Decubitus

UMCG Centrum voor Revalidatie |
Locatie Beatrixoord
Decubitus
Het voorkomen van doorligwonden en de
behandeling hiervan voor patiënten met
neurologische stoornissen.
UMCG Centrum voor Revalidatie | Locatie Beatrixoord
Inleiding
Decubitus wordt in de volksmond ook wel ‘doorliggen’ of een
‘drukplek’ genoemd.
Iedereen die veel in bed ligt of in een (rol)stoel zit, kan
decubitus krijgen. De kans op decubitus wordt groter wanneer
door uw ziekte of handicap, de zenuwen niet meer, of niet meer
voldoende reageren op pijnprikkels.
In deze folder staan adviezen waardoor u in veel gevallen
het ontstaan van decubitus kunt voorkomen. Wanneer u al
decubitus heeft, is het belangrijk dat de situatie niet verergert en
de wond niet groter wordt.
Hoe ontstaat decubitus?
Wanneer u lange tijd in dezelfde houding zit of ligt vermindert de
doorstroming van het bloed in het lichaam. Daardoor komt in
sommige delen van de huid en het weefsel daaronder te weinig
zuurstof. Dit gebeurt vooral op plaatsen waar de botten en
gewrichten vlak onder de huid liggen zoals bij de stuit, zitbeen­
knobbels, heupen, hielen, enkels en ellebogen. Op deze manier
kunnen oppervlakkige tot diepe wonden ontstaan. Ook door
schuiven of glijden in bed of stoel kan de huid kapot gaan.
Hoe herkent u decubitus?
Roodheid is vaak het eerste teken van decubitus. Ook kunnen
blaren of schaafplekken ontstaan. In het ergste geval worden dit
diepe wonden die niet vanzelf genezen.
Normaal gesproken voelt u pijn wanneer u lang op dezelfde manier
zit of ligt. U gaat dan anders liggen of verzitten. Dit gebeurt vaak
zonder dat u zich ervan bewust bent. Bij bepaalde aandoeningen
1
Decubitus
waarbij de zenuwen niet meer, of niet meer voldoende reageren
op pijnprikkels zoals bij een dwarlaesie, spina bifida of multiple
sclerose is het belangrijk dat u weet dat door langdurige druk op
één plaats decubitus kan ontstaan.
Hoe kunt u de kans op decubitus verkleinen?
Het voorkómen van decubitus is natuurlijk altijd beter dan het
genezen. Daarom volgt hieronder een aantal maatregelen om de
kans op decubitus te verkleinen. Als voorkomen niet meer mogelijk
is, dan is het belangrijk de oorzaak van de decubitus op te sporen.
Controle van de huid
Het is belangrijk dat u dagelijks bij uzelf de decubitus-gevoelige
plaatsen controleert. Dit is waar de botten onder de huid liggen
zoals bij de stuit, zitbeenknobbels, heupen, hielen, enkels en
ellebogen. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een spiegel. Als u
dit niet zelf kunt doen, kunt u vragen of iemand anders (verpleging /
mantelzorg) uw huid wil inspecteren. Het is belangrijk te letten op
roodheid die zichtbaar blijft, ook al is de druk opgeheven.
Zitkussen en matras
Een zitkussen in de rolstoel en een drukverdelend matras zijn
belangrijke onderdelen van de decubitus preventieve maatregelen.
Er zijn verschillende matrassen en kussens. Welk kussen en matras
voor u geschikt zijn, hangt af van meerdere factoren.
Soms wordt er bij het adviseren van een zitkussen
gebruik gemaakt van een zitdrukmeting; hierbij wordt bekeken of
de druk over het zitoppervlak goed verdeeld is. Een ergotherapeut
of decubitusconsulent kan u hierover adviseren.
Daarnaast kan een kussen u in bed helpen om uw knieën, enkels
uit elkaar te houden of uw hielen vrij te leggen. Hierdoor neemt de
druk op die plaats af en heeft u minder kans op decubitus.
2
UMCG Centrum voor Revalidatie | Locatie Beatrixoord
Wisselhouding in bed
Als u veel in bed ligt probeer dan elke vier uur van houding te
veranderen. Wissel op de rug liggen af met liggen op uw zij en
buik indien mogelijk. Als u niet zelf kunt draaien, vraag dan iemand
van de verpleging om u hierbij te helpen.
Voorkomen van schuiven in bed
Een manier van liggen op de rug is de zogenoemde ‘semifowler’houding. In deze houding wordt uw heel lichaam goed
ondersteund en blijft u beter rechtop zitten. Met de bedbediening
kunt u eerst een ‘knieknik’maken, zodat u niet meer naar beneden
glijdt. Daarna kunt u de hoofdsteun zo hoog plaatsen als u prettig
vindt. Onder de onderbenen wordt een kussen gelegd, zodat uw
hielen niet meer op het matras drukken.
3
Decubitus
Wisselhouding in de rolstoel
Als u de hele dag in een (rol)stoel zit is het belangrijk om elk
kwartier van houding te veranderen. Dit kunt u doen door naar
voren te buigen of enkele minuten naar links of naar rechts te
hangen.
Ook door uw manier van zitten in de rolstoel kunt u
decubitus voorkomen. Het is belangrijk dat u goed zit, en niet
onderuit zakt in de rolstoel. Uw zithouding hangt samen met uw
lichaamsverhouding, uw gewicht en uw functiebeperking. De
verhouding tussen de diepte van de rolstoel en de lengte van uw
bovenbenen is belangrijk. De rolstoel moet niet te smal zijn en de
voetsteunen moeten op de juiste hoogte te staan. Een goede
zithouding en het regelmatig veranderen van houding is belangrijk,
ook al zit u op een speciaal anti-decubitus kussen.
Transfers
Een juiste en veilige techniek bij 'transfers' (een verplaatsing van
bijvoorbeeld bed naar rolstoel) kan decubitus voorkomen.
Schuiven over bijvoorbeeld de banden van de rolstoel of het
verkeerd gebruik van een glijplank kan decubitus veroorzaken.
Een ergotherapeut of fysiotherapeut kan u aanleren om 'tranfers'
op een juiste en veilige manier te maken.
Voeding
Het is belangrijk dat u gezond eet, met voldoende calorieën,
eiwitten en andere voedingstoffen. Goede voeding bevordert de
conditie van uw huid en het onderliggend weefsel. Vooral eiwit is
een belangrijke bouwstof voor het lichaam. Als uw huid beschadigt,
verliest u eiwittenen andere voedingsstoffen via het weefselvocht
van de wond. Met name door de inname van extra eiwitten zorgt u
voor het herstel van de huid. Belangrijke eiwitbronnen zijn melk,
melkproducten zoals kaas en vlees(waren).
4
UMCG Centrum voor Revalidatie | Locatie Beatrixoord
Er is sprake van een verhoogde behoefte aan eiwit en energie als er
een wond is. Een eiwit en energieverrijkt dieet wordt aanbevolen.
Dit kan een diëtist voor u regelen. Tevens is een stabiel en goed
gewicht van groot belang.
Bij overgewicht kunnen uw heupen tegen de rolstoel drukken. Ook
ontstaat er door overgewicht een grotere druk op het zitvlak.
Daarnaast wordt het veranderen van houding moeilijker.
Bij ondergewicht ligt het bot dicht onder het oppervlak
waardoor de kans op hoge druk en daardoor op decubitus, groter
is.
Verder is een goede vochtbalans belangrijk. Een uitgedroogde huid
verliest haar elasticiteit. Door een slechtere doorbloeding wordt de
huid kwetsbaar en gevoeliger voor beschadigingen. Het is dan ook
aan te raden per dag minimaal 2 tot 21/2 liter vocht in te nemen.
Een diëtist kan u adviseren bij het samenstellen van een
volwaardige voeding, afgestemd op uw voedingsbehoefte en uw
situatie.
Huidverzorging
Het is belangrijk de huid in goede conditie te houden, zodat deze
veerkrachtig is en tegen een stootje kan. Als u een droge huid
heeft, vet deze dan in met een vette crème of zalf. Probeer te
voorkomen dat uw huid vochtig wordt. Draag ondergoed en
kleding wat goed aansluit op uw huid en wat vocht kan opnemen.
Wat kunt u doen bij decubitus?
Het is belangrijk om decubitus in een zo vroeg mogelijk stadium te
herkennen. Hierdoor kunt u in veel gevallen voorkomen dat de
decubituswond erger wordt. Als u een rode plek ontdekt die niet
verdwijnt is het belangrijk om druk en schuifkrachten te vermijden.
5
Decubitus
De rode plek moet vrij van druk komen. Het is belangrijk om na te
gaan wat de oorzaak van de decubitus is en deze oorzaak op te
heffen zodat u herhaling of verergering van de decubitus
voorkomt.
Is de decubitus al verder gevorderd en is er een oppervlakkige
wond ontstaan, dan is het verstandig uw (huis)arts, de verpleeg­
kundige of de decubitusconsulent te raadplegen. Zij kunnen u als
het nodig is doorverwijzen naar andere behandelaars zoals een
ergotherapeut, diëtist of fysiotherapeut. Heeft u diepere wonden
dan kunt u worden verwezen naar een plastisch chirurg om de
wond operatief te behandelen.
Het zal u duidelijk zijn dat decubitus een serieus probleem kan
worden, het is daarom altijd beter te voorkomen dan te genezen.
Wees er alert op dat veranderde omstandigheden zoals koorts,
mentale vermoeidheid of een toename van spasmen, het risico op
decubitus kunnen vergroten. Bij twijfel over drukplekken is het
verstandig contact op te nemen met de decubitusconsulent, de
verpleegkundige of uw (huis)arts.
Meer informatie en vragen
Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft of als u
meer informatie wilt, dan kunt u bellen met het UMCG Centrum
voor Revalidatie.
Universitair Medisch Centrum Groningen
UMCG Centrum voor Revalidatie | locatie Beatrixoord
Dilgtweg 5, 9751 ND Haren
Postbus 30.002, 9750 RA Haren
Telefoon (050) 361 79 99
6
UMCG Centrum voor Revalidatie | Locatie Beatrixoord
www.revalidatie.umcg.nl
Op onze website vindt u meer informatie over onze
behandelingen, behandelwijze en behandelaars. Op de homepage
staan links naar nieuws over ons centrum en naar onze social
media YouTube, Facebook en Twitter. Ook vindt u er onder het
kopje ‘Volwassenen’ en vervolgens ‘Interessante links’ handige
links naar patiëntenverenigingen.
7
Decubitus
Aantekeningen
8
Patiënteninformatie vlc 197/1504