Samenvatting lezing `omgevingszorg`

Samenvatting lezing ‘de wondere wereld van de dementie’ naar de ideeën van Dr. Anneke
van der Plaats geschreven door Jos Cuijten
Door nieuwe inzichten in de hersenkunde krijgen we steeds meer inzicht in de werking van
beschadigde hersenen. We weten nu dat de prikkelverwerking van prikkels uit de omgeving moeilijk
verloopt waardoor er een directe actie reactie plaatsvindt. Dr. Anneke van der Plaats heeft hier veel
onderzoek naar gedaan.
De hersenen kunnen worden ingedeeld in vier niveaus. De twee laagste niveaus vormen het
emotionele brein ook wel het onderbrein genoemd. Hier worden prikkels gesorteerd, geordend en
afgeweerd. Op deze niveaus wordt vanuit reflexen en impulsen gereageerd.
De twee hoogste niveau’s vormen samen het cognitieve ofwel het denkende brein. Deze niveaus
zorgen voor het o.a. abstracte denken, het ordenen, het organiseren, het tijdsbesef, het zelfinzicht,
reflecterend vermogen en het willen en kiezen. Men wordt zich bewust van emoties.
Bij gezonde hersenen houdt het cognitieve brein het emotionele brein in bedwang. Bij beschadigde
hersenen, heeft het emotionele brein de overhand. Mensen met beschadigde hersenen reageren
daarom veel meer vanuit reflexen, impulsen en intuïtie.
Doordat de hersenen beschadigd zijn, wordt men steeds afhankelijker van de omgeving. Ze kunnen
zich niet los maken van hun omgeving. Wanneer er een omgeving is met veel stress (ongunstige
omgeving) dan geeft dat een verhoging van de ziekteverschijnselen en daarmee van het probleem
gedrag. In een omgeving die vrij is van stress (gunstige omgeving) functioneren mensen met
dementie beter, er is minder probleemgedrag.
Het is belangrijk om een gunstige omgeving te creëren. De omgeving kan worden onderverdeeld in:
de communicatie - de structuur van de dag - de dagbesteding en de inrichting.
De communicatie:
-
-
-
veilige omgeving; waar geborgenheid geboden wordt, waar een prettige sfeer heerst en
vooral een omgeving waar geen haast is. Daarnaast is het van belang dat in deze omgeving
geen dwang wordt gevoeld. Als we mensen met dementie dwingen of als deze zich
gecommandeerd voelt, ontstaat er weerstand. De omgeving moet de mensen met dementie
belevingsgericht te benaderen, afstemmen op de mensen met dementie en meegaan in de
beleving is hierbij van groot belang. Ten slotte moet men proberen om de mensen met
dementie
niet te laten falen. Mensen met dementie voelen zich bijna voortdurend falen. Dit falen wordt
veroorzaakt door hen te verbeteren, het stellen van te moeilijke vragen, overvragen of door
met de in discussie te gaan. Hierdoor kan hij opstandig, boos of agressief worden. Wij
noemen dat dan probleemgedrag met de gedachte dat probleemgedrag veroorzaakt wordt
door de ziekte.
Op één lijn staan, met elkaar overleggen en elkaar durven aan te spreken en een open
houding zijn hierbij belangrijk.
weet hebben van de levensloop kan helpen bij het aanbieden van prettige prikkels.
Dagstructuur
het is voor mensen met dementie prettig wanneer er bepaalde sferen gecreëerd worden, denk
aan een koffiesfeer, een eetsfeer, een dutsfeer of een avondsfeer.
- om iets voor elkaar te krijgen moeten overbodige prikkels afgeweerd worden. Dit afweren van
prikkels gaat steeds moeilijker, waardoor mensen met dementie zich moeilijk kunnen
concentreren.
- er kan maar één prikkel tegelijk verwerkt worden, dus niet eten en dan de radio of tv aan of
mensen die in en uit lopen.
Zo begrijpt de mens met dementie wat de bedoeling is en kan deze beter functioneren.
-
Dagsbesteding:
-
mensen met dementie kunnen zichzelf niet vermaken. Ze kunnen niets zelf bedenken. Dat is
immers een hoger niveau in de hersenen. Daardoor zijn ze volledig afhankelijk van hun
omgeving.
©Jos Cuijten
www.fortia.nl
-
weet hebben van de levensgeschiedenis is erg belangrijk. Daar kunnen de prettige prikkels
vandaan komen. Hield iemand van klassieke muziek dan kan klassieke muziek een prettige
prikkel zijn. Was iemand advocaat geef hem eens wetboeken met pen en schrijfblok. Wij
moeten samen op zoektocht gaan om te kijken wat past bij deze mens.
De inrichting :
-
-
deze omgeving dient veilig te zijn door o.a.: vertrouwd meubilair, geen nieuwe apparaten
soms hebben mensen met dementie moeite met slapen of rusten. Dit kan komen doordat de
slaapkamer of rustruimte te stil is. De hersenen zijn op zoek naar prikkels en dat maakt dat ze
uit bed komen. Bij deze mensen kan het helpen om bijvoorbeeld een verkleur lamp aan te
schaffen, een muziekje op te zetten of een digitaal fotolijstje. Alles afgestemd op het individu.
en natuur werkt positief op mensen.
Geheugen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we onze herinneringen opslaan in plaatjes. Het geheugen
(niveau 3 en 4) is eigenlijk een groot dik prentenboek vol met plaatjes, gevoelens, geuren,
automatische taalpatronen en automatische bewegingspatronen. Plaatjes zijn nodig om dingen te
herkennen.
Bij mensen met dementie vervagen de laatste plaatjes het eerst. Vanaf het moment dat ze dement
worden komen er geen nieuwe plaatjes bij. Zo herkennen zij moderne meubels niet als dusdanig
waardoor het voor kan komen dat ze weigeren om op een moderne stoel te gaan zitten. Het plaatje
‘stoel’ is namelijk een plaatje van een stoel van vroeger. Hieruit blijkt dat een ouderwetse inrichting
van belang is.
Mensen met dementie hebben soms moeite met woorden. Om een woord te snappen moet je er een
plaatje bij krijgen. En het krijgen van de juiste plaatjes kan een probleem zijn. Vooral wanneer we
teveel woorden gebruiken of te snel praten
Tot slot is het goed om te weten dat vaak onrustig gedrag bij dementerenden ontstaat door: teveel
prikkels of te weinig, niet afstemmen, laten falen, teveel handelingen aan de persoon doen,
bewegingsvrijheid ontnemen, dingen verbieden en dwang uitoefenen. En niet te vergeten gevoelens
negeren.
Amsterdam, november 2013
Boeken:
‘(Op)Nieuw geleerd, oud gedaan’. Gaat over het lerend vermogen van mensen met dementie door
oa. Ruud Dirkse
‘De wondere wereld van de dementie’ door Dr. Anneke van der Plaats en Bob Verbraeck
‘De magische wereld van Alzheimer’ door Huub Buijssen
©Jos Cuijten
www.fortia.nl