Het NKV heeft aandacht voor de klassieke wortels van

Nieuwsbrief
van de
Vakcommunity Filosofie
1 februari MMXII
Inhoud
 Redactioneel
 Het NKV heeft aandacht voor de klassieke wortels van ons denken
 Studium Generale in Groningen en Utrecht nemen Vrije wil onder de
loep
 Actie Digischool Uploads Vergroten
Redactioneel
Geachte leden van de vakcommunity filosofie,
Economen voorspellen dat 2012 een zeer somber jaar wordt. Zo’n beetje alles wat er maar mis kan
gaan met de economie, dreigt ook mis te lopen: bedrijfssluitingen, massaontslagen, muntcrises.
Toch bestaan er dappere geesten die de moed opbrengen om zelfs bij al deze apocalyptische
dreigingen een filosofisch feestje te bouwen. En dat doen zij niet zomaar maar met reden. Want in
2012 valt er wel degelijk iets te vieren.
Denk aan de Bondsrepubliek Duitsland, waar het Frederik de Grote-jaar is aangebroken. Deze
Pruisische koning werd op 24 januari 1712 geboren, zodat wij in 2012 zijn 300 ste verjaardag vieren.
Frederik de Grote ging niet alleen de geschiedenis in als een briljant veldheer, maar ook als der
Philosoph von Sanssouci. Die naam dankt hij aan het intellectuele klimaat dat hij schiep vanuit zijn slot
in Potsdam. Zijn motto luidde vrij vertaald: in mijn land mag iedereen op zijn eigen manier zalig
worden (“In meinem Land soll jeder nach seiner Façon selig werden.”). Die tolerante houding schiep
het klimaat waarin ook Verlichtingsdenkers als Voltaire konden gedijen.
Denk bij het vieren van het jaar 2012 ook aan Frankrijk en het Zwitserse Genève, waar het JeanJacques Rousseau-jaar is aangebroken. Rousseau aanschouwde op 28 juni 1712 het levenslicht. Zijn
bezwaren tegen de ongelijkheid tussen de mensen en zijn pleidooi om terug te keren naar de natuur,
hebben eveneens de nodige sporen achtergelaten in de wereldgeschiedenis.
Wie weet, kunnen de mentaliteit van tolerantie van Frederik de Grote en de mentaliteit van
waardering voor de natuur van Rousseau, die in 1712 werden geboren, een uitweg bieden bij alle
apocalyptische economische vooruitzichten. Dat zou de 300-jarenfeestjes dan wel enige luister
bijzetten.
Walfred Haans
communitymanager
Het NKV heeft aandacht voor de klassieke
wortels van ons denken
De westerse filosofie is geworteld in de klassieke oudheid. Nu kent Nederland ook
een organisatie die zich bezighoudt met de klassieke oudheid in het algemeen: het
Nederlands Klassiek Verbond. Deze organisatie is een vereniging voor iedereen die
geïnteresseerd is in de klassieke oudheid. Ik interviewde Hans Smolenaars, de
voorzitter van deze vereniging.
Wat is het NKV voor een vereniging?
Het is een vereniging die al 74 jaar bestaat met
inmiddels zo’n 4.000 leden. Wij houden ons
bezig met het stimuleren van de belangstelling
voor de klassieke oudheid. Die belangstelling
beperkt zich niet tot het oude Griekenland en
Rome, maar richt zich op het hele
Middellandse Zeegebied, en het Imperium
Romanum. Onze doelgroep is wel iets groter
dan alleen docenten. Mensen met een
gymnasiale opleiding en/of belangstelling voor
de klassieke oudheid rekenen wij allemaal tot
de groep waarvoor onze activiteiten zijn
bedoeld.
Wat voor activiteiten organiseert het NKV
zoal?
Wij geven sinds 1928 het blad Hermeneus uit,
dat in vijf afleveringen per jaar verschijnt. In
dat tijdschrift wordt aandacht besteed aan
literatuur en archeologie, maar ook filosofie
komt wel aan bod. Wij hebben meer dan 20
afdelingen die elk zelfstandig vijf lezingen per
jaar organiseren. Speciaal voor jongeren
organiseren wij jaarlijks een Jeugddag, dit jaar
op 4 februari in Leiden. Deze is gericht op de
18-jarigen die eindexamen in Grieks en Latijn
doen. Verder timmeren we aan de weg met
een jaarlijkse ledenvergadering. Tegenwoordig
hebben we ook weer een reiscommissie. Deze
organiseert bijvoorbeeld in april een excursie
naar Tongeren, waar een tentoonstelling wordt
bezocht over de unieke vondsten uit
Sagalassos in Zuid-Turkije.
Vindt U dat het schoolvak filosofie kan
bijdragen aan de kennis van en belangstelling
voor de klassieke oudheid?
Absoluut. Eind jaren 70 werd er een discussie
gevoerd of het vak filosofie de plaats zou
moeten innemen van de klassieke talen. De
Groningse filosoof Reinout Bakker was destijds
een pleitbezorger daarvan. Binnen de
klassieke talen neemt filosofie nu geen aparte
plaats in. Wel komt filosofie aan bod bij
Klassieke Culturele Vorming en eens in de drie
jaar wordt er bij het centrale examen een
filosofisch pensum behandeld, meestal uit
Plato, Cicero of Seneca. Volgend jaar komt bij
Latijn de filosoof Seneca met als thema
Levenskunst aan de orde. Een probleem is
soms dat classici niet altijd deskundig zijn op
het gebied van de latere filosofie. Daarom
zouden meer samenwerking met filosofen en
verbindingen met het vak filosofie ook binnen
het lesprogramma een goede zaak zijn.
Ditzelfde is natuurlijk ook omgekeerd het
geval.
Bij het havo-examenonderwerp filosofie van
emoties wordt uitgebreid aandacht besteed
aan klassieke retorica en in het bijzonder aan
de bijdrage van Quintilianus daaraan. Is dat
een goede zaak?
Retorica is een belangrijk onderdeel binnen de
klassieke talen. Eén van de belangrijkste
aspecten daarvan is het bewerken van
emoties. Quintilianus is zeker een interessante
auteur, maar ook Cicero weet in De oratore
belangrijke dingen hierover te melden, zoals
het gevaar van manipulatie. Verder is natuurlijk
Plato’s dialoog Gorgias een 'must'. Geestig en
wellicht instructief is de manier waarop de
Romeinse dichter-filosoof Lucretius in enkele
passages de hartstocht van verliefdheid als
iets verderfelijks wegzet.
Bij het vwo-examenonderwerp Vrije wil wordt
aandacht besteed aan Socrates, Plato,
Aristoteles en Augustinus in verband met hun
opvattingen over de herkomst van het kwaad.
Is dat ook een onderwerp waar het NKV zich
wel mee heeft beziggehouden?
Het NKV niet speciaal, maar het onderwerp
heeft natuurlijk ook onze belangstelling. Vooral
in de Griekse tragedie en het Romeinse epos
speelt het probleem van 'lotsbestemming' een
grote rol. En binnen de materialistische
filosofie van – alweer - Lucretius wordt
uitgelegd dat atomen op onbepaalde
momenten zijdelings kunnen bewegen, waaruit
dan vervolgens het bestaan van onze vrije wil
wordt verklaard. Uiterst modern!
Interviewer: Walfred Haans
Studium Generale in Groningen en Utrecht
nemen Vrije wil onder de loep
Aan de universiteiten vormt studium generale een caleidoscoop voor de
ontwikkelingen in de wetenschap. Aan enkele universiteiten wordt binnen dit kader
aandacht besteed aan de problematiek rondom Vrije wil.
Zo organiseert de universiteit van Groningen
sinds 24 januari een vierdelige lezingenreeks
over de vraag of wij echt een speelbal zijn van
onze hersenen. Filosofen, psychologen en
juristen plaatsen hier stevige vraagtekens bij.
De Universiteit Utrecht organiseert in april
een vierdelige lezingenreeks van prof. dr.
Herman Philipse over hersenen, bewustzijn en
vrije wil. Op 4 april gaat de reeks van start met
een lezing over neurowetenschap en de vrije
wil.
Actie Digischool Uploads Vergroten
Je eigen leermateriaal is geld waard! Er loopt een actie van Digischool en Kennisnet
om het delen van leermateriaal te belonen met een waardebon ter waarde van 10
euro van bol.com! Als je voor 1 maart een nieuw leermiddel uploadt in de
Leermiddelen databank (LMDB), maak je kans op een van de vele waardebonnen
die worden verdeeld door Digischool en Kennisnet.
Voorwaarden zijn:
- Alleen nieuwe leermiddelen komen in
aanmerking.
- Eén bon per persoon, ook bij het uploaden
van meerdere leermiddelen.
- Naar inzicht van de communitymanager en
redactie belonen we kwalitatief betere
leermiddelen.
- De actie loopt tot 5 maart, maar blijf vooral
ook daarna je materiaal delen!
- De bonnen worden in de tweede helft van
maart verspreid per e-mail.
- Over de uitslag kan niet worden
gecorrespondeerd.