005 werd in Nederland de PEACE Consumentenvereniging opgericht. Vooral om wild
westkapitalisme en zaken als de kredietcrisis te voorkomen. Sterke internationaal opererende
consumentenverenigingen moeten en kunnen volgens mij een tegenwicht bieden tegen de huidige
eenzijdige macht van de aanbodkant van de markt. Vooral die van banken, verzekeraars en
multinationals.
In 2004 schreef ik (Joost Hardeman) voorafgaand aan de oprichting van de PEACE in het artikel “Een
schets van de 21e eeuwse consumentenbeweging” onder andere de volgende passage*:
“Door de globalisering is de wereld één markt geworden die gedomineerd wordt door banken en
multinationals. Nationale staten, noch overkoepelende organisaties als de VN hebben grip op de
ondernemingen.” “Het internationale bedrijfsleven gedraagt zich als een ongetemde woeste
watermassa. Het overspoelt alles en iedereen op haar weg. Het wachten is op dijken, waterkeringen
en stuwen die het bedrijfsleven kunnen temmen en in goede banen kunnen leiden. Net als bij de strijd
tegen het water moeten daarvoor de handen ineen geslagen worden tot een tegenmacht die sterker is
en het tij kan keren.”
De PEACE Consumenten Vereniging moet samen met vele andere consumentenorganisaties
uiteindelijk uitgroeien tot een internationale tegenmacht die dit soort dammen kan opwerpen.
We zien bij de huidige kredietcrisis het noodlottige gevolg van het ontbreken van
consumentenorganisaties die dit soort dijken en dammen konden vormen. Waren deze organisaties er
wel geweest, dan hadden de belangen van de huizenbezitters in de Verenigde Staten al veel langer veel
centraler gestaan. Consumentenorganisaties zouden er op hebben aangedrongen de risico’s voor
consumenten af te dekken. Zij zouden ervoor hebben gezorgd dat consumenten niet in een situatie
komen waarin ze onverantwoord grote risico’s lopen. Consumentenorganisaties zouden ook nooit
toestaan dat met het geld van consumenten wordt gespeculeerd om kortetermijn winsten te realiseren
ten koste van consumenten. Geadviseerd zou zijn om dit soort banken links te laten liggen. Het zal
duidelijk zijn dat deze uitwassen dan nooit een kans hadden gekregen.
Waarom die rol voor consumentenorganisaties en niet voor nationale overheden?
Nationale overheden zullen nooit in staat zijn om de vrije markt te beteugelen omdat dat het einde van
de vrije markt betekent. Onze samenleving is een open economie gebaseerd op de vrije markt.
Verregaande staatsbemoeienis leidt onherroepelijk tot een centralistische autoritaire samenleving. Het
zou het einde betekenen van de samenleving zoals we die kennen Een staatsgereguleerde vrije markt
zien we onder andere in Rusland en China. De verwevenheid van ondernemingen met de staat maakt
onafhankelijke staatscontrole onmogelijk. In China zien we daarvan vele voorbeelden. Het meest
recente voorbeeld daarvan is de met melamine vergiftigde babyvoeding die pas na de Olympische
spelen mocht worden aangepakt. Overheid en bedrijfsleiding hadden belangen die ingaan tegen de
belangen van de bevolking.
Structurele overheidsdominantie in de vrije markt is daarom onmogelijk. Hoogstens tijdelijk als
reddingsboei. De rol van de overheid is op zijn best als zij de rol van controleur en scheidsrechter kan
spelen. Die rol kan de overheid echter alleen goed vervullen als er marktevenwicht is. Maar juist het
marktevenwicht is ver te zoeken in de neoliberale aandeelhouderseconomie. De aanbodkant van de
markt heeft geen gelijkwaardige tegenspelers meer.
* het artikel is te vinden op internet via het intypen van Joost Hardeman op Google
Uitgangspunt van elk economisch model in een vrije economie is dat elke transactie een transactie is
tussen gelijkwaardige partijen. Zowel de verkoper als de koper moeten in vrijheid kunnen handelen en
beslissen of zij een transactie wel of niet aangaan.
Zeker voor de financiële instellingen gold en geldt dat de klanten volkomen van hen afhankelijk zijn
geworden. De onderlinge verwevenheid van de financiële instellingen en de belangen van deze
instellingen voor de economie en de overheden van de nationale staten maakt dat er allang geen sprake
meer is van eerlijke concurrentie. Er is al helemaal geen sprake meer van gelijkwaardigheid tussen de
klanten en de banken. Banken houden slechts rekening met de aandeelhoudersbelangen en dan vooral
de korte termijnwinsten.
Deze marktongelijkheid is een belangrijke oorzaak van de crisis.
Overheden in nationale staten zijn in elke samenleving afhankelijk van de status quo en van de
bestaande machtsinstituties. Juist door het ontbreken van een marktbalans en het tegelijkertijd
bevorderen van de marktwerking zijn overheden bijna zelf een onderdeel geworden van het systeem
dat beheerst wordt door de status quo van banken en ondernemingen. Overheden hadden en hebben
daardoor veel te weinig afstand kunnen nemen in het systeem van het aandeelhouderskapitalisme. De
mogelijkheden om tijdig in te grijpen zijn zoals we zien en gezien hebben, veel te beperkt.
Pas nu het te laat is moeten drastische overheidsmaatregelen proberen te voorkomen dat het hele
systeem instort. Uiteindelijk op kosten van de belastingbetalers, want zij lopen nu het
ondernemersrisico.
De conclusie dat er een eind moet komen aan de marktongelijkheid, de onbalans van vraag en aanbod
op de markt is echter goed nieuws, omdat de oplossing van dat probleem relatief simpel is. Namelijk
het werken aan een nieuwe marktbalans door de vorming van sterke internationale
consumentenorganisaties.
De PEACE Consumenten Vereniging: Op weg naar een nieuwe marktbalans
De PEACE Consumenten vereniging is opgericht om deze rol te gaan vervullen.
Als marktpartij van consumenten komt zij op voor de vrijheden, rechten en waarden van
P eople, E arth, A nimals, C ulture, E nvironment.
Leidraad bij het handelen is het bevorderen van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van
bedrijven op basis van het internationaal recht.
De moderne communicatiemiddelen maken het vandaag de dag mogelijk dat de vraagkant van de
markt (de consument) zich wereldwijd gaat organiseren. Op dezelfde manier waarop vakbonden
zo’n125 jaar geleden een positieve machtsfactor werden, kunnen nu grote consumentenorganisaties
internationaal een positieve machtsfactor worden. De gebundelde koopkracht van consumenten is
daarbij het machtsmiddel. Juist over grote zaken zoals in Nederland de overname van de ABNAMRO
en de wankelende Fortisbank zijn de rekeninghouders slechts toeschouwer. Het is echter ons geld dat
deze banken beheren en ons geld waarmee deze banken gered worden. Als belangrijkste marktpartij
behoren consumentenorganisaties een grote invloed te hebben op de besluitvorming. Over dit soort
zaken bestaat er meestal veel overeenstemming onder consumenten, zodat een slagvaardig optreden
mogelijk is.
Het is daarom nu van groot belang dat de vorming van consumentenorganisaties die een rol willen
gaan spelen bij het tot stand brengen van een nieuw marktevenwicht, gefaciliteerd gaan worden. Dat is
een taak van de overheid.
Het is aan consumenten om deze ontwikkeling te steunen en zich aan te sluiten.
Joost Hardeman, voorzitter van de PEACE Consumenten Vereniging
Amsterdam, 28 oktober 2008