Doorbraak in behandeling Alzheimer

Doorbraak in behandeling Alzheimer
www.kennislink.nl, jan/feb 2008
Het is Amerikaanse onderzoekers gelukt om door het direct toedienen van de ontstekingsremmer Etanercept
in de hersenvloeistof, grote verbeteringen te zien bij patiënten met de ziekte van Alzheimer. Enkele minuten
na injectie waren deze verbeteringen al zichtbaar. Het toonaangevende tijdschrift Science spreekt van een
‘buitengewone’ ontwikkeling.
Het begint met een klein beetje vergeetachtigheid. Maar op een gegeven moment heeft een patiënt met de ziekte van Alzheimer
geen idee meer welke dag het is of wat er een uur geleden is gebeurd. Het kan zelfs zo ver gaan dat naaste familieleden niet meer
herkend worden. Zowel voor de patiënt als voor betrokkenen is deze ziekte dus heel ingrijpend.
Ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is een vorm van dementie. Het wordt veroorzaakt doordat zenuwcellen in de hersenen van de patiënt
het niet meer goed doen. De aantasting van de hersenen begint met de vorming van plaques. Dit zijn ophopingen van het eiwit
amyloïd tussen de zenuwcellen, die ervoor zorgen dat deze cellen geen berichten meer naar elkaar kunnen verzenden.
Na verloop van tijd worden ook de zenuwcellen zelf aangetast. In de cellen vormen zich de zogenaamde tangles. Dit zijn kluwen
van het eiwit tau die in de zenuwcel gaan zitten en zo het functioneren van deze cel onmogelijk maken. Ons afweersysteem komt
in actie om deze plaques en tangles aan te pakken. Maar maakt hierbij ook gezonde zenuwcellen kapot, waardoor de patiënt
verder achteruit gaat.
Links: zenuwcellen van een gezonde volwassene. Rechts: zenuwcellen van een Alzheimer patiënt met plaques en tangles
De onderzoekers denken dat er van een bepaalde stof in het afweersysteem, namelijk het cytokine TNF-alpha, teveel in de
hersenen aanwezig is bij Alzheimer patiënten. Dit is volgens hen de belangrijkste oorzaak voor de klachten die ontstaan. De
oplossing zou daarom zijn om de hoeveelheden TNF-alpha in de hersenen van deze mensen te verminderen.
Het medicijn wat hierbij zou kunnen helpen was al langere tijd bekend en heet Etanercept. Dit is een ontstekingsremmer die in
1998 voor het eerst werd toegepast bij mensen met reuma. In het onderzoek werd dit medicijn toegediend door een injectie laag
in
de
nek.
Op
die
manier
is
de
werkzame
stof
het
snelst
in
de
hersenen.
Er zijn in totaal vijftien patiënten met Etanercept behandeld gedurende dit onderzoek. Al deze mensen vertoonden vergelijkbare
verbeteringen. Daarom is er in het onderzoeksrapport voor gekozen om de vooruitgang van één van de patiënten uitgebreid te
beschrijven.
Patiënten met de ziekte van Alzheimer weten voor behandeling niet welke dag het is of waar zij zijn. Ook kunnen zij vaak directe
familieleden niet herkennen. De nieuwe behandeling zorgt voor een duidelijke verbetering van deze symptomen
Voor de behandeling had deze patiënt geen idee welke dag, welke maand en zelfs welk jaar het was. Ook kon hij (na veelvuldige
introductie) de namen van de onderzoekers niet noemen. De enige dieren die hij in 60 seconden wist te bedenken, waren een
hond en een kat. Verder kon hij simpele sommen als 29 + 11 niet oplossen.
Tien minuten na behandeling wist de man te melden dat hij in Californië was en wist hij de namen van de onderzoekers. Hij wist
negen plaatjes bij naam te noemen (tegen een voor behandeling) en het totaal aantal dieren kwam nu op vijf. De rekensommen
waren er echter niet beter op geworden.
De behandeling werd wekelijks herhaald gedurende een periode van zes maanden. Familie van de patiënt bevestigde dat het
effect van de behandeling de hele week door bleef werken. Er waren meer gesprekken, de patiënt gaf sneller antwoord op vragen
en over het algemeen was hij rustiger dan voor de behandeling.
De onderzoekers hebben vertrouwen in het op grote schaal toepassen van deze behandeling. Vooral
doordat Etanercept zo specifiek werkt en het effect zo snel zichtbaar is, is een placebo effect te
verwaarlozen. Verder onderzoek is echter nodig, omdat het nog niet duidelijk is waarom dit middel zo
goed werkt.