Fitheidin een cijfer

VO2MAX
Fitheid in een cijfer
V
oor topatleten is de VO2max
een heilig getal dat ze aan hun
concurrenten of aan nieuwsgierige journalisten niet zomaar prijsgeven. Die ene waarde vertelt immers veel over hoe goed ze
op uithouding getraind zijn en waar hun
grenzen liggen tijdens een duurinspanning.
De VO2max is de maximale hoeveelheid
zuurstof die de actieve spieren tijdens een inspanning verbruiken om voedingsstoffen via
het zogenaamde aerobe metabolisme om te
zetten in energie.
Bij iemand met een zittend leven en wat
overgewicht zal dat per kg lichaamsgewicht
bijvoorbeeld 35 ml zuurstof per minuut zijn.
De VO2max van een ranke elitemarathonloper zal algauw meer dan het dubbele
bedragen. Omdat de relatieve VO2max
uitgedrukt wordt per kg lichaamsgewicht,
laten dames gemiddeld lagere waarden
optekenen dan heren. “Vrouwen hebben
gemiddeld een hoger vetpercentage dan
mannen”, legt professor Peter Hespel uit,
inspanningsfysioloog aan de K.U.Leuven.
“Vet is nu eenmaal ballast: een weefsel dat
geen zuurstof verbruikt.”
Sporters die willen weten wat ze waard zijn in een
duurinspanning, laten best hun VO2max meten.
BENEDICT VANCLOOSTER
Klimmers boven spurters
De eerste metingen van de VO2max bij de
mens werden al tijdens het interbellum uitgevoerd. Het Harvard Fatigue Laboratory in
Boston, in 1927 wereldwijd het eerste lab
voor inspanningsfysiologie, leverde onder
leiding van de biochemici Henderson en Dill
de primeur. Tegenwoordig laat elke zichzelf
respecterende atleet zijn/haar VO2max meten. In Vlaanderen kan dit onder meer in het
Topsport Advies- en Begeleidingscentrum
aan de Leuvense Faculteit Bewegings- en
Revalidatiewetenschappen (FaBeR). Hespel:
“We laten de atleet een inspanning leveren
die we in intensiteit trapsgewijs doen toenemen, tot hij/zij uitgeput is. Klassiek laten we
de sporter plaatsnemen op een fietsergometer of een loopband en zetten hem/haar
een masker of mondstuk op, dat ons toelaat
om de zuurstofopname te berekenen.”
De hoogste VO2max-waarde die in Leuven
ooit gemeten werd, bedraagt 89 ml per
minuut per kg. Het betreft een Vlaamse
elitesporter, die met zijn waarde het absolute
REPORTERS
De VO 2 max is de maximale hoeveelheid
zuurstof die de actieve spieren tijdens
een inspanning verbruiken om voedingsstoffen om te zetten in energie. Bij wie veel
zit en veel weegt is dat per kg lichaamsgewicht bijvoorbeeld 35 ml zuurstof per minuut. Een topsporter als Tom Boonen benadert met zijn VO 2 max van 80 het
absolute maximum.
Trainen voor meer adem
Je VO2max is geen getal dat voor eens en
voor altijd vaststaat. Om te beginnen eisen
de jaren hun tol, ook wat zuurstofopname
betreft. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de gegevens die tussen 2002 en 2006 verzameld
werden bij een 800-tal Vlamingen in een onderzoek onder leiding van professor Johan
Lefevre (K.U.Leuven), dat ondersteund
werd door het Steunpunt Sport, Beweging
en Gezondheid van de Vlaamse regering (zie
figuur). Gemiddeld blijft iemands VO2max
op peil tot de leeftijd van 30 jaar. Vanaf dan
is het menselijk lichaam minder goed in staat
om zuurstof op te nemen uit de omgeving en
met de bloedsomloop naar de spieren te vervoeren. Tenzij je je VO2max onderhoudt
door regelmatig te sporten. In dat geval
kan je een goede VO2max behouden tot de
leeftijd van ongeveer 50 jaar.
Dat impliceert dat de VO2max door training
kan opgedreven worden. “Zeker wie in zijn
leven nog niet veel gesport heeft, kan zijn
VO2max gevoelig verbeteren”, aldus Hespel.
“Neem een jongeman die een sedentair
bestaan leidt, aan de zwaarlijvige kant is,
maar enige aanleg voor duursport heeft. Als
zo iemand een aantal jaren intensief gaat
trainen op uithouding, kan hij zijn maximale
zuurstofopname gemakkelijk verdubbelen.”
We kunnen onze spieren leren om per
tijdseenheid meer zuurstof te verbruiken.
Spieren hebben immers de eigenschap dat
ze zich aanpassen naarmate het lichaam
getraind wordt op uithouding. “Hoe meer
zuurstof de spieren leren verbruiken, hoe
meer energie ze kunnen leveren zonder
melkzuur te produceren”, zegt Hespel.
“Daardoor is een getrainde atleet beter in
staat om een duurinspanning langer en bij
een hoger tempo aan te houden.”
46,3
Relatieve VO2max van de Vlaamse man en de Vlaamse vrouw
in ml/kg/min: gemiddelde waarden
41,7
40,9
40
38,3
38,3
36,9
33,8
35,2
30
35,2
33,4
32,2
28,7
27,5
28,5
26,1
27,7
24,8
20
22,7
20,9
23,6
20,1
19,6
17,9
17,9
Leeftijdscategorie
10
Gedetailleerde tabellen : zie www.bodytalk.be
BRON: JOHAN LEFEVRE M.M.V. STEUNPUNT SPORT, BEWEGING EN GEZONDHEID
VO2 max
50
18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 >75
Uit de gegevens die tussen 2002 en 2006 verzameld werden bij een 800-tal Vlamingen blijkt dat vooral vanaf
30 jaar de VO2max begint te zakken. Het menselijk lichaam kan vanaf dan minder goed zuurstof opnemen uit de
omgeving en met de bloedsomloop vervoeren naar de spieren. Alleen als je regelmatig sport, kan je een goede
VO2max behouden tot ongeveer 50 jaar. Omdat de relatieve VO2max wordt uitgedrukt per kg lichaamsgewicht,
hebben vrouwen lagere waarden : zij hebben gemiddeld meer vet dan mannen, en vet verbruikt geen zuurstof.
De grens van de pomp
Wat doet het bloed?
Goedgetrainde topsporters mogen hemel
een aarde bewegen, hun VO2max zullen ze
hooguit slechts met enkele procenten verbeteren. Zij stuiten op hun genetisch plateau.
Hoe hoog iemand het maximale zuurstofverbruik in zijn spieren kan opdrijven, hangt
af van de hoeveelheid zuurstof die het hart
per minuut naar de spieren kan pompen. Hoe
meer zuurstof er wordt aangevoerd, hoe meer
de spieren er kunnen verbruiken. “Onder
normale omstandigheden krijgen onze spieren immers te weinig zuurstof in verhouding
tot wat ze zouden kunnen gebruiken tijdens
een inspanning”, verklaart Hespel.
Die maximale zuurstoftoevoer naar de spieren is dus genetisch bepaald. De hamvraag is
hoe goed je cardiovasculair systeem werkt.
Veel hangt ervan af met welk hart je geboren
bent en, belangrijker nog, hoe je hart reageert op training. Ieder hart heeft een
verschillend maximaal debiet of, eenvoudig
verwoord, een andere pompcapaciteit.
“Zo gaan sommige mensen door training
vrij gemakkelijk een zogenaamd sporthart
ontwikkelen. Hun hart wordt sterker en
kan meer bloed en dus meer zuurstof naar
de spieren pompen tijdens een inspanning.
Anderen blijven hangen op een bepaald niveau en kunnen de pompcapaciteit van hun
hart maar moeilijk vergroten”, vervolgt
Hespel. “Onder meer het geslacht speelt
daarbij een rol. Het maximale hartdebiet
bij de vrouw ligt per kg vetvrije massa
meestal 10 tot 15% lager dan bij de man.
Dat verklaart mee waarom vrouwen doorgaans een lagere VO2max hebben.”
De maximale zuurstoftoevoer naar de
spieren hangt niet alleen van de motor af,
maar ook van de transportband: het bloed.
Cruciaal is meer bepaald de hemoglobineconcentratie. Hemoglobine is het eiwit dat
aan rode bloedcellen hun rode kleur geeft
en verantwoordelijk is voor het zuurstoftransport in het bloed. De hemoglobineconcentratie in het bloed verschilt van persoon tot persoon. Het zuurstoftransport
kan kunstmatig verbeterd worden door
bloeddoping, zoals de toediening van epo.
Dit fameuze hormoon stimuleert namelijk
de vorming van rode bloedcellen in het
lichaam en dus het zuurstoftransport.
“Vandaar dat bloeddoping het uithoudingsvermogen verbetert”, zegt Hespel.
“De spieren zijn dan bijzonder gelukkig
met de extra zuurstof die ze krijgen. De
toediening van epo bewijst dat het hart van
nature niet in staat is om voldoende bloed
te pompen en de zuurstofvraag vanuit de
spieren afdoende te beantwoorden.”
Samengevat weerspiegelt de VO 2 max
dus het maximale prestatievermogen
van het hart en de bloedsomloop, en ook
nuttige aanpassingen ter hoogte van de
spieren. Wie zijn VO2max laat meten,
krijgt dus een goede indicatie van hoe fit
hij/zij is.
Voor een maximale-inspanningstest kan je
terecht bij erkende sportmedische keuringsartsen
en ook in de erkende centra.
Op internet vind je een lijst van de adressen:
www.gezondsporten.be
JUNI 2010 BODYTALK 27
B EW EGEN
maximum dicht benadert. In de literatuur
zijn er waarden gerapporteerd van boven de
negentig ml. Bij de wielrenners zijn het de
klimmers die de hoogste VO2max laten opmeten, bij de lopers de langeafstandsatleten.
Niet toevallig sporters met een heel laag
vetpercentage door de vele duurtrainingen
en een strikt voedingspatroon. Zij beschikken over relatief meer rode spiervezels, die
vooral zuurstof als energiebron gebruiken.
Sprinterstypes daarentegen hebben relatief
meer witte spiervezels, die geen zuurstof
gebruiken en door training snel in omvang
toenemen. Dat een sporter als Tom Boonen
ondanks zijn zware spiermassa een
VO2max van 80 haalt, is dan ook eerder
uitzonderlijk.