MOLENDORP RUISELEDE Op pad met Molenmeisje Millie

MOLENDORP RUISELEDE
Op pad met Molenmeisje
Millie
Ga op stap door Ruiselede en volg de nummers op de
storymap die je hier kan vinden:
www.ruiselede.be/molendorp.
Heb je geen tablet of smartphone met internetverbinding, vraag dan de uitgeschreven versie bij de
Dienst Toerisme in het gemeentehuis of download via
www.ruiselede.be > cultuur > Molendorp
Opgelet: op verschillende locaties die in de storymap
voorkomen, is vandaag niet zoveel meer te zien. Enkel de
Knokmolen, Hostens Molen, de miniatuurmolens en de
romp van de Vlaagtmolen staan er nog. Enkele molens of
vroegere molenlocaties liggen vrij ver van het dorpscentrum, maar zijn een ritje met de fiets of auto zeker
waard.
'Molenmeisje Millie' loodst ook de allerjongsten door het
Molendorp. Doorheen deze storymap vertelt Millie nu en
dan een leuk verhaaltje of een wist-je-datje.
In dit boekje vind je wat meer informatie over de molens
en heel wat spelletjes en leuke opdrachten terug die je
later nog kan uitwerken.
Veel plezier!
Hallo, ik ben Millie. Ik woon in het molenhuis aan
de Knokmolen, een windmolen die je in de
Knokstraat ziet. Onze molen werkt nog steeds.
Mijn opa zorgt ervoor dat de windmolen piekfijn
in orde is en laat de wieken nog heel vaak
draaien zodat we graan kunnen malen.
Ik neem je mee door Ruiselede en probeer je
wat bij te leren over de molens in het centrum
van de gemeente.
WAAROM EEN MOLEN?
Een molen werd vroeger gebruikt om graan te malen of
lijnzaad te persen, hout te zagen, water op te pompen,…
Het bekendst zijn de molens die graan malen of lijnzaad
persen.
Gemalen graan of meel wordt onder meer gebruikt om
brood en gebak te maken. Uit geplette lijnzaadjes komt
een olie die men vroeger gebruikte voor olielampen.
In het verleden maalde de mens het graan zelf, met de
hand en tussen twee stenen (de maalstenen). Dit nam
heel wat tijd in beslag en was best vermoeiend.
Bovendien had men ook steeds meer gemalen graan
nodig om tot voedsel te verwerken. Daarom zocht de
mens andere manieren en energiebronnen om het malen
van graan gemakkelijker te maken.
Hier zie je me met opa! We
malen het graan met een
handmolen.
Door het gebruik van de kracht van de wind, van het
water of van dieren werden de maalstenen steeds groter
en werden gebouwen gebouwd waarin deze maalstenen
konden draaien. Dit werden de molens.
Molens maken dus gebruiken van de kracht van wind,
water of dieren om te malen, te persen of te pletten.
Hierdoor spreken we van windmolens, watermolens of
ros(paarden)molens.
HOE WERKT EEN WINDMOLEN?
Binnenin de romp van een windmolen zijn er verschillende
verdiepingen of zolders. Op elke zolder gebeurt een
specifieke taak.
Zo gebeurt het malen van het graan op de maalzolder en
liggen de molenstenen op de steenzolder.
Een windmolen heeft
verschillende verdiepingen of
zolders. Via steile trappen kan
je van de ene zolder naar de
andere. Hou je goed vast!
Nadat zakken graan naar de molen worden gebracht,
trekt de molenaar de zakken met behulp van een touw
tot aan de zolder waar de ‘kaar’ staat. Dit is een grote
bak waarin men het graan giet. Vanuit de kaar komt het
graan tussen de molenstenen terecht. De bovenste steen
is de loper, de onderste noemt men de ligger.
Ondertussen zijn ook de wieken van de molen beginnen
draaien. De wieken zitten vast aan de molenkap en
vangen de wind op. De lengte van de twee wieken
samen noemen we de ‘vlucht’. Bij Hostens Molen
bedraagt de vlucht 24 meter.
In sommige windmolens kan de molenkap door de
molenaar gedraaid worden naar de windrichting die op
die dag het sterkst is. Het draaien van de molenkap
noemt men het kruien.
Het kruien kan bij sommige molens gebeuren vanop de
grond, maar bij molens die een stelling (gaanderij) rond
de molenromp hebben, kan dit vanop de stelling.
Hier zit ik op het houten
omhulsel dat rond de
bovenste molensteen of
loper zit.
Pfffff… molenaar zijn is
zwaar werk! Hier zie je
me vanop de stelling de
molen kruien. Daarbij
draai ik de molenkap
naar de wind.
Door de kracht van de wind, worden
binnenin de molen grote tandwielen in
werking gezet.
Deze tandwielen zorgen ervoor dat de
molenstenen beginnen te draaien.
Tussen die grote stenen wordt graan
gemalen.
Het gemalen graan komt van tussen
de molenstenen in de meelgoot
terecht.
SOORTEN MOLENS
Er zijn wind-, water- en rosmolens, maar vooral bij de
windmolens zijn er ontelbaar veel verschillende soorten te
zien.
Er zijn houten en stenen molens, ronde, vierkante of
meerkantige molens, molens die op stenen staan of
gewoon op de grond, molens met een houten of metalen
stelling errond, ….
Via de molendeterminatiekaart kan je nagaan welke
molens je overal ziet: www.moleneducatief/determinatie.
In Ruiselede stonden in het verleden vooral windmolens.
De molens die je nu nog in Ruiselede ziet zijn:
- Knokmolen en Hostens molen: ronde, stenen
stellingmolens
- Vlaagtmolen: ronde, stenen bergmolen
- Miniatuurmolens: houten, vierkanten
standaardmolens
De molen van mijn opa is de
Knokmolen. De Knokmolen is een
ronde, stenen stellingmolen.
MOLENS VANDAAG?
Vóór het ontstaan van de stoommachine en de
dieselmotor, waren wind-, ros- en watermolens heel
belangrijk. Door uitvindingen in vooral de 19e en 20e eeuw,
was het malen van graan of persen van lijnzaad in een
molen niet langer nodig.
Een eerste stap was het gebruik van motoren
aangedreven op stoom, diesel of elektriciteit om het
radarwerk in de molen te laten draaien. De kracht van
wind of water was niet langer nodig.
Nog later ging men graan malen in fabrieken. De
windmolen werd steeds minder gebruikt.
In heel wat dorpen en steden werden de molens
afgebroken. Slechts enkele wind-, water- of rosmolens zijn
vandaag nog te zien en werden jarenlang door families of
gemeentebesturen onderhouden. Sommige molens
werden verkocht.
Wil je de molens bezoeken?
Hostens Molen is open elke
1e zondag van de maand.
De Knokmolen van mijn opa kan
je bezoeken op aanvraag:
0486 72 48 44. In de Knokmolen
kan je ook ontbijten:
www.tmolenerf.be
KLEURPLAAT
Hostens Molen in de Kruiswegestraat is een ronde, stenen
stellingmolen zoals de molen in de kleurplaat. Kleur jij de
plaat verder in?
MAAK JE EIGEN WINDMOLEN IN 4 STAPPEN
Wat heb je nodig: een vierkant stuk stevig papier, een
schaar, een speld met een knop, een meetlat, een pen,
een rietje
Stap 1:
Neem een stuk stevig papier en zorg
ervoor dat het precies vierkant is. Meet
even of alle zijkanten even lang zijn.
Leg de lat schuin over het papier en trek
streepjes van de ene hoek naar de
andere. Maak gaatjes in de hoeken aan
dezelfde kant van elke lijn.
Stap 2:
Knip de streepjes in met een schaar. Je
knipt maar tot de helft.
Stap 3:
Vouw de vierhoeken met de gaatjes
naar het midden.
Stap 4:
Duw de speld door de gaatjes en dor het
midden van het vierkant. Duw de speld in de
bovenkant van het rietje.
Zo, je windmolen is klaar. Blaas er tegenaan of
hou hem buiten in de wind.
Het eindresultaat is nog mooier als
je papier gebruikt met aan elke kant een ander kleurtje!
STAND VAN DE MOLENWIEKEN
Wist je dat de molenwieken kunnen ‘praten’. Niet echt
natuurlijk, maar door de molenwieken in een bepaalde
stand te zetten kon de molenaar wel een boodschap
overbrengen. In verschillende regio’s binnen België
gelden wel andere regels! Kijk naar de wieken van de
Knokmolen en Hostens Molen en raad in welke stand
de wieken staan.
Rouwstand: Als er iemand
uit de familie is overleden
laat de molenaar de
rouwstand zien. Iedereen
weet dan dat er iemand uit
de familie van de molenaar
is overleden. De wieken
staan niet helemaal in het
midden, maar iets naar
rechts.
Korte rustperiode
Vreugdestand: Als de
molenaar blij is wil hij dit
aan iedereen laten zien.
De molenaar zet de
wieken op een speciale
manier neer. Bij de
vreugdestand staan de
wieken niet helemaal in
het midden, maar iets
naar links.
Lange rustperiode
WOORDPUZZEL
7
8
5
1
3
9
6
4
2
1. Houten windvangers of vleugel van een windmolen
2. Bovenste deel van de molen waar de wieken aan bevestigd zijn
en kan draaien naar de wind
3. Gaanderij of platform die om de molen heen is gebouwd
4. Het naar de wind zetten of van stand veranderen van de
molen(kap)
5. Afstand tussen de uiteinden van de wieken
6. Molensteen die wrijft over de onderste steen waarbij graan
wordt gemalen
7. Huis van de molenaar, gelegen nabij de molen
8. Molen aangedreven met waterkracht
9. Molen aangedreven met windkracht
WOORDZOEKER
BRONNEN:
- www.moleneducatief.nl
- www.molenechos.org
- ‘Ruisleeds Molenrepertorium’ van Geert Deguffroy in:
Tijdschrift Oud Ruysselede, jg. 1997, nr. 2, pp.43-95.
TER INFORMATIE:
Ons molenmeisje is gebaseerd op Zara De Decker, kleindochter
van molenaar Roland Wieme die eigenaar is van de Knokmolen.
Zara woont met haar familie in het molenhuis. Mama Susy Wieme
baat er 't Molenerf uit: www.tmolenerf.be