Het Amerika van de jaren 50 was, wat betreft de

Het Amerika van de jaren 50
was, wat betreft
de muziekmarkt (radiostations)
extreem gescheiden in
een blanke en een zwarte markt.
Gaandeweg ontstonden er steeds meer vermenging tussen de
twee richtingen.
Om het overzichtelijk te houden
behandelen we deze richtingen apart.
Zwarte popmuziek in Amerika
Rhythm & Blues
Rhythm & Blues is ontstaan in de vroege jaren 50
als een swingende variant op de Blues.
Tegenwoordig wordt het begrip Rhythm & Blues
gebruikt als verzamelnaam voor diverse soorten
‘zwarte’ muziek in de Verenigde Staten.
In de jaren 40 werd het begrip geïntroduceerd
door Billboard Magazine, ter vervanging van het
begrip ‘race music’ dat aanstootgevend werd
gevonden.
Oorspronkelijk was Rhythm & Blues de muziek
die in de jaren 40 ontstond uit de vermenging van
jazz en Blues met Gospel.
Later ontstonden er allerlei variaties, voornamelijk
Soul, Funk en Hiphop, waarbij het ‘zwarte’
element minder specifiek betrekking had op de
huidskleur van maker en publiek.
De rauwe zwarte dansmuziek is één van de
ingrediënten van de Rock & Roll.
Belangrijke kenmerken van het genre Rhythm &
Blues zijn:
- openhartige teksten;
- de muziek klinkt een beetje ‘rauw’;
- er wordt gebruik gemaakt van het
bluesschema;
- blazers, contrabas en later ook de
elektrische gitaar, basgitaar en drum.
De belangrijkste vertegenwoordigers van het
genre waren: T-Bone Walker, Muddy Waters en
B.B. King. Zij werden opgevolgd door de meer
door gospel beïnvloedde musici als Aretha
Franklin, Ray Charles en Wilson Pickett of door
de meer naar de Rock & Roll neigende musici als
Fats Domino en Chuck Berry.
Ray Charles
Soul
Uit de slaventijd kende men de spirituals en de
gospels.
Recht tegenover de geestelijke vocale muziek
stond de wereldlijke vocale muziek: de Blues.
Ray Charles en Sam Cooke vermengden de
Gospel met de Blues. Hierdoor ontstond Soul.
Kenmerkend is het herhalen van muzikale
stukken om op het luisterend oor in te werken.
Politiek gezien stond Soul voor een gevoel van
saamhorigheid onder de zwarte bevolking.
Het belangrijkste instrument van de
soulzanger(es) was en is zijn of haar stem.
Op alle mogelijke manieren werden de ervaringen
uit het alledaagse (ghetto) bestaan van de
zwarten expressief tot uiting gebracht.
James Brown en Aretha Franklin waren de
meesters van het genre.
Binnen de Soul onderscheiden we drie
stromingen: Memphis, Motown en Philadelphia.
Deze stromingen worden in het volgende
hoofdstuk verder behandeld.
Fats Domino; The Fat Man
Ray Charles; Hit The Road Jack
Aretha Franklin
2
Blanke popmuziek in Amerika
Rock & Roll
Rock & Roll is ontstaan toen de blanke stadsjeugd
via de zwarte radiostations in contact kwam met
de ‘race music’.
De blanke jongeren kenden tot dan toe alleen de
amusementsmuziek (Frank Sinatra) en de
Country & Western.
De blanke diskjockey Alan Freed introduceerde in
1951 een radioprogramma waarin hij aandacht
besteedde aan zwarte muziek.
De muziek van onder andere Ray Charles, Big
Joe Turner en Fats Domino klonk spannender en
vooral gevaarlijker dan wat de grote radiostations
lieten horen.
De muziek had ook op de blanke jeugd een
enorme aantrekkingskracht.
Het gevolg was dat er zwarte platen in de blanke
hitlijsten kwamen te staan.
De blanke maatschappijen moesten iets
ondernemen om de markt niet helemaal kwijt te
raken aan de zwarte platenindustrie.
Er werden covers uitgebracht van de ‘race music’,
maar met afgezwakte dansbeat, blanke zanger,
gekuiste tekst en zonder de felle tenorsax.
Kortom Rock & Roll: een combinatie van Rhythm
& Blues en Country & Western.
In het voorjaar van 1953 was ‘Crazy Man, Crazy’
van Bill Haley & The Comets de eerste Rock &
Roll plaat die de landelijke hitparade haalde.
Een jaar later, april 1954, namen Haley en zijn
band ‘Rock Around The Clock’ op. De single was
echter een flop. Pas in de zomer van 1955, toen
het nummer werd gebruikt voor de openingsscène
van de jeugdfilm ‘The Blackboard Jungle’, werd
het alsnog een grote hit.
Rockabilly
Rockabilly is een mix van Country & Western en
Blues, waarbij de country invloeden duidelijk
hoorbaar zijn. Oorspronkelijk werd er op een
elektrische gitaar en een staande, akoestische
bas gespeeld. De bas werd zo ritmische gespeeld
dat de drum soms overbodig was.
De belangrijkste artiesten uit deze stroming
werden gelanceerd door Sam Phillips
(platenmaatschappij Sun): Elvis Presley en Jerry
Lee Lewis.
Jerry Lee Lewis
Northern Style
De Northern Style is een stedelijke variant van de
Rock & Roll, waarbij meer nadruk wordt gelegd op
het groepsgeluid en invloeden van de Boogie
Woogie. De stijl werd onder andere gespeeld door
Bill Haley & His Comets en The Everly Brothers.
Vervolgens brak ook de tiener Elvis Presley door.
Elvis had een enorme impact met zijn podiumact:
wild zwaaiend met armen en ongecontroleerde
heupbewegingen.
De meeste jongeren vonden het geweldig.
Het eerste tieneridool werd geboren. En nog
belangrijker: Rock & Roll was niet meer achter de
schermen, maar volop in de schijnwerpers van de
massamedia.
De Rock & Roll is eigenlijk een blanke Rhythm &
Blues. Muzikaal was het niet vernieuwend, wel
was er sprake van een echte eigen jeugdcultuur
waarbij idolen als Elvis Presley een belangrijke rol
speelden als protestfunctie tegen de
volwassenmaatschappij.
In de Rock & Roll wordt er onderscheid gemaakt
tussen twee stijlen; Rockabilly en Northern Style.
Big Joe Turner; Shake, Rattle and Roll
Bill Haley & His Comets; Shake, Rattle and Roll
Jerry Lee Lewis; Whole Lotta Shakin
Bill Haley; Rock Around The Clock
Everly Brothers; Wake up, Little Susie
3
Het einde van de Rock & Roll
Voor velen houdt de eerste fase van de
rockgeschiedenis op in 1959, om precies te zijn
op 3 februari. ‘The day the music died’, zoals de
Amerikaanse zanger Don McLean het zou
noemen in zijn hit ’American Pie’ uit 1971.
Op die dag stortte het vliegtuig van een van de
meest spraakmakende rockers van dat moment,
Buddy Holly, neer met aan boord ook nog zijn
collega’s de Big Bopper en Ritchie Valens.
Buddy Holly componeerde de onsterfelijke hits
‘That’ll Be The Day’, ‘Oh boy’ en ‘Heartbeat’.
Hij wist als geen ander uiteenlopende
muziekstijlen te combineren.
Ook de carrières van veel van zijn collega’s zijn
toen al dan niet tijdelijk gestopt.
Little Richard zei in 1957 tijdens een tournee door
Australië van de ene op de andere dag vaarwel
tegen de Rock & Roll.
Ook aan het succes van Jerry Lee Lewis werd
een einde gemaakt, toen in mei 1958 bekend
werd dat Lewis in het huwelijk was getreden met
zijn dertien jaar oude nichtje Myra Brown.
Chuck Berry, als enig overgebleven groot Rock &
Rollpionier, raakte dankzij de zedenpolitie na
1959 voor een paar jaar uit zicht.
Elvis Presley
High School Rock en Twist
Na het hoogte punt van de Rock & Roll ontstond
er een periode van verval. Dit was voor de grote
blanke platenmaatschappijen reden om op een
andere manier grip te krijgen op de jongeren.
Hierdoor ontstond de High School Rock. Dit was
een beschaafd en flauw aftreksel van de Rock &
Roll, gezongen door jongens en meisjes die
eerder op hun uiterlijk werden geselecteerd dan
op hun vocale kwaliteiten.
In deze periode ontstond ook de populaire dans
de ‘Twist’. Met als belangrijkste muzikale
vertegenwoordiger Chubby Checker met de hit
‘Let’s Twist Again’.
Buddy Holly; That’ll Be The Day
Elvis Presley; Jailhouse Rock
Chubby Checker; Let’s Twist Again
Chuck Berry
4
Nederlandse popmuziek
Van popmuziek is pas sprake wanneer er binnen
de populaire muziek een aparte muziekcultuur
voor jongeren ontstaat.
In Nederland gebeurde dat in de jaren na de
Tweede Wereldoorlog. In de loop van de jaren 50
kregen jongeren voor het eerst geld om zelf te
besteden.
Het geld ging voornamelijk op aan bromfietsen,
sigaretten, snacks en grammofoonplaten (45
toeren singles).
Bij ons in de Jordaan…
Er ontstond een succesvolle terugkeer van het
vooroorlogse Jordaanlied, dat groot werd gemaakt
door onder meer de Rotterdammer Louis Davids
en zijn vriendin Margie Morris.
In 1955 gingen Louis Noiret (Louis Schwartt) en
Henvo (Henk Voogd), twee oude rotten in het
Jordaangenre, op zoek naar ‘de beste stemmen
van de Jordaan’.
De finaleavond in Krasnapolsky leverde een
overduidelijke winnaar op.
De zingende kelner Jan van Musscher, beter
bekend als Johnny Jordaan, kreeg iedereen plat
met het lied ‘De parel van de Jordaan’.
Helena Kok – Polder, in de buurt bekend als
Tante Leen, ontving de tweede prijs.
De Rock & Roll liet door deze ware rage nog even
op zich wachten.
Grammofoon
Smartlap / Levenslied
De oerversie van de Smartlap stamt uit de
Middeleeuwen: het was een lap textiel met een
smartelijk verhaal in plaatjes. Straatzangers
zongen het lied en wezen met een stok aan hoe
ver ze waren gevorderd. De Smartlap ging over
de liefde, trouw en ontrouw, tragiek en
heldendom. Dit werd heel smartelijk in beeld
gebracht.
In de loop der tijd ontwikkelde de Smartlap zich tot
een lied waarin herkenbaar alledaags leed (het
harde leven op zee, alcoholisme, ziekenhuizen,
overlijden) werd bezongen.
De Smartlap werd een Levenslied.
Een Smartlap / Levenslied gaat ergens over, in
duidelijke taal, het bevat een pakkend refrein, het
duurt niet langer dan vijf minuten en staat op
pakkende muziek.
Het grote verschil tussen Levenslied en Smartlap
is dat een Smartlap over het leed van een ander
gaat, terwijl het Levenslied meestal over (het
leven van) de zanger zelf gaat.
Johnny Jordaanplein
Johnny Jordaan; De Parel Van De Jordaan
Tante Leen; Oh Johnny
5
Rock & Roll
Toen in 1955 popmuziek met Rock & Roll zeer
populair werd onder de totale bevolking van de
Verenigde Staten, volgde Europa meteen.
De eerste Nederlandse navolgers kopieerden
alleen de vorm, niet de rauwheid.
Pas in 1960 verscheen de eerste echte
Nederlandse Rock & Roll hit ‘ Kom van dat dak af’
van Peter Koelewijn & z’n Rockets uit Eindhoven.
Indo - Rock
In Nederland was in de jaren 50 de Indo – rock
een populaire muziekstroming.
Deze muziek werd gemaakt door Indische en
Molukse muzikanten afkomstig uit voormalig
Nederlands Indië (Indonesië). Velen waren eerst
actief in Hawaiian-groepen, waarin de gitaar
centraal stond en ook een drummer aanwezig
was. Toen de belangstelling voor Hawaiian
afnam, werd de overstap snel gemaakt.
The Tielman Brothers uit Breda waren sinds 1958
de trendsetters.
Andere Indorockers waren The Jumping Jewels
(‘Wheels’ en ‘Jumping Can Can’) en The Blue
Diamonds (‘Ramona’). Ook Anneke Grönloh
(‘Brandend Zand’ en ‘Paradiso’) kwam uit de
kringen van de Indorock. Het genre moest het
halverwege de jaren 60 afleggen tegen de beat.
The Tielman Brothers
Eddy Christiani
De eerste gouden plaat
De eerste Nederlandse artiest die veel platen
verkocht was Eddy Christiani.
Van de plaat ‘Zeemanshart’ werden in 1952 meer
dan 30.000 exemplaren verkocht.
Hiervoor kreeg hij als eerste Nederlander een
gouden plaat uitgereikt.
Tussen 1952 en 1955 maakte hij als eerste
Nederlander mee wat het was om een idool te
zijn. Hij kreeg meer dan 1000 brieven per maand
en kon niet meer met de tram zonder herkend te
worden. Op een gegeven moment moest hij zich
camoufleren om de stad in te kunnen gaan.
Andere populaire artiesten waren: Willy Alberti, de
Skymasters, Johnny Jordaan en de Zangeres
Zonder Naam.
The Blue Diamonds; Ramona
Eddy Christiani; Zeemanshart
6
Rose Marie – Slim Whitman
(maart 1956)
The Great Pretender – The Platters
(december 1956)
True Love – Bing Crosby & Grace Kelly
(april 1957)
Twee Motten – Tom Manders
(mei 1957)
The Banana Boat Song – Harry Belafonte
(juni 1957)
Ik Sta Op Wacht – Joop de Knegt & Hans Brandel
(augustus 1957)
Buona Sera – Louis Prima
(februari 1958)
Sail Along Silvery Moon – Billy Vaughn
(november 1958)
Sweetheart, My Darling, Mijn Schat – Caterina Valente
(september 1959)
Marina – Rocco Granata & Willy Alberti
(november 1959)
7
Elvis Aaron Presley, geboren op 8 januari
1935 in een arm arbeidersgezin.
Zijn tweelingbroer Jesse
Garon kwam levenloos
ter wereld. In 1948
verhuisde het gezin
Presley van Tupelo,
Jerry Lee Lewis kwam uit een arm gezin. Ondanks
Mississippi naar Memphis, Tennesee.
dat werd er toch een oude piano gekocht. Jerry was
Zijn muzikale invloeden
zo’n natuurtalent dat hij zichzelf leerde spelen.
kreeg hij van de pop- en country muziek van
In zijn jeugd speelde hij samen met zijn twee neven
die tijd, van de gospelmuziek en van de
Mickey Gilley en Jimmy Lee Swaggart. Ze werden
zwarte R&B. In 1954 nam hij bij het
beïnvloed door hun oudere neef Carl McVoy, door de
legendarische Sunlabel zijn eerste single
radio en door de muziek die in een Afro/Amerikaanse
'That's allright mama' op. Dit werd een
gelegenheid verderop in hun straat werd gespeeld.
regionale hit. Zijn optredens in die tijd waren
Lewis ontwikkelde zijn eigen stijl door Rhythm &
zeer controversieel. Door zijn schokkende
Blues, Boogie Woogie, Gospel en Country te
bewegingen en zijn swingende heupen kreeg
mengen.
hij al gauw de bijnaam: "Elvis the Pelvis".
Hij werd al snel een
De jeugd droeg hem op handen, de oudere
professionele pianist.
generatie had er niet veel begrip voor.
In 1958 veroorzaakte
hij een schandaal door
in het huwelijk te
treden met zijn toen
13-jarige nichtje Myra:
dit betekende het einde van zijn grote successen!
Chuck Berry geboren op 18 oktober 1926, was een legendarische Amerikaanse zanger / gitarist, wiens
naam vanaf de jaren 50 synoniem is met Rock & Roll. Zijn belang lag enerzijds in zijn teksten: geen ander
wist zo zelfverzekerd met humor de tienerrebellie tegen de oudere generatie te verwoorden.
Anderzijds heeft Chuck Berry als typische gitarist op een groot deel van de rockmusici een enorme
invloed gehad.
Het gitaarspel van Berry werd beïnvloed door de pianist
Johnnie Johnson. Door de piano-akkoorden over te nemen
hadden de nummers van Berry niet de standaard A – D – E –
akkoorden, maar Bes – Es – F.
De songs van Chuck Berry hebben de traditionele bluesmaatvoering, namelijk 12 maten, we noemen dit ook wel het
bluesschema .
8
Eddy Christiani geboren in Den Haag op
21 april 1918. Christiani was één van de grote
pioniers van de nederpop.
Hij bespeelde als
Blue Diamonds
De broers de Wolff, geboren in Indonesië, kwamen in
1949 met hun ouders naar Nederland.
Ze zaten in verschillende schoolbandjes zoals Sting
Extase Boys en de Cool Cats. Met de naam Blue
Diamonds werden de broers vanaf 1959 bekend.
Het repertoire bestond voornamelijk uit covers van
The Everly Brothers.
eerste Nederlander
de elektrische gitaar
(1939) en in 1952
was hij de eerste
Nederlander die een
Gouden plaat in
ontvangst mocht
nemen.
De lezers van het blad
‘Tuney Tunes’ verkozen hem in 1953 tot de
populairste zanger van Nederland. Hij bleef
tot en met 1956 boven aan de hitlijst staan.
Met het nummer ‘Sucu Sucu’ (mijn sombrero)
maakt Christiani in 1961 een comeback.
De grootste hit van de Blue Diamonds was ‘Ramona’.
Met ‘Ramona’ haalde de Blue Diamonds niet alleen
hoge noteringen in Nederland maar ook in ander
landen. Door de grote bekendheid van dit nummer
kregen de Blue Diamonds een zoete uitstraling, die
ze nooit meer zouden kwijtraken.
De Tielman Brothers was een Nederlandse Rockband die ontstond in de jaren 40.
De Tielman Brothers begonnen in Soerabaya te musiceren. Ze maakten samen een tournee langs de
kampen van de Nederlandse militairen en traden, na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949, op
tijdens ‘high society’ feesten tot in het paleis van Soekarno toe.
Hun show bestond uit muziek, dans en rituelen uit Indonesië.
In 1957 kwam de familie naar Nederland en ging wonen in Breda.
Ook in Nederland traden zij al snel op.
Ze veranderden hun naam in ‘The 4 Tielman Brothers’.
Ze presenteerden Rock & Roll shows, zoals nog nooit eerder
in Europa werd vertoond. Ze speelden met gitaren achter in de nek, gooiden gitaren in de lucht en naar
elkaar, bespeelden gitaren met de tanden en voeten, haalden toeren uit met de contrabas en de drummer
liep spelend om het drumstel heen en sloeg met de drumstokken op de gitaarsnaren.
9
Vraag 1
Rhythm & Blues is in feite een combinatie
van twee muziekstijlen.
Welke twee stijlen worden hier bedoeld?
Vraag 6
In de Rock & Roll wordt onderscheid
gemaakt tussen twee stijlen.
Welke twee stijlen worden hier bedoeld?
……………………………………………………..
……………………………………………………
……………………………………………………..
……………………………………………………
Vraag 2
Noem drie kenmerken van de Rhythm &
Blues:
Vraag 7
Noem een belangrijk verschil tussen deze
twee stijlen:
……………………………………………………..
……………………………………………………
……………………………………………………..
……………………………………………………
……………………………………………………..
……………………………………………………
Noem één artiest bij deze stijl:
Klassikaal:
Luister naar het fragment en kruis aan bij
welke stijl het fragment hoort!
……………………………………………………..
Vraag 3
Wanneer de R&B zich vermengt met de
C&W ontstaat er een andere stijl.
Welke stijl is dit?
…………………………………………………......
Noem twee belangrijke artiesten bij deze
stijl:
……………………………………………………
Vraag 8
0
0
0
Rhythm & Blues
Rock & Roll
Soul
Vraag 9
……………………………………………………
Vraag 4
Ray Charles vermengt gospel met de blues,
welke stijl ontstaat er dan?
0
0
0
Rhythm & Blues
Rock & Roll
Soul
……………………………………………………..
Vraag 10
Vraag 5
Waarom liet Rock & Roll in Nederland nog
even op zich wachten?
……………………………………………………
0
0
0
Rhythm & Blues
Rock & Roll
Soul
……………………………………………………
10
Kies één nummer uit de hitlijst van de jaren 50.
Samen met jouw groep presenteer je de
nummer 1 hit voor de klas.
(maximaal 4 leerlingen per groep)
Bij de beoordeling wordt gelet op:
samenwerking;
expressie;
zuiverheid;
articulatie;
uitspraak.
Collage
Maak op A3 papier een collage van de door jou
gekozen artiest uit de jaren 50.
De collage is voorzien van informatie over de artiest
en verschillende afbeeldingen.
Motiveer op de achterzijde jouw keuze voor deze
artiest.
11
Bij het nummer ‘Hit The Road Jack ’ wordt gebruik
gemaakt van de volgende akkoorden:
Am, G, F en E
Gedurende het hele lied worden de akkoorden in deze volgorde herhaald.
Om het goed te laten klinken moet je sommige akkoorden in een andere ligging spelen.
Ga zelf opzoek naar de juiste ligging (omkering) tussen deze akkoorden.
Speel de akkoorden met de rechterhand in het volgende ritme:
Extra: probeer met de linkerhand de basnoot mee te spelen.
Elke noot duur twee tellen.
Als je de keyboardpartij goed kunt spelen ben je klaar voor de band!
Bij het nummer ‘Hit The Road Jack ’ wordt gebruik
gemaakt van de volgende akkoorden:
Am, G, F en E
Gedurende het hele lied worden de akkoorden in deze volgorde herhaald.
Speel de akkoorden met het volgende slagritme:
П
П
Als je de gitaarpartij goed kunt spelen ben je klaar voor de band!
12
Bij het nummer ‘Hit The Road Jack’ wordt gebruik
gemaakt van het volgende drumritme:
De bass- en snaredrum vallen steeds op de tweede en vierde tel
(de afterbeat)
Als je de drumpartij goed kunt spelen ben je klaar voor de band!
Bij het nummer ‘Hit The Road Jack’ wordt gebruik
gemaakt van de volgende akkoorden:
Am, G, F en E
De basgitaar speelt steeds de grondtoon van deze akkoorden.
A, G, F en E
Gedurende het hele lied worden de grondtonen in deze volgorde herhaald.
Hieronder zijn de grondtonen uitgeschreven in tabulatuur.
Elke noot duur twee tellen!
Als je de basgitaarpartij goed kunt spelen ben je klaar voor de band!
13
Naam:
Klas:
Bandleden
Rol in de band
Hoe verliep de samenwerking binnen de band? (licht je antwoord toe)
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Wat zou je de volgende keer anders doen bij het spelen in een band?
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Waarom?
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Hoe denk je dat te gaan doen?
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Datum:
Paraaf docent:
14