Celdeling (mitose)

Celdeling (mitose)
Hoe cellen zich ‘voortplanten’ en
DNA gelijk blijft
Mitose
Cellen
• Bij geslachtelijke voortplanting
ontstaat een nieuw organisme uit één
cel (de zygote = versmelting eicel en
zaadcel)
• Uit deze ene cel ontstaan vele cellen
door celdeling.
• Celdeling van lichaamscellen
noemen we mitose.
Mitose
DNA
• Voordat een cel zich kan delen moet
het erfelijk materiaal worden
verdubbeld.
• Het erfelijk materiaal in een cel
bestaat uit DNA.
• DNA is opgebouwd uit nucleotiden
(ook wel stikstofbasen)
Mitose
DNA
• Nucleotiden vormen
lange ketens.
• Deze ketens vormen
paren, met de
nucleotiden verbonden
door waterstofbruggen.
• In een menselijke cel
vind je 46 van deze
gepaarde DNA-ketens
• DNA zit in niet-delende
lichaamscellen in lange
losliggende draden (als
een kluwen wol).
Mitose
Mitose
DNA
• Nucleotiden zitten altijd in vaste paren:
– Cytosine met Guanine (C + G)
– Adenine met Thymine (A + T)
• Als dus in de ene keten een Adenine
nucleotide zit dan zit er tegenover een
Thymine nucleotide.
• Elk DNA molecuul heeft zo zijn eigen
patroon van nucleotiden
Mitose
DNA replicatie
(verdubbeling)
• Als DNA zich verdubbeld
dan laten de beide DNA
ketens elkaar tijdelijk los. Ze
vormen zo beiden een mal
voor nieuwe DNA ketens.
• Elke oude enkelstrengs
keten vormt samen met een
nieuwe nucleotidenketen
een nieuw DNA molecuul.
Mitose
Condensatie van DNA
• Als het DNA is verdubbeld
kan er celdeling
plaatsvinden.
• Dit begint met het ‘oprollen’
van de lange losliggende
DNA moleculen in korte
compacte structuren 
chromosomen
• De verdubbelde DNA
moleculen zitten nog aan
elkaar vast in het
centromeer 
zusterchromatiden
Mitose
Mitose (Celdeling)
• Verschillende fasen bij mitose:
– Profase
– metafase
– Anafase
– telofase
Mitose
profase
• Het spoelfiguur van microtubuli vormt zich
• Het kernmembraan verdwijnt.
metafase
• Chromosomen (bestaande uit de twee
zusterchromatiden) verdelen zich op het
equatoriale vlak (metafase plaat)
• Spoeldraden hechten aan het centromeer
van de chromosomen.
Mitose
Mitose
Anafase
• Spoeldraden verkorten zich en trekken de zusterchromatiden uit
elkaar.
• Beide zusterchromatiden gaan naar een zijde (pool) van de cel
Telofase
•
•
•
•
•
•
Chromosomen ontvouwen zich weer in lange draden.
Spoelfiguren gaan weg
Celmembraan vormt zich
Organellen zijn verdubbeld
Ontstaat een delingsgroeve
Splitsing cel in twee nieuwe kleine cellen (cytokinese)
• http://www.bioplek.org/animaties/cel/mitose.html
Mitose
Celcyclus
• Interfase en
delingsfase
• Interfase bestaat uit
G1, S-fase en G2
fase.
• Delingsfase is de
M-fase
Mitose
celcyclus
• G1 fase = periode waarin de cel zijn
normale functies uitvoert.
• S-fase = DNA synthese
• G2 fase = voorbereiden op celdeling
• M-fase = celdeling (mitose)
Mitose
Controle
• Verschillende controlepunten tijdens de
celcyclus.
• Bijvoorbeeld G2 controlepunt na de S-fase.
– Controleert of DNA replicatie goed is gegaan.
Pas dan zal de cyclus verder gaan.
• Als er iets niet klopt bij het controlepunt
stopt hier de celcyclus totdat het probleem
verholpen is.
• Kan het probleem niet worden verholpen
dan vindt gecontroleerde celdood
(apoptose) plaats.
Mitose
Apoptose
• Cel gaat dood zonder
daarbij zijn inhoud te
verliezen .
• De celdelen worden
gefagocyteerd door een
Macrofaag (type
immuuncel).
Mitose