Gastro oesofagale reflux

23
Medisch dossier
Chr istel Stevens
Gastro-oesofagale reflux
De gevolgen van medicatie
G
astro-oesofagale reflux wordt veroorzaakt door maagzuur dat het slijmvlies van de slokdarm irriteert. Wereldwijd
hebben miljoenen mensen er last van. Brandend maagzuur of maagzuurreflux is het naar boven komen van de inhoud van de maag en duodenum (twaalfvingerige darm, tussen maag en dunne darm) in de slokdarm. De maagsappen
bestaan uit sterke zuren en enzymen die nodig zijn om de eiwitten af te breken. Maanden- of jarenlange invloed van
brandend maagzuur beschadigt de slokdarmwand. Het probleem is dan chronisch en start meestal onderaan in de slokdarm. Het begint vaak met een irritatie, zure gewaarwording, zure oprisping tot in de mond. In de slokdarm kan hierdoor
weefselbeschadiging optreden waardoor er littekens, vernauwingen of zweren kunnen ontstaan. Dit probleem wordt
samengevat omschreven als gastro-oesofageale reflux ziekte (GERD: Gastro Oesofagal Reflux Disease). De behandeling
is in het algemeen symptomisch gericht op het verhogen van de pH zodat de klachten afnemen. Dit is effectief voor de
korte termijn, echter de onderliggende oorzaak wordt niet aangepakt. De meeste mensen hebben eerder een tekort aan
maagzuur als gevolg van stress of ouder worden.
De functies van maagzuur
Maagzuur heeft een hele belangrijke rol in ons lichaam:
het start de (eiwit)vertering onder invloed van pepsine.
Dit is nodig voor de opname van allerlei voedingsstoffen,
specifiek de eiwitten. En het maagzuur doodt micro-organismen. Een verminderde hoeveelheid maagzuur leidt (op
termijn) tot:
• Een slechte spijsvertering en rotting in het maag-darmkanaal;
• Een overgroei aan bacteriën. Als er te weinig maagzuur
in de maag aanwezig is, krijgen bacteriën de kans om te
overleven en om zich rijkelijk te vermenigvuldigen. Hierdoor ontstaat een bacteriële overgroei in de maag en in
de darm. De combinatie van teveel bacteriën en weinig
maagzuur leidt tot een slechte koolhydraatvertering en
fermentatie van koolhydraten. Dit leidt vervolgens tot
gasvorming. Veel gas zorgt ervoor dat de druk op de
maag toeneemt, waardoor er makkelijker maagzuur in
de slokdarm terecht komt.
• Een verminderde opname van voedingsstoffen. Te weinig maagzuur leidt tot een verminderde opname van
vitaminen en mineralen, zoals ijzer, vitamine B12,
foliumzuur, calcium en zink.
• Minder weerstand tegen infecties. In onze mond, slokdarm en darmen leven tussen de 400 en 1.000 verschillende soorten bacteriën. Onze maag is daarentegen
bijna helemaal steriel. Dat komt omdat de meeste bacteriën niet tegen maagzuur kunnen. Zo behoort maagzuur tot de grote niet-specifieke afweermechanismes
van ons lichaam. Bij een normale maag-pH van 3 kunnen
bacteriën niet langer dan 15 minuten overleven. Echter
bij een pH-waarde boven de 5, overleven veel bacteriën
de maag en kunnen ze zich vermenigvuldigen. Hierdoor
ben je ook kwetsbaarder voor ernstige infecties, zoals
salmonella, campylobacter, cholera, listeria en giardia.
Kenmerken van gastro-oesofageale reflux
• Reflux of de gewaarwording van brandend maagzuur, oprispingen van zure spijsbrij, veelvuldig opboeren, opgeblazen gevoel in de maag, volle maag nog langer dan een uur na
het eten (vol gevoel), gasvorming;
• Chronische hoest die vergelijkbaar is met astma, pijn in de
borst al dan niet met ademhalingsproblemen;
• Overgeven;
• Slikproblemen, een pijnlijke keel;
• Beschadiging slokdarmwand met of zonder symptomen;
• Slokdarmzweren in verschillende gradaties.
Deze symptomen worden vaak rechtstreeks in relatie gebracht met brandend maagzuur en bijgevolg behandeld met
medicatie
Maagzuurtekort?
Een eenvoudige manier om na te gaan of de maag zuur genoeg is, is door een capsule Betaïne HCl in te nemen in het
begin van de maaltijd. Als er een licht branderig gevoel in de
maag ontstaat, dan is er voldoende maagzuur (het branderige
gevoel kan worden geneutraliseerd door water te drinken). Is
dat niet het geval dan is de maag dus niet zuur genoeg. Suppletie is dan essentieel voor een goede spijsvertering. Let er
wel op dat de cliënt geen maagzweren heeft of anti-inflammatoire medicijnen gebruikt.
nr 4 - 2015
OF
24
Medisch dossier
De conventionele behandeling gastro-oesofagale reflux
De opleiding klassieke dieetleer vermeldt in 2013 (nog
steeds) geen enkel dieetvoorschrift voor gastro-oesofagale
reflux. Zij vermelden dat deze ziekte volledig te behandelen
is met medicatie en dat aanpassen van voeding in dit stadium
niet nodig is. Het brandend maagzuur wordt behandeld op
vier verschillende manieren. Deze vier groepen medicatie
behoren samen tot de vijf meest verkochte medicijnen. De
medicatie die wordt voorgeschreven remt de productie van
maagsappen, verstevigt de sluitspier en/of bespoedigt de
passage van voedsel van de maag naar de darm. Eenvoudige
zelfzorgmedicatie om maagzuur te binden, is simpel verkrijgbaar bij drogist en supermarkt. Mocht dit niet werken dan
heeft de huisarts geavanceerdere medicatie tot zijn of haar
beschikking.
De vier groepen medicatie
1. Prokinetica; medicijnen die de motiliteit verbeteren
Prokinetica worden geadviseerd bij misselijkheid en braken.
Ze openen de doorgang van de maag naar de darmen en stimuleren de bewegingen van beide organen. Hierdoor raakt
de maag eerder leeg en komt het voedsel sneller in de darmen
terecht. Omdat de maag leeg is, zullen misselijkheid en braakneigingen afnemen. De tabletten en drank beginnen vijftien
tot dertig minuten na inname te werken. Het effect houdt zes
tot acht uur aan. Zetpillen werken wat trager: na één tot twee
uur is het effect optimaal.
Bijwerkingen worden veroorzaakt door de invloed op andere motorische zenuwen. Hierdoor ontstaan ernstige bijwerkingen zoals spierspasmen, onduidelijk spreken, abnormale
houding en beweging van het lichaam.
2. Remmen van de productie van maagsap: de PPI’s en
H2-receptor antagonisten
PPI of protonpompinhibitoren
De protonpomp in de pariëtale cellen in de maag zorgt ervoor
dat deze cellen HCl produceren. Deze medicatie blokkeert de
werking van dit pompmechanisme, waaraan ze dus hun naam
te danken hebben. Omeprazol, Pariet, Nexium, Pantozol zijn
in deze groep verkrijgbaar. Ze zijn in staat om de maagzuurproductie met 90-95% te verlagen. Op middellange termijn
leidt het gebruik van deze medicijnen tot allerlei bijwerkingen. Later in dit artikel wordt dit verder uitgelegd.
De H2-receptor antagonisten en PPI-remmers, werken pas
na een paar uur – gedurende de rest van de dag. De meeste
nemen deze medicatie alleen ’s ochtends in.
Bijwerkingen zijn diarree, buikpijn, constipatie, huidproblemen en hoofdpijn die ernstige vorm kan aannemen.
3. H2-receptor antagonisten
H2-receptoren worden normaal geactiveerd door histamine of gastrine. Ze kunnen toegepast worden bij klachten
als zuurbranden en maagzweer, maar pakken de oorzaak van
deze klachten niet aan. De H2-receptorantagonisten zijn van
het type maagzuurremmers, medicijnen die de afgifte van
maagzuur remmen. Cimetidine (tagamet), famotidine (pepcidin), nizatidine (axid), ranitidine (zantac) en roxatidine zijn
antihistaminica, die de H2-receptoren van pariëtale cellen
blokkeren en wel als competitieve antagonisten van hista-
nr 4 - 2015
C h r iste l Ste ve n s
mine. Niet alleen de zoutzuurproductie neemt af, ook die van
het eiwitsplitsende enzym pepsine.
Bijwerkingen worden als mild beschouwd en omvatten
hoofdpijn, diarree, vermoeidheid, huiduitslag en duizeligheid.
4. Antacidum of zuur neutralisatoren
Maagpijn ontstaat doordat het maagzuur in contact komt met
de zenuwen in de slijmvliezen van de maagwand. Dit gebeurt
als de zenuwen bloot liggen, zoals bij maagzweren en een geatrofieerde maagwand.
Antacida verlichten de pijn bij maagzweren. Ze zorgen voor
een neutraliserende reactie, ze gedragen zich als een buffer tegen het maagzuur (HCl), waardoor de pH stijgt. Het is
een chemische reactie basen (alkaliën) neutraliseren zuren
waardoor een neutraal zout ontstaat. Deze groep medicatie
is voornamelijk gemaakt op basis van calcium-, natrium-, aluminium- of magnesiumzouten. Zo is Maalox een combinatie
van magnesium- en aluminiumzouten. De alom bekende Rennie is een combinatie van calcium- en magnesiumcarbonaat.
De werking van deze medicatie is direct en duurt enkele uren.
Bijwerkingen: antacida interageren snel met andere medicatie waardoor de werking of opname wordt veranderd. Neem
antacida daarom niet in combinatie met andere medicatie. De
antacida zijn vrij verkrijgbaar. De vraag is of de cliënt altijd
goed wordt voorgelicht.
Chirurgische ingreep
In ernstige gevallen van gastro-oesofagale reflux wordt overgegaan tot chirurgische ingreep. De ingreep bestaat uit het
verwijderen van een deel van de maag met als doel de cellen
te verwijderen die zorgen voor de zuurproductie. Problemen
die ontstaan na deze ingreep zijn: slikproblemen, boeren en/
of gasvorming in de darmen, soms ook moeite om te boeren.
Deze operatie en de mogelijke nutritionele ondersteuning /
behandeling valt buiten het onderwerp van dit artikel.
De voor- en nadelen van medicatie
De zuurneutralisatoren verhogen de zuurtegraad in de maag
slechts gedeeltelijk, ze verhogen vooral de zuurgraad in de
slokdarm en neutraliseren hierdoor de zure spijsbrij die omhoog komt. De zuurremmers hebben een sterkere werking.
Ze verlagen namelijk de zuurproductie in de maag zelf met
ongeveer 90% en dit gedurende 24 uur. Door deze werking
kan de slokdarmwand en de maagwand herstellen. Zelfs zweren kunnen hierdoor genezen. Deze medicijnen onderdrukken het belangrijkste symptoom bij dit probleem en dat is
het brandend maagzuur. De cliënt ervaart hierdoor vrijwel
onmiddellijk verlichting. De irritatie vermindert en de aangetaste slijmvliezen kunnen (vaak tijdelijk) herstellen. Na verloop van tijd wordt meestal vastgesteld dat de hoeveelheid
medicatie niet voldoet, de dosering wordt verhoogd of de cliënt moet verschillende groepen medicatie gebruiken. Bij een
aantal cliënten volgt na jarenlange medicatie uiteindelijk toch
een slokdarmresectie of maagoperatie.
Het grote nadeel – zeker op langere termijn – is dat de maag
zijn functies niet meer goed kan uitvoeren. Dat betekent dat
er vrijwel altijd problemen ontstaan op het gebied van de
spijsvertering, opname van voedingsstoffen (specifiek vitamine B12 en mineralen) en immuunsysteem.
Chr istel Stevens
Medisch dossier
C
Conclusie
Gastro-oesofagale reflux is in het algemeen een symptoom
van een onderliggend probleem. Voor de korte termijn
kan ‘maag’medicatie een oplossing zijn om pijn en irritatie
van slokdarm- en/of maagslijmvlies tegen te gaan. Echter,
gezien de vele bijwerkingen is medicatie geen werkelijke
oplossing voor gastro-oesofagale reflux. Wat is de werkelijke oorzaak? Is er teveel druk in de buik waardoor het
maagzuur omhoog wordt gestuwd? Komt die druk door
obstipatie of door overgewicht? Of wellicht door gasvorming als gevolg van een slechte koolhydraatvertering en
bacteriële overgroei? Speelt spanning of stress een rol?
Ook kan de maagwand ontstoken raken, bijvoorbeeld door
medicijngebruik, een bacteriële infectie (waarschijnlijk als
gevolg van insufficiënte maagzuurproductie) of een autoimmuunreactie.
Officiële FDA-waarschuwing
Sedert 2011 heeft de FDA officiële waarschuwingen gegeven voor langdurig gebruik (langer dan 1 jaar), voor
het gebruik van Protonpompremmers. Het gebruik van
deze medicatie leidt tot :
• Magnesiumdeficiëntie, met verhoogd risico op hartritmestoornissen;
• Hoger risico osteoporose, met gevaar voor fracturen
aan heup, pols, en rug;
• Verhoogd risico op bacteriële infectie met diarree tot
gevolg. Met name verhoogd risico op gevaarlijke bacteriële infecties zoals Clostridium dificile en pneumonia;
• Risico op rebound hyper zuursecretie reeds vier weken na de start van het gebruik van PPI’s.
A
Auteur
Ing. Christel Stevens is werkzaam bij Energetica Natura
op de afdeling Science en Development. Email: christel.
[email protected].
R
Referenties
De referenties van dit artikel kunt u opvragen bij Pascale
Van den Heede: [email protected]