CKV: Popmuziek

CKV: Popmuziek
De min of meer gegeven toetsvragen staan zoals gebruikelijk in de blauwe kaders.
We beginnen met even een lekker stukje duidelijkheid. Popmuziek = populaire muziek.
Maar toch ook niet, het is namelijk lichte muziek. En lichte muziek is ook jazz, country,
etc. Er is pas sprake van popmuziek wanneer er binnen de populaire muziek een aparte
stroming komt voor jongeren. Het produceren van muziek voor jongeren (de consument)
kwam op in de loop van de jaren vijftig, toen ze voor het eerst een eigen besteedbaar
budget kregen en er vraag kwam naar dit soort muziek.
Zeer belangrijke factoren voor het ontstaan van de popmuziek (voor de producent):
1. De ontwikkeling van elektrische instrumenten;
2. De ontwikkeling van de opname- en weergavetechniek;
3. De commercialisering van het muziekgebeuren;
4. De uitvinding van de draagbare (transistor)radio.
1. A. Hoe ontstond de popmuziek vanuit de kant van de consument?
B. Hoe ontstond de popmuziek vanuit de kant van de producent? (4 factoren)
Er zijn vier muzikale stromingen die als ‘roots’ van de hedendaagse pop- en rockmuziek
dienen:
1. Blues: zwarte muziek, somber, traag en stroperig;
2. Jazz: dansbaar, swing, syncopen en improvisatie;
3. Gospel: Zwarte religieuze muziek (‘Gospel is van God’);
4. Country: Blanke plattelandsmuziek.
2. Noem de 4 stromingen die als roots worden beschouwd + hun eigenschappen.
Blues
Blues ontstond door een versmelting van Afrikaanse en Europese elementen. Het is een
slavenlied of werklied en gaan over ellende. Synoniemen: Delta blues / Mississippi blues.
Uit Mississippi komt onder andere bluesheld Robert Johnson (1e generatie blues).
De zwarten verplaatsen zich in de jaren ’30 naar de noordelijke staten (platteland >
steden) en dus verspreidt de blues zich. In steden als Chicago en Detroit zijn legendes als
Muddy Waters begonnen (2e generatie blues). De blues beïnvloedde de jeugd, die zelf
ook in bandjes gingen spelen: dat resulteerde in onder andere de Rolling Stones, Cream
en Fleetwood Mac (3e generatie blues). Het bekendste platenlabel van bluesmuziek in de
jaren ’60 was Chess Records.
3. A. Hoe ontstond de blues en hoe kenmerkte het zich?
B. Beschrijf de 3 generaties blues en geef er een voorbeeldartiest bij.
Rhythm & Blues en Rock & Roll
Rhythm & Blues is dansmuziek, en daarmee een stuk sneller dan blues. Het kenmerkt
zich door een elektrische gitaar (en da’s nieuw!). Rhythm & Blues is van alle bluesstijlen
het meest belangrijk geweest voor de ontwikkeling van popmuziek. Rock & Roll is de
blanke variant van Rhythm & Blues. Het ontstond doordat producers merkten dat
Rhythm & Blues erg aansloeg bij jongeren, en dus speelden ze hierop in door het te
vermengen met blanke country and western-muziek en de teksten ietwat netter te
maken. De eerste wereldhit, en daarmee aangenomen als beginjaar van Rock & Roll, was
Rock Around The Clock van Bill Haley uit 1954. De eerste belangrijke zwarte rock and
roll artiest is Chuck Berry.
4. A. Hoe kenmerkt Rhythm & Blues zich?
B. Hoe heet zijn blanke tegenhanger en hoe is die ontstaan?
C. Wat was het ontstaansjaar van Rock & Roll en waarom?
Soul
Soul is ontstaan door imitatie van de schreeuwende predikanten-gospel en is een heel
apart soort Rhythm & Blues. Ray Charles was in 1954 de eerste die gospelsongs
veranderde in popmuziek. Soul staat dichtbij de blues en gospel.
Motownsound
In 1959 richtte Berry Gordy in Detroit (bijnaam: Motortown, door de Fordfabrieken) het
Motown-label op, het startpunt voor vele soulartiesten.
Motown (1959)
Stax (1960)
Noorden: Detroit
Zuiden: Memphis
Hitvariant van soul
Glad, gepolijst
Compromisloos
Ruw en ongepolijst
Publiek: de blanke mainstream
Hitsville USA
Gearrengeerd door producers
Publiek: zwarte gemeenschap
Soulsville USA
Samenspel, spontaniteit, improvisatie
Voorbeeld: Michael Jackson
Voorbeeld: Otis Redding
5. Noem de verschillen tussen het noord en zuid, inclusief voorbeeld.
Commercie
Populariteit van muziek werd alsmaar meer en de commerciële muziek ontstond. De
kwaliteit van de nummers stond niet meer centraal, maar de oplagecijfers wel. Muziek
dat slechts voor commercie wordt gemaakt heet nep-muziek: voorbeelden zijn
surfmuziek, highschoolrock en de twist.
6. Wat is nep-muziek? En als je toch bezig bent: noem een voorbeeld!
Popmuziek verplaatst zich van de VS naar Engeland
1. Rock ’n roll (VS) werd minder populair en de grootste artiesten verdwijnen
(Elvis in millitaire dienst, Berry in de gevangenis, Holly dood).
2. The Beatles en Rolling Stones betekenen de daadwerkelijke ‘winst’ voor
Engeland. De immens populaire muziek veroverde al snel West-Europa en
daarna ook de VS.
7. Waarom werd Engeland het centrum van de popmuziek, ipv de VS?
Rock
Rond 1960 werd de basis van een rockgroep een leadgitaar, ritmegitaar, basgitaar en
drums. The Shadows waren de eerste die in deze formatie optrad en daarmee een
voorbeeld voor alle gitaargroepen. Verder belangrijk voor de rock:
The Beatles
Maakten de Merseybeat populair. Roots liggen bij Chuck Berry. Verder gebruikten de
Beatles de muziekstijl rock and roll en blues in hun nummers. De LP Sergeant Pepper’s
Lonely Hearts Club Band betekende en ware revolutie op het gebied van popmuziek.
Het was het eerste album dat zich neerzette als ‘show’, in plaats van een verzameling
losse liedjes. Popmuziek werd daarmee een hele kunst.
Rolling Stones
Spelen in de stijl van de Chicago blues (Muddy Waters). In eerste instantie vooral covers
van Rhythm & Blues nummers, en pas in 1965 hadden ze een hit met een eigen nummer.
The Who
Experimenteerde revolutionair met geluiden, teksten en elektronica.
8. Noem vier bands die zeer belangrijk waren voor de rockmuziek en leg er wat
leuks bij uit.
Blanke blues
Cityblues (uit de jaren ’30), maar dan met elektrisch versterkte instrumenten.
Belangrijke personen: de Cream (met Eric Clapton) en Fleetwood Mac.
Experimenten
In de jaren ’60 zocht de popmuziek weer contact met haar roots: de blues en de jazz
werden weer populair. De basgitaar en elektrische gitaar werden hierbij toegevoegd.
Jimi Hendrix was hierin een belangrijke naam. Hij breidde het geluid van de elektrische
gitaar daarbij uit met experimentele geluiden en effecten en introduceerde daarmee
nieuwe technieken in de popmuziek.
Folk (country)
Naast soul was folk één van de twee belangrijkste Amerikaanse stromingen. Soul had
namen als The Supremes en Stevie Wonder, folk singer/songwriters als Bob Dylan en
Joan Bez. Teksten werden door toedoen van o.a. laatstgenoemden persoonlijker,
composities ingewikkelder en langer dan de gebruikelijke 3 minuten. Daarbij kregen
toetsinstrumenten (synthesizers, saxofoons) weer een vaste plaats naast de (bas)gitaar
en drums. De elektrische gitaar bleef dominant.
Bob Dylan
Begon als straatzanger in New York en werd door de scherpe teksten in zijn
protestsongs snel bekend. Duidelijke country invloeden zijn waar te nemen in zijn
muziek. Bob Dylan gaf de Amerikaanse popmuziek een nieuwe injectie door zijn teksten
en melodieën. Zijn volgelingen daarin noemen we singer-songwriters omdat ze hun
eigenlijk teksten schrijven en uitvoeren. Neil Young is een andere grote naam in die
stroming.
9. Wat zijn singer-songwriters? En noem namen. Alsjeblieft.
Underground
Aangekomen halverwege de jaren zestig nam Amerika weer de leiding in de popmuziek.
Komt door underground muziek: nieuwe muzikale stromingen die zomaar uit het niets
te voorschijn komt en bekend is bij slechts een klein publiek (hipstermuziek anno 2012).
Flower Power en Hippie (dat overigens in tegenstelling tot de vooroordelen ook een
donkere kant had: Velvet Underground, The Doors) hoorden onder die term, artiesten
zijn Frank Zappa of The Doors.
Hardrock (spreek uit: haartrok)
Jimi Hendrix werd in 1987 naar Engeland gehaald en formeerde daar de eerste
hardrockgroep: The Jimi Hendrix Experience. In dezelfde tijd richtte Eric Clapton Cream
op en veranderden groepen als The Who en Status Quo hun sound naar hardrock. Led
Zeppelin, Deep Purple, ZZ-top, AC/DC en Van Halen kunnen ook tot die stroming
gerekend worden. Hard rock is gitaargericht en haalt zijn inspiratie uit de blues. Een
Nederlandse hardrockgroep is de Golden Earring, of Normaal.
10. A. Wie formeerde de eerste hardrockgroep en hoe heette die?
B. Noem een Nederlandse hardrockgroep.
Progressieve pop: popmuziek die sterk afwijkt van de hitparadepop. Pink Floyd.
Jazzrock (bigbandrock): elektrische gitaar (=rock) + blaasinstrumenten (=jazz).
Ontstaat doordat laatstgenoemde populair wordt. The Nice, Emerson Lake And Pelmer.
Classic rock / Symfonische pop
Ontstaat door:
1. Popgroepen die gaan optreden met begeleiding van een symfonieorkest.
2. In Engeland wordt het mogelijk om symfonische muziek te laten klinken
doormiddel van synthesizers, en dat wordt populair ook nog.
3. Daarnaast werden klassieke muziekstukken in een modern jasje gestoken.
11. Noem die drie maar effekes op!
Philadelphiasound
De derde soulgolf (1 = Ray Charles; 2 = Motown) vormde het label Philadelphia dat de
soulmuziek transformeerde tot funk (later zou dat verder transformeren tot disco). Bij
dit label, net als bij Motown overigens, was er vast studio-orkest dat alle artiesten
begeleidde. Daarom niet gek dat nummers vaak erg op elkaar leken.
12. Waarom leken veel nummers in de tweede en derde soulgolf (wat is dat
trouwens??!!??!) op elkaar?
Hitparadepop: vrij simpel, disco, Abba!
Albumrock: ingewikkelder, Queen, Pink Floyd en Genesis!
Funk
Soul werd Funk, een ritmischere variant. De elektrische gitaar speelt op een droge spitse
en puntige manier. De baspartij werd belangrijker, waardoor er overigens ook hogere
eisen kwamen aan geluidsapparatuur (baskwaliteit was niet erg super). Opvallend was
de manier waarop de bas wordt bespeeld: slappen (slaan en trekken). Level
42
is daar het perfecte voorbeeld van.
Glitterrock en glamrock
Bij glitterrock was de muziek niet erg van belang, het uiterlijk wel. Bizarre make-up,
opvallende kleding en flitsende lichtshows waren je van het. Kiss natuurlijk.
Electronic rock en synthesizerpop
In 1972 verschijnt voor het eerst een synthesizernummer in de hitparade: popcorn. In
de jaren 80 werd het een belangrijke popstroming.
Reggae
Reggae is de echte muziek van de zwarte bevolking van Jamaica. De muziek heeft een
echte boodschap, en wel die van de gevoelens van de Jamaicaanse bevolking (de slechte
sociale omstandigheden). Belangrijkste Reggae artiest is Bob Marley.
Disco
Funk werd aangepast aan de behoefte van discotheken: disco. De muziek moest tot
dansen stimuleren, waarmee het de belangrijkste voorloper is van hiphop en house. Ook
uiterlijk werd belangrijk: de discofreak had een dresscode. Discoproducers hadden het
voor het zeggen, groepen (Boney M/Village People) hadden geen inbreng.
Eerste videoclip
Eerste videoclip kwam in 1975: Bohemian Rhapsody. Voorheen werden nummers
simpelweg geplaybackt, maar omdat het nummer zó veel stemmen had kon dat niet.
Punk
Punk is ontstaan rond 1976 als reactie op de situatie in de rockmuziek en maatschappij.
Wederom vanwege onvrede (anarchie, werkloosheid, plastic TV-cultuur, verveling en
gebrek aan toekomst), want ’t zal eens creatief zijn. Punkmuziek is recht-toe-recht-aan
muziek. Belangrijkste punkgroepen waren de Sex Pistols en The Stranglers. Ook bij punk
was uiterlijk belangrijk: gescheurde kleding en deels kaalgeschoren hoofden met
hanenkammen kwamen in de mode.
New Wave
De in godsnaam eindelijk weer fatsoenlijke muziek na punk , ‘de nieuwe golf’, was New
Wave. Het scherpe en maatschappijkritische werd uit punkmuziek gehaald.
Belangrijkste: Blondie, The Police (witte reggae), Devo, Talking Heads, The Cure (iemand
mee naar Werchter?), U2 en Joy Division.
MTV
Startte in 1981 en daarmee begon de populariteit van videoclips. De allerrrrbekendste
was Thriller van Michael Jackson. Overigens perfect geïmiteerd door sterleerlingen
Danny Dikker, Paul Schuurbiers, Anna Nagel en Jos Willemsen. Op YouTube te vinden
door te zoeken op ‘ckv clipcompilatie’. Eind reclameblok.
Superrrrsterren
Popsterren als Michael Jackson, Prince en als ik vanavond alleen thuis ben, doe ik Madon na
werden mede dankzij MTV ongelooflijk beroemd. Zo beroemd als niemand ooit was
geweest. De artiest begon een andere plaats te krijgen: vroeger was de componist
(schrijver) van belang, nu de uitvoerder.
Hiphop
Ontstaan begin jaren ’80 in de zwarte achterstandswijken in New York en bestaat uit een
aantal componenten: rap, graffiti, breakdance en turntablism/dj-en. Beatboxen wordt
twijfelachtig de vijfde component genoemd. Roots liggen in discomuziek, en de eerste hit
was Rappers Delight van The Sugerhill Gang (1979).
House
In de Warehouse Club in Chicago werd een nieuw soort dansmuziek gedraaid: House.
Donderdag om 20:30 is er overigens weer een nieuwe aflevering op RTL 8.
Grunge (jaren 90): Nirvana. Verder verplaatst het centrum van de rock zich weer naar
Engeland door de opkomst van britpop (‘Beatlesmuziek in een nieuw jasje’: Oasis/Blur).
Hitparadepop 2.0
Hitparadepop doet ook weer populair en Take That, Spice Girls en Britney Spears
breken door. Rond de eeuwwisseling wordt de hitparade vooral gedomineerd door R&B
(da’s nie de Rhythm and Blues van vroegah) en hiphop.
Aan het eind van de jaren ’90 krijgen we post-rock als reactie op de hardrock. Alle
snufjes weg en de recht-toe-recht-aan rock. The White Stripes bijvoorbeeld. En dan heb
je nu Seven Nation Army in je hoofd voor de rest van de dag, gefeliciteerd! En waag het
eens om iets over Duitsers op te merken nu.
Idols en dancefestivals
Platenmaatschappijen proberen vanaf 2001 nieuw zangtalent (en eigenlijk vooral
inkomsten) te vergaren door talentenjachten. Ook komen er dancefestivals vanaf rond
die tijd: zoals Sen-sa-tionnnnn en Dance Valley.
Noord VS Zuid in Rock ’n Roll
Noord: Chuck Berry, Bo Diddley: ‘doe je haar met een gitaar’-stijl. Chicago.
Zuid: Fats Domino, Little Richard: Pjaano.
Weet iemand waar Elv is?
Philips zag in Elvis een enorm potentieel: een blanke met de stem van een soewarte. Met
zang, contrabas en gitaar als oerbezetting klonk Elvis rond die tijd wild en direct. Door
de vermenging van Rhythm And Blues en country, van rock en hillbilly werd zijn versie
rockabilly genoemd. Rockabilly leefde vooral in de zuidelijke staten.
Cultuurindustrie
Radio- en tv-shows bleken het ideale promotiemiddel voor nieuwe muziek te zijn,
terwijl het gebruik van popmuziek in films tienersterren kon creëren.
Beatles VS Stones
Beatles natuurlijk. Maargoed, even objectief en dan leren we hoe je vanuit beide kanten
het eeuwige Beatles VS Stones contest wint. Al zijn het de meest rare argumenten ooit.
1. The Beatles waren de eerste. Engeland was niet zo succesvol geworden in de
popmuziek zonder The Beatles. Tegenargument: The Rolling Stones zijn nooit
beïnvloed geweest door The Beatles, want ze kwamen uit Liverpool en niet
London.
2. The Stones waren de echte rockgroep van de twee, de Beatles deden meer
ballads. Beatles tegenargument: het eerdere werk van de Beatles, weliswaar
niet bijzonder succesvol, bestond uit vrijwel alleen hardrock.
3. Lennon en McCartney zijn zulke goede liedjesschrijver dat ze daarmee de
Beatles onderscheien van eenieder. Stones tegenargument: ook Stones
hadden nummers (Mother’s Little Helper, Street Fighting Man) die zelfs veel
directer met problemen in de samenleving aanging.
4. The Stones zijn nog altijd één van de grootste bands op aarde, terwijl The
Beatles hun laatste concert in 1966 gaven. The Stones waren bovendien live
veel beter. Beatles tegenargument: toen beide bands nog optraden, was er nog
geen microfoon installatie. Het is dus moeilijk te bepalen wie beter was,
gezien al het gegil van tienermeisjes.
5. The Beatles zijn de meest invloedrijke band geweest in de
entertainmentgeschiedenis OOIT. Meer dan 35 jaar nadat ze uit elkaar gingen
waren ze nog altijd de band die de meeste platen verkocht. Stones antwoord?
Iedere grote rockband van de afgelopen 30 jaar noemt de Stones als hun
inspirator. Bovendien waren ze de best scorende band van de wereld in 1969,
1979, 1989 en 1999. Ze leveren nog altijd constant werk af en blijven “The
Greatest Rock And Roll Band in The World”.
The Police
Maakte witte reggae. De titel van hun LP Reggata De Blane betekent dat zelfs. The Police
wist als één van de eersten de ruwheid van punk, charmante popdeuntjes en de
soepelheid van reggae met elkaar op een technisch perfecte en emotioneel aangrijpende
manier te combineren. Een aanpak die op veel bijval mocht rekenen. Zo viel dichter bij
huis in het begin van de jaren tachtig ook Doe Maar op.
Hiphopcultuur
Ontstaan in de Afro-Amerikaanse wijken van New York begin jaren ’80. Kool Herc: een
immigrant van Jamaicaanse afkomst. Op ‘blockparties’ (buurtfeesten) introduceerde hij
het zogenaamde ‘Toasting’. Hierbij zegde hij rijmpjes (rhymes) op, over reggaemuziek
heen. Er ontstonden battles, die waren ter voorkoming van fysiek geweld. Geweld met
woorden was beter.
Het eerste commerciële succes voor hiphop is weggelegd voor de Sugarhill Gang in
1979. Een andere grote hit was ‘A Message’ van Grandmaster Flash and the Furious Five.
De hiphop kledingstijl is voor een groot deel aan RUN DMC te danken. Zij waren
overigens ook de eerste die een crossover maakte met de rockmuziek: met Aarosmith.
Tot slot nog een klein gevechtje tussen east (New York) en west (Los Angelas) coast. Los
Angelas kreeg NWA (met Dr. Dre), die gangsterrap maakte.
TOT ZOVER. Be-dankt, we zullen het nooit-nooit vergeten, en nog een fijne dag.
Kusjes op je bolle wangetjes!
Meer samenvattingen op www.joszwa.nl/pww