Novita-11-2016 - Dante Alighieri | Nijmegen

Nieuws van Dante Alighieri Nijmegen · November 2016
16 NOVEMBER
Lezing: ‘Gladiatoren. Een
dag in het Colosseum’
door Fik Meijer
Een nieuwe roman van
Alessandro Piperno:
interview & recensie
Romeinse aristocratie:
Giovanni en Alessandro
Torlonia
Aanmelden voor
een bezoek aan
Museum Het Valkhof
en voor de
Dante Pubquiz
Dante Alighieri
Nijmegen
NOVITÀ
11/2016
AGENDA
Gladiatoren. Een dag
in het Colosseum
2
Door Fik Meijer
Een van de meest onbegrijpelijke, maar
daarom juist fascinerende fenomenen uit
de Romeinse Oudheid zijn de gladiatoren,
de uiterst goedgetrainde, onvrije mannen
die voor het oog van het publiek, bij wijze
van volksvermaak, met elkaar in gevecht
moesten tot de dood erop volgde.
Tentoonstelling
In Museum Het Valkhof is van 1 oktober
2016 tot 5 maart 2017 de tentoonstelling
Gladiatoren. Helden van het Colosseum te
zien, die aandacht besteedt aan de oorsprong van de gladiatorenspelen. Wie
waren zij? Waar kwamen ze vandaan en
hoe werden ze gerekruteerd? Hoe zag hun
dagelijks leven er uit? Waar sliepen ze,
hoe trainden ze en wat aten ze? Waren er
verschillen in hun bewapening? Waren er
ook vrouwelijke gladiatoren? In zijn lezing
sluit Fik Meijer bij deze thematiek aan.
Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met het Nederlands Klassiek Verbond.
Fik Meijer
Prof. dr Fik Meijer is emeritus-hoogleraar
Oude Geschiedenis aan de Universiteit van
Amsterdam en een veelzijdig en vermaard
publicist op het vlak van de geschiedenis
van de Oudheid
Wanneer
Woensdag 16 november, 19.45 u
Waar
Logegebouw, Fortstraat 7,
6523 DC Nijmegen
Toegang
Dantesoci, leden van Dante Kleve en
Alliance Française hebben vrij toegang tot
de lezingen. Introducés betalen € 5,–
NOVITÀ
11/2016
AGENDA
Gladiatoren: museumbezoek
onder deskundige
begeleiding
3
In aansluiting op de lezing van Fik Meijer
organiseert Dante Nijmegen een bezoek
aan de Gladiatoren-tentoonstelling in
Museum Het Valkhof onder deskundige
begeleiding van Nathalie de Haan.
Nathalie de Haan
Dr. Nathalie de Haan is behalve presidente
van Dante Alighieri Nijmegen universitair
docent Oude Geschiedenis aan de
Radboud Universiteit
Beperkt
Vanwege de opstelling van de tentoonstelling is de groep noodgedwongen
beperkt tot 24 personen. Als er meer
aanmeldingen zijn krijgen Dante-soci
voorrang. Verder geldt wie het eerst komt,
wie het eerst maakt.
Wanneer
Zaterdag 10 december, 14.30 u
Aanmelden
Aanmelden kan tot 1 december door een
e-mail te sturen naar:
[email protected].
Toegang
U betaalt de normale toegangsprijs van
het museum
Waar
Museum Het Valkhof
Kelfkensbos 59
6511 TB Nijmegen
Info
Bekijk voor meer informatie de speciale
tentoonstellingswebsite:
gladiatoren.museumhetvalkhof.nl
NOVITÀ
11/2016
AGENDA
Cultureel programma
Dante Nijmegen
seizoen ‘16/’17
Lezing
Fik Meijer: ‘Gladiatoren. Een dag in het
Colosseum’. Lezing in samenwerking met
het Nederlands Klassiek Verbond, afdeling
Nijmegen-Arnhem
wo 16 nov 2016, 19.45 u
Logegebouw
Film
Italiaanse film in samenwerking met Lux
wo 7 dec 2016, 19.30 u
Lux
4
Nieuwjaarsbijeenkomst
Traditionele nieuwjaarsbijeenkomst
wo 11 jan 2017, 19.45 u
Logegebouw
Lezing
Ben Crul: ‘Federico II Svevo (1194-1250)
Wetenschapspionier, Omstreden en
Bewonderd’
wo 8 feb 2017, 19.45 u
Logegebouw
Film
Italiaanse film in samenwerking met Lux
wo 15 mrt 2017, 19.30 u
Lux
Lezing
Nicca Vignotto: ‘La laguna veneziana: un
viaggio da sud a nord tra miti e leggende’.
Lezing in het Italiaans
wo 12 apr 2017, 19.45 u
Logegebouw
Serata di fine stagione
Voordracht met muziek van de novellen
van Luigi Pirandello door acteur en
verteller Joop Keesmaat
wo 17 mei 2017, 19.45 u
Logegebouw
AGENDA
Cultureel programma
Dante Kleve
seizoen ‘16/’17
NOVITÀ
11/2016
5
Multimediavoorstelling
Prof. Dr. Wolfgang Kottnik: ‘Der Einfluß
der Mittelmeergeschichte auf die
Hafenstädte Italiens’
do 24 nov 2016, 19.30 u
Kolpinghaus Kleve
Panorama di Genova e del suo porto
NOVITÀ
11/2016
MEDEDELING
Wie is het langste lid van
Dante Nijmegen?
Oproep
Het bestuur is nog altijd op zoek naar de
socio die het langst lid is van Dante Alighieri Nijmegen.
Er heeft zich een socio gemeld die al sinds
de jaren ‘80 (misschien de jaren ‘90) lid is.
Bent u zelf langer lid of kent u iemand die
langer lid is, laat het ons dan a.u.b. weten.
E-mailbericht
U kunt een e-mailbericht sturen met
daarin de naam van de socio (dat kan dus
ook uw naam zijn) en het jaar waarin de
socio voor het eerst lid was, naar:
[email protected].
6
NOVITÀ
11/2016
MEDEDELING
Nieuwjaarsbijeenkomst met
Pubquiz
7
Oproep
Tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst op 11
januari organiseert het Dantebestuur een
Pubquiz met vragen over Italië in de ruimste zin van het woord.
Aanmelden
Indien u wilt meedoen stuurt u een
e-mailbericht met uw naam en eventueel
uw teamgenoten naar het e-mailadres
[email protected].
U kunt zich voor de quiz aanmelden, als
team (4 tot 6 personen) of individueel. Van
de individuele aanmeldingen zal de organisatie teams formeren.
U ontvangt enkele weken van tevoren een
bevestiging van uw deelname.
Er zal gestreden worden om de eeuwige
roem maar ook om mooie prijzen.
Leer Italiaans
in Italie
● taal- en cultuurcursussen voor alle leeftijden
● 45 bestemmingen in heel Italië
● vanaf 1 week tot een heel studiejaar
● specials gastronomie, wijn & kunst
● géén administratiekosten
● persoonlijk advies
Vraag onze brochure aan!
www.italstudio.nl
Tel. 0345 520 152
■
[email protected]
TA A L- & C U LT U U R C U R S U S S E N V O O R A L L E L E E F T I J D E N
www.italstudio.nl
● mode- & designopleidingen in Milaan
AGENDA
NOVITÀ
09/2016
9
Il caffè in lingua...
italiana
Informeel samenzijn en het Italiaans blijven oefenen! We bieden de mogelijkheid
aan studenten en liefhebbers, soci en
niet-soci van de Dante Alighieri om elkaar
te ontmoeten en Italiaans te spreken. Ken
je iemand die Italiaans spreekt en wil blijven oefenen? Neem hem/haar mee naar
het Caffè in lingua... italiana.
Ongedwongen
Gedurende een uur, een keer per maand,
zal er in een gezellige, ongedwongen sfeer
met elkaar in het Italiaans gekletst worden of over een bepaald thema gesproken
worden. Een van de docenten zal altijd
aanwezig zijn.
Nijmegen
Maandag 14 november van 10.00-11.00 uur
in Bar Doppio Espresso, Plein 44 nr. 90,
Nijmegen
Arnhem
Maandag 21 november van 10.00-11.00 uur
in Bar Dudok Arnhem, Koningsstraat 40,
Arnhem
Let op
Vooraf aanmelden is verplicht! De
activiteit gaat door met minimaal vier
deelnemers. Aanmelden kan via de
website:
www.dantenijmegen.nl/il-caffe-in-lingua
Geen huiswerk
Je moet minimaal een jaar Italiaans hebben gestudeerd. Het is geen les, dus geen
boek en geen huiswerk.
Kosten
Elke bijeenkomst kost € 5,00 en je betaalt
de docent(e) als je binnenkomt.
Zodra het minimum aantal bereikt is
ontvang je van ons een bericht
NOVITÀ
11/2016
NIEUWS
10
Tentoonstelling
Gladiatoren, helden van
het Colosseum
Misdaad
Maffia en IS ruilen wapens
voor kunstschatten
Gladiatoren; we kennen ze uit films,
strips, boeken.
Kalasjnikovs en RPG-raketwerpers uit
Oekraïne en Moldavië in ruil voor archeologische kunstschatten geroofd uit Irak,
Syrië en Libië.
Ze fascineren ons. Maar klopt het beeld
van de woeste mannen die leefden om te
vechten? Die geen andere keuze hadden?
Van wie velen snel en wreed aan hun einde kwamen in Romeinse amfitheaters? In
de tentoonstelling Gladiatoren, helden van
het Colosseum werpen we een blik achter
de schermen en ontdekken een veelzijdig
Romeind fenomeen.
NB: Op 16 november geeft Fik Meijer een
lezing over gladiatoren.
Van 1 oktober 2016 tot 5 maart 2017
www.museumhetvalkhof.nl
De Italiaanse krant La Stampa schrijft op
basis van eigen onderzoek dat de illegale handel tussen de Calabrese maffia
‘Ndrangheta en de terreurgroep Islamitische Staat welig tiert.
Undercoverjournalist Domenico Quirico
deed zich voor als een puisant rijke kunstverzamelaar uit Turijn op zoek naar nieuwe artefacten. In een voormalig slachthuis
van een verder leegstaande ...
Lees verder op volkskrant.nl
NOVITÀ
11/2016
NIEUWS
11
Literatuur
Nobelprijswinnaar Dario
Fo overleden
Literatuur
Nieuwe inrichting Uffizi in
Florence
De Italiaanse toneelregisseur, toneelschrijver en acteur Dario Fo die in 1997 de
Nobelprijs voor de Literatuur kreeg, is op
90-jarige leeftijd overleden. Dat meldt de
Italiaanse regering.
Na een uitgebreide renovatie van het museum zijn de twee bekendste werken van
Botticelli te zien in een nieuwe opstelling.
Volgens de Italiaanse krant Corriere della
Sera had Fo de laatste maanden last van
zijn longen en werd hij hier de afgelopen
twaalf dagen voor behandeld in Milaan.
De werken worden nu verlicht door natuurlijk licht van boven af. Door de nieuwe
opstelling kunnen bezoekers bovendien
meer tijd doorbrengen bij de kunstwerken.
Premier Renzi zegt dat Italië een van de
grootste voorvechters van het theater,
cultuur en het burgerleven is verloren met
de dood van de schrijver.
Door de renovatie, onder leiding van de
Duitse directeur van het museum Eike
Schmidt, was het museum, dat twee miljoen bezoekers per jaar trekt, gesloten
sinds juli 2015.
Lees verder op nrc.nl
Lees verder op nrc.nl
NOVITÀ
11/2016
NIEUWS
12
Evenement
Bellissimo Beek
Sport
Voetbal International
Italiëspecial
Op zondagmiddag 4 december zal Hotel
de Musschenberg aan de Rijsstraatweg
154 te Beek Ubbergen geheel in Italiaanse
sferen verkeren.
November staat bij Voetbal International
in het teken van het Italiaanse voetbal. Het
middelpunt van deze Maand van het Italiaanse voetbal is de VI Italië Special.
Ciao Helena en Soprattutto organiseren
hier samen een Italiaans event. Een mooie
gelegenheid om te proeven van heerlijke
Italiaanse wijnen, exclusieve delicatessen zoals chocolade, olie, taralli. Shop
Italiaanse mode, tassen, cosmetica, keramiek of stel je eigen Kerstpakketje samen.
Kortom iedereen die van Italië houdt komt
aan zijn trekken.
Marco van Basten heeft een groot aandeel
in de samenstelling van het. De huidige
FIFA-werknemer vertelt in de special uitgebreid over zijn verhouding met Italië.
4 december, van 12.00 tot 17.00 u. Hotel
de Musschenberg, Rijksstraat 154, Beek.
Toegang gratis
Vanaf 1 november te koop.
€ 7,99
De onvoorwaardelijke liefde voor het land
waar hij zijn dromen leefde, druipt van
de bladzijden. ‘Calcio pakt je’, zegt hij. ‘Ik
denk dat er geen land in Europa is waar
voetbal zo’n grote rol speelt in de maatschappij.’
NOVITÀ
11/2016
NIEUWS
14
Boeken
Reis zonder einde
Boeken
Onze vrouw in Aleppo
Roman van Marco Balzato.
Boek van freelance oorlogscorrespondent
Francesca Borri.
Jaren vijftig. Ninetto Veloverbeen, een
jongetje van negen, ontvlucht de ellende
en uitzichtloze armoede van een Siciliaans
dorpje. In Milaan vindt hij werk bij een
wasserij: op de fiets brengt hij het gewassen en gestreken goed rond. Als hij vijftien
is wordt hij aangenomen bij Alfa Romeo.
Alles lijkt goed te gaan. Maar het geluk
houdt geen stand. Zijn geest wordt verscheurd door een machteloos wantrouwen. En dan gebruikt hij zijn mes en belandt in de gevangenis. Hij vervreemdt van
zijn vrouw, zijn dochter en de wereld.
Marco Balzano: Reis zonder einde.
€ 22,50
Borri voert een gevecht aan twee fronten:
enerzijds de hel van de Syrische oorlog,
anderzijds de dagelijkse strijd met haar
opdrachtgevers thuis en haar concurrenten ter plekke.
‘Het meest frustrerende’ zo schrijft Borri,
‘is dat het voor de opdrachtgevers niets
uitmaakt of je nu vanuit huis in Rome
schrijft, of vanuit Aleppo. Het betaalt hetzelfde: 70 dollar per artikel.’
Francesca Borri: Onze vrouw in Aleppo.
€ 18,99
NOVITÀ
11/2016
NIEUWS
15
Boeken
Boeken
De beroemde bereninvasie De galerijflat
van Sicilië
Klassieker van Dino Buzzati.
Misdaadroman van Francesco Recami.
Het boek voor alle leeftijden verhaalt over
de ijskoude winter, lang, lang geleden, die
ervoor zorgde dat de hongerige beren de
bergen van Sicilië verlieten en de vallei in
trokken op zoek naar voedsel. Maar ook
over hun gevecht tegen een leger wilde
zwijnen; over een sluwe professor waarvan we niet zeker weten of hij een tovenaar is; over de snauwende Mamakindje
de Kat, en, nog erger, over het verraad
binnen hun eigen rangen.
Amadeo Consonni is gek op moordzaken.
Claudio Giorgi drinkt veel te veel en slaat
zijn vrouw en kinderen. De Angelis is de
hele dag bezig met zijn mooie Opel en zijn
parkeerplaats. Erika draagt strakke truitjes
en te korte rokjes. Met z’n allen wonen ze
in een galerijflat in Milaan.
Zal het de beren lukken om al deze tegenstand te overwinnen?
Dino Buzzati: De beroemde bereninvasie
van Sicilië. € 18,50. Verschijnt op 24 nov.
En dan gaat het mis. Te midden van misverstanden en geklungel ligt een lijk in
een zak te wachten op vervoer. En op de
parkeerplaats van De Angelis staan steeds
andere auto’s.
Francesco Recami: De galerijflat.
€ 18,90
Vista sull’oliveto is vakantie
dicht bij de natuur
Een zalige plek om heerlijk te genieten,
te onthaasten,
even alle zorgen achter je te laten
en de batterij weer op te laden.
Hier hoor je alleen
de natuur.
Vista sull’oliveto is een bijzondere plek
waar je ultiem kunt genieten
van het goede leven en helemaal tot rust kan komen.
Dolce far niente.
..
Vocabolo Acquavigna 3
05032 Poggiolo - Calvi dell’Umbria (TR) - Italia
Tel: 0039 - 0744 - 710 621
Cel/Gsm: 0039 - 3 48 48 02 777
Cel/Gsm: 0031 - (0)6 - 10 68 38 48
Email: [email protected]
www.umbrievakantie.com
Countryhouse
Appartementen met ontbijt
BOEKEN
Nieuwe roman van
Alessandro Piperno
NOVITÀ
11/2016
17
Door Rob Kamp
Onlangs verscheen de nieuwe roman van
Alessandro Piperno: Dove la storia finisce.
Piperno is bekend in ons land van zijn romans
Con le peggiori intenzioni, Persecuzione en Gli
inseparabili (resp. Met de slechtste bedoelingen,
Vervolging en De onafscheidelijken).
Alessandro Piperno
NOVITÀ
11/2016
BOEKEN
18
Interview
In de Corriere della Sera werd Piperno geïnterviewd door Raffaella de Santis.
*
Is deze roman geboren uit een wil om te
veranderen?
Piperno: Uit irritatie. Ik had het gevoel dat
ik het risico liep een parodie op mijzelf te
worden. Ik weet wat ik kan: een man van
middelbare leeftijd opvoeren, sarcastisch
en in zichzelf gekeerd; ergerlijke familieconflicten beschrijven. Met Matteo Zervi
(hoofdpersoon van de roman, red.) had ik
mij voor mijn gevoel meer moeten vermaken. In andere tijden had ik hem in een
sensationelere achtergrond geplaatst. Nu
wilde ik het stiekem doen.
Is dit een overgang naar volwassenheid?
Ik heb de tederheid in boeken leren liefhebben en de zachtaardigheid leren overwinnen. Een negatieve figuur als Dolochov
in Oorlog en vrede wordt man wanneer hij,
gewond geraakt in een duel, plotseling in
huilen uitbarst en naar zijn moeder gebracht wil worden terwijl hij ondertussen
vreest dat men hem niet durft te zeggen
dat hij stervende is.
Was je op zoek naar een minder verontwaardigde stem?
Met het voortschrijden van de jaren wordt
de stem steeds heser, zachter, authentieker. Het narcisme verdwijnt. Vandaag de
dag ben ik minder streng. Ik had ook genoeg van mijn eerdere onderschikking van
mijn vloeiende bewoordingen en heb veel
weggelaten, wat me een goed gevoel gaf.
Ik wilde een eerlijk boek schrijven, veel
zachtaardiger. Niet alleen een wind van
slecht volk laten waaien.
Waar hangt dat vanaf?
Er zijn geen afkeurenswaardiger mensen
dan die van de economische crisis. Ze zijn
teruggekomen in zaken, waar zij dachten
verlost te zijn van haat, armoede, oorlog,
racisme en antisemitisme. Ik ben vier jaar
geleden met dit boek gestart nadat ik de
Premio Strega had gewonnen voor Gli
inseparabilli. Ik zal verder niet verklappen
hoe, maar laten we zeggen dat het einde
van het boek alles overhoop haalt.
De titel verwijst naar het boek van Fukuyama, Het einde van de geschiedenis en de
laatste mens. In werkelijkheid eindigt de
geschiedenis nooit. Ze gaat verder met
wreedheden.
Laten we het hebben over de vrouwelijke
personages. Zij staan voor grote uitdagingen. Zo is er Federica, die met engelengeduld wacht op naar man.
Federica is mild, toegeeflijk en gaat elk
conflict uit de weg. Zij is voor mij een
goed voorbeeld van iemand die een gematigd bestaan leidt.
Staat u niet bekend als een vrouwenhater?
Dat waren groteske beschuldigingen uit
het verleden. Maar het is mogelijk dat ze
BOEKEN
NOVITÀ
11/2016
19
in mijn een gevoel van verheerlijking hebben bewerkt.
Het is treffend dat u hebt afgezien van
een sekskscène!
Ik vind de verdringing veel interessanter
dan de vertoning. Verhalende seks is saai.
Er zijn twee goede manieren om seks in
een roman te stoppen. De ene is de preutse 19de eeuwse manier, door alles weg
te laten, zoals bij Flaubert. De andere is
de directe manier, zoals bij Henry Miller
of Philip Roth. Alles wat er tussenin zit is
afschuwelijk of zelfs om te lachen.
Uw boeken zijn wisselend ontvangen.
Vreest u de reactie van de lezer?
Ik geloof in boeken maar niet in literaire
marketing. Een podium beklimmen voldoet uiteindelijk niet. Ik ben daar trouwens ook niet geschikt voor, vind het zelfs
ongewenst. Ik ben in het echt een timide
persoon. Ik lijd aan het syndroom van de
bedrieger en leef voortdurend met de
angst ontmaskerd te worden. Ik gedraag
mij als de hoofdpersoon in Carrère’s roman L’adversaire: ik wil geen leugens verborgen houden.
Heeft u er nooit over gedacht om een
pseudoniem te gebruiken, zoals Elena
Ferrante?
Nee, nooit. Wat er om haar heen gebeurt
vind ik nogal onwenselijk.
Als het gaat om mijn verhouding met het
jodendom dan heeft men de indruk dat ik
een bedrieger ben. Ik kom uit een Jood-
se familie van vader op vader. Maar mijn
moeder is katholiek. Ik ben een bastaard
die zich nooit opgenomen heeft gevoeld
in de gemeenschap.
Voelt u zich thuis in deze tijd?
Ik geniet van de snelheid en bezoek graag
sociale media, al gebruik ik ze zelf niet. Ik
ben een typische voyeur. Ik volg het leven van Belen Rodriguez op Instagram en
daarnaast de achterlijke programma’s van
Real Time. Ik ben verder noch nostalgisch
noch traditionalistisch noch anachronistisch. Ik neig wellicht naar wrok en rancune; misschien werk ik daarom als een
monnik: om mij te bevrijden.
NOVITÀ
11/2016
BOEKEN
20
Recensie
Van de nieuwe roman verscheen in de
Corriere della Sera een recensie van de
hand van Pierluigi Battista.
*
Wie de briljante essays heeft gelezen die
Piperno deze zomer in de Corriere della Sera schreef over de manier waarop
schrijvers als Tolstoj, Flaubert en Proust
hun personages plachten te introduceren in hun romans, begrijpt direct dat de
manier waarop Piperno de personages
introduceert in zijn nieuwe roman Dove
la storia finisce geen secundaire kwestie
is. Integendeel. De manier waarop een
schrijver zijn personages introduceert, zo
was de strekking van de essays, onthult
zijn visie op de wereld, zijn opvatting over
literatuur, zijn manier om de werkelijkheid
te begrijpen.
En dus rijst de vraag, als het gaat om de
nieuwe roman van Piperno: vallen de
personages daar met arrogantie het boek
in? Zoeken ze in alle openheid de schijnwerpers? Ofwel kloppen ze beleefd op de
deur van de lezer en laten ze zich stukje
bij beetje ontdekken, zonder haast maar
nooit helemaal?
De tweede vraag lijkt juist.
Als je de roman gelezen hebt, krijg je de
indruk dat de personages die erin wonen
de voorkeur geven aan de traagheid die
hen beschrijft, zodanig dat ze niet lijken
te willen stoppen met over zichzelf te
laten vertellen. Het is dat ze op het einde
van het boek vernietigd dreigen te worden door een alles vernietigende explosie,
waardoor ze er noodgedwongen mee ophouden. Een tragedie, die niet zorgt voor
zuivering maar die een moment aanduidt
waarop alles samenvalt – ‘dove la storia
finisce’, zoals de titel luidt.
De breuk, zoals Piperno het noemt. Ofwel
een ‘waterscheiding tussen onverenigbare
tijdperken: de tijd ervoor en de tijd erna’.
De tijd erna, dat is waar het verhaal eindigt en daarmee de roman, abrupt onderbroken door de breuk, de ‘frattura epocale’.
De tijd ervoor, dat zijn de pagina’s waarin
de personages vorm krijgen, in een verhaal dat speelt in het chaotische Rome van
het nieuwe millennium, waar alles zich
mengt maar zonder er ooit iets nieuws of
duurzaams van komt. Het is ook het Rome
van een inmiddels afgesleten jodendom,
wel geliefd maar niet vereerd. Een jodendom dat bestaat uit gewoonten, zegswijzen en tics. Als ze nog kinderen zijn
overtreden de hoofdpersonages van de
roman de vasten op Jom Kipoer met een
sandwich met kipsalade. Als ze gejaagde
volwassen zijn bereiden ze in hun keuken
een koosjere cupcake voor een orthodoxe
zaak in West Hollywood, of maken ze in
het geheim muziek in de Italiaanse restaurants in Los Angeles.
BOEKEN
NOVITÀ
11/2016
21
Er is Giorgio, waarschijnlijk het meest
problematische en ongrijpbare personage van de roman, in wiens karakter we
dubbelzinnigheden en neuroses terugzien. Tweeledig zoals elk personage in
de roman tweeledig is. Zo ook Matteo,
een onbetrouwbare schurk, verraderlijk,
roekeloos en onbedwingbaar polygaam.
Een seriemoordenaar als het gaat om de
gevoelens van iedereen die bij hem in de
buurt komt, in het bijzonder vrouw en
kinderen. Maar aan wie de lezer toch geen
hekel kan hebben vanwege een diepgewortelde authenticiteit en omdat ook hij
uiteindelijk een slachtoffer is van zichzelf.
Er is de 49-jarige Federica Zevi, slachtoffer van een ontrouwe echtgenoot, die ze
ondanks alles nog altijd liefheeft. Zij is de
heldin van de roman, een onvermoeibare
lezeres die de lezer op het spoor zet van
de zoveelste vernedering en daardoor niet
toekomt aan het lezen van De Buddenbrooks van Thomas Mann.
En dan zijn er de kinderen en de gezinnen
waar ze toe behoren of die ze aan het vormen zijn, in sommige gevalle dag na dag,
met deze of gene vrouw, of juist niet aan
het vormen zijn omdat het niet lukt. Kinderen van een vader die is verdwenen, die
tussen Italië en Amerika een hele groep
verlaten vrouwen heeft verzameld.
Giorgio, de zoon van Matteo uit een vorig
huwelijk, en Martina, de dochter van Matteo en Federica, zijn kwetsbare personen.
De kwetsbare Martina, die haar vader niet
kan uitstaan omdat die haar echtgenoot
Lorenzo Vincenzo noemt, maar die Lorenzo ook niet kan uitstaan, om redenen
die de lezer pagina na pagina duidelijker
worden.
In een verbale tweestrijd met zijn vrouw
Sara zegt Giorgio: ‘Waarom zijn vrouwen
altijd teleurgesteld in mannen? Twee mogelijkheden: of mannen stellen standaard
teleur ofwel vrouwen hebben te hoge
verwachtingen.’ Welke van de twee het is
blijft onbeantwoord. Zoals veel vragen in
het boek onbeantwoord blijft en er geen
oplossing komt voor pijnlijkheden als het
boel eindigt en je nog geschokt bent vanwege de finale.
GESCHIEDENIS
De Romeinse familie
Torlonia
NOVITÀ
11/2016
23
Door Rob Kamp
Rob Kamp over vader Giovanni en zijn zoon
Alessandro Torlonia.
Villa Torlonia
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
24
Thorvaldsen: buste van Giovanni Torlonia
Tot de rijkste families in de Rome van de
19de eeuw behoorden de Torlonia’s. Van
oorsprong was de familie niet Romeins
maar Frans. De grondlegger van de familie was Marin Tourlonais, geboren in 1725
in Augerolles, een kleine plaats in de Auvergne. Zijn vader was keuterboer. Marin
kwam met het gevolg van abt Charles de
Montgon, geheim agent van koning Philips
V van Spanje, aan in Rome. In Rome werd
hij vervolgens kamerheer van kardinaal
Troiano Acquaviva, de man die Casanova
onderdak bood maar ook camerlengo van
de katholieke kerk was.
Na de dood van de abt ontving Marin een
som geld waarmee hij in 1752 een stoffenhandel begon die hij langzamerhand
wist uit te breiden. Hij neemt in die tijd de
nieuwe naam Marino Torlonia aan. In 1785
overlijdt hij.
Giovanni Torlonia (1754-1829)
De opgang van de familie krijgt gestalte
onder Giovanni Torlonia. Hij trouwde met
Anna Maria Schultheiss uit Donaueschingen. Zij is afkomstig uit een familie van
handelaren. Eerder was zij getrouwd geweest met Agostino Chiaveri, een stoffenhandelaar die een winkel had bij de Piazza
di Spagna en waarvan Giovanni een associé was. Anna Maria had uit het eerdere
huwelijk twee zonen.
In 1782 richt Giovanni naast de winkel ook
een bank op. In de Franse tijd heeft Torlonia het alleenrecht voor aanbestedin-
gen voor de bevoorrading van de stad. De
bank wordt een referentiepunt voor zowel
de Heilige Stoel als de Romeinse adel als
het gaat om het lenen en belenen van geld
tegen het onderpand van bezittingen. Tot
1840 bestaan die bezittingen alleen uit
juwelen en snuisterijen. Daarna ook uit
bijvoorbeeld landgoederen.
In 1794 ontvangt Giovanni van de Furst
van Donaueschingen, de Prins von Furstenberg, een titel als vertegenwoordiger
van de vorst bij de Heilige Stoel. Voor zijn
verdiensten voor de Heilige Stoel op financieel gebied verleent Pius VI hem de
titel van Marchese di Roma Vecchia en later verleent Pius VII hem de titel van Principe di Civitella Cesi. Ondertussen heeft
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
25
Canova: Ercole e Lica
Giovanni ook ter meerdere glorie van zijn
aanzien enkele titels gekocht.
De twee zoons van Giovanni’s vrouw uit
het eerdere huwelijk met Chiaveri worden compagnon bij de Torlonia Bank. Om
zijn aanzien te vergrote koopt Giovanni in
1807 het Palazzo Bolognetti aan de piazza
Venezia. In 1903 zou het palazzo worden
afgebroken vanwege de bouw van het Vittoriano, het monument ter ere van koning
Vittorio Emanuele II.
Het luxueuze palazzo werd na de aankoop
door Giovanni Torlonia grondig verbouwd.
Architect van de verbouwing was Giovanni Battista Caretti, terwijl Francesco
Podestie verantwoordelijk was voor de
inrichting. Het gebouw was vol van kunst,
waaronder Canova’s Ercole & Lica. Heden ten dage herinneren slechts enkele
oude foto’s en wat restanten in het Museo
di Roma aan het rijke interieur van het
palazzo.
Giovanni’s vrouw hield in het palazzo een
salon. Stendhal, die in 1827 in Rome was,
noemde het palazzo een van de mooiste
van de stad.
Bank
Hoe kwam Giovanni aan alle kunst? Dat
kwam door de Torlonia Bank. De bank
leende en beleende. Tijdens de Franse
bezetting van Rome verpandde de Romeinse adel veel van hun bezittingen aan
de bank om de hoge belastingen op te
kunnen brengen. Veel van die bezittingen
vervielen uiteindelijk aan de bank, dus aan
Giovanni Torlonia.
Niet alle kunst kwam bij Giovanni in het
palazzo terecht. Samen met Vincenzo
Pacetti had Giovanni een kunsthandel
opgezet. Vooral veel Grand Tour-reizigers
wisten de kunsthandel te vinden.
Een van de aanzienlijkste Romeinse families die bij de Torlonia Bank terecht kwamen was de familie Giustiniani, die in het
bezit was van een belangrijke verzameling
kunst en beeldhouwwerken. Na de Napoleontische tijd was de hele verzameling
overgegaan in handen van de Torlonia’s,
de Pruisische koning Friedrich Wilhelm
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
26
Wapen van de familie Torlonia
III, kardinaal Fesch, en anderen. Het eerste contact tussen Giustiniani en Torlonia
dateert van 1788 en ging om een restauratie van de beelden. In 1793, na de dood
van Benedetto Giustiniani, kreeg Torlonia
het verzoek een inventaris op te stellen.
Rond die tijd maakte de kunsthandel van
Torlonia ook inventarissen van alle andere
Romeinse verzamelingen. Daaruit kwam
naar voren dat er meer dan 10 duizend
werken bij de verschillende families aanwezig waren.
Vincenzo Giustiniani had samen met zijn
broer Benedetto in 1802 648 schilderijen
en vele klassieke beelden. Na die datum
viel de verzameling uit elkaar.
Bonaparte
Lucien Bonaparte, de broer van Napoleon, kocht drie marmeren beelden, een
bas-reliëf (nu in het bezit van de Vaticaanse Musea) en zes doeken van groot formaat. Friederich Wilhelm III van Pruisen
kocht en bloc 157 van de beste schilderijen
voor een museum in oprichting in Berlijn.
Ook kardinaal Fesch, een halfoom van Napoleon en aartsbisschop van Lyon kocht
een groot aantal schilderijen. (Kardinaal
Fesch liet na zijn dood 16 duizend stukken
achter, die terecht zijn gekomen in musea
in Lyon en Ajaccio terecht zijn gekomen.)
In 1816 verviel het restant van de verzameling van Giustiniani aan Giovanni Torlonia
wegens het niet nakomen van betalingsverplichtingen tijdens de Franse tijd.
De kunsthandel van Torlonia en Pacetti
was een belangrijke machtsfactor in de
stad, zoals blijkt uit het verhaal over de
erfenis van Bartolomeo Cavaceppi (17171799), beeldhouwer en tevens restaurateur van beelden van onder andere de
Villa Albani. Cavaceppi had zijn atelier en
zijn collectie na zijn dood toegezegd aan
de Accademia di San Luca. Torlonia wist
de erfenis in zijn bezit te krijgen voor de
prijs van 10 duizend scudi. Grote delen
van deze verzameling zijn nog altijd in
het bezit van de familie. Veel werken zijn
sinds 1893 tentoongesteld in het Museo
Torlonia. Het museum was gehuisvest in
een palazzo in de via Lungara in Trastevere. In de jaren ’60 echter is het museum
gesloten en zijn de werken in depot opge-
GESCHIEDENIS
NOVITÀ
11/2016
27
Toegang tot Casino dei Principi aan de via Nomentana
borgen. Van het palazzo zijn verschillende
appartemensen gemaakt.
De Italiaanse overheid heeft lange tijd geprotesteerd tegen de slechte verzorging
van de in totaal 620 beelden. Onlangs lijkt
daar een oplossing voor te zijn gekomen.
Met de familie Torlonia is overeengekomen dat er een tentoonstelling zal worden
samengesteld uit de collectie, die geldt als
de beste na die van de Vaticaanse Musea
en het Museo Capitolino. De tentoonstelling zal eerst in Rome te zien zijn en daarna op reis gaan.
Villa Torlonia
Om nog meer glans te geven aan zijn
naam kocht Giovanni in 1797 een landgoed
aan de via Nomentana, dat eerder in bezit
was geweest van kardinaal Pamphilji (die
er een casino voor feesten en partijen had
laten bouwen) en kardinaal Filippo Colonna, die het verder uitbreidde.
Uit de akte blijkt dat het geheel een residentieel karakter had, met een tuin met
talrijke beelden die door Pacetti op waarden werden geschat. De behuizing op het
landgoed werd direct aangepakt. Hiervoor
werd Giuseppe Valadier in de arm genomen, een grote naam onder de neoclassicistische architecten en de zoon van de
bekende goudsmid Luigi Valadier. Giuseppe Valadier maakte de woning bewoonbaar, liet er scuderie (stallen) bouwen en
richtte het oude Casino Abbati (nu Casino
dei Principi) opnieuw in. Een monumen-
tale toegang aan de via Nomentana werd
later in verband met een verbreding van
de weg vervangen door een andere.
Valadier zorgde ook voor een nieuwe
inrichting van de tuin, met paden en fonteinen. De paden waren zo ingericht dat
het palazzo zelf op het snijpunt lag. Het
palazzo was bereikbaar via een laan van
steeneiken die liep van de Scuderie Vecchie langs het Casino dei Principi.
Om de uitstraling van zijn naam te vergroten kocht Giovanni naast enkele nieuwe
titels ook het Palazzo Giraud of Castellesi,
in de via della Conciliazione. In 1829 overleed Giovanni Torlonia. Hij liet vijf kinderen na, waarvan twee dochters die allebei
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
28
Buste van Alessandro Torlonia
een bruidsschat kregen. De zonen Marino,
Carlo en Alessandro verdeelden de rest
van de bezittingen.
Marino Torlonia erfde het handelsgedeelte (behalve de bank). Deze tak van de
familie is ook vandaag de dag nog actief.
Aan het hoofd staat de 7de prins van Civitelli-Cesi, die is geboren in 1962.
Carlo Torlonia was een geestelijke. Hij bestemde het geld dat hij kreeg voor goede
doelen en een huis voor zichzelf in Castelgandolfo.
Alessandro Torlonia erfde de bank, de
paleizen en de Villa Torlonia. Hij is degene
die in feite de activiteiten van zijn vader
voortzette.
Alessandro Torlonia (1800-1866)
Alessandro kocht veel grond en luxueuze residenties in Rome, waarmee hij de
ambities van zijn vader om aansluiting te
vinden bij de oude Romeinse aristocratie
voortzette. Hij trouwde in 1840 met Teresa Colonna, van zeer oude adellijke afkomst, waardoor hij verder opklom op de
ladder.
Alessandro kocht ook de villa Albani (maar
zonder de muntencollectie en de bibliotheek). Buiten Rome bezat hij Tarquinia,
Ceri en Cerveteri. De Etruskische fresco’s van de Tome Francois uit Vulci liet hij
overbrengen naar de Villa Albani.
Alessandro beschouwde zichzelf al de
werkelijke erfgenaam van zijn vader en
was zich altijd bewust van de plicht om
diens erfenis zo goed mogelijk door te
geven. Opdrachten tot bouwen hoorden
daarbij. Zijn vader was al een belangrijke opdrachtgever maar Alessandro wilde
de grootste mecenas van zijn tijd worden, vergelijkbaar met mecenassen uit de
renaissancetijd. Alessandro was al bij al
echter minder mondain dan zijn vader. Hij
voelde het mecenaat meer als plicht dan
dat het voortkwam uit passie.
Het werk van Valadier, de schilderijen van
Giuseppe Landi, Vincenzo Camucini en
Pelagio Pelagi, de beeldhouwwerken van
Canova – ze waren allemaal vooral nodig
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
29
Villa Albani
om de beroemde feesten in het Palazzo
Bolognetti aan de piazza Venezia op te
luisteren.
Vader Giovanni had alle mogelijkheden
die zijn positie hem bood aangegrepen
en uitgebuit. De verwerving van grond en
vastgoed speelde een belangrijk rol. Alessandro borduurt daarop voort. Als in 1833
de erfenis van Giovanni is afgehandeld begint Alessandro direct met de verfraaiing
van het palazzo in de stad aan de piazza
Venezia. Hij laat bovendien een grafkapel voor de familie bouwen in Sint Jan in
Lateranen. En hij start met de verbouwing
van de villa aan de via Nomentano fuori
Porta Pia, met als doel dat de villa in een
adem genoemd zou worden met de villa’s
van Albani, Borghese, Ludovisi en Pamphiliji.
De ambitie van Alessandro om iedereen
te overtreffen staat aan de basis van het
bijzondere eclecticisme van architectuur
en decoraties waarvoor hij opdracht verleende.
Villa Albani
Aanvankelijk wilde Alessandro zich meten
met kardinaal Albani. Hij kocht in 1866 de
Villa Albani, die na Napoleons veldtocht in
Italië overigens al lang niet meer de oorspronkelijke glorie bezat. Maar Alessandro
liet boven de deuren van de villa zijn eigen
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
30
Beeld van Cavaceppi
naam aanbrengen, waarmee de Albani’s
hadden afgedaan.
Vervolgens ontstond een grote rivaliteit
met de nog altijd bijzonder vermogende
familie Borghese. De Borghese’s stonden
in hoger aanzien, niet zozeer vanwege
hun rijkdom maar vanwege hun geschiedenis, hun mecenaat en de aanhang die ze
hadden bij het Romeinse volk.
De villa Borghese was voor iedereen
toegankelijk en in de tuinen werden bijeenkomsten, feesten en voorstellingen
georganiseerd. Om met de Borghese’s te
kunnen wedijveren wilden Alessandro in
zijn park een amfitheater, een toernooiveld en een overdekt theater laten bouwen. De keren dat deze voorzieningen
gebruikt zijn zijn echter op een hand te
tellen door een omslag in het leven van
Alessandro.
Tegenslagen
Als eerste overleed zijn broer Carlo in
1847. Daar kwam de geestesziekte van
zijn vrouw Teresa Colonna bij, met wie
hij in 1840 was getrouwd en die hem geen
zonen maar wel twee dochters schonk
waarvan er een overleed. En dan was er de
politieke onrust in 1848, die leidde tot de
kortstondige Romeinse Republiek, waarna de stad werd belegerd door de Franse
legers. Het waren deze gebeurtenissen die
ervoor zorgden dat Alessandro zich terugtrok uit het mondaine leven.
Door een gebrek aan persoonlijke documenten is het nu lastig te bepalen wie
Alessandro precies was en waardoor zijn
keuzes werden beïnvloed. Veel wat er over
hem is geschreven dateert van na zijn
dood. Zeker is dat zijn keuzes van Alessandro zijn bepaald door zijn ongelukkige
geschiedenis: een geesteszieke vrouw,
geen mannelijke erfgenamen.
Hij hield zich op latere leeftijd vooral
bezig met het veiligstellen van het familiepatrimonium door investeringen in
landbouw, fondsen en vastgoed. Voor wat
betreft de Torlonia Bank ging hij een samenwerking aan met Spada Flaminia, die
de bank beheerde. Zelf ging Alessandro
zich bezighouden met de drooglegging
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
31
San Pantaleo-kerk in Rome
van het Fucino-meer, bij Avezzano uit de
Abruzzen. Het meer was 6,3 km breed en
21 km lang. Torlonia gaf de opdracht voor
de drooglegging aan de Zwitserse ingenieur Mayor de Montricher, die er 13 jaar
mee bezig was, van 1862 tot 1875.
Het zeer vruchtbare gebied van 14 duizend hectare is inmiddels overgedragen
aan de Regione Abruzzo. De vele tijdens
de drooglegging gevonden antiquiteiten
kwamen in het bezit van de familie Torlonia.
Na het overlijden van zijn broer en zijn
dochter stond Alessandro de regie over de
theaters af. De villa aan de piazza Venezia
werd verhuurd. Zijn mecenaat richtte zich
op de kerken die verbonden waren met de
familie of met zijn persoonlijke devotie en
op het Torlonia-museum aan de via Lungara.
San Pantaleo-kerk
Alessandro liet architect Valadier een
nieuwe voorgevel ontwerpen voor de San
Pantaleo-kerk in Rome, waar aanvankelijk
zijn vader begraven zou worden.
Uit veel blijkt dat Alessandro weliswaar
een groot mecenas was maar geen echte liefhebber. Hij volgde het werk en de
mensen met aandacht maar was ook
scrupuleus. Hij hield de tijd die er aan een
project werd besteed scherp in de gaten,
evenals de planning en de uitgaven. Als
het gaat om de stijl van de villa’s weten we
dat zijn broer Carlo hem assisteerde met
literaire en historische bronnen voor de
ornamenten. Naast Carlo was er de architect Caretti die de plannen realiseerde.
Alessandro Torlonia overleed in 1886. Hij
werd begraven in een Franciscaner pij. Bij
zijn dood liet hij een dochter achter. Zij
trouwde om de dynastie veilig te stellen
met Alessandro Giulio Borghese, die de
naam Torlonia aannam. Uit het huwelijk
werden twee zoons geboren.
Giovanni Borghese Torlonia bleef ongetrouwd en was zeer in zichzelf gekeerd.
Hij wijdde zich aan het landgoed. In 1925
verhuurde hij de Villa Torlonia aan Mussolini, die er tot 1943 woonde. Zelf woonde
hij in de Casina delle Civette waar hij in
NOVITÀ
11/2016
GESCHIEDENIS
32
Casina delle Civette
1938 overleed. Daarna wordt het onder
andere bewoond door geallieerden. Later
raakt het pand vervallen, totdat het uiteindelijk in handen komt van de gemeente
Rome. Die laat het rond de millenniumwisseling restaureren en stelt op de bovenverdieping werken van de Romeinse
school tentoon.
De andere zoon, Carlo, was senator vanaf 1939. Hij was tweemaal getrouwd. Het
tweede huwelijk schonk hem een dochter,
die in 2000 overleed. De huidige Torlonia’s
komen allemaal voort uit de tak van Marino en aanverwante families. In een volgend deel meer over de Villa Torlonia en
de grafkapel.
Bronnen
Villa Torlonia. Guida – Notizie Storiche,
2006. Villa Torlonia. L’ultima impresa del
mecenatismo romano, 1987. Ricerca di
storia dell’arte, 28-29 1986. Caravaggio e i
Giustiniani. Catalogus Berlijn-Rome, 2001.
— ADVERTENTIE —
UMBRIË EN MUZIEKFESTIVALS
Umbrie is de enige Italiaanse regio
die niet aan de zee grenst. Deze
rustige regio van Italie waar de tijd
lijkt stil te staan, heeft bergen, heuvels,
authentieke dorpen en een heerlijke
lokale keuken.
Wat veel mensen niet weten is dat er
in Umbrie iedere zomer een aantal
muziekfestivals van wereldfaam
worden georganiseerd.
Perugia is de hoofdstad van Umbrie
en een levendige studentenstad.
Ieder jaar wordt hier in de maand juli
Umbria Jazz georganiseerd, een groot
en bekend Jazz festival waar in het
verleden al grote namen optraden,
zoals Miles Davis, Sting, George
Benson, Santana, Mark Knopfler, BB
King, Herbie Hancock.
Eind juli wordt ieder jaar de Trasimeno
Blues georganiseerd. De concerten van
veelal beroemde blues muzikanten
hebben allemaal plaats in de omgeving
van het Trasimeense meer. Er zijn
betaalde voorstellingen, maar ook
iedere avond een gratis voorstelling
veelal op een dorpsplein of in het
plaatselijk park.
In Spoleto wordt ieder jaar een
klassiek muziek festival gehouden:
het Festival dei 2 Mondi Dit festival is
ieder jaar eind juni, begin juli. Spoleto
is een middeleeuws stadje op 1,5 uur
van Rome en vlakbij de Monti Sibbilini,
een walhalla voor natuurliefhebbers,
wandelaars en liefhebbers van een
goede lokale keuken.
Kom naar Umbrie op vakantie en
geniet van dit alles.
Lees meer over Umbrie op de blog:
www.villainumbria.com/nl/umbrie-blog.
Voor meer informatie over
vakantiehuizen in Umbrie:
www.villainumbria.com.
Wij spreken Nederlands.
NOVITÀ
11/2016
AGENDA
Cultureel programma
Alliance Française
seizoen ‘16/’17
Lezing
Violette van der Spek: ‘Trois Nimégeois à
la cour du Duc de Berry, l’oeuvre des Frères de Limbourg’
wo 16 nov 2016, 20.00 u
Rozenhof, H. Landstichting
Muziek
Muzikale avond met Frédéric Dorfmann:
‘La victoire en chantant’
wo 7 dec 2016, 20.00 u
De Muse, Malden
34
Multimediavoorstelling
Sylvain Lelarge: ‘Cueilleurs de mots’
ma 30 jan 2017, 19.30 u
Kandinsky College, Nijmegen
Presentatie
Martine Cadière: ‘Jacques Prévert, le poète magnifique’
do 2 feb 2017, 20.00 u
Rozenhof, H. Landstichting
Muziek
Café Concert met ‘Les Copains’
do 16 mrt 2017, 19.30 u
De Muse, Malden
Lezing
Cédric Cabanne: ‘La Corse, une région à
part?’
di 21 mrt 2017, 20.00 u
Café Zaal Groenewoud, Nijmegen
Lezing
Lezing door Marc Smeets: ‘Un auteur oublié, Louis Desprez (1861-1885)’
do 20 apr 2017, 20.00 u
Rozenhof, H. Landstichting