Eerste Wereldoorlog (jeugdboeken)

Eerste Wereldoorlog
(jeugdboeken)
2
Beste lezer,
Van 1914 tot 1918 vond de Eerste Wereldoorlog plaats. Dat was een oorlog waarbij
heel veel landen betrokken waren. Deze oorlog wordt ook wel de Grote Oorlog
genoemd.
In 2015 herdenken we dat er tussen 1915 en 1919, tijdens deze oorlog, in totaal
ongeveer 15.000 vluchtelingen hebben gewoond in het barakkenkamp Vluchtoord
in Uden. Er is dit jaar van alles te doen om deze oorlog te herdenken.
Er zijn ook heel veel boeken verschenen die zich afspelen in deze oorlog. Veel
boeken voor volwassenen, maar juist ook veel jeugdboeken. In dit advies hebben
we een aantal van deze jeugdboeken op een rijtje gezet. Dat zijn ze lang niet
allemaal, maar zo kun je gewoon op ideeën komen welke boeken je allemaal zou
kunnen lezen.
Op veel boektitels en op de voorpagina van dit advies zie je een klaproos staan.
Deze bloem is een symbool geworden voor alle soldaten die overleden zijn in deze
oorlog.
De boeken kun je allemaal terugvinden en lenen in de bibliotheek. Als je specifiek
een bepaald boek zoekt, dan kun je het altijd aan een van de medewerkers van de
bibliotheek vragen. Zij helpen je verder!
Veel leesplezier!
Verhalencoaches - Bibliotheek Uden
Eerste Wereldoorlog
De jongen die zijn vader zocht / John Boyne
1914. Als Alfie vijf jaar oud is, gaat zijn vader naar het front. De Grote
Oorlog is begonnen. Vader belooft voor kerst te zullen terugkeren,
maar na enkele brieven blijft het doodstil. Vier jaar lang wacht Alfie op
taal en teken van pa. Als hij verneemt dat vader in een ziekenhuis ligt
vanwege een oorlogstrauma heeft hij maar één missie: vader veilig
thuisbrengen. Het laatste hoofdstuk beschrijft de periode vier jaar na
de oorlog, 1922.
De witte veer / John Boyne
In 1919 reist de dan 20-jarige Tristan Sadler naar het Engelse plaatsje
Norwich om bij Marian Bancroft brieven van haar omgekomen broer
Will terug te bezorgen. Tristan vocht samen met Will in Frankrijk
tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na een nare gebeurtenis gooide Will
zijn wapen weg en riep zichzelf uit tot gewetensbezwaarde. Een 'witte
veer' noemde men dat in Engeland, een lafaard, een schande. Hij werd
ervoor gefusilleerd. De ware reden waarom Tristan Marian opzoekt is,
dat hij van een vreselijk geheim verlost wil worden, maar daarvoor
heeft hij veel moed nodig. Het verhaal speelt zich afwisselend af in
1919 in Norwich, en in 1916 in het opleidingskamp en de loopgraven.
Ule: ik was veertien in 1914 / Mark De Bel
Een letterlijke zoektocht: een Vlaams gezin vlucht tijdens de Eerste
Wereldoorlog voor oorlogsgeweld naar veilige plekken. Een figuurlijke
zoektocht: 14-jarige Ule (ik-figuur) zoekt naar zin in een zinloze
wereld. Vier jaar lang probeert het gezin de oorlog te ontvluchten.
Bommen vallen, granaten ontploffen, dorpen branden uit en mensen
sterven. Ule en haar broers worden naar een kolonie gestuurd. Daar
lopen ze weg, en na een levensgevaarlijke tocht keren ze terug bij de
achtergebleven moeder in Watou. Even keert de rust terug. Maar het
noodlot slaat weer toe. Als volwassen vrouw keert Ule terug in haar
geboortedorp, een reis door een kaal en doods landschap.
3
De hondeneters / Marita De Sterck
België, december 1917. De Grote Oorlog (Eerste Wereldoorlog) trekt
diepe sporen: jonge mannen aan het front, armoede, honger,
sjacheraars, oerdriften. 26 hoofdstukken met titels die vooruitzien,
bouwen een dreigende spanning op met een grandioos sfeer- en
tijdsbeeld (onder andere standsverschillen). De 17-jarige Victor, zeer
beperkt vanwege zijn epilepsie, loopt weg op zoek naar zijn
verdwenen hond, en piekert over zijn oudere broer. In
gecondenseerde tijd (26 december - 1 januari) vormen mensen en
omstandigheden hem tot intelligente jong volwassene.
Met huid en haar / Marita De Sterck
Joppes overgrootvader Tist wordt bijna honderd jaar, maar zijn
gezondheidstoestand gaat snel achteruit. Joppe (18, ik-figuur) besluit
om zoveel mogelijk voor hem te zorgen. Tist is de centrale figuur in een
familie waar, vooral bij de mannen, stijfkoppigheid troef is. Tussen Tist
en Joppes vader Lex is veel nog niet uitgesproken: welke geheimen
draagt Tist al zijn hele leven met zich mee, wie is de eigenlijke vader
van Lex, wat heeft Tist als kind meegemaakt in de Eerste Wereldoorlog
dat hem nu nog zo angstig maakt? Tussen het verzorgen door
organiseert Joppe met vrienden een grote vredesdemonstratie en
wordt hij tot over zijn oren verliefd op Alya, die maar niet voor hem wil
(kan) kiezen.
De grote verliezer / Karin Dierickxs
Margriet (11) beschrijft wat zij en haar familie meemaken in het eerste
jaar van de Eerste Wereldoorlog (1914-1915), toen België bezet werd
door de Duitsers. Haar vader gaat naar het front; haar moeder staat
alleen voor de zorg van de vier kinderen, waaronder een pasgeboren
baby. Margriet helpt haar moeder zo goed ze kan, maar ze kampt met
schuldgevoelens over het feit dat kort voor haar vaders vertrek haar
jongere broertje, op wie ze moest passen, is verdronken. Ze voelt zich
'de grote verliezer' en trekt zich elke mislukking of tegenslag
persoonlijk aan.
De mooiste zomer van mijn leven / Karin
Dierickxs
Rosalie mag als kindermeisje mee met meneer Jean-Paul en madame
Lily om de zomer van 1914 door te brengen aan zee. Bij deze rijke,
maar kinderloze Vlaamse familie zorgt Rosalie voor de hond Princesse.
Tijdens die vakantie leert Rosalie de liefde kennen op een mooie, maar
ook op een zeer brute wijze en realiseert ze zich hoe vernederend het
is om te werken in een rijke schijnwereld. Die zomer verandert Rosalie
van een vrolijk en naief meisje in een beschadigde, maar wilskrachtige
jonge vrouw. Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, besluit Rosalie om
haar eigen weg te gaan en keert de rijken de rug toe.
4
Wat niemand weet / Karin Dierickxs
Nadat de 16-jarige Rosalie in de zomervakantie van 1914 heeft
gewerkt voor een rijke Vlaamse familie (zie 'De mooiste zomer van
mijn leven'*) keert ze gedesillusioneerd huiswaarts. Door de oorlog
komt Rosalie in aanraking met het verzet en wordt koerier voor een
ondergronds netwerk. Als ze haar zomerliefde Friedrich ontmoet, die
nu een Duitse soldaat is, begeeft ze zich door haar verzetswerk op
glad ijs. Ze wordt verraden en belandt in 1918, zwanger van Friedrich,
in de gevangenis waar ze het risico loopt om de doodstraf te krijgen.
Leven.
11 november /Paul Dowswell
In de vroege ochtend van 11 november 1918 wordt een
wapenstilstand ondertekend die later die dag om 11 uur ingaat. Er
volgen dan nog zes uren waarin aan beide kanten van het westelijk
front nog vele slachtoffers vallen. De minderjarige Will strijdt bij de
Britse infanterie. De 16-jarige Axel vecht aan Duitse zijde. De 18-jarige
vliegenier Eddie wil de beste piloot van Amerika worden. In deze
laatste uren van de Eerste Wereldoorlog wordt het lot van de drie
jongens met elkaar verbonden. Het verhaal komt wat traag op gang.
Pas als duidelijk is wat de achtergronden zijn van de drie jongens, en
wat hun persoonlijke redenen zijn om aan de oorlog deel te nemen,
wordt het boeiend. Dan worden hun regimenten naar dezelfde plaats
gevoerd.
Achter de draad / Hans Kuijper
Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt er druk gesmokkeld op de grens
van Nederland en België. Als de Duitsers een elektrische beveiliging
tussen de landen aanleggen, lijkt het grensverkeer daarmee
onmogelijk. Toch weet Mars (13) met een baby naar België te sluipen.
Omdat het daar niet veilig is, moet hij een manier vinden om terug te
keren naar Nederland. Dit lijkt te lukken. Tot hij op een Duitse
grensbewakingspatrouille stuit. In korte tijd verandert Mars van een
onwetend kind in een jongen die geconfronteerd wordt met leven en
dood. Hij moet al zijn vindingrijkheid en vernuft inschakelen om
zichzelf en zijn gezelschap uit de levensbedreigende situatie te redden.
5
Milans grote oorlog /Patrick Lagrou
Milan vertrekt samen met zijn grootouders voor een weekend naar de
Westhoek. De jongen kijkt er al naar uit: ze verblijven in een
vakantiehoeve en zullen wandelingen maken in de streek waar in 1914
de Slag om de IJzer werd uitgevochten.
Eenmaal ter plaatse valt het nogal tegen. Het is slecht weer en zijn
grootouders nemen hem mee van het ene museum naar het andere.
Milan vindt het maar een saaie bedoening.
Maar dan gebeurt er ’s nachts iets bijzonders. Uit de kelders van de
vakantiehoeve komen vreemde geluiden. Milan gaat in zijn eentje op
verkenning uit. Voor hij het goed en wel beseft, zit hij opeens zelf
midden in de ‘Groote Oorlog’
War horse / Michael Morpurgo
Alberts vader doet soms rare dingen. Hij koopt bijvoorbeeld een
veulen dat hij niet nodig heeft. Maar Albert traint veulen Joey. Hij
leert hem werken en gehoorzamen. Dan is er geld nodig en Joey wordt
verkocht. Hij raakt als legerpaard verzeild in de Eerste Wereldoorlog,
eerst aan Engelse, later aan Duitse kant. Hij maakt gevechten mee,
raakt gewond, is hospitaalpaard en nog veel meer. En dan is daar,
midden in de oorlog, Albert weer. Schoonheid en tragiek van de
vriendschap tussen dier en mens worden indringend beschreven. De
waanzin van de loopgravenoorlog, de nietsontziende tactiek van de
verschroeide aarde, de idioterie van met paarden optrekken tegen
machinegeweren, alles komt aan de orde.
Het meisje en de soldaat / Aline Sax
Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontmoeten een blind meisje en een
Afrikaanse soldaat elkaar op het bankje voor de herberg waar het
meisje woont. Zijn 'warme geur zoals van gebrande noten' intrigeert
haar. Hij vertelt haar verhalen over zijn gezin en zijn land waarnaar hij
zo verlangt. Tijdens hun uren samen lijkt de oorlog even niet te
bestaan, maar dan moet de soldaat weer naar het front. Als hij niet
terugkeert, besluit het meisje impulsief om hem te gaan zoeken. Het
verhaal over deze bijzondere vriendschap wordt beurtelings verteld
vanuit het perspectief van het meisje en het perspectief van de
soldaat.
6
Vluchtelingen op de vuist / Gerard Sonnemans
We schrijven 1918. In België woedt de Eerste Wereldoorlog en daarom
verblijven Belgische en Nederlands-Duitse vluchtelingen in een kamp
bij Uden, in het neutrale Nederland. Gert en zijn vijf vrienden vormen
daar een clubje dat zich geïnspireerd voelt door Old Shatterhand en
Winnetou. Er ontstaat rivaliteit met de ‘Hollanders’ naar aanleiding van
een voetbalwedstrijd, want ook toen was voetbal al oorlog! Bovendien
heeft het jongensgroepje een zéér assertieve vriendin in haar
gelederen, wat hen op de nodige pesterijen komt te staan. De zaken
dreigen uit de hand te lopen
Voetballen of vechten / Herman Van
Campenhout
De jonge Engelse soldaat Frank Sumption (20) levert tijdens de Eerste
Wereldoorlog vanuit de loopgraven slag met de Duitsers. Rond kerst
1914 vindt op de modderige Vlaamse vlakten een verbroedering
plaats tussen de strijdende partijen. Frank leert een Duitser kennen
met wie hij al snel vriendschap sluit. Daarna is het lastig om de
gevechtshandelingen weer te hervatten. Toch moet dat van het
opperbevel. Een verhaal dat is gebaseerd op waargebeurde feiten. Het
toont de innerlijke tegenstrijdigheid van oorlog. Jonge mannen
worden naar het front gestuurd met een vijandbeeld dat in de
persoonlijke sfeer niets met de werkelijkheid te maken heeft. Eenmaal
oog in oog met de vijand ontmoeten ze een mens van vlees en bloed,
iemand die nauwelijks van henzelf verschilt
Een lied voor Lore / Hedwig Van de Velde
Een oorlogsverhaal dat gebaseerd is op het oorlogsdagboek van Leon
van Haelst. Het is het verhaal van het grensdorp Koewacht waar tijdens
de Eerste Wereldoorlog door de Duitsers de grens dwars doorheen
wordt gelegd, door een onder stroom gezet prikkeldraad. Families
worden zo van elkaar gescheiden, kunnen niet meer naar de kerk of
niet meer naar school. De liefde tussen Lore, dochter van de
plaatselijke cafébaas (België), en Bert (Nederland) wordt erg op de
proef gesteld.
7
Iedereen bleef brood eten / Do Van Ranst
De prille relatie tussen Nelle en Simon komt tijdens de Eerste
Wereldoorlog onder druk te staan als Nelle besluit zich aan te melden
als verpleegster aan het front. Simon wil zich afzijdig houden van het
geweld, maar neemt toch dienst om zijn vader te tonen dat hij niet laf
is. Gedurende de oorlog zien zij elkaar zo nu en dan; Simon veinst zelfs
kwalen om naar het hospitaal te mogen waar Nelle werkt. Beiden
raken ernstig gewond. Nelle neemt na de oorlog de zorg op zich voor
Simon en zijn ouders. De oorlog wordt omschreven in al zijn
gruwelijkheid.
Niet welkom / Detty Verreijdt
Rik, zijn zusje en hun ouders worden geconfronteerd met de Duitse
bezetting in 1914 in België. Vader wordt naar het front gestuurd en de
kinderen vluchtten samen met moeder naar Nederland. Na verloop
van tijd keren zij terug naar hun vaderland, waar de oorlog nog woedt.
Het verhaal is geschreven vanuit de optiek van Rik, zodat de doelgroep
zich goed kan inleven in zijn belevingswereld.
Mijn liefste ik wil je vertellen / Louise Young
Arbeiderszoon Riley Purefoy is in Londen om zijn intelligentie
opgenomen in het zeer gegoede gezin van klasgenootje Nadine, maar
wordt door haar ouders bij haar weg gehouden als ze later van elkaar
gaan houden. Riley (18) neemt daarom in de Eerste Wereldoorlog
(1914) dienst in het Britse leger, Nadine wordt verpleegster. Riley
maakt snel carrière en wordt door zijn officier Locke gepromoveerd
tot officier. Diens vrouw Julia is geobsedeerd door zijn terugkeer
zonder zich te realiseren dat hij erg verandert door wat hij meemaakt.
Als in 1917 de onderkant van Riley’s gezicht is weggeschoten en hij
niet meer kan praten, stuurt hij uit compassie Nadine weg.
Meisje van de Engelsman/ Wim Gielens
Een 16-jarig Vlaams-Engels meisje raakt door een markante oude man
in haar dorp geïnteresseerd in de Eerste Wereldoorlog en haar eigen
familiegeschiedenis. Ze leert van Ston hoe het was om in de
loopgraven te zijn, hoe belangrijk vriendschap was en welke rol de
Engelsen speelden in die tijd. De roman is tevens de zoektocht van een
jong meisje naar haar eigen identiteit. Bovendien geeft het boek een
feilloos beeld van het Vlaanderen in de jaren zeventig. Zeer geslaagd
debuut van de auteur die eerder een roman voor volwassen schreef
over de Eerste Wereldoorlog 'Nooit meer terug naar Tipperary'*.
Hoofdpersoon Shirley wordt als levensechte puber neergezet met al
haar twijfels, tegenstrijdige gevoelens en ergernissen..
8
Oorlogspost: het dagboek van Frans / Leen De
Laere
Frans is 13 jaar en woont in Antwerpen als de Duitse troepen in 1914
België binnenvallen: het begin van de Eerste Wereldoorlog. Hij begint
een dagboek en beschrijft hierin het verloop van de oorlog: de
bombardementen op de stad Antwerpen, de Duitse bezetting, de
vluchtelingen. Via brieven van zijn broer Karel die is gemobiliseerd,
volgt hij tevens het leven aan het front. Het dagboek wordt afgewisseld
met brieven en veel originele foto's, waardoor men een goed beeld
krijgt van het leven in België tijdens de Duitse bezetting en het leven
aan het front.
Soldaaat Peaceful / Michael Morpurgo
Indrukwekkende en aangrijpende oorlogsroman, gesitueerd in
Engeland en België tijdens de Eerste Wereldoorlog. Een betekenisvol
horloge tikt de minuten en uren van één nacht. Ieder hoofdstuk geeft
de tijd aan, eindigend één minuut voor zes in de ochtend. De jonge
soldaat Tommo houdt een soort wake, waarvan de betekenis op het
eind wordt onthuld. Hij memoreert het leven van twee broers en hun
onvoorwaardelijke vriendschap voor elkaar.
Tunnelkoorts / Andre Boesberg
De 12-jarige Willem (ik-figuur) heeft na de gewelddadige dood van zijn
ouders in 1916 weinig meer te verliezen, behalve zijn vriendin
Marieke. Wanneer schoolgenoot Karel hem vertelt over zijn werk
achter het front, waar hij in de keuken en met allerlei klusjes helpt,
denkt Willem niet lang na. Ze storten zich samen op het zware werk
en moeten zich zien te redden tijdens de bombardementen en het
instorten van een tunnel. De Vlaamse auteur werd tien jaar geleden
geprezen om de spanning, de filmische, realistische stijl en het aan de
orde stellen van algemene menselijke waarden in ‘Koka en de
doodsviool van Bidshika’* dat zich afspeelt tijdens de Tweede
Wereldoorlog
9
Valentine Joe / Rebecca Stevens
Een dag voor Valentijnsdag neemt een Londense opa zijn 14-jarige
kleindochter Rose mee naar het Belgische Ieper, om het graf van zijn
oom te zoeken, die daar in de Eerste Wereldoorlog sneuvelde. Ze
vinden er ook het oorlogsgraf van de zeer jong gestorven soldaat
Valentine Joe (15 jaar), en dat maakt indruk op hen. Terug in het hotel,
komt het verleden tot leven als Rose ’s nachts vanuit haar hotelraam
soldaten over het plein ziet marcheren. Rose glijdt terug in de tijd en
ontmoet soldaat Joe. Ze raakt bevriend met hem en zijn hond en
probeert te begrijpen waarom Joe de keuze maakt om naar het front
te gaan.
Wreed schoon / Kathleen Vereecken
Verhaal over de belevenissen van de 15-jarige Josephine in het Gent
van 1921. Zij werkt in een weverij en moet daarnaast in de herberg van
haar stiefvader helpen. Maar op onnadrukkelijke wijze komen ook de
sociale ontwikkelingen zoals veranderende arbeidsomstandigheden,
vrouwenkiesrecht en zwangerschapsverlof aan de orde. Josephine
wordt verliefd op en gefascineerd door Victor -een held- die lijdt onder
zijn herinneringen aan de Grote Oorlog.
Kiplings keuze/ Geert Spillebeen
Vader en zoon Kipling zijn de beide hoofdpersonen in deze
jeugdroman. Vader is de beroemde schrijver van o.a. het 'Junglebook'
die in zijn grote chauvinisme niets liever wil dan dat zijn zoontje wordt
voorbereid op een carrière in de Britse krijgsmacht. Helaas is dat erg
moeilijk, want de jonge John is maar een heel schriel ventje, met bar
slechte ogen (- 6). Tòch zet vader alles op alles, en in het jaar 1914 (!)
mag John als jong officier in een Iers regiment mee naar het front. De
oversteek vindt plaats in augustus 1915; John wordt in die dagen juist
18 jaar. Al bij de eerste gevechtshandelingen die hij meemaakt, wordt
hij dodelijk gewond: een granaatscherf slaat zijn hele aangezicht weg.
Het geweer / Elisabeth Marain
Hoofdfiguur Fons, twaalf jaar, is met zijn familie op de vlucht voor de
Duitsers. Als hij een geweer vindt, verstopt hij het tussen de spullen
op de kar. Hij is ervan overtuigd dat ze het ooit nog nodig zullen
hebben. Maar de Duitsers ontdekken het wapen en verdenken zijn
vader ervan het verstopt te hebben om het tegen hen te gebruiken.
Fons ziet hoe zijn vader wordt meegenomen en neergeslagen. Hij is er
echter van overtuigd dat zijn vader nog leeft en gaat op tocht om hem
te redden. Via Antwerpen trekt hij naar Nederland. Onderweg
ontfermen diverse personages zich over hem..
10
De voorspelling / Marcus Sedgewick
Sasha (17) is de jongste dochter van een welgesteld Engels gezin dat
door WO I uit elkaar gedreven wordt. Haar oudste broer sneuvelt in de
loopgravenoorlog en haar jongste broer Tom zet zijn medische studies
stop om naar het Franse front te trekken. Sasha kan de dood van
mensen uit haar omgeving voorspellen, een gave waar ze met niemand
over kan praten. Wanneer ze een visioen krijgt over de dood van Tom,
trekt ze als verpleegster naar het front in de hoop hem te redden.
Maar kan ze de loop van de toekomst zomaar veranderen?
Even zwegen de wapens / James Riordan
Dit is een verhaal uit de Eerste Wereldoorlog, kerst 1914. Bij een klein
stukje front nemen de soldaten het initiatief om niet te vechten. Ze
spelen dan een voetbalwedstrijd, maar dat wordt ze een dag later niet
in dank afgenomen door de hogere officieren. Vechten moet, al
begrijpt bijna niemand waarom. De jonge soldaat Jack zal overleven en
later met zijn kleinzoon erop terug kijken. Het boek is vijftien jaar
geleden geschreven en gebaseerd op het leven van een oud-soldaat en
nu vertaald omdat de Eerste Wereldoorlog 100 jaar geleden begon.
Fabian en het mes / Jos de Valk
Fabian logeert bij oop (opa), die beeldhouwer is en in een oud
dorpsschooltje woont. Oop moet voor de gemeente een beeld maken
dat betrekking heeft op het smokkelaarsdorp in de Eerste
Wereldoorlog. Om zich in te leven maken ze een nachtelijke
smokkeltocht, duikt oop in het archief en horen ze het tragische
verhaal van het zoontje van de schoolmeester. Daardoor krijgt de
school een bijzondere betekenis voor Fabian en heeft oop een idee
voor zijn beeld.
11