Vroeg-Spanje

Vroeg-Spanje en Portugal
Hispania Citerior en Ulterior
Vergelijking tussen Hispania Citerior (rood) en Hispania Ulterior (bruin)
Hispania Citerior en Hispania Ulterior waren de (oude) namen van twee
Romeinse provincies op het Iberische schiereiland. Beiden werden gesticht in
het jaar 197 v. Chr., na de Tweede Punische Oorlog, toen de verovering van
Hispania op de Carthagers door Scipio Africanus voltooid waren. Men moet
hierbij wel rekening houden dat de provincies toen nog niet zo groot waren als
op het kaartje hiernaast: de verovering van het Iberisch schiereiland op de
Kelten ging door tot in 19 v. Chr. de laatste stammen, de Cantabrii, werden
onderworpen en bij Hispania Citerior (toen reeds Hispania Tarraconensis)
werden gevoegd.
In 27 v. Chr. besliste Augustus dat Hispania Ulterior in twee gesplitst moest
worden en dat beide provincies van naam moesten veranderen. Hispania
Tarraconensis (= het oude Citerior), Hispania Lusitania en Hispania Baetica (=
het oude Ulterior) waren geboren.
Voor de geschiedenis, economie, steden etc van deze drie nieuwe provincies:
zie de drie bovengenoemden.
S. Africanus
Pre-Roman peoples of the Iberian Peninsula
Main language areas in Iberia circa 250 BC.
This is a list of the Pre-Roman people of the Iberian peninsula (the Roman Hispania modern Andorra, Portugal and Spain).
Contents


1 Non Indo-European
2 Indo-European


3 See also
4 External links
Non Indo-European




Aquitanians and other Proto-Basques
o Aquitani
o Autrigones
o Cantabri
o Caristii
o Varduli
o Vascones
Iberians
o Ausetani
o Bastetani
o Bastuli
o Cassetani
o Contestani
o Edetani
o Ilercavones
o Ilergetes
o Indigetes
o Laietani
o Oretani - some consider them Celtic [1].
Tartessians
o Turdetani
Cynetes or Conii - originally probably Tartessians or
similar, later celtized by the Celtici.
Indo-European

Indo-European peoples
o Proto-Celtic & Celtic
 Astur
 Bletonesii
 Bracari
 Gallaecians or Callaici
 Carpetani
 Celtiberians
 Celtici
 Coelerni
 Equaesi





















Grovii
Interamici
Leuni
Limici
Luanqui
Lusitanians
Lusones
Narbasi
Nemetati
Paesuri
Quaquerni
Seurbi
Tamagani
Tapoli
Turduli Veteres
Turduli
Turdulorum Oppida
Turodi
Vacceos
Vettones
Zoelae
Prehistoric Iberia
The Prehistory of the Iberian peninsula begins with the arrival of the first
hominins c.900,000 BP and ends with the Punic Wars, when the territory
enters the domains of written history. In this long period, some of its most
significative landmarks were to host the last stand of the Neanderthal people,
to develop some of the most impresive Paleolithic art, alongside with southern
France, to be the seat of the earliest civilizations of Western Europe and
finally to become a most desired colonial objective due to its strategical
position and its many mineral riches.
Lower and Middle Paleolithic
Hominin inhabitation of the Iberian Peninsula dates from the Paleolithic. Early
hominin remains have been discovered at a number of sites on the peninsula.
Significant evidence of an extended occupation of Iberia by Neandertal man
has also been discovered. Homo sapiens first entered Iberia towards the end of
the Paleolithic. For a time Neanderthals and modern humans coexisted until
the former were finally driven to extinction. Modern man continued to inhabit
the peninsula through the Mesolithic and Neolithic periods.
Homo neanderthalensis La Ferrassie 1
Iberia has a wealth of prehistoric sites. Many of the best preserved prehistoric
remains are in the Atapuerca region, rich with limestone caves that have
preserved a million years of human evolution. Among these sites is the cave of
Gran Dolina, where six hominin skeletons, dated between 780,000 and one
million years ago, were found in 1994. Experts have debated whether these
skeletons belong to the species Homo erectus, Homo heidelbergensis, or a
new species called Homo antecessor. In the Gran Dolina, investigators have
found evidence of tool use to butcher animals and other hominins, the first
evidence of cannibalism in a hominin species. Evidence of fire has also been
found at the site, suggesting they cooked their meat.
Also in Atapuerca, is the site at Sima de los Huesos, or "Pit of Bones".
Excavators have found the remains of 30 hominins dated to about 400,000
years ago. The remains have been tentatively classified as Homo
heidelbergensis and may be ancestors of the Neanderthals. No evidence of
habitation has been found at the site except for one stone hand-ax, and all of
the remains at the site are of young adults or teenagers. The age similarity
suggests the remains were not the result of accidents. The seemingly
deliberate placement of remains and lack of habitation may mean that the
bodies were deliberately interred in the pit as a place of burial, which would
make the site the first evidence of hominin burial.
Neanderthals in Europe (simplified).
Around 200,000 BC, during the Lower Paleolithic period, Neanderthals first
entered the Iberian Peninsula. Around 70,000 BC, during the Middle
Paleolithic period the last ice age began and the Neanderthal Mousterian
culture was established. Around 35,000 BC, during the Upper Paleolithic, the
Neanderthal Châtelperronian cultural period began. Emanating from Southern
France this culture extended into Northern Iberia. This culture continued to
exist until around 28,000 BC when Neanderthal man faced extinction, their
final refuge being present-day Portugal.
Neanderthal remains have been found at a number of sites on the Iberian
Peninsula. A Neanderthal skull was found in Forbes's Quarry in Gibraltar in
1848 making Spain the first country where remains of Neanderthals were
found. Neanderthals were not recognized as a separate species until the
discovery of remains in Neandertal, Germany in 1856. Subsequent
Neanderthal discoveries in Gibraltar have also been made including the skull
of a four-year-old child and preserved excrement on top of baked mussel
shells.
In Zafarraya a Neanderthal mandible and Mousterian tools, associated with the
Neanderthal culture, were found in 1995. The mandible was dated to about
28,000 BC and the tools to about 25,000 BC. These dates make the Zafarraya
remains the youngest evidence of Neanderthals and have expanded the
timeline of Neanderthal existence. The more recent dating of the remains also
provides the first evidence for prolonged co-existence between Neanderthals
and modern man. L'Arbreda Cave in Catalonia contains Aurignacian cave
paintings, as well as earlier remains from Neanderthals. Some have also
suggested that the newer remains in Iberia suggest Neanderthals were driven
out of Central Europe by modern man to the Iberian peninsula where they
sought refuge.
Upper Paleolithic
Early Upper Paleolithic
The Chatelperronian culture (typically associated with Neanderthal man) is
found in the Cantabrian region and in Catalonia.
The Aurignacian culture (work of Homo sapiens) succeeds it and has the
following periodization[1]:
 Archaic Aurignacian: found in Cantabria (Morín and El Pendo caves),
where it alternates with Chatelperronian, and in Catalonia. The C-14
dates for Morín cave are relatively late in the European context: c.
28,500 BP, but the occupation dates for El Pendo (where it's older than
Chatelperronian layers) must be of earlier date.
 Typical Aurignacian: it is found in Cantabria (Morín, El Pendo,
Castillo), the Basque Country (Santimamiñe) and Catalonia. The
radicarbon datations give the following dates: 32,425 and 29,515 BP.
 Evolved Aurignacian: it is found in Cantabria (Morin, El Pendo, El
Otero, Hornos de la Peña), Asturias (El Cierro, El Conde) and Catalonia.
 Final Aurignacian: in Cantabria (El Pendo), after the Gravettian
interlude.
In the Mediterranean area (south of the Ebro), Aurignacian remains have been
found sparsely distributed in the Lands of Valencia (Les Mallaetes) and
Murcia (Las Pereneras) and Andalusia (Higuerón), as far west as Gibraltar
(Gorham's Cave). The radiocarbon dates available are: 29,100 BP (Les
Mallaetes), 28,700 BP and 27,860 BP (Gorham's Cave).
Middle Upper Paleolihic
Gravettian
The Gravettian culture followed the steps of the Aurignacian expansion but its
remains are not very aboundant in the Cantabrian area (north), while in the
southern region they are more common.
In the Cantabrian area all Gravettian remains belong to late evolved phases
and are found always mixed with Aurignacian technology. The main sites are
found in the Basque Country (Lezetxiki, Bolinkoba), Cantabria (Morín, El
Pendo, El Castillo) and Asturias (Cueto de la Mina). It is archeologically
divide in two phases characterized by the amount of Gravettian elements: the
phase A has a C-14 date of c.20,710 BP and the phase B is of later date.
The Cantabrian Gravettian has been paralleled to the Perigordian V-VII of the
French sequence. It eventually vanishes from the archaeological sequence and
is replaced by an "Aurignacian renaissance", at least in El Pendo cave. It is
considered "intrusive", in contrast with the Mediterranean area, where it
probably means a real colonization[1].
In the Mediterranean region, the Gravettian culture also had a late arrival.
Nevertheless, the south-east has an important number of sites of this culture,
specially in he Land of Valencia (Les Mallaetes, Parpaló, Barranc Blanc,
Meravelles, Coba del Sol, Ratlla del Musol, Beneito). It is also found in the
Land of Murcia (Palomas, Palomarico, Morote) and Andalusia (Los
Borceguillos, Zájara II, Serrón, Gorham's Cave).
The first indications of modern human colonization of the interior and the
west of the peninsula are found only in this cultural phase, with a few late
Gravettian elements found in the Manzanares valley (Madrid) and Salemas
cave (Alemtejo, Portugal).
Solutrean
The Solutrean culture shows its earliest appearances in Laugerie Haute
(Dordogne, France) and Les Mallaetes (Land of Valencia), with radiocarbon
dates of 21,710 BP and 20,890 BP respectively[1]. In the Iberian peninsula it
shows three different facies:
The Iberian (or Mediterranean) facies is defined by the sites of Parpalló and
Les Mallaetes in the province of Valencia. They are found immersed in
important Gravettian perdurations that would eventually redefine the facies as
"Gravettizing Solutrean"[1]. The archetypical sequence, that of Parpalló and
Les Mallaetes caves, is:
 Initial Solutrean.
 Full or Middle Solutrean, dated in its lower layers to 20,180 BP.
 An sterile layer with signs of intense cold that is related to the Last
Glacial Maximum.
 Upper or Evolved Solutrean, including bone tools and also needles of
this material.
These two caves are surrounded by many other sites (Barranc Blanc,
Meravelles, Rates Penaes, etc.) that show only a limited impact of Solutrean
and instead have many Gravettian perdurations, showing a convergence that
has been named as "Gravetto-Solutrean".
Solutrean is also found in the Land of Murcia, Mediterranean Andalusia and
the lower Tagus (Portugal). In the Portuguese case there are no signs of
Gravettization.
The Cantabrian facies shows two markedly different tendencies in Asturias
and the Vasco-Cantabrian area. The oldest findings are all in Asturias and lack
of the initial phases, beginning with the full Solutrean in Las Caldas (Asturias)
and other nearby sites, followed by evolved Solutrean, with many unique
regional elements. Radiocarbon dates oscilate between 20,970 and 19,000
BP[1].
In the Vasco-Cantabrian area instead the Gravettian influences seem persistent
and the typical Solutrean foliaceous elements are minority. Some transitional
elements that prelude the Magdalenian, like the monobiselated bone spear
point, are already present. Most important sites are Altamira, Morín, Chufín,
Salitre, Ermittia, Atxura, Lezetxiki, and Santimamiñe.
In northern Catalonia there is an early local Solutrean, followed by scarce
middle elements but with a well developed final Solutrean. It is related to the
French Pyrenean sequences. Main sites are Cau le Goges, Reclau Viver and
L'Arbreda.
In the region of Madrid there were some findings attributed to Solutrean that
are today missing.
Late Upper Paleolithic
This phase is defined by the Magdalenian culture, even if in the Mediterranean
area the Gravettian influence is still persistent.
In the Cantabrian area, the early Magdalenian phases show two different
facies: the "Castillo facies" evolves locally over final Solutrean layers, while
the "Rascaño facies" appears in most cases directly over the natural soil (no
earlier occupations of these sites).
In the second phase, the lower evolved Magdalenian, there are also two facies
but now with a geographical divide: the "El Juyo facies" is found in Asturias
and Cantabria, while the "Basque Country facies" is only found in this region.
The dates for this early Magdalenian period oscilate between 16,433 BP for
Rascaño cave (Rascaño facies), 15,988 and 15,179 BP for the same cave (El
Juyo facies) and 15,000 BP for Altamira (Castillo facies). For the Basque
Country facies the cave of abauntz has given 15,800 BP[1].
The middle Magdalenian shows less aboundance of findings.
The upper Magdalenian is closely related to that of southern France
(Magdalenian V and VI), being characterized by the presence of harpoons.
Again there are two facies (called A and B) that appear geographically
interwined, though the facies A (dates: 15,400-13,870 BP) is absent in the
Basque Country and the facies B (dates 12,869-12,282 BP) is rare in Asturias.
In Portugal there have been some findings of the upper Magdalenian north of
Lisbon (Casa da Moura, Lapa do Suão). A possible intermediate site is La
Dehesa (Salamanca, Spain), that is clearly associated with that of the
Cantabrian area.
In the Mediterranean area, Catalonia again is directly connected with the
French sequence, at least in the late phases. Instead the rest of the region
shows a unique local evolution known as Parpallense.
The sometimes called Parpalló "Magdalenian" (extended by all the south-east)
is actually a continuity of the local Gravetto-Solutrean. Only the late upper
Magdlenian actually includes true elements of this culture, like protoharpoons. Radicarbon dates for this phase are of c. 11,470 BP (Borran Gran).
Other sites give later dates that actually approach the Epi-Paleolithic[1].
Paleolithic art
Altamira cave ceiling
Together with France, the Iberian peninsula is one of the prime areas of
Paleolithic cave paintings. This artistic manifestation is found most
importantly in the northern Cantabrian area, where the earliest manifestations
(Castillo, El Conde) are as old as Aurignacian times, even if rare.
The practice of this mural art increases in frequency in the Solutrean period,
when the first animals are drawn, but it is not until the Magdalenian cultural
phase when it becomes truly widespread, being found in almost every cave.
Most of the representations are of animals (bison, horse, deer, bull, reindeer,
goat, bear, mammouth, moose) and are painted in ochre and black colors but
there are exceptions and human-like forms as well as abstract drawings also
appear in some sites.
In the Mediterranean and interior areas, the presence of mural art is not so
aboundant but exists as well since the Solutrean.
Also, several examples of open-air art exist, such as the monumental Côa
Valley (Portugal), Domingo García and Siega Verde (both in Spain).
Archaeogenetics
World map of human migrations
Around 40,000 BC the first large settlement of Europe by modern humans,
nomadic hunter-gathereres came from the steppes of Central Asia,
characterized by the M173 mutation in the Y chromosome, defining them as
an haplogroup R population. When the last ice age reached its maximum
extent, these modern humans took refuge in Southern Europe, namely in
Iberia, and in the steppes of southern Ukraine and Russia.
From around 32,000 to 21,000 BC the modern human Aurignacian culture
dominated Europe. Around 30,000 BC a new wave of modern humans made
their way from Southern France into the Iberian peninsula. Here, this
genetically homogenous population (characterized by the M173 mutation in
the Y chromosome), developed the M343 mutation, giving rise to the R1b
Haplogroup, still dominant in modern Portuguese and Spanish populations.
Around 28,000 BC the Gravettian culture began to succeed the Aurignacian.
Epipaleolithic
Around 10,000 BC an interstadial deglaciation called the Allerød Oscillation
occurred, weakening the rigorous conditions of the last ice age. This climatic
change also represents the end of the Upper Palaeolithic period, beginning the
Epipaleolithic.
As the climate became warmer, the late Magdalenian peoples of Iberia
modified their technology and culture. The main techno-cultural change is the
process of microlithization: the reducton of size of stone and bone tools, also
found in other parts of the World. Also the cave sanctuaries seem to be
abandoned and art becomes rarer and mostly done on portable objects, such as
peebles or tools.
It also implies changes in diet, as the megafauna virtually disappears when the
steppe becomes woodlands. In this period, hunted animals are of smaller size,
typically deer or wild goats, and seafood becomes an important part of the diet
Azilian
The first Epipaleolithic culture is the Azilian, also known as microlaminar
microlithism in the Mediterranean. This culture is the local evolution of
Magdalenian, parallel to other regional derivatives found in Central and
Northern Europe. Original from the Franco-Cantabrian region, it eventually
expands to Mediterranean Iberia as well.
An archetypical Azilian site in the Iberian peninsula is Zatoya (Navarre),
where it is difficult to discern the early Azilian elements from those of late
Magdalenian (this transition dated to 11,760 BP [1]). Full Azilian in the same
site is dated to 8,150 BP, followed by appearance of geometric elements at a
later date, that continue until the arrival of pottery (subneolithic stage).
In the Mediterranean area, virtually this same material culture is often named
microlaminar microlithism because it lacks of the bone industry typical of
Franco-Cantabrian Azilian. It is found in parts of Catalonia, Lands of Valencia
and Murcia and Mediterranean Andalusia. It has been dated in Les Mallaetes
at 10,370 BP[1].
Geometrical microlithism
In the late phases of the Epipaleolithic a new trend arrives from the north: the
geometrical microlithism, directly related to Sauveterrian and Tardenoisian
cultures of the Rhin-Danube region.
While in the Franco-Cantabrian region it has a minor impact, not altering the
Azilian culture substantially, in Mediterranean Iberia and Portugal its arrival is
more noticeable. The Mediterranean geometrical microlithism has two facies:
 The Filador facies is directly related to French Sauveterrian and is found
in Catalonia, north of the Ebro river.
 The Cocina facies is more widespread and, in many sites (Málaga,
Portugal), shows a strong dependence of fishing and seafood gathering.
The Portuguese sites (south of the Tagus, Muge group) have given dates
of c.7350 BP[1].
Asturian
An rather mysterious exception to generalized microlithism is the so called
Asturian culture, actually identified by a single fossil: the Asturian pick-axe,
and found only in coastal locations, specially in Eastern Asturias and Western
Cantabria. It is believed that the Asturian tool was used for seafood gathering.
Neolithic
In the 6th millennium BCE Andalusia experiences the arrival of the first
agriculturalists. Their origin is uncertain (though North Africa is a serious
candidate) but they arrive with already developed crops (cereals and legumes).
The presence of domestic animals instead is unlikely, as only pig and rabbit
remains have been found and these could belong to wild animals. They also
consumed large amounts of olives but it's uncertain too wether this tree was
cultivated or merely harvested in its wild form. Their typical fossil is the La
Almagra style pottery, quite variegated[1].
The Andalusian Neolithic also influenced other areas, notably Southern
Portugal, where, soon after neolithization, the first dolmen tombs begin to be
built c.4800 BCE, being possibly the oldest of their kind anywhere[1].
C.4700 BCE Cardium Pottery Neolithic culture (also known as Mediterranean
Neolithic) arrives to Eastern Iberia. While some remains of this culture have
been found as far west as Portugal, its distribution is basically Mediterranean
(Catalonia, Valencian region, Ebro valley, Balearic islands).
The interior and the northern coastal areas remain largely marginal in this
process of spread of agriculture. In most cases it would only arrive in a very
late phase or even already in the Chalcolithic age, together with Megalithism.
Chalcolithic
An interpretation of the developement of the European Megalithic Culture
The Chalcolithic or Copper Age is the earliest phase of metallurgy. Copper,
silver and gold started to be worked then, though these soft metals could
hardly replace stone tools for most purposes. The Chalcolithic is also a period
of increased social complexity and stratification and, in the case of Iberia, that
of the rise of the first civilizations and of extense exchange networks that
would reach to the Baltic and Africa.
The conventional date for the beginning of Chalcolithic in Iberia is c. 3000
BCE. In the following centuries, specially in the south of the peninsula, metal
goods, often decorative or ritual, become increasingly common. Additionally
there is an increased evidence of exchanges with areas far away: ambar from
the Baltic and ivory and ostrich-egg products from Northern Africa[1].
It is also the period of the great expansion of Megalithism, with its associated
collective burial practices. In the early Chalcolithic period this cultural
phenomenon, maybe of religious undertones, expands along the Atlantic
regions and also through the south of the peninsula (additionally it's also found
in virtually all European Atlantic regions). In contrast, most of the interior and
the Mediterranean regions remain refractary to this phenomenon.
Another phenomenon found in the early chalcolithic is the development of
new types of funerary monuments: tholoi and artificial caves. These are only
found in the more developed areas: southern Iberia, from the Tagus estuary to
Almería, and SE France.
Eventually, c. 2600 BCE, urban communities begin to appear, again specially
in the south. The most important ones are Los Millares in SE Spain and
Zambujal (belonging to Vila Nova de São Pedro culture) in Portuguese
Estremadura, that can well be called civilizations, even if they lack of the
literary component.
Extent of the Beaker culture
It is very unclear if any cultural influence originated in the Eastern
Mediterranean (Cyprus?) could have sparked these civilizations. On one side
the tholos does have a precedent in that area (even if not used yet as tomb) but
on the other there is no material evidence of any exchange between the
Eastern and Western Mediterranean, in contrast with the aboundance of goods
imported from Northern Europe and Africa[1].
Since c. 2150 BCE, the Bell Beaker culture intrudes in Chalcolithic Iberia.
After the early Corded style beaker, of quite clear Central European origin, the
peninsula begins producing its own types of Bell Beaker pottery. Most
important is the Maritime or International style that, associated specially with
Megalithism, is for some centuries aboundant in all the peninsula and southern
France.
Since c. 1900, the Bell Beaker phenomenon in Iberia shows a regionalization,
with different styles being produced in the various regions: Palmela type in
Portugal, Continental type in the plateau and Almerian type in Los Millares,
among others[1].
Like in other parts of Europe, the Bell Beaker phenomenon (speculated to be
of trading or maybe religious nature) does not significatvely alter the cultures
it inserts itself in. Instead the cultural contexts that existed previously continue
basically unchanged by its presence.
Bronze Age
Map of Iberian Middle Bronze Age c. 1500 BCE, showing the main cultures,
the two main cities and the location of strategic tin mines
Early Bronze
The center of Bronze Age technology is in the southeast since c.1800 BCE[1].
There the civilization of Los Millares was followed by that of El Argar,
initially with no other discontinuity than the displacement of the main urban
center some kilometers to the north, the gradual appearance of true bronze and
arsenical bronze tools and some greater geographical extension. The Argarian
people lived in rather large fortified towns or cities.
From this center, bronze technology spread to other areas. Most notable are:
Bronze of Levante: in the Land of Valencia. Their towns were smaller
and show intense interation with their neighbours of El Argar.
 South-Western Iberian Bronze: in southern Portugal and SW Spain.
These poorly defined archaeological horizons show the presence of
bronze daggers and an expansive trend in northwards direction.
 Cogotas I culture (Cogotas II is Iron Age Celtic): the pastoralist peoples
of the plateau become for the first time culturally unified. Their typical
fossil is a rough troncoconic pottery.
Some areas like the civilization of Vila Nova seem to have remained apart
from the spread of bronze metallurgy remaining technically in the Chalcolithic

Middle Bronze
This period is basically a continuation of he previous one. The most noticeable
change happens in El Argar civilization, that adopts the Aegean custom of
burial in pithos[1]. This phase is known as El Argar B, beginning c.1500 BCE.
In the North-West (Galicia and northern Portugal), a region that held some of
the largest reserves of tin (needed to make true bronze) in Western Eurasia
became a focus for mining, incorporating then the bronze technology. Their
typical fossil are bronze axes (Group of Montelavar).
The semi-desertic region of La Mancha shows its first signs of colonization
with the fortified scheme of the Motillas (hillforts). This group is clearly
related to the Bronze of Levante, showing the same material culture[1].
Late Bronze
Map of Iberian Late Bronze Age since c. 1300 BCE, showing the main
cultural areas. Dots show isolated remains of these cultures outside their main
area
C. 1300 BCE several major changes happen in Iberia, among them:
 The Chalcolithic culture of Vila Nova vanishes, possibly in direct
relation to the silting of the canal connecting the main city Zambujal
with the sea [2]. It is replaced by a non-urban culture, whose main fossil
is an externally burnished pottery.
 El Argar also disappears as such, what had been a vey homogeneous
culture, a centralized state for some, becomes an array of many postArgaric fortified cities.
 The Motillas are abandoned.
 The proto-Celtic Urnfield culture appears in the North-East, conquering
all Catalonia and some neighbouring areas.
 The Lower Guadalquivir valley shows its first clearly differentiated
culture, defined by internally burnished pottery. This group might have
some relation with the semi-historical, yet-to-be-found, Tartessos.
 Western Iberian Bronze cultures show some degree of interaction, not
just among them but also with other Atlantic cultures in Britain, France
and elsewhere. This has been called the Atlantic Bronze complex[1].
Iron Age
The Iron Age in the Iberian peninsula has two focus: the Hallstatt-related Iron
Age Urnfields of the North-East and the Phoenician colonies of the South.
Indo-European (Celtic) expansion
Approximate extension of Celts c.400 BCE
Since the late 8th century BCE, the Urnfield culture of North-East Iberia
begins to incorporate Iron metallurgy and, eventually, elements of the Hallstatt
culture. In this period it experiences a clear expansion mainly oriented
upstream along the Ebro river, arriving to La Rioja and (in a hybrid local
form) also to Alava, but also southwards into Castelló, with less marked
influences arriving further south. Some offshots are also detected along the
Iberian mountains, in what can be a prelude of the formation of the Celtiberi[1].
In this period the social differentiation is more visible and there is also
evidence of the existence of local chiefdoms and a horse-riding elite. It is
possible that these transformations represent the arrival of new waves from
Central Europe.
A Castro village in Castro de Baroña, Galicia, Spain
From these outposts in the Upper Ebro and the Iberian montains, the Celtic
culture expanded into the plateau and the Atlantic coast. Several groups can be
described[1]:
 The Bernorio-Miraveche group (northern Burgos and Palencia
provinces), that would influence the peoples of the northern fringe.
 The Duero group, probable precursor of the Vaccei.
 The Cogotas II culture, likely precursor of the Vettones, of marked
cattle-herder nature, that would gradually expand southwards into
Extremadura.
 The Lusitanian Castros group, in Central Portugal, precursor of the
Lusitani.
 The North-West Castros culture, in Northern Portugal and Galicia,
related to the previous one but with strong peculiarities due to the clear
persistence of the Atlantic Bronze substrate.
All these Indo-European groups have some common elements, like combed
pottery since the 6th century and uniform weaponry.
Since c.600 BCE the Urnifields of the North-East are replaced by the Iberian
culture, in a process that won't be completed until the 4th century BCE[1]. This
physical separation from their continental relatives would mean that the Celts
of the Iberian peninsula never received the cultural influences of La Tène
culture, including Druidism.
Phoenician colonization and influence
Phoenician sarcophagus found in Cadiz
The Phoenicians of Asia, Greeks of Europe, and Carthaginians of Africa all
colonized parts of Iberia to facilitate trade. During the tenth century BC the
first contacts between Phoenicians and Iberia (along the Mediterranean coast)
were made. This century also saw the emergence of towns and cities in the
southern littoral areas of eastern Iberia.
The Phoenicians founded colony of Gadir (modern Cádiz) near Tartessos. The
foundation of Cádiz, the oldest continuously-inhabited city in western Europe,
is traditionally dated to 1104 BC, although, as of 2004, no archaeological
discoveries date back further than the ninth century BC. The Phoenicians
continued to use Cádiz as a trading post for several centuries leaving a variety
of artifacts, most notably a pair of sarcophaguses from around the fourth or
third centuries BC Contrary to myth, there is no record of Phoenician colonies
west of the Algarve (namely Tavira), even though there might have been some
voyages of discovery. Phoenician influence in what is now Portuguese
territory was essentially through cultural and commercial exchange with
Tartessos.
During the ninth century BC the Phoenicians (from the city-state of Tyre
founded the colony of Carthage (in North Africa). During this century
Phoenicians also had great influence on Iberia with the introduction the use of
Iron, of the Potter's wheel, the production of Olive oil and Wine. They were
also responsible for the first forms of Iberian writing, had great religious
influence and accelerated urban development. However, there is little evidence
to support the myth of a Phoenician foundation of the city of Lisbon as far
back as 1300 BC, under the name Alis Ubbo ("Safe Harbour"), even if in this
period there are organized settlements in Olissipona (modern Lisbon, in
Portuguese Estremadura) with clear Mediterranean influences.
There was strong Phoenician influence and settlement in the city of Balsa
(modern Tavira in the Algarve) in the eighth century BC. Phoenician
influenced Tavira was destroyed by violence in the sixth century BC. With the
decadence of Phoenician colonization of the Mediterranean coast of Iberia in
the sixth century BC many of the colonies are deserted. The sixth century BC
also saw the rise of the colonial might of Carthage, which slowly replaced the
Phoenicians in their former areas of dominion.
Greek colonization
The Greek colony at what now is Marseilles began trading with the
Celtiberians on the eastern coast around the eighth century BC. The Greeks
finally founded their own colony at Ampurias, in the eastern Mediterranean
shore (modern Catalonia), during the sixth century BC beginning their
settlement in the Iberian peninsula. There are no Greek colonies west of the
Strait of Gibraltar, only voyages of discovery. There is no evidence to support
the myth of an ancient Greek founding of Olissipo (modern Lisbon) by
Odysseus.
Contents
 1 Early hominids
 2 Stone Age Modern Man
 3 The Metal Ages
 4 External links

Early hominids
Spain has a wealth of prehistoric sites. Many of the best preserved prehistoric
remains are in the Atapuerca region, rich with limestone caves that have
preserved a million years of human evolution. Among these sites is the cave of
Gran Dolina, where six hominin skeletons, dated between 780,000 and 1
million years ago, were found in 1994. Experts have debated whether these
skeletons belong to the species Homo erectus, Homo heidelbergensis, or a
new species called Homo antecessor. In the Gran Dolina, investigators have
found evidence of tool use to butcher animals and other hominins, the first
evidence of cannibalism in a hominin species. Evidence of fire has also been
found at the site, suggesting they cooked their meat.
Also in Atapuerca, is the site at Sima de los Huesos, or "Pit of Bones".
Excavators have found the remains of 30 hominins dated to about 400,000
years ago. The remains have been tentatively classified as Homo
heidelbergensis and may be ancestors of the Neanderthals. No evidence of
habitation has been found at the site except for one stone hand-ax, and all of
the remains at the site are of young adults or teenagers. The age similarity
suggests the remains were not the result of accidents. The seemingly
deliberate placement of remains and lack of habitation may mean that the
bodies were deliberately interred in the pit as a place of burial, which would
make the site the first evidence of hominin burial.
Spain was also the first country where remains of Neanderthals were found
when a Neanderthal skull was found in Forbes’s Quarry in Gibraltar in 1848.
However, Neanderthals were not recognized as another species until the
discovering of remains in Neandertal, Germany in 1856. Subsequent
Neanderthal discoveries in Gibraltar have also been made including the skull
of a 4 year old child and preserved excrement on top of baked mussel shells.
Neanderthal remains have been found at other sites within Spain including
Zafarraya where a Neanderthal mandible and Mousterian tools, associated
with the Neanderthal culture, were found in 1995. The mandible was dated to
30,000 years ago and the tools to 27,000. These dates make the Zafarraya
remains the youngest evidence of Neanderthals and have expanded the
timeline of Neanderthal existence. The more recent dating of the remains also
provides the first evidence for prolonged co-existence between Neanderthals
and modern man. Some have also suggested that the newer remains in Spain
suggest Neanderthals were driven out of Central Europe by modern man to the
Iberian peninsula where they sought refuge.
Stone Age Modern Man
Dolmen de Menga (c.2500 BC), Antequera, Andalucia, Spain
Modern men appeared in Spain about 35,000 years ago. At this time, the
Aurignacian culture dominated Europe. L'Arbreda Cave in Catalonia contains
Aurignacian cave paintings, as well as earlier remains from Neanderthals.
Around 20,000 years ago the Aurignacian culture was replaced by that of the
Solutreans, who produced some of the finest flint work of the Stone Age
allowing them to produce lighter projectile weapons, among other advantages.
Despite the superior production abilities of the Solutrean culture, it was
replaced by the Magdalenian culture around 17,000 years ago. The
Magdalenians period marked the height of cave painting.
By far the most significant cave painting site in Spain is Altamira, dated from
about 16,000 to 9,000 BC. Altamira is part of the Cantabrias region where
many more caves with paintings have been found. In Altamira, excavators
have found evidence of human occupation alongside the paintings. These
artifacts include evidence of Solutrean occupation in addition to the
Magdalenians, to whom most of the painting is attributed. The Magdalenians
used charcoal, ochre, haematite, and animal fat to produce the elaborate
display in the cave, the most noteworthy part of which is the Polychrome
Ceiling, with many images of bison and other animals. In addition to the grand
scale of the paintings, the Stone Age artists also used comparatively advanced
artistic techniques. Because of the cave paintings' scale and quality, some have
called Altamira the "The Sistine Chapel of Quaternary art".
The Magdalenians were replaced by the Azilian culture around 10,000 years
ago. The Azilians were the final Paleolithic culture to occupy Spain and
extended their time span into the Mesolithic age. During the Mesolithic
period, cave art continued to advance, especially in the Levant area of Spain.
Spain has many ruins of megalithic monuments created during the Neolithic
period and continued into the Chalcolithic or Copper Age. The monuments
share many similarities with other Megalithic structures throughout Europe,
including those in Brittany and Malta. Dolmens are an especially common
structure built by the Neolithic Spaniards.
The Metal Ages
Phoenician sarcophagus found in Cadiz
Several different cultural groups inhabited Spain before the arrival of
colonizers, and eventually, the Romans.
The Beaker People spread throughout Europe c. 2000 BC and carried with
them knowledge of metal work and their unique pottery designs. The group
may have originated in Spain or Portugal.
The Vascon people inhabited northern Spain from an unknown date. The
Vascons were mentioned by the Romans upon their arrival to Spain. The
Vascons were likely the ancestors of the modern Basque people whose
language, probably the descendent of the Vascon language, has been a
linguistic enigma. The language is outside the regionally dominant family of
Indo-European languages and has no known similarities with other language
families.
The Los Millares culture developed in the third millennium B.C. Centered on
the Los Millares site, the culture spread throughout Andalucia and eastern
Spain. The Los Millares site contained a complex defensive system with
multiple rings of walls and a necropolis with a false dome.
The Los Millares culture fell to the El Argar culture, which lasted from c.
1800 B.C. to c. 1400 B.C. The El Argar mined extensively for their metal
working, including bronze work. The culture disappeared abruptly in 1400
B.C.
Another Spanish lost civilization were the Tartessos, now known only through
historical references and scattered artifacts. The Tartessos people had
advanced knowledge of both metal working and navigation. They sailed to the
British isles to trade for tin and other metals. They then traded these with
Phoenicians who, possibly as early as 1100 B.C., established the city of Cadiz
as a trading post. Tartessos disappeared in the sixth century B.C. Nothing of
Tartessos remains except scattered artifacts and historical references by
classical civilizations. The city is thought to have been at the mouth of the
Guadalquivir river and now likely lies beneath its marshy delta.
The Lady of Baza, made by Iberians
The Iberians arrived in Spain sometime in the third millennium B.C. Most
scholars believe the Iberians came from somewhere farther east in the
Mediterranean, although some have suggested that they originated in North
Africa. The Iberians settled along the eastern coast of Spain. The Iberians
lived in isolated communities structured as tribes. They also had a knowledge
of metal working, including bronze, and agricultural techniques. In later years,
the Iberians evolved into a more complex civilization with urbanized
communities and social stratification. They traded metals with the
Phoenicians, Greeks, and Carthaginians.
The Celts of Europe entered Spain through two separate migrations in the
ninth and seventh centuries B.C. They generally settled along the northern part
of Spain and assimilated various other groups into Celtic culture. The Celts
mixed with the Iberians to form the Celtiberians who integrated the Celtic
tradition and knowledge of iron working with Iberian culture.
The Phoenicians of Asia, Greeks of Europe, and Carthaginians of Africa all
colonized parts of Spain to facilitate trade. The Phoenicians founded Cadiz,
the oldest city in Western Europe, in 1,100 B.C. The Phoenicians continued to
use Cadiz as a trading post for several centuries and left a variety of artifacts,
most notably a pair of sarcophaguses from around the fourth or third centuries
B.C. The Greek colony at what now is Marseilles began trading with the
Celtiberians on the eastern coast around the eight century B.C. The Greeks
finally founded their own colony at Ampurias during the sixth century B.C.
After their defeat by Rome in the First Punic War (which ended in 241 B.C.),
the African based Carthaginians began to extend their conquest of Spain to
expand their empire further into Europe. In the Second Punic War, Hannibal
marched his armies, which included Iberians, from Africa through Spain to
cross the Alps and attack the Romans in Italy. In 202 B.C., At the end of the
Second Punic War, Carthage had lost Spain, and Rome began its conquest and
occupation of the Iberian peninsula, thus beginning the era of Roman Spain.
200 B.C.
Hispania Tarraconensis
Hispania Tarraconensis was een Romeinse provincie in het huidige Spanje.
Tarraconensis besloeg heel het gebied dat Spanje nu is (behalve de
Extremadura en Andalusië) en een deel van het huidige Portugal. Het staat
ook bekend onder zijn (oudere) naam Hispania Citerior.
Inhoud
 1 Grenzen
 2 Geschiedenis
o 2.1 Bronstijd
o 2.2 Kelten
o 2.3 Grieken en Feniciërs
o 2.4 Carthago en Rome
o 2.5 Hispania Citerior
o 2.6 Hispania Tarraconensis
o 2.7 Tarraconensis na de Romeinen
 2.7.1 Vandalen
 2.7.2 Visigoten
 2.7.3 Moren
 3 Volk
 4 Religie
 5 Economie
Grenzen
Ten oosten van Hispania Tarraconensis lag de Middellandse Zee, wat de
Romeinen passend de Mare Nostrum (Latijn: onze zee). In het zuiden had de
provincie een grens met Hispania Baetica, wat grofweg overeenkomt met het
huidige Andalusia. In het westen lag de Atlantische Oceaan en in het
zuidwesten grensde Tarraconensis aan een andere provincie: Hispania
Lusitania, wat ongeveer overeenkomt met het huidige Portugal.
Geschiedenis
Bronstijd
De Kelten bewoonden heel het Iberische schiereiland: in de bronstijd
behoorden de Keltische nederzettingen (zoals Cortes de Navarra) tot de
Klokbeker-culturen. In de bronstijd was Tin een zeer belangrijke grondstof.
Aangezien de gebieden in het westen van het latere Tarraconensis rijke
voorraden hadden, was de regio een belangrijke handelspartner. Hiervan
getuigt het scheepswrak uit circa 800 v. Chr., gevonden bij Huelva, waar vele
bronzen wapens in zaten, gefabriceerd in Frankrijk.
Kelten
Tegen de 5de eeuw v. Chr. beheersten de Kelten een groot deel van West- en
Centraal Europa, dus ook in Spanje en Hispania Tarraconensis. De Keltische
volkeren waren politiek niet één volk, maar voelden zich cultureel wel
verbonden. Zo was de Hallstatt-cultuur tegen de 5de eeuw v. Chr. in heel
Tarraconensis verspreid. De Keltische volkeren die er woonden heetten:
Gallaeci, Keltiberiërs en Iberiërs, en hadden hun hoofdsteden in Brigantium en
Numantia.
Grieken en Feniciërs
De Grieken stichtten koloniën in het hele Mediterrane gebied, waaronder in
Tarraconensis: tussen 800 en 480 v. Chr. stichtten zij Hemeroskopeion en
Emporion. De rest van de oostkust van Tarraconensis bleef in Keltische
handen. In het zuiden van Hispania werden Fenicische koloniën gesticht: de
beroemdste daarvan is Gades, het huidige Cadiz.
Carthago en Rome
De Feniciërs die met hun hoofdstad in Carthago een zelfstandige mogendheid
waren geworden, waren beter bekend Carthagers. Zij kwamen in het
vaarwater, soms letterlijk, van de Romeinen. Na de Eerste Punische Oorlog
(264-241 v. Chr.) werden Sicilië, Corsica en Sardinië Romeins; de Carthagers
reageerden door hun koloniën in Hispania fors uit te breiden. In 229 v. Chr.
(of 228?) veroverden de Romeinen het noordelijkste deel van Tarraconensis
en in 226 v. Chr. kwamen de partijen overeen de rivier Ebro voortaan als
grens te beschouwen. De Carthaagse koloniën reikten toen al tot aan die rivier
en tot ver in het binnenland, tot aan Numantia.
De Tweede Punische Oorlog (219-201 v. Chr.) veranderde veel voor de regio.
Deze oorlog begon er zelfs: Hannibal viel de vestingstad Saguntum aan, die
Romeins-gezind was terwijl het in de Carthaagse invloedssfeer lag.
De Romeinen reageerden met een tegenaanval: heel Hispania stond op het
spel, en bij nader inzien zelfs hun eigen voortbestaan. De Carthagers vielen
onder Hannibal via Hispania, Gallië en de Alpen het noorden van Italië
binnen. Vandaar ging het verder naar het zuiden, waar zij de Romeinen een
hele tijd het leven zuur maakten. Ondertussen probeerden de Romeinen
Hannibal reeds vanaf (218 v. Chr., Slag bij Cissa), van zijn uitvalbasis te
isoleren door op te marcheren in Hispania.
Rond 210 v. Chr. hadden zij tal van Carthaagse gebieden in Tarraconensis
veroverd en waren tot in Baetica opgemarcheerd. De campagne verliep verder
voorspoedig: onder leiding van Scipio Africanus kwam het leger vanuit Ostia
in 210 in Tarraco, de hoofdstad van het Romeinse Tarraconensis, aan en trok
naar het zuiden. Hannibal zat vast in Zuid-Italië en vele steden vielen zonder
slag of stoot (o.a. Carthago Nova). In 208 stootte Scipio op een Carthaags
leger in Baecula, dat meer landinwaarts lag, maar versloeg het. Twee jaar
later, in 206, gebeurde dat opnieuw, ditmaal in Ilipa. Vandaar uit kon Scipio
Gades innemen; de Carthaagse koloniën in Hispania waren Romeins bezit
geworden: Hispania Citerior. Deze provincie omvatte slechts de kuststreek; de
binnenlanden, waaronder bv. Numantia, waarvan sommige door de Carthagers
waren onderworpen, werden of bleven autonoom.
(voor het verdere verloop van de Punische Oorlogen tussen Rome en
Carthago: zie derde Punische Oorlog)
Hispania Citerior
Na de militaire Romeinse overwinningen op Carthago en Macedonia in 146 v.
Chr. konden de Romeinen meer tijd vrijmaken voor de verdere verovering van
Hispania. In 133 v. Chr. werd Numantia, na een beleg van 20 jaar, door de
Romeinen ingenomen. Dit betekende de ondergang voor de Keltiberiërs, die
daarmee hun hoofdstad verloren. Het verval van de Kelten in Spanje werd pas
echt duidelijk toen de La Tène-periode in de 2de eeuw v. Chr. niet doordrong
tot in Hispania. Tegen 60 v. Chr. werden ook de Lusitanii onderworpen, maar
de Gallaeci (met hoofdstad Brigantium) bleven zich hardnekkig verzetten.
Hispania Tarraconensis in het Romeinse Rijk
Het kustgedeelte (reeds onderworpen) werd rijk. Vanuit de hoofdstad Tarraco
werden heirbanen aangelegd en het gebied traag gekoloniseerd. In 63 v. Chr.
werd Julius Caesar de consul van Hispania Citerior.
Hispania Tarraconensis
In 27 v. Chr. reorganiseerde keizer Augustus Hispania Citerior. Hierbij splitste
hij de provincie in drieën: Hispania Tarraconensis, Hispania Baetica en
Hispania Lusitania. Tijdens de Cantabrische oorlog (29-19 v. Chr. vielen ook
de laatste delen van het Iberische schiereiland: de Cantabrii, inwoners van
Cantabria waren de laatste Kelten die zich in 19 v. Chr. moesten overgeven.
Cantabria werd bij Tarraconensis ingelijfd.
Tarraconensis werd een keizerlijke provincie (d.w.z. dat de keizer een persoon
koos als gouverneur).
Tarraconensis na de Romeinen
Hispania Tarraconensis bleef deel van het Romeinse Rijk tot de grote
volksverhuizingen van de 5de eeuw. Daarna spreekt men eigenlijk niet meer
van Tarraconensis, maar van Spanje.
Vandalen
In 409-410 trokken de Vandaalse Asdingen en Silingen, samen met de Alanen
en Sueven de Pyreneeën over en bereikten Spanje. De in allerijl door de
Romeinen opgeworpen steunpunten ontwijkend, vestigden deze stammen zich
aanvankelijk onder de inheemse bevolking in Noordwest-Spanje. Maar
spoedig verspreidden zij zich van daaruit over Spanje. De Silingen drongen
Baetica binnen en de Asdingen het zuiden van Galicië. De Romeinse keizer
Honorius
zag in de Vandalen bondgenoten tegen zijn rivaal Constantius III en sloot in
411 verdragen. Ondanks deze verdragen werden de twintiger jaren een periode
van wrijving en oorlog. De Romeinen lieten daarom in 415 de Visigoten
overkomen vanuit Gallië naar Spanje om de eerder aangekomen stammen te
vernietigen. In twee jaar tijd werden de Silingen praktisch uitgeroeid en de
Alanen zodanig verzwakt dat deze zich moesten verbinden met de Asdingen.
In 418 verlieten de Visigoten Spanje en bleven de Asdingen en Sueven
gespaard. De Asdingen kregen vaste voet in Andalusië. In 422 versloegen zij
het Romeinse leger en veroverden Carthagena. Ze bouwden een vloot en
veroverden de Balearen. In 429 gingen zij scheep naar Afrika.
Visigoten
In 409 begonnen deze grote volksverhuizingen en dit leidde tot een opstand
van de Basken en de Cantabrii. Na het vertrek van de Vandalen verschenen de
Visigoten. Het uitgeputte West-Romeinse Rijk kon niet meer reageren en het
Visigotische koninkrijk in Hispania was een feit. Deze regering was (mede
met de Ostrogoten) verantwoordelijk voor de echte val van het WestRomeinse Rijk in 476. De Visigotische koningen heersten over heel Spanje en
Portugal en een stukje zuid-Frankrijk, behalve het Suevenkoninkrijk in het
noordwesten, dat veroverd werd in 585 en Baskenland, dat nooit veroverd
werd. Het bestuur had veel innerlijke twisten, waardoor Justinianus I in 554
het zuidelijk deel van Tarraconensis en Baetica kon veroveren. Tegen 620
waren de laatste Byzantijnse bezittingen verloren gegaan.
Moren
Volk
Toen de Romeinen in de 2de eeuw v. Chr. interesse begonnen te tonen voor de
regio, was de oorspronkelijke bevolking, zoals de Basken, (zie 2.1) al eeuwen
gemengd met de Keltische (zie 2.2). Verder waren er ook
Fenicische/Carthaagse bevolkingsgroepen te vinden, aangezien zij de
bewoners van de meeste kolonies waren. Vanaf de 2de eeuw v. Chr. werden er
ook Romeinse invloeden, aan de kust was die er al lang. In het opstandige
binnenland kwam die vooral van het legioen dat de Romeinen in centraal
Tarraconensis legerden (nabij Legio). Na de Romeinse overheersing kwamen
daar nog eens Germaanse stammen, Noord-Afrikaanse (de Moren) en veel
Joden bij.
Religie
Economie
Tarraconensis was een rijk land: vanuit het binnenland kwamen vele goederen
op de Romeinse markt terecht: hout, goud, ijzer, tin, lood, aardewerk,
vermiljoen, koper, marmer, wijn en olijfolie.
Hispania Baetica
De Romeinse provincie Hispania Baetica
.
Hispania Baetica (of gewoonweg Baetica) was de Latijnse naam van een
Romeinse provincie, gelegen in het zuiden van het huidige Spanje.
Inhoud





1 Ligging
2 Geschiedenis
o 2.1 Voor-Romeins
o 2.2 Romeins Baetica
o 2.3 Na de Romeinen
3 Beroemde Romeinen uit Baetica
4 Economie
5 Steden
Ligging
Op het Iberische schiereiland lagen er 3 Romeinse provincies: Hispania
Baetica, Hispania Lusitania ten opzichte van Baetica in het westen gelegen en
Hispania Tarraconensis, in het noorden en noordoosten. In het zuiden had
Hispania Baetica een lange kustlijn met de Middellandse Zee, die bij de Zuilen
van Hercules, de oude benaming voor de straat van Gibraltar, uitmondde in de
Atlantische Oceaan.
Geschiedenis
Voor-Romeins
Voordat Rome haar macht op de regio te pakken kreeg, was het gebied al
eeuwen eerder bewoond. In de bergachtige binnenland van wat Baetica zou
worden hadden zich verschillende Iberische stammen gevestigd en de
Keltische invloeden waren hier niet zo sterk als in het Keltiberische noorden
van Spanje.
De Griekse geschiedschrijver Herodotos verhaalde over de rijke handelsstad
Tartessos aan de monding van de Guadalquivir die in de bronstijd de handel in
de westelijke middellandse zee beheerste voordat de Feniciërs hun invloed
naar Spanje uitbreidden.
Volgens Claudius Ptolemaeus, een geograaf uit de oudheid, waren er drie
belangrijke groepen inheemse stammen. Eenderzijds waren er de machtige
Turdetani die in het westelijk deel van Baetica woonde, vooral in de vallei van
de Guadalquivir. Volgens sommige schrijvers (zoals Strabo) waren de
Turdetani afstammelingen van de eerdere bewoners van Tartessos. Andere
weerspraken dit. Daarnaast waren er de Bastetani, die rond de Almeria en in
het huidige Granada woonden. De derde groep waren de Turduli, die deels
gehelleniseerd waren en die vooral gevestigd waren in de vlaktes achter de
kust. Hun hoofdstad was Baelon. Verder gaf Ptolemaeus nog een volk aan: de
Bastuli die woonden aan de kust. Dat waren geen inheemse stammen, maar
Fenicische kolonisten die in de kolonies aan de kust woonden. Baetica was
een belangrijke handelsstreek voor de Feniciërs en de steden waren talrijk:
Gadira (het huidige Cadiz), dat op een eiland voor de Baetische kust lag; meer
naar het noordoosten lagen Cartago Nova (het huidige Cartagena) en Malaca
(het huidige Malaga).
Sommige steden in Baetica behielden hun pré-Indo-Europese benamingen
doorheen de Romeinse tijd: Granada werd door de Romeinen Eliberri,
Illiberis of Illiber genoemd en in de Baskische taal betekent "iri-berri" of "iliberri"nog altijd "nieuwe stad".
Heel de kust van Hispania, maar vooral Hispania Baetica, waren rijk aan
grondstoffen en speelde een belangrijke rol in de mediterrane handel. Daarom
toonden de Carthagers (die eigenlijk Fenicisch waren) veel interesse in de
regio. Toen de twee supermachten van het westelijke deel van de
Middellandse Zee, Carthago en Rome, met elkaar in botsing kwamen, is het
dan ook niet zo verwonderlijk dat het conflict al snel over deze streken zou
gaan.
Tijdens de Eerste Punische Oorlog (264 - 241 v. Chr.) werd er niet
rechtstreeks in Hispania Baetica gevochten, maar toen Carthago de eilanden
Sicilië, Corsica en Sardinië kwijtspeelde aan Rome, compenseerde het zijn
verlies door de kolonies in Hispania sterk uit te breiden. Hierdoor stonden de
meeste stammen in Baetica onder Carthaagse heerschappij. Lang duurde dat
echter niet, want tijdens de Tweede Punische Oorlog (218 - 204 v. Chr.) kon
Scipio Africanus tijdens zijn 4-jarige Spaanse veldtocht de meeste Fenicische
bezittingen innemen. Zo vielen de steden Baecula in 208 en Ilipa, nabij de
Guadalquivir, in 206 v. Chr..
Romeins Baetica
De nieuwe gebieden die door Scipio waren veroverd, werden door de
Romeinen in 2 provincies verdeeld. Hispania Citerior in het noorden en
Hispania Ulterior in het zuiden. Tijdens de 2de eeuw v. Chr. werd de regio
sterk geromaniseerd, maar niet alle stammen waren daar even gelukkig mee:
de Turdetani kwamen in 197 v. Chr. in opstand en de Keltiberische stammen
in Hispania Citerior volgden snel. Het koste Marcus Porcius Cato, die in 195
v. Chr. consul was geworden, veel moeite en een jaar tijd om de noordelijke
stammen te verslaan en in 194 v. Chr. werden ook de Turdetani onder de voet
gelopen. Cato keerde in datzelfde jaar nog naar Rome terug en stelde twee
praetors aan over de twee Spaanse provincies.
M. Cato
Na de opstanden bleef het in Baetica rustig, in tegenstelling tot Hispania
Citerior, waar de veroveringsoorlog bleef doorgaan tot in 19 v. Chr.
In 14 v. Chr., onder Augustus, werd het rijk gereorganiseerd. Augustus splitste
Hispania Ulterior in twee (Hispania Baetica en Hispania Lusitania) en
hernoemde Hispania Citerior tot Hispania Tarraconensis. Baetica werd vanaf
dan door een proconsul geregeerd, die voordien een praetor was geweest.
Hispania Baetica lag ver van gevaarlijke staatsgrenzen en had daarom geen
legioenen op haar grondgebied gevestigd. Doordat de provinciegouverneur
geen legers had, en daarom onschadelijk was voor de keizer in Rome, kon de
Senaat de provinciegouverneur kiezen. Indien deze toch problemen ondervond
in zijn provincie, kon hij nog altijd beroep doen op Legio VII Gemina, dat in
Hispania Tarraconensis in het noorden, permanent gevestigd was.
Hispania Baetica werd ook in vier conventi verdeeld: Gaditanus, Cordubensis,
Astigitanus en Hispalensis. Dit was een administratieve verdeling van het
gehele grondgebied, dat vooral voor juridische doeleinden werd gebruikt:
éénmaal per jaar kwamen de hoofdmannen van verschillende dorpen bijeen
onder toezicht van de proconsul om juridische aangelegenheden te bespreken.
In het late Romeinse Rijk, toen de steden het centrum van de juridische macht
werd, verloren de conventi hun bedoeling en werden ze afgeschaft.
De term conventus bleef in het later Romeinse Rijk bestaan, maar als de naam
voor een groep Romeinse burgers die woonden in een provincie en stemrecht
hadden. Zij representeerden het Romeinse volk als een soort landeigenaars.
Uit deze klasse namen de gouverneurs vaak hun medewerkers. Buiten enkele
sociale opstandjes, zoals toen Septimus Severus een aantal belangrijke
Baetische mannen en vrouwen terechtstelde, bleef de Baetische elite door de
eeuwen heen een stabiele klasse.
Baetica was rijk en sterk geromaniseerd. Daarom verleende keizer
Vespasianus aan de burgers van Hispania Baetica de Ius latii: daarmee
verkregen alle vrije burgers van Hispania Baetica het Romeinse
staatsburgerschap: een eer die de loyaliteit van de Baetische elite en
middelklasse kon veilig stellen.
Vespasianus
Na de Romeinen
Baetica bleef een Romeinse provincie tot de Vandalen en de Alanen in de 5e
eeuw Hispania binnenvielen. Zij werden kort daarop gevolgd door de
Visigoten, die er een koninkrijk stichtten. De katholieke bisschoppen van
Baetica, die sterk werden gesteund door de bevolking van Baetica, kon de
Ariaanse Visigotische koning Reccared en diens edelen bekeren.
Door een burgeroorlog in het Visigotische koninkrijk, kon de Byzantijnse
Justinianus in 554 Hispania Baetica van de Visigoten afsnoepen. Lang duurde
dat echter niet, want in 620 waren de laatste Byzantijnse bezittingen in
Hispania verloren gegaan. In de 8e eeuw stichtten de islamitische Berbers (de
Moren) uit Noord-Afrika het Kalifaat van Cordoba. Hispania Baetica werd
door de Moren herdoopt tot "Andalusië" ("land van de Vandalen" is een van
de mogelijke etymologische verklaring van Andalusië), de naam die de regio
nu nog draagt.
De 20ste eeuwse componist Manuel de Falla schreef de Fantasia Baetica voor
de piano, waarvoor hij Andalusische melodieën gebruikte.
Beroemde Romeinen uit Baetica
1. Columella, die een 12-delig essay over alle aspecten van het Romeinse
landbouwsysteem schreef, en die ook een uitgebreide kennis over de
wijnbouwcultuur had, was afkomstig uit Baetica.
2. Trajanus, de eerste keizer afkomstig uit de provincies, was geboren in
Hispania Baetica.
3. Ook Hadrianus was afkomstig uit Hispania Baetica.
Economie
Tijdens de hele Romeinse tijd was Hispania Baetica een rijke provincie (de
Romeinen noemden ze soms ook wel Baetica Felix, het gelukkige Baetica).
Een dynamisch economisch systeem heerste hier, geleid door de rijke elite (de
equites) met daaronder het gewone volk en de vrijgelatenen. Daaronder
stonden de slaven, die absoluut geen rechten hadden. De voornaamste pijlers
van de economie waren de mijnbouw van metalen zoals koper, goud en zilver.
Dit was trouwens al duizenden jaren belangrijk in dit met vele soorten ertsen
rijkbedeelde gebied zoals de geschiednis van Tartessos al aangaf. Daarnaast
was er een belangrijke wijnbouw en graancultuur naast vele andere
mediterrane producten.
Gallaecia
Gallaecia of Callaecia was de naam van een Romeinse provincie die een
gebied in het noordwesten van Hispania omvat (ongeveer tegenwoordig
Galicië in Spanje en noord Portugal). De belangrijkste en historische
hoofdstad was Bracara Augusta, het moderne Portugese Braga.
Inhoud
1 Beschrijving
2 Geschiedenis
3 Zie ook
4 Externe links
Beschrijving
De Romeinen noemden het noordwestelijk deel van het Iberisch schiereiland
Gallaecia, naar de Gallaeci (Grieks Kallaikoi) stam die de belangrijkste
vijand in het gebied was geweest. De wilde Gallaecian Kelten schreven hun
eerste geschiedenis in de 1e eeuwse Punica van Silius Italicus over de Eerste
Punische Oorlog:
Fibrarum et pennae divinarumque sagacem
flammarum misit dives Callaecia pubem,
barbara nunc patriis ululantem carmina linguis,
nunc pedis alterno percussa verbere terra,
ad numerum resonas gaudentem plauder caetras. (book III.344-7)
"Rijk Gallaecia zendt haar jeugd, wijs in de kennis van waarzeggen uit de
ingewanden van dieren door veren en vlammen, die, met hun barbaarse
gezang in hun eigen taal op de grond stampen met de ene en de andere voet in
hun ritmische dansen tot de grond trilt, en die de dit begeleiden met de sonore
caetras" (of gaethas, doedelzakken, misschien hun vroegste vermelding.)
Gallaecia als gebied werd dus door de Romeinen aangeduid voor zijn
gemengde Celtiberische cultuur, de cultuur van de castros of castrexa, de
heuvelforten van Keltische origine, zowel voor de verlokkingen van haar
goudmijnen. Deze beschaving strekte zich uit over het hedendaagse Galicië,
het noorden van Portugal, het westelijk deel van Asturië, de Bierzo, en
Sanabria.
Geschiedenis
Romeins Gallaecia als deel van Tarraconensis onder Caesar Augustus na de
Cantabrische Oorlogen 69 v. Chr.
Romeins Gallaecia onder Diocletianus 293 n. Chr.
Na de Punische oorlogen wilden de Romeinen Iberië veroveren. De stam van
de Gallaicoi 60.000 sterk volgens Paulus Orosius, stond tegenover de
Romeinse legers in 137 v. Chr. in een slag bij de rivier de Douro (Spaans
Duero, Latijn Durius), die uitliep op een grote Romeinse overwinning, en
waardoor de Romeinse proconsul Decimus Junius Brutus als held kon
terugkeren, en hij kreeg de naam Gallaicus ("overwinnaar van de Gallaicoi").
Hierna vochten de Gallaeciers in de Romeinse legioenen, tot plaatsen als
Dacia and Brittannië. Het laatste verzet van de Kelten werd onder Keizer
Octavianus in de gewelddadige Cantabrische Oorlogen tussen 26 en 19 v. Chr.
de kop ingedrukt. De weerstand was verbijsterend: liever collectieve
zelfmoord dan overgave, moeders die hun kinderen doodden alvorens
zelfmoord te plegen, gekruisigde gevangen die liederen zongen, en
gevangenopstanden die hun wachters doodden en terugkeerden naar Gallië.
Voor Rome was Gallaecia een regio die gevormd werd uit twee conventus : de
Lucensis en de Bracarensis; en deze waren duidelijk afgebakend van andere
gebieden zoals Asturica, volgens geschreven bronnen:
Legatus iuridici to per ASTURIAE ET GALLAECIAE.
Procurator ASTURIAE ET GALLAECIAE.
Cohors ASTURUM ET GALLAECORUM.
Plinius: ASTURIA ET GALLAECIA
In de 3e eeuw creëerde Diocletianus een bestuurlijke indeling die de conventus
van Gallaecia, Asturica en misschien Cluniense omvatte. Deze provincie kreeg
de naam Gallaecia omdat Gallaecia de meest bevolkte en het belangrijkste
gebied in de provincie was. In 409, toen de Romeinse macht taande, ging
Romeins Gallaecia (convents Lucense en Bracarense) door overwinningen van
de Suebi over in het Koninkrijk Gallaecia (het Galliciense Regnum
opgetekend door Hydatius en Gregorius van Tours).
In Beatus van Liébana (d. 798) duidt Gallaecia op het Christelijk deel van het
Iberisch schiereiland, terwijl Hispania het moslimdeel aanduidt. De emirs
vonden het niet nodig de bergen te veroveren die vol met legertjes zaten en
zonder wijn of olie waren.
In de tijd van Karel de Grote kwamen bisschoppen uit Gallaecia op de Raad
van Frankfurt in 794. Toen hij in Aquisgran woonde ontving hij afgezanten
van de koningen van Gallaecia (796-798) volgens Frankische kronieken.
Sancho III of Navarre in 1029 refereert aan Vermudo III als Imperator domus
Vermudus in Gallaecia.
Hispania Lusitania
Hispania Lusitania (of kortweg Lusitania) was in de oudheid een Romeinse
provincie. Het omvatte bijna heel het huidige Portugal en een deel van Spanje
(Extremadura). De provincie was genoemd naar de inwoners, de Lusitaniërs,
een volksstam van onzekere afkomst die in de regio woonde voor de komst
van de Romeinen.
Inhoud


1 Geschiedenis
o 1.1 Lusitaniërs
o 1.2 Oorlog tegen Rome
2 Steden
Geschiedenis
Lusitaniërs
Hispania Lusitania was de woonplaats van de Lusitaniërs, een stam die zich in
het gebied vestigde rond de 6e eeuw v. Chr.. Hun herkomst is onzeker, maar
de Alpen worden vaak door historici genoemd. Een door historici veel
gevolgde hypothese is, is dat toen de Kelten het Iberische Schiereiland
binnentrokken, de Lusitaniërs voor enige tijd door de Kelten onderworpen
waren. De Lusitaniërs waren echter geduchte krijgers en zij konden hun
onafhankelijkheid weer afdwingen. Deze hypothese werd voor het eerst door
Avienus gemaakt, die de Ora Maritima schreef. Hij kon zich daarbij nog
baseren op documenten uit de 6e eeuw v. Chr.. die sindsdien voor ons
definitief verloren zijn gegaan.
Hoe dan ook, de Lusitaniërs bezaten ten tijde van de Carthaagse en Romeinse
expansie het gebied dat de Romeinen later als hun provincie Lusitania zouden
zien. De kern van het Lusitanische cultuurgebied was de vallei van de Douro
en de Beira Alta. Van daaruit begon een kleine expansie naar wat nu
Extremadura is en kwamen zo in botsing met de Kelten, die een jammerlijke
nederlaag leden.
Oorlog tegen Rome
Livius vermeldt de Lusitaniërs voor de eerste keer in 218 v. Chr.; de
Lusitaniërs worden beschreven als Carthaagse huurlingen. Tegen 194 v. Chr.
was er sprake van een open oorlog tussen de Republiek Rome en de
Lusitaniërs. Na de Tweede Punische Oorlog waren de Carthaagse belangen in
Hispania Romeins geworden en konden de Romeinen zich toeleggen op de
verovering van de rest van het schiereiland.
In 179 v. Chr. overwon Lucius Postumius Albinus, een praetor, de Lusitani
(hun Latijnse naam) voor het eerst. Deze overwinning kon echter niet
voorkomen dat in 155 v. Chr. de Lusitani onder leiding van Punicus
(misschien een Carthaagse generaal) Gibraltar bereiken. Dit herhaalde zich
onder leiding van Cesarus, maar de Lusitani werden door Lucius Mummius
verslagen.
De oorlog bleef doorduren, en Servius Sulpicius Galba sloot een vals
vredesverdrag. Terwijl de Lusitani dit vierden, werden ze aangevallen door
Romeinse troepen. Overlevers van dit bloedbad werden als slaven verkocht.
Deze tactiek lokte wel een nieuwe opstand uit, onder leiding van Viriathus die
echter snel eindigde nadat deze werd vermoord door verraders. Decimus
Junius Brutus en Marius behaalden in 113 v. Chr. verdere overwinningen,
maar de Lusitani bleven zich verzetten door een guerrilaoorlog, die pas onder
Keizer Augustus helemaal werd onderdrukt.
Fantastische site (helaas in het Spaans) over alle oude Iberische
talen/inscriptie:
http://www.uned.es/geo-1-historia-antiguauniversal/TARTESSOSFUENTENTRADA.htm
Prehistorisch Portugal.
Portugal is al minstens 500.000 jaar bewoond, eerst door Neanderthalers en
later door de Homo sapiens.
Inhoud
 1 Paleolithicum
 2 Mesolithicum
 3 Neolithicum
 4 Bronstijd
Paleolithicum
Zo'n 22.000 jaar geleden, in het paleolithicum, trokken de Neanderthalers het
Iberisch schiereiland binnen en brachten ongeveer 9.000 jaar geleden de
Mousterische cultuur tot ontwikkeling. In het begin van het Jongpaleolithicum begon de eerste bewoning van Europa door de moderne mens;
het waren nomaden die uit het steppegebied in Centraal-Azië kwamen.
Ongeveer 5.000 jaar geleden was er sprake van een nieuwe immigratiegolf,
vanuit Zuid-Frankrijk. Terwijl de daarmee de Gravettian cultuur opkwam,
stierf ter zelfdertijd de Neanderthaler uit.
Mesolithicum
Het 10e millennium v. Chr. is het einde van het jonge paleolithicum en het
begin van het mesolithicum. De volken die zich op het Iberisch schiereiland
bevinden, afstammelingen van de Cro-Magnon, trekken Europa in, dat
vanwege het einde van de ijstijd weer bewoonbaar wordt. In Zuid-Frankrijk en
op het Iberisch schiereiland tot aan de monding van de Douro treft men de
Azilian cultuur aan, in de vallei van de Taag de Muge cultuur.
Neolithicum
Rond het 5de millennium v. Chr. begint het neolithicum in het Iberisch
schiereiland. Er ontwikkelt zich landbouw, en de Megalithische cultuur begint
er, die zich over heel Europa verspreidt. Later, in het 3de millennium c. Chr.
ontwikkelt zich rond het gebied waar nu Lissabon ligt de chalcolithische
cultuur van Villanova. De klokbekercultuur breidt zich uit over heel WestEuropa.
Bronstijd
Rond de 10e eeuw v. Chr. trekken de eerste golven van de urnenveldencultuur
(Proto-Kelten) het gebied binnen. Er is een bronscultuur (Indo-Europees) die
handel onderhoudt met Bretagne en de Britse eilanden. De Castro Village
cultuur komt op. In het huidige Andalusië komt de Tartessiaase gemeenschap
op
Pre-Romeins Portugal.
10e eeuw v. Chr.
 Eerste contacten tussen de Feniciërs en het Iberië (langs de
Mediterraanse kust).
 Ontwikkeling van Tartessos, de eerste Iberische Staat genoemd in
schrift. Tartessos was een gecentraliseerd Koninkrijk onder Fenicische
invloed dat commerciële relaties met wat nu de Algarve heet
onderhield, bewoond door de Cynetes of Cunetes, en Portugese
Estremadura.
Opkomst van steden en dorpen in de zuidelijke kustgebieden van het
westelijke Iberische schiereiland.
9e eeuw v. Chr.
 Vestiging van de kolonie Carthago (in Noord Afrika) door de stad-staat
Tyrus).
 Vestiging van de Fenicische kolonie Gadir (modern Cádiz) bij
Tartessos. Er zijn geen gegevens dat de Feniciërs ten westen van de
Straat van Gibraltar kwamen. De Fenicische invloed in wat nu Portugees
gebied is liep via culturele en commerciële uitwisseling met Tartessos.
 Feniciërs introduceren in het Iberisch schiereiland gebruik van ijzer, het
pottenbakkerswiel, de productie van Olijfolie en Wijn.
 Er wonen mensen in Olissipona (modern Lissabon en Estremadura) met
duidelijk Mediterraanse invloeden. De mythe van een Fenicische
stichting van Lissabon in de 13e eeuw v. Chr. onder de naam Alis Ubbo
("Veilige Haven") klopt niet.

8e eeuw v. Chr.
Sterke Fenicische invloed in Balsa (modern Tavira in de Algarve).
7e eeuw v. Chr.
 Sterke Tartessian invloed in de Algarve.
 Tweede golf van Indo-Europese migratie (Kelten van de Hallstatt
cultuur?) in Portugees gebied.
6e eeuw v. Chr.
 Verval van de Fenicische kolonisatie van de Mediterraanse kust van
Iberië.
 Val van Tartessos.
 Begin van Griekse vestiging op het Iberische schiereiland, op de
oostelijke kust (modern Catalonië). Er zijn geen Griekse colonies ten
westen van de Straat van Gibraltar, alleen ontdekkingsreizen.
 Opkomst van Carthago, dat langzaam de Feniciërs in haar vorige
kolonies verdringt.
 Fenicisch beïnvloed Tavira wordt door geweld verwoest.
 Culturele verschuiving in Zuid-Portugal na de val van Tartessos met een
sterk Mediterraan karakter. Dit treedt vooral in de'Alentejo en de
Algarve op, maar heeft uitbreidingen naar de Taag (de belangrijke stad
Bevipo, modern Alcácer do Sal).
 Eerste vorm van schrift in het westelijk Iberisch schiereiland het
Zuidwest script (moet nog ontcijferd worden), dat duidt op sterke
Tartessiaanse invloed en gebruik van gemodificeerd Fenicisch. In deze
geschriften komt het woord Conii (gelijk aan Cunetes of Cynetes, het
volk van de Algarve, regelmatig voor.
 Het gedicht Ora Maritima, door Avienus in de 4e eeuw v. Chr. en
gebaseerd op de Massilische Periplus van de 6e eeuw v. Chr., stelt dat
het hele westelijke Iberische schiereiland eens naar haar inwoners de
Oestriminis heette, die later verdreven zijn door een invasie van Saephe
of Ophis (betekent Slangen). Vanaf die tijd zou westelijk Iberia bekend
zijn als Ophiussa (Land van de Slangen). Het gedicht vertaalt misschien
de invloed van de tweede golf van Indo-Europese migraties (Kelten) in
de 7e eeuw v. Chr.. Het gedicht noemt ook verschillende andere
stammen:
 De Saephe of Ophis, waarschijnlijk Hallstatt cultuur Kelten, wonen in
heel westelijk Iberia tussen de Douro en de Sado rivieren.
 De Cempsi, waarschijnlijk Hallstatt cultuur Kelten, bij de monding van
de Taag en naar het zuiden tot de Algarve.
De Cynetes of Cunetes in het uiterste zuiden en in sommige steden langs
de Atlantische kust.
 De Dragani, Kelten of Proto-Keltent van de eerste Indo-Europese golf,
in het berggebied van Galicië, noord Portugal, Asturië en Cantabrië.
 De Lusis, misschien de eerste referentie aan de Lusitaniers, net als de
Dragani Kelten van de eerste Indo-Europese golf.
5e eeuw v. Chr.
 Verdere ontwikkeling van sterke Centraal-Europese invloed.
 Eerste geslagen munten en het gebruik van geld.
 Ontdekkingsreizen door de Cathagers in de Atlantische Oceaan.
 De Griekse historicus Herodotus van Halicarnassus noemt het woord
Iberia.
 Bloei van Tavira.
4e eeuw v. Chr.
 De Celtici, een nieuwe golf Kelten van de La Tène cultuur) dringen diep
in het Portugese gebied door en vestigen zich in de Alentejo en dringen
de Algarve binnen.
 Rome begint op te komen als Mediterraanse macht als rivaal van
Carthago.
3e eeuw v. Chr.
 De Eerste Punische Oorlog (264 v. Chr.-241 v. Chr.) tussen Rome en
Carthago. Rome wint

Tartessos
Tartessos (Τάρτησσος) is de Griekse naam (Latijn: Tartessus) voor de zeer
oude handelsstad die voorbij de zuilen van Hercules lag en vermoedelijk aan
de monding van de Guadalquivir in de tegenwoordige Spaanse autonome
regio Andalusië.
Inhoud

1 Bijbel








2 Oorsprong
3 Tartessos in de literatuur
4 Arganthonios
5 Latere geschiedenis
6 Koningen van Tartessos
7 Literatuur
8 Zie ook
9 Externe links
Bijbel
In de Bijbel komt de stad voor onder de naam Tarshish. Volgens de
volkerenlijst in het eerste Bijbelboek Genesis was Tarsish een zoon van Javan
en kleinzoon van Jafeth. Aanvankelijk trokken de nakomelingen van Tarshish
naar zuid-Anatolië waar ze o.a. de stad Tarsus stichtten. Vervolgens zwierven
ze uit over de Middellandse Zee, die volgens sommige bronnen toentertijd de
Tartessische Zee genoemd werd, waarbij ze talrijke eilanden en kuststreken
koloniseerden waaronder Kreta en zuid-Spanje. Ze stonden bekend als
vaardige ambachtslieden en handelaars. Salomo dreef handel met Tarshish
samen met zijn bondgenoot koning Hiram van Tyrus. Ook zou de profeet Jona
gevlucht zijn op een schip naar Tharsish.
Oorsprong
De oorsprong van de stad is in legenden verhuld maar ze bestond bijna zeker
al in het tweede millennium voor Christus, in de vroege bronstijd, toen ze een
belangrijke handelaar in tin en koper was dat nodig is om brons te maken.
Waarschijnlijk zijn de autochtone bewoners (klokbekercultuur) beïnvloed
door handelaren uit het Minoïsche Kreta die met de lokale bewoners zaken
deden en bouwden ze hun beschaving naar Minoïsch model. Het kan ook zijn
dat Tartessos is begonnen als een handelspost van Kreta en dat er in de loop
der eeuwen een mengcultuur van plaatselijke en Minoïsche gebruiken
ontstond. De stadstaat was vooral bekend om zijn rijke metaalhandel. De regio
Zuid-Spanje was en is inderdaad nog steeds erg rijk aan allerlei ertslagen zoals
koper, tin, goud, zilver, kwik enz. Vooral in de omgeving van de Rio Tinto
(die zijn naam dankt aan de vele kleuren die het water aanneemt door de
aanwezige ertslagen in zijn stroomgebied) zijn heel veel metaal voorkomens
en daar zijn ook zeer oude mijnen gevonden die zelfs tegenwoordig nog rijk
genoeg zijn om in productie te houden. Ook zijn er aanwijzingen dat de
Tartessianen de eerste handelaren waren die op de legendarische Tineilanden
voeren die waarschijnlijk de Scilly eilanden zijn voor de kust van Cornwall.
De handel van Tartessos was zo lucratief dat de Foeniciers er vlakbij een
handelspost stichtten omstreeks het jaar 1000 v. Chr., genaamd Gades (het
huidige Cadiz), om zo beter een graantje mee te kunnen pikken van Tartessos'
handel.
Tartessos in de literatuur
Volgens sommige moderne schrijvers, zoals de sensatieschrijver Charles
Berlitz, was Tartessos een kolonie van Atlantis en is het Baskisch verwant aan
de taal die toen in Tartessos gesproken werd. Volgens meer serieuze
onderzoekers was inderdaad het antieke Baskisch vóór de Keltische invasie
van Spanje verspreid over het hele Iberisch schiereiland en daarmee
waarschijnlijk ook de taal van Tartessos. De Griekse geschiedschrijver
Herodotus maakt ook melding van Tartessos en vooral over de uitzonderlijke
rijkdom ervan en hoe de Grieken ermee in contact kwamen. Volgens sommige
andere Griekse schrijvers, zoals bij Strabo, was er zoveel edelmetaal dat de
Tartessiaanse schepen zilver blokken gebruikten als anker en als ballast. Ook
zou Tartessos volgens de Griekse schrijvers een uitgebreid wetstelsel en een
omvangrijke zeer oude literatuur bezeten hebben. Hun geschiedschrijving zou
teruggaan tot kort na de grote vloed van Deukalion (de 'Griekse' Noach).
Arganthonios
Een bij de Griekse schrijvers genoemde koning van Tartessos was
Arganthonios die volgens Herodotus 120 jaar oud werd en 80 jaar koning van
Tartessos was (630-550 v.Chr.). Zijn rijk bestreek het hele huidige Andalusië.
Zijn naam is mogelijk afgeleid van het spaans-keltische woord argan wat
zilver betekent. Arganthonios zou dan zoiets als man van zilver betekenen.
Volgens de legenden was Tartessos dan ook enorm rijk aan zilver en andere
metalen. De Grieken kwamen voor het eerst rechtstreeks in contact met
Tartessos tijdens de regering van Arganthonios toen een Grieks schip door een
storm ver naar het westen afdreef en in de stad terechtkwam. Verschillende
maanden werd de bemanning met koninklijke weelde vermaakt en tenslotte
vertrokken ze met het ruim vol edelmetalen. Ze kregen zelfs 1,5 ton zilver mee
om te betalen voor de versteviging van de stadsmuren van hun thuishaven
tegen de Perzen. Tevens nodigde Arganthonios hen en hun landgenoten uit om
terug te komen om zich in zijn rijk te vestigen. Arganthonios had dus veel
sympathie voor deze Griekse handelaren die de stad bezochten en vele
Grieken namen deze uitnodiging aan en stichtten verscheidene nieuwe
nederzettingen in Zuid-Spanje. De bekendste van deze Griekse kolonies was
Mainaka, het huidige Málaga. Een meer nuchtere reden dat Arganthonios de
Grieken uitnodigde was waarschijnlijk dat hij bondgenoten kon gebruiken
tegen de opdringende Phoeniciërs en Carthagers. In een door Herodotos
genoemde zeeslag tussen de Grieken en de verbonden Etrusken en Carthagers
sneuvelde Argonthonios. De Grieken wonnen weliswaar maar verloren zoveel
schepen dat ze hun ambities in zuid-spanje opgaven. Kort daarna werden de
Griekse kolonies in dit gebied overgenomen door de Carthagers en verdween
Tartessos uit beeld. Mogelijk was deze zeeslag de slag bij Alalia, voor de kust
van Corsica bij het huidige Aleria.
Latere geschiedenis
Na de 6de eeuw voor Christus wordt er niets meer vernomen van Tartessos.
Waarschijnlijk is ze tenslotte verwoest door de nabije kolonie Gadis of
Carthago dat geen concurrenten duldde op de Westelijke Middellandse Zee en
de lucratieve tinhandel voor zich alleen wilde reserveren. Recentelijk zijn er
ook sporen van een grote vloedgolf gevonden die de kuststreken van ZuidSpanje overspoeld heeft omstreeks de tijd van het verdwijnen van Tartessos.
Dit zou ook de (mede)oorzaak van het plotseling verdwijnen kunnen zijn.
Ondanks veel onderzoek door archeologen is er nog steeds geen duidelijke
vindplaats voor Tartessos gevonden. Volgens de meeste antieke berichtten lag
de stad op een groot driehoekig eiland in de monding van de Gualdiquvir. Dit
eiland is al lang geleden aan het land vastgegroeid door de aanslibbing van de
rivier. Tegenwoordig ligt er een groot moeras in de monding dat een nationaal
natuurpark is: Parque Nacional de Doñana. Wel zijn er grote steenblokken en
verzonken haven kades in de monding van de Gualdiquvir gevonden maar het
is nog onduidelijk uit welke tijd deze stammen. Sommige elementen in de
Andalusische cultuur, zoals stierenvechten, de flamencodans, bepaalde
architectonische decoraties van gebouwen en sommige religieuze feesten,
zouden ook nog op beïnvloeding door Tartessos wijzen.
Visigoten
in Frankrijk en Spanje
Nadat enkele jaren later de vrede was hersteld, stond Honorius de Visigoten
toe zich in de provincie Aquitania te vestigen. In 418 werd Tolosa de eerste
hoofdstad van het Visigotische koninkrijk. Naarmate de Romeinse
infrastructuur verder instortte en daarmee de invloed van Rome steeds kleiner
werd, verspreidden de Visigoten zich over grotere delen van Gallië. Gallia
Narbonensis werd ingenomen, alsook het zuidelijk deel van Celtica; daar werd
de opmars van de Visigoten bij de Loire door de Salische Franken een halt
toegeroepen. Vervolgens trokken ze de Pyreneeën over, het Iberisch
Schiereiland in. Zo kwamen ze in het gebied waar de Vandalen en de Alanen
het vacuüm hadden gevuld dat het ineenstortende Romeinse Rijk had
achtergelaten. In een reeks schermutselingen werden de Alanen in 426
verpletterend verslagen. Onder aanhoudend krijgsgeweld trokken de Vandalen
zich eerst terug in Andalusië om uiteindelijk het Iberisch Schiereiland in 429
te verlaten en naar Noord-Afrika te trekken. Het moeilijk begaanbare,
bergachtige terrein van Noord-Spanje bleek echter een stap te ver voor de
Visigoten. Ze wisten de Basken en de Sueven, die daar woonden, niet te
verslaan en sloten vredesverdragen waarbij deze volkeren als vazalstaten hun
landen konden behouden.
Het rijk van de Visigoten
De tweede grote koning der Visigoten, Eurik, verenigde de verschillende
ruziënde stammen der Visigoten en dwong in 475 de volledige
onafhankelijkheid af bij het Romeinse bestuur. Ten tijde van zijn dood
vormden de Visigoten het machtigste rijk in West-Europa. Rond het jaar 500
bereikte hun koninkrijk zijn grootste omvang. Hieraan zou echter spoedig een
einde komen.
Verlies van de Gallische gebieden
Aan de noordgrens van het koninkrijk ontstonden spanningen met de Salische
Franken onder koning Clovis en hun bondgenoten, de Bourgondiërs onder
koning Gondebaud. Na wat kleine territoriale conflicten begonnen de
spanningen een steeds meer godsdienstig karakter te krijgen. De Franken en
Bourgondiërs, beide katholieke volkeren, kregen financiële steun toegezegd
door de katholieke kerk op voorwaarde dat zij de Visigoten uit Gallië zouden
weten te verdrijven. De Visigoten, die, hoewel ze zelf het arianisme
aanhingen, de katholieke volkskerk in hun koninkrijk weinig in de weg
hadden gelegd, werden weldra van binnenuit onder druk gezet. Vanuit de
katholieke kerken riepen de bisschoppen de Gallo-romeinse burgers op tot
verzet tegen de Visigoten. Als reactie hierop zag koning Alarik II van de
Visigoten zich genoodzaakt de bisschoppen van Limoges en Arles te gijzelen.
Toen Clovis hiervan hoorde, dreigde hij Alariks gebied binnen te vallen.
Om de oorlogsdreiging een halt toe te roepen, riep Alarik de bemiddeling in
van zijn schoonvader, de Ostrogotische koning Theodorik de Grote. Dankzij
deze bemiddeling kwam het in 506 tot een vredesverdrag tussen Clovis en
Alarik. Om de sympathie van het volk terug te winnen, kwam Alarik met
nieuwe wetgeving, waarin aan de katholieke Gallo-romeinse bevolking meer
vrijheden en rechten werden toegekend.
Clovis was echter niet van plan zich aan het verdrag te houden. Hij sloot een
verbond met koning Sigebert van de Ripuarische Franken en met koning
Gondebaud van de Bourgondiërs. In het voorjaar trokken zij het Visigotisch
koninkrijk binnen. Bij een beslissend treffen in de Slag bij Vouillé bracht
Clovis eigenhandig Alarik om; hierna vluchtte het restant van het leger naar
het zuiden en trok zich terug in Septimanië. Clovis ging over tot het verdelgen
van de laatste verzetshaarden. Zijn zoon Theuderic werd belast met de
verovering van Celtica, terwijl hij zelf ten strijde trok tegen de Basken. De
verovering van Septimanië werd aan Gondebaud overgelaten.
De Visigoten in Septimanië trokken zich terug in een aantal goed
verdedigbare steden: Carcassonne, Béziers, Nîmes en Arles. Hoewel alle
steden langdurig belegerd werden en de landbouwgronden in vlammen
opgingen, lukte het de Bourgondiërs niet de steden in te nemen. Toen in 508
ten slotte de Ostrogoten zich in de strijd waagden en Arles en Avignon
ontzetten en bevrijdden, was het gedaan met de Bourgondische aanval.
Septimanië zou nog zo'n 2½ eeuw in handen van de Visigoten blijven, maar
de rest van Gallië was voor altijd verloren.
Visigotisch Spanje
In 554 moesten de Visigoten Granada en Andalusië afstaan aan het
Byzantijnse Rijk onder keizer Justinianus I, die het op zich genomen had het
westen te heroveren. In 584 werd het koninkrijk van de Sueven ingenomen en
in 624 werden de gebieden in het zuiden heroverd op de Byzantijnen.
Onderwerping door de moslims
Het koninkrijk bleef bestaan tot 711. Bij een vete tussen de Visigotische
edelen nodigde een van de partijen de islamitische Moren uit om tussenbeide
te komen. Deze grepen deze gelegenheid aan om een poging te wagen heel
Spanje te bezetten. Toen koning Roderik omkwam bij een poging de invasie
van Amayyadische Moslims in het zuiden tegen te houden, kwam het grootste
deel van Spanje al snel onder islamitisch bestuur. De nog overgebleven
Visigotische edelen trokken zich terug, eerst tot in Catalonië maar onder
aanhoudende druk van de Moren uiteindelijk tot in Septimanië. Zelfs daar
kregen ze echter geen rust. In 762 werd ook Septimanië door de Moren bezet;
deze bezetting zou echter van korte duur blijken, want in 780 werden de
Moren door een Frankisch leger onder Pepijn de Korte verjaagd. Met de
heerschappij van de Visigoten was het niettemin gedaan. Aan het
Karolingische hof stonden de Visigotische edelen weliswaar nog generaties
lang in hoog aanzien, maar na 900 neemt de vermelding van Visigotische
namen in de annalen snel af.
Het begin van de Reconquista
De Visigotische edelman Pelayo wordt genoemd als aanstichter van de
christelijke herovering van Spanje in 718: hij versloeg toen de Omayyaden in
een veldslag en stichtte het koninkrijk Asturië in het noorden van het
schiereiland. In het overige deel van Spanje was van de voormalige
aanwezigheid van de Visigoten ondanks hun eeuwenlange heerschappij al
spoedig geen spoor meer te onderkennen. Ze waren altijd gering in aantal
geweest in verhouding met de oorspronkelijke bevolking en hadden
voornamelijk de maatschappelijke bovenlaag gevormd. Degenen die
achterbleven, zouden binnen enkele generaties opgaan in de IberischRomeinse bevolking.
Sueben
De Sueben of Sueven (Latijn: Suebi) waren een West-Germaans volk dat
rond het begin van de jaartelling bij de Oostzee (Mare Suebicum in het Latijn)
verbleef. Volgens sommigen is de naam voor Zweden van hun naam afgeleid.
Het was waarschijnlijk een stamverband dat bestond uit verschillende
stammen waaronder de Quaden, de Marcomannen, de Alamannen, de
Hermunduren, de Langobarden en de Semnonen. Later trokken de Sueben
naar Centraal Europa.
Volgens Tacitus deden de Semnonen en Langobarden mee aan de strijd van
Ariovistus tegen Julius Caesar (58 v. Chr.).
Inhoud




1 Geschiedenis
2 Donausueben
3 Koningen van de Sueben in Gallaecia
4 Literatuur
Geschiedenis
In de 4e eeuw werden de Sueben verdreven door de Hunnen en trokken ze
richting Gallia. In 409 stichtten ze onder koning Hermeric († 438) hun eigen
rijk in de Romeinse provincie Gallaecia (of Callaecia), ongeveer de
huidige autonome regio Galicië in Spanje. Hier gingen de Sueben over
tot het Arianisme, waarschijnlijk onder Visigotische invloed.
Onder koning Rechila (438-448) breidden de Sueben hun rijk uit met Baetica
en Sevilla. Zij brachten de laatste Romeinse troepen een verpletterende
nederlaag toe. Maar zijn zoon Rechiar moest in 456 het onderspit delven in de
slag aan de Urbicus tegen de Visigoten onder leiding van Theoderik II. De
Sueben werden daarna in zijn naam door een goeverneur bestuurd.
Het lukte de Sueben op den duur hun onafhankelijkheid terug te krijgen, onder
hun eigen koningen, maar zij moesten het grootste gedeelte van Spanje afstaan
aan de Visigoten, wier overwegende invloed zij sinds dien bleven ondergaan.
Zij werden teruggedreven tot over de Duero, naar Galicië, en namen de
godsdienst van hun overwinnaars over. Daarvoor waren de Sueben deels
ariaans, deels heiden. In 465 gingen zij over tot het Katholicisme.
De dood van Rechiar leidde overigens tot een splitsing binnen de Sueben.
Aioulf (456-457) en Framta (457-458) verdeelden het rijk; overigens als vazal
van de Visigoten. Onder Maldras werden de Sueben weer kort herenigd,
waarna een splitsing volgde tussen Richimund (459-463), Frumar (459-463)
en Remismund (459-469). Deze laatste zorgde voor een definitieve hereniging
in 463. Van de geschiedenis van de jaren 468 tot 560 is in geheel niets bekend.
In 585 werd het rijk van de Sueben vernietigd door Leovigild, ondanks de
hulp die de Franken hun hadden verleend. Het gebied dat zij bewoonden werd
bij dat van de Visigoten ingelijfd.
De naam van de Westvlaamse gemeente Zwevegem zou etymologisch terug te
brengen zijn tot de Sueven. Het achtervoegsel "Heem" komt van het
Germaanse "woning" of "verblijfplaats".
Vandalen
De Vandalen waren een Oost-Germaans nomadisch volk die tijdens de Grote
volksverhuizing een belangrijke rol hebben gespeeld. Zij stichtten een machtig
koninkrijk in Afrika en plunderden in 455 Rome de hoofdstad van het
Romeinse Rijk. Dit laatste deden zij zo grondig en kundig, en heeft in die tijd
zoveel indruk gemaakt, dat de term vandalisme van hun naam afgeleid is.
Inhoud



1 Oorsprong
2 Onderscheid in meerdere stammen
3 Geschiedenis



4 Vandalisme
5 Vandaalse leiders
6 Zie ook
Oorsprong
Oorspronkelijk woonden de Vandalen in het midden van Noorwegen en
Zweden en het noorden van Jutland. In de 2e en 1e eeuw voor Chr.
emigreerden zij naar de benedenloop van de Weichsel en Oder in het noorden
van de huidige Republiek Polen en Duitsland aan de Oostzee. Omstreeks het
begin van de jaartelling verplaatsten zij zich meer naar het zuiden, in het
huidige Silezië. Vanaf halverwege de tweede eeuw is daar sprake van een
stamverband van de Vandalen. Nadien werden zij onderscheiden in
afzonderlijke stammen, de Asdingen, de Lakringen, de Victovalen en de
Silingen. De Lakringen en Victofalen gaan later op in andere stammen en in
de vijfde eeuw sluiten de Silingen en Asingen zich weer aaneen. Opgejaagd
tijdens de Grote volksverhuizing door andere volken, zoals de Hunnen,
verplaatsten de Vandalen zich westwaarts waar ze stuitten op de grenzen van
het Romeinse Rijk aan de Donau en de Rijn.
Onderscheid in meerdere stammen
Omstreeks 150 vielen de Goten het gebied binnen van de Longobarden, de
buren van de Vandalen en veroorzaakten daarmee een kleine volksverhuizing.
De Longobarden werden uit hun woongebieden verdreven, en vielen op hun
beurt de Vandalen aan in Silezië. Op drift geraakt verliet omstreeks 170 een
deel van de Vandaalse stammen Silezië onder aanvoering van twee leiders
Rhaus en Rhaptus. Aanvankelijk wilden deze Vandalen zich vestigen in het
Romeinse Rijk, doch hiervoor kregen zij geen toestemming. Toen de
onderhandelingen met de Romeinen mislukten, vielen zij het gebied van de
Castubokken binnen ten noorden van de Karpaten. De Castubokken werden in
172 verslagen en de Vandalen konden zich vestigden in hun gebied. De
stammen die zich in het westelijke deel van Transsylvanië vestigden tot aan de
Theis werden vanaf toen de Asdingen genoemd, de stammen die in het
noordelijke deel van Transsylvanië verbleven de Lakringen en het deel van de
Vandalen dat in Silezië achterbleef de Silingen.
Geschiedenis
In december 406 vielen zij Gallië binnen, samen met de Alanen en Sueven. Al
plunderend trokken ze gedurende enige jaren steeds verder naar het zuiden en
bereikten in oktober 409 Spanje. Aanvankelijk verbleven zij in het
Noordoosten en vervolgden van daaruit hun plundertochten. De Romeinen
waren niet in staat ze te verdrijven en in 411 werd met hen de zogenaamde
foederati-verdragen gesloten. De Vandaalse Silingen viel de welvarende
provincie Hispania Baetica (de huidige autonome regio Andalusië in ZuidSpanje toe. De Alanen verkregen Lusitanië, het huidige Portugal en de
Vandaalse Hasdingen en Sueven moesten het eens worden in Galicië, het
Noordwesten van Spanje.
Aanvankelijk zag het er naar uit dat de nieuwkomers zich blijvend in Spanje
konden vestigen maar de komst van de Visigoten in 415 maakte hier een einde
aan. De Visigoten die zeer talrijk waren en het rijke gebied voor zichzelf
wilden 'reserveren' bleven militaire druk uitoefenen op de Vandalen en
noodgedwongen staken dezen onder leiding van hun bekendste koning
Geiserik over naar Noord-Afrika waar de welvarende romeinse provincies
Mauretania Tingitana, Mauretania Caesariensis en Africa lagen. Ze trokken
langs de kuststroken van dit gebied oostwaarts waarbij ze de kuststeden
veroverden. Bij de belegering van Hippo Regius kwam ook de bekende
bisschop en theoloog Augustinus van Hippo om het leven. Uiteindelijk
bereikten zij de grootste stad van Noord-Afrika, Carthago (in het huidige
Tunesië), het tweede centrum van Romeinse cultuur en de tarweschuur die
grotendeels Italië van voedsel voorzag, en slaagden erin het te bezetten. Ze
hadden door een krijgslist de stad vrijwel ongeschonden in handen gekregen
maar belangrijker was dat ze eveneens de Romeinse vloot van de stad vrijwel
intact konden overnemen, die deze stad als basis had. Hier vestigden ze zich,
bouwden snel de veroverde vloot uit tot een geduchte macht en hielden zich
de volgende eeuw voornamelijk met piraterij bezig op de Middellandse Zee.
Alanen
Leefgebied van de Alanen en hun buurvolken in de 1ste eeuw v. Chr.
De Alanen (Grieks: Alanoi, Latijn: Alani, Halani) waren een Iraanse
nomadenstam, die deel uitmaakte van het volk der Sarmaten en nauw verwant
was aan een andere stam, de Roxolanen.
Oorspronkelijk afkomstig uit het noorden van Kazachstan, vestigden de
Alanen zich in de 1ste eeuw in de steppe tussen de Dnjepr, de Don en de
Oeral, alsmede in de Noord-Kaukasus. In de eeuwen daarna zwierven de
Alanen uit over grote delen van Europa, Klein-Azië en Noord-Afrika.
In 406 bevond zich een grote groep Alanen in Zuid-Duitsland aan de benedenRijn. Een gedeelte onder leiding van Respedialis sloot zich aan bij de
Vandalen en Sueven die Gallië binnenvielen. Een ander deel onder leiding van
Goar trad in Romeinse dienst als foederati. Vijf jaar later zouden deze Alanen
samen met de Bourgonden de usurpator Iovinus steunen.
Tot 418 bestond op het Iberisch schiereiland een Alaans koninkrijk, waaraan
Catalonië (Got-Alanië) haar naam dankt; in 429 sloten de Alanen zich
aan bij de Vandaalse expeditie naar Noord-Afrika. In de Middeleeuwen
zouden Alanen een overwegend militaire rol spelen in het Byzantijnse Rijk en
het Kievse Rijk.
De tegenwoordige Osseten, een volk van de Noord-Kaukasus, zijn directe
afstammelingen van de Alanen. Hun taal behoorde daarmee tot de
noordoostelijke tak van de Iraanse talen, samen met het Sogdisch en het
daarvan afstammende Yagnobi. Behoudens de Osseten en een zeer klein
aantal Yaghnobi is die tak nu vrijwel uitgestorven.
De naam "Alanen" is waarschijnlijk óf aan het woord "Ariërs" (dat van Iraanse
afkomst is), óf aan het Oud- en Nieuw-Turkse woord "alan" (territorium,
gebied). Het is verwant aan de naam "Iron", waarmee hun Ossetische nazaten
zichzelf aanduiden. De naam "Osseten" op haar beurt is afgeleid van het
Griekse "Aorsi" (Russisch "Jasy", Georgisch "Ossi"), een andere naam
waaronder de Alanen bekend stonden.
Paleohispanic scripts
Paleohispanic scripts
Light green (along the Mediterranean coast) is the Iberian language, dark grey
(mainly southern Portugal) is the Tartessian language, dark blue (central
Spain) is the Celtiberian language, light blue (mainly northern Portugal) is the
Lusitanian language, and dark green (Eastern Pyrenees) is the Aquitanian
language.
A possible southwestern signary (Based on Rodríguez Ramos 2000)
.
Possible values of the southeastern Iberian signary (Based on Correa 2004).
Signs in red are the most debatable.
The proposed 'dual' variant of northeastern Iberian signary (Based on Ferrer i
Jané 2005).
A western Celtiberian signary (Based on Ferrer i Jané 2005).
A northeastern Iberian signary (not dual).
An eastern Celtiberian signary.
The Greco-Iberian alphabet.
The Paleohispanic scripts are the writing systems created in the Iberian
peninsula before the Latin alphabet became the dominant script. Most of them
are typologically very unusual in that they are semi-syllabic rather than purely
alphabetic, despite having developed from the Phoenician alphabet.
Paleohispanic scripts are known to have been used from the 5th century BCE
— possibly from the 7th century, in the opinion of some researchers, — until
the end of the 1st century BCE or the beginning of the 1st century CE, and
were the main means of written expression of the Paleohispanic languages.
Some researchers conclude that their origin lies solely with the Phoenician
alphabet, while others believe the Greek alphabet also had a role.
Contents
 1 Scripts
 2 Typology
 3 Origins
 4 See also
 5 References
 6 Bibliography
 7 External links
Scripts
The Paleohispanic scripts are classified in three major groups, southern,
northern, and Greco-Iberian, with differences both in the shapes of the glyphs
and in their values.
Inscriptions of the southern scripts have been found mainly in the southern
half of the Iberian Peninsula, represent only 5% of the total inscriptions found
so far, and almost always use a right-to-left direction of writing. They are:
the Espanca script (known from a single tablet, and the only attestation
of an alphetical order);
 the Tartessian or Southwestern script, also known as South Lusitanian;
 the Southeastern Iberian script, also known as Meridional.
Inscriptions of the northern scripts have been found mainly in the northeastern
quadrant of the Iberian Peninsula, represent 95% of the total inscriptions
found, and almost always use a left-to-right direction of the writing. They are:
 the Northeastern Iberian script, also known as Levantine;
o Dual variant
o Non-dual variant
 the Celtiberian script
o Western variant
o Eastern variant.
In addition, there was
 the Greco-Iberian alphabet.
This last was a direct adaptation of the Ionic variety of the Greek alphabet, and
limited in distribution to a small region in the Mediterranean coast in the
modern provinces of Alicante and Murcia.
The southern scripts were written right to left, as was the Phoenician alphabet,
whereas the northern scripts reversed this to left to right, as in the Greek
alphabet.

Typology
Excepting the Greco-Iberian alphabet, and to a lesser extent the Tartessian
(southwestern) script, Paleohispanic scripts shared a distinctive typology:
They behaved as a syllabary for the stop consonants and as an alphabet for the
rest of consonants. This unique writing system has been called a semisyllabary.
In the syllabic portions of the scripts, each stop-consonant sign stood for a
different combination of consonant and vowel, so that the written form of ga
displayed no resemblance to ge, and bi had no connection to bo. In addition,
the original format did not distinguish voicing in these stops, so that ga stood
for both /ga/ and /ka/, and da stood for both /da/ and /ta/. On the other hand,
the continuants (fricative sounds like /s/ and sonorants like /l/, /m/, trills, and
vowels) were written with simple alphabetic letters, as in Phoenician and
Greek.
Over the past few decades, many researchers have come to believe that one
variant of the northeastern Iberian script, the older one according the
archaeological contexts, distinguished voicing in the stop consonants by
adding a stroke to the glyphs for the alveolar (/d/~/t/) and velar (/g/~/k/)
syllables, creating distinct glyphs for unvoiced /t/ and /k/, and restricting the
original glyphs to voiced /d/ and /g/. (This is the so-called dual signary model:
see northeastern Iberian script.) If correct, this innovation would parallel the
creation of the Latin letter G by the addition of a stroke to C, which had
previously stood for both /k/ and /g/.
Tartessian
The Tartessian script is typologically intermediate between a pure alphabet
and the Paleohispanic full semi-syllabaries. Although the letter used to write a
stop consonant was determined by the following vowel, as in a full semisyllabary, the following vowel was also written, as in an alphabet. (See
Tartessian language for an example.) This redundant typology re-emerged in a
few late (2nd and 1st century BCE) texts of northeastern Iberian and
Celtiberian scripts, where vowels were once again written after stop
consonants. Some scholars treat Tartessian as a redundant semi-syllabary,
with essentially syllabic glyphs followed by the letter for the corresponding
vowel; others treat it as a redundant alphabet, with the choice an essentially
consonantal letter decided by the following vowel.[1]
This is analogous to the Old Persian cuneiform script, where vowels were
most often written overtly but where consonants/syllables were decided by the
vowel about half the time, and, to a very limited extent, to the Etruscan
alphabet, where most syllables based the consonant /k/ shared neither
consonant nor vowel letter: Only the combinations CE, CI, KA, and QU were
permitted. (This Etruscan convention is preserved in the English, not only in
qu for queen, but also the letter names cee, kay, cue/qu.)
Origins
The paleohispanic semi-syllabaries clearly derive ultimately from an alphabet
or alphabets circulating in the Mediterranean, but it is not known whether that
was the Phoenician alphabet alone, or if archaic varieties of the Greek
alphabet also played a role.
The only known full Paleohispanic signary, on the undated Espanca tablet (not
completely readable, but clearly related to the southwestern and southeastern
scripts), follows the Phoenician/Greek order for the first 13 of its 27 letters: Α
Β Γ Δ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Π? ϻ Τ. The fact that southern paleohispanic /e/ appears
to derive from the Phoenician letter ‘ayin, which gave rise to Greek Ο, while
southern paleohispanic /o/ derives from another letter or was perhaps
invented,[2] suggests that the development of vowels in paleohispanic semisyllabaries was independent of the Greek innovation. However, the order of
what appears to be /u/ directly after Τ, rather than at the place of Ϝ, has
suggested to some researchers a Greek influence. (In addition, the letter for /e/
in northeast Iberian resembles Greek Ε rather than the southeast Iberian letter.)
The two sibilants, S and S', are attested, but there is one sign too few to
account for a full 15-sign syllabary and all four of the letters M, M', R, and R'
(not all of which can be positively identified with letters from the tablet),
suggesting that one of ems or ars shown in the charts to the right is only a
graphic variant.
The obvious question about the origin and evolution of these scripts is how a
purely alphabetic script was changed into, or perhaps unconsciously
reinterpreted as, a partial syllabary. It may be instructive to consider an
unrelated development in the evolution of the Etruscan alphabet from Greek:
Greek had three letters, Γ, Κ, and Ϙ, whose sounds were not distinguished in
Etruscan. Nonetheless, all three were borrowed, becoming the letters C, K,
and Q. All were pronounced /k/, but they were restricted to appear before
different vowels — CE, CI, KA, and QU, respectively, — so that the
consonants carried almost as much weight in distinguishing these syllables as
the vowels did. (This may have been an attempt to overtly indicate the voweldependent allophony of Etruscan /k/ with the extra Greek letters that were
available.) When the Etruscan alphabet was later adapted to Latin, the letter C
stood for both /k/ and /g/, as Etruscan had had no /g/ sound to maintain the
original sound value of Greek Г. (Later a stroke was added to C, creating the
new Latin letter G.).
Something similar may have happened during the evolution of the
Paleohispanic scripts. If writing passed from the Phoenicians through the
Tartessians, and the Tartessian language did not have a /g/ or a /d/, that would
explain the absence of a distinction between /g/ and /k/, /d/ and /t/ in the
southeastern Iberian and later northeast Iberian scripts, despite it beng clear
that these were distinct sounds in the Iberian language, as is clearly attested in
the Greco-Iberian alphabet and later use of the Latin alphabet. In Tartessian
script, vowels were always written after the stop consonants, but they were
redundant — or at nearly so — and thus it seems they were dropped when the
script passed to the Iberians.
Among the velar consonants, southeastern Iberian ka/ga derives from
Phoenician/Greek Γ, ke/ge from Κ, and ki/gi from Ϙ,[2] while ko/go (perhaps
coincidentally) resembles Greek Χ (pronounced [kʰ]). Phoenician/Greek labial
letter Β was the source of ba; the use of Π is uncertain but may have been the
source of bi. (If Greek was used as a secondary source, Greek Φ ([pʰ]) would
also have been available.) For the alveolars, Δ was the source of tu/du, Τ of
ta/da, and Θ of ti/di.[2]
Espanca signary
(Castro Verde).
Tartessian or Southwest
script. Fonte Velha
(Bensafrim, Lagos).
Southeastern Iberian script.
Lead plaque from La Bastida de
les Alcuses (Moixent).