Samenvatting Deel 2 H2

HOOFDSTUK 2: DEELSTATELIJKE ORGANISATIE
Inleiding
 Federale staat: autonomie v/d deelentiteiten is constitutioneel gewaarborgd
 eenheidsstaat: bestuur vanuit centraal gezag
Ook eenheidsstaat met territoriale (en functionele) decentralisering, waar er autonoom beheer is
van plaatselijke aangelegenheden door plaatselijke overheden MAAR wel onder controle van
centrale gezag.
 confederatie: internat. soevereine staten verenigen zich ter verwezenlijking van bepaalde doelstellingen
(bv. EU)
 1. Schets v/d staatshervormingen
 Begrip ‘federale staat’
1831: België = territoriaal gedecentraliseerde eenheidsstaat (hoogste gezag/ soevereiniteit i/h hele
grondgebied ligt enkel bij de centrale overheid
Bepaalde vorm van zelfbestuur voor lokale overheden MAAR wel voortdurende controle
1970: federale staat of bondsstaat (realisatie door ≠ staatshervormingen)
= staat waarin de soevereiniteit is verdeeld tss. 2 rechtsordeningen , federaal en deelstatelijk.
Federale staat  creatie van autonome deelstaten: staan niet onder controle van + geen hiërarchische
band met centrale gezag; elke deelstaat heeft bevoegdheden en rechtsorde die zij zonder inmenging v/h
centrale gezag kan uitoefenen; beschikt over alle functies waarover een staat kan beschikken + over
financiële autonomie (obv. eigen fiscale bevoegdheid).
Grondwettelijk hof behandeld bevoegdheidsconflicten tss. deelstaten onderling en tss. deelstaten en het
centraal gezag.
 ‘Federalisme bij wijze van associatie’ ↔ ‘Federalisme bij wijze van dissociatie’
Federalisme bij wijze van associatie = centripetaal federalisme
= factor van integratie
 vereniging van tot dan soevereine staten die samen een gemeenschappelijke Grondwet opstellen als
basis voor een nieuwe gemeenschappelijke staat met federale structuur.
Waarom? uit wil zich te beschermen tegen bedreigingen van buiten uit en/of voor gemeenschappelijke
ontw. v/h welzijn. (bv. VSA)
Federalisme bij wijze van dissociatie = centrifugaal federalisme
= factor van desintegratie
 staat die tot dan toe eenheidsstaat was, verandert GW zijn administratieve delen om tot aparte
entiteiten
Waarom?:ndzk. Minderheden te beschermen, antwoorden op eisen naar regionale autonomie op soc.,
econ. of cultureel vlak. (bv. België)
 Tweeledig federalisme
België bipolair (tweeledig) federalisme die tot uiting komt in federale structuren
 op vlak van federale besluitvorming is er een paritair beheer van centrale bevoegdheden.
 2. Bevoegdheidsverdeling tss. de staat, de gemeenschappen en de gewesten
Art 127-130  bevoegdheden gemeenschappen
Art 134  bevoegdheden gewesten
 Algemene kenmerken v/d bevoegdheden v/d deelstaten
Beschermde of verschanste bevoegdheden
Bevoegdheden zijn gewaarborgd in de grondwet en in het feit dat de grondwet enkel kan worden
gewijzigd bij bijzondere meerderheid in beide kamers (waarin alle deelstaten vertegenwoordigt zijn)
Toegewezen en geen residuaire bevoegdheden
 geen lijst met alle toegewezen bevoegdheden voor deelstaten en centraal gezag
= zeer moeilijk + te strak om alleen toegewezen bevoegdheden te hebben
(want vereist telkens wijzigingen bij pol., econ. of maatschappelijke evoluties)
 België: deelstaten hebben enkel residuaire bevoegdheden: hebben enkel bevoegdheden die hen
krachtens de grondwet zijn gegeven
Federatie: toegewezen bevoegdheden door GW + residuaire bevoegdheden (= bevoegdheid om ook
datgene te regelen wat niet uitdrukkelijk is toegewezen in de GW)
Exclusieve bevoegdheden
= bepaalde overheid heeft volledige bevoegdheid (om zo bevoegdheidsconflicten te vermijden)
MAAR moeilijk om bevoegdheden perfect te scheiden + altijd uitz. op exclusieve karakter
Uitz.  wetenschappelijk onderzoek is bevoegdheid van 3 overheden, eigenlijk concurrerende regel
(zolang er geen federale regel is zijn de gemeenschappen/gewesten bevoegd) en beperkt –oneigl.concurrerende regel (kader wordt gecreëerd door de federatie en invulling door de deelstaten).
Impliciete bevoegdheden
= bevoegdheidsoverschrijding, is mgl. als het ndzk. is voor een goede uitoef. van toegewezen
bevoegdheden, als de gedifferentieerde opl. mgl. is of als het een marginale impact heeft op de
geschonden instantie
Accessoire bevoegdheden
= hulpmiddel voor uitvoering v/e eigen bevoegdheid (bv. eigen gebouwen)
 Materiële bevoegdheid
Materiële bevoegdheid v/d federale overheid
Federatie = residuaire + toegewezen bevoegdheden
Materiële bevoegdheid v/d gemeenschappen  Art 127 GW
 Culturele aangelegenheden
 Onderwijsaangelegenheden
 Persoonsgebonden aangelegenheden
 Taalgebruikaangelegenheden MAAR beperking tot bestuurszaken, onderwijs, soc. betrekkingen tss.
WN en WG en wettelijk voorgeschreven akten v/d ondernemingen.
Materiële bevoegdheid v/d gewesten  Art 6, lid 1, BWHI
 plaatsgebonden en econ. aangelegenheden
 Ruimtelijke ordening
 Leefmilieu, waterbeleid, landinrichting en natuurbehoud
 Huisvesting
 Landbouwbeleid
 Econ. beleid (MAAR uitz.), energiebeleid,…
 Territoriale bevoegdheid
Territoriale bevoegdheid v/d gemeenschappen (Franse, Vlaamse en Duitse gemeenschap)
 territorialiteitsbeginsel = elke regel die een gemeenschapswetgever uitvaardigt moet kunnen worden
gelokaliseerd binnen het gebied waarvoor hij bevoegd is (waardoor iedere concrete verhouding en situatie
slechts door 1 wetgever kan worden geregeld)
MAAR betekent niet dat geen enkele regel van de ene overheid geen gevolgen mag hebben op
grondgebied andere overheid (extraterritoriale gevolgen)
 ter bevordering van cultuur wel mgl. ALS de gevolgen van dit cultureel beleid niet onverzoenbaar zijn
met cultureel beleid andere gemeenschap.
Territoriale bevoegdheid v. gemeenschappen wordt bepaald adhv. taalgebieden (wat onlogisch is want
gemeenschappen ≠ taalgebieden)
MAAR enkel Duitstalige gemeenschap is volledig bevoegd volgens haar grondgebied
Vlaamse en Franse gemeenschap
 soms meer beperkte bevoegdheden (bv. inzake taalgebruik in faciliteitengemeenten)
 soms meer uitgebreide bevoegdheden (bv. over instellingen in 2-talig Brussel)
= extra- territoriale bevoegdheid
Territoriale bevoegdheid van Gewesten (Vlaams, Waals en Brussels-hoofdstedelijk gewest)
 bepaald adhv. taalgebieden: Vlaams gewest = Nederlandstalig taalgebied
Waals gewest = Frans- en Duitstalig taalgebied
Brussels gewest = tweetalig taalgebied
Criterium territorialiteit = bevoegdheid obv. plaats
(bv. bij taalgebruik ivm. taal bij soc. wetten: decreet waarbij soc. betrekkingen tss. WG en WN in het Frans
worden behandel voor alle Franse WN’s wordt ongeldig verklaard (want gaat principe van territorialiteit
voorbij)
 3. Organisatieprincipe, opbouw en instellingen v/d gemeenschappen en gewesten
 organisatieprincipe
= WM, UM maar geen rechtelijkemacht
WM  gezamenlijke uitoefening door Raad (=parlement )en Regering
MAAR geen 2- kamerstelsel, maar 1 gemeenschaps- of gewestraad
UM  Regering die verordeningen maakt en besluiten neemt (die nodig zijn voor uitvoering decreten en
ordonnanties MAAR geen schorsing of vrijstelling van decreten of ordonnanties)
UM heeft enkel de macht die haar door de GW of door wetten, decreten of ordonnanties (krachtens de
GW uitgevaardigd) is gegeven
 Opbouw
Vlaamse gemeenschap, Vlaams gewest
Gemeenschap + gewest = Vlaams Parlement en Vlaamse regering
≠ fusie, want onderscheiden rechtspersonen (bv. bij Brusselse raads- en regeringsleden die niet mogen
meestemmen bij gewestmateries, want niet behorend tot Vlaams gewest)
(Klemtoon op gemeenschap)
Franse Gemeenschap, Waals gewest
Wallonië: Waals gewest  Waalse regering
Franse gemeenschap  Franse gemeenschapsregering
Franse gemeenschapsbevoegdheden worden geheel of gedeeltelijk uitgeoefend door de organen v/h
Waals gewest na aanname van gelijkluidende decreten(uitholling gemeenschapsbev. vinden hun
oorsprong in financiële problemen van de Franse gemeenschap)
(Klemtoon op gewest)
Duitstalige gemeenschap, Waals gewest
Organen Duitstalige gemeenschap kunnen geheel of gedeeltelijk de bevoegdheden v/h Waals gewest
uitoefenen in het Duitse taalgebied, na aanname van gelijkluidende decreten
 Instellingen
Raden (parlement)
Samenstelling
Gewestraden + raad Duitstalige gemeenschap
 rechtsreeks verkozen om de 5 jaar en kunnen nooit voortijdig worden ontbonden
(zie schema p 159)
Met uitzondering van Raad van Duitstalige gemeenschap
 gemeenschapsraden worden samengesteld obv. gewestraden
(Vlaams parlement bestaat uit leden gekozen uit Vlaams gewest + 6 verkozen leden van Nederlandstalige
taalgroep in Brussel; Franse gemeenschapsraad bestaat uit leden gekozen uit Waalse gewestraad + 19 …)
Brusselse raad: Nederlandse en Franse taalgroep
Lidmaatschap federaal parlement en lidmaatschap deelstatelijke wetgevende vergaderingen is
onverenigbaar
Bevoegdheden
 verrichten van wetgevend werk (onder de vorm van decreten)
 government makingpower
 uitoefenen van pol. controle op regering
Regeringen
Samenstelling
Gemeenschaps- en gewestregeringen worden door overeenstemmende raden verkozen, leden regering
kunnen MAAR moeten geen lid zijn v/d raad ( geen onverenigbaarheid tss. lidmaatschap raad en
regering, wel tss. lidmaatschap gemeenschaps- gewestregering en federale regering)
Regeringen duiden zelf hun voorzitter aan.
Bevoegdheden
Beleid voeren, zorgen voor uitvoering en toepassing van decreten, besturen en instaan voor buitenlandse
betrekkingen over materies waarvoor deelstatelijk parlement bevoegd is.
 4. Decreten en ordonnanties
Decreet
= beslissingen v/d Vlaamse, Franse en Duitstalige gemeenschappen en in de Vlaamse en Waalse gewesten,
telkens door de betrokken raad en regering.
Staan op hiërarchisch gezien op hetzelfde niveau als gewone wetten ( voor het grondgebied waarover zij
gelden kunnen ze de bestaande wetten opheffen, aanvullen of wijzigen)
Procedure?
≈ formele wetten MAAR rol van de koning wordt vervuld door betrokken gewest- of gemeenschapsreg. +
rol Kamer/ Senaat wordt vervuld door gemeenschaps- of gewestraad.
Decreetgevende macht = regering + raad
Initiatiefrecht= regering + raad,naargelang initiatief nemer wetsvoorstellen of ontwerpen en kunnen of
moeten ze worden voorgelegd a/d raad van State.
Bekrachtiging en afkondiging gebeurt door betrokken regering.
Ordonnantie
= beslissingen v/d Brusselse wetgevende instellingen, zijn gelijkwaardig aan wet en decreet
Procedure?
≈ formele wetten en kunnen bestaande bepalingen opheffen, aanvullen, wijzigen en vervangen