Gen-Equip webinar 5 - Genetisch testen

Genetische testen
ProfessorMartinaCornel
andProfessorHeatherSkirton
Gen-EquipProject.
Inzicht krijgen ingenetische
testen entestresultaten
Inhoud
• Watisgenetisch testen?
• Klinischetoepassingen vangenetisch testen
• Kunnen wealtijd testen?
• Mogelijke resultaten
Watiseen genetische test?
• Een testopeen genetische aandoening?
• Elketestvangenetisch materiaal?
• Een testwaarvan deresultaten gevolgen
hebben voor andere familieleden?
Een testvangenetisch materiaal
waarbij deresultaten gevolgen
kunnen hebben voor defamilie,
netals voor depersoon diegetest
wordt.
Focushier vooral op
• Chromosomen
• DNA
Klinischetoepassingen
• Diagnostisch
• Presymptomatisch (predictief)
• Prenataal
• Dragerschap
Diagnostisch
• Symptomen aanwezig
• Testgebruikt omdiagnosete bevestigen
• Bij negatieve familieamamnese wordt detest
soms gebruikt omdediagnosete stellen
• Familieleden moeten geïnformeerd worden dat
deresultaten gevolgen voor henkunnen hebben.
Presymptomatische test
• Wordt soms ook predictieve testgenoemd
• Gebruikt omvastte stellen wie geen symptomen
heeft maarwel een pathogene variantheeft
• Een positief testresultaat betekent dat zij zeer
waarschijnlijk deaandoening indetoekomst
zullen ontwikkelen
• Pretest genetische counseling isvereist
• Patienten meteen ‘goede’uitslag hebben soms
moeite aan hettestresultaat te wennen.
Dragerschapstesten
Dragerschapstesten worden gebruikt omvastte
stellen welke individuen een pathogene variant
hebben voor:
A)een autosomaal recessieve aandoening of
B)een geslachtsgebonden recessieve aandoening of
C)een translocatie vandechromosomen.
• Inaldeze situaties zijn dragers gewoonlijk
gezond,maarkunnen hun kinderen aangedaan
zijn.
Dragerschapstesten
• Autosomaal recessieve aandoeningen – alleen vanbelang
als departnerook drager is,vaak negatieve
familieanamnese.Alle mensen zijn drager vanvarianten
voor enkele autosomaal recessieve aandoeningen.
• Vrouwen diedraagster zijn vangeslachtsgebonden (Xlinked)aandoeningen kunnen zoons metdeaandoening
krijgen
• Chromosoom translocaties – komen vaak pasaan hetlicht
wanneer een aangedaan kindgeboren wordt,ofwanneer
een stel meerdere miskramen kreeg.
Prenatale testen
• Elketesttijdens dezwangerschap die
informatie overdefoetusgeeft
• Kan opbasisvanmateriaal foetus,bloed van
moeder,ofecho
• Heelwebinaroverdit onderwerp.
Ishetmogelijk te testen?
• Iser een bekende variant– bijvoorbeeld een
bekende mutatie ineen bepaald gendiede
aandoening veroorzaakt?
Ishetmogelijk te testen?
• Als er veel genen betrokken zijn bij de
aandoening,en veel mogelijke pathogene
varianten,iser INDEFAMILIEVANDEPATIENT
bekend welke variantdeziekte veroorzaakt?
Ishetmogelijk te testen?
• Als indefamilie geen variantbekend is,
kunnen wedan testen opeen variantdiein
andere familiesdeziekte veroorzaakt?
Ishetmogelijk te testen?
• Intoenemende matekan een groot aantal
mogelijke varianten tegelijk getest worden,
doorpaneltesten,wholegenomeofwhole
exomesequencing,ofmicro-arrayonderzoek
naar chromosomale afwijkingen.
Resultaat vandetest
• Mutatie positief – aanwezigheid vanvariant
waarvan bekend isdat deze ziekte veroorzaakt
(pathogeen)
• Mutatie negatief – variantbekend infamilie,
maarniet geërfd doordeze patient
MAAR
• Soms worden varianten ontdekt waarvan niet
tevoren bekend wasdat ze ziekteveroorzakend zijn
• Een variantvanonbekende betekenis
(variantofunknownsignificanceVUS)
Enkele stappen voor deinterpretatie vaneen VUS
•Hoeverandert degenetische code?Wordt er
waarschijnlijk een aminozuur veranderd?(bijvoorbeeld
een prematuur stopcodon)
• Hoezou hetdecelfunctie beïnvloeden?(bijvoorbeeld
winst ofverlies vanfunctie)
•Isdevariantooit indeliteratuur ofinrelevante
databasesgerapporteerd?
•Komt devariantook voor bij andere familieleden diede
aandoening hebben?
Scoringpathogeniciteit (bij ‘kanker genen’)
Plon SE.etal.;HumMutat.2008Nov;29(11):1282–1291
Klasse Pathogeniciteit
vande
variant
5
Zeker pathogeen
Geschatte %
waarschijnlijkheid
van de
pathogeniciteit
>99%
4
Waarschijnlijk pathogeen
95%- 99%
3
Onzeker
5%- 94.9%
2
Waarschijnlijk niet pathogeen
(ofweinig klinisch significant)
Niet pathogeen
(ofweinig klinisch significant)
1
0.1%- 4.9%
<0.1%
Meestal ishetnodig depatiënt te
verwijzen naar een afdeling klinische
genetica vaneen UMCvoor een
genetisch test
Ook spreekuur inperiferie
Voor familiaire hypercholesterolemie door
huisarts (www.leefh.nl)
Informatie voor patiënten
• Bespreek hetdoel vandetest
• Bespreek demogelijke gevolgen voor depatiënt
• Bespreek demogelijke gevolgen voor familieleden
• Indien relevant(afhankelijk vanhetsoort testen ofin
defamilie een variantbekend is),bespreek dat
mogelijk hettestresultaat geen zekerheid biedt.
• Bied patiënten ondersteuning na detest
• Helpze omte gaan methetrisico ofmetde
aandoening,bijvoorbeeld doordeadviezen
voor vervolgonderzoek te regelen
• Ondersteun ze omhetmetfamilieleden te
bespreken.
www.primarycaregenetics.org
GenEquip
Thisprojecthasbeenco-fundedbytheEuropeanUnion
undertheErasmus+programme.
Thematerialinthiswebinarreflectsonlytheauthor’sviews
andtheEuropeanCommissionandEcorys UKarenot
responsibleforanyusethatmaybemadeofthe
informationitcontains.