Rubico Programma Najaar 2017

Lezingen, cursussen en cultuurreizen
Filosofie
en
Cultuur
najaar 2017
Rubico - Filosofie en Cultuur
Robert Kragting - filosoof
Voorwoord
Voor u ligt ons nieuwe programma met een brede waaier aan activiteiten. De
hoofdrollen zijn weggelegd voor Andrej Roebljov, de beroemde middeleeuwse
iconenschilder, en Friedrich Nietzsche, de welbekende Duitse filosoof.
In het cursustraject Van zondaar tot humanist, waarin de overgang van de late
middeleeuwen naar de renaissance wordt behandeld, wordt de film Andrej
Roebljov van de Russische filmmaker Tarkovski uitvoerig besproken in twee
cursussen van 6 lessen. Hoe kwam de iconenschilder Andrej Roebljov (ca. 1360
-1430) tot zijn grote kunst? Wat was de historische en kunstfilosofische
achtergrond? Als inleiding is er de themamiddag Vergeten Byzantium over de
geschiedenis, kunst en filosofie van het laat-Byzantijnse Rijk. Een bijzondere
verdieping bij de film van Tarkovski wordt geboden met de excursie De
middeleeuwse klok naar het klokkenmuseum in Asten (Noord-Brabant).
Naast de cursussen is er de 8-daagse cultuurreis Mystras, parel van Byzantium.
We bezoeken in Griekenland de laat-Byzantijnse steden Mystras, Geraki en
Monemvasia. De invloed van de laat-Byzantijnse filosofie op de Renaissance in
Italië was zeer groot.
In het cursustraject Filosoferen met Nietzsche gaat alle aandacht uit naar
Nietzsches filosofische autobiografie Ecce homo. In het boek geeft Nietzsche
een eigen interpretatie van zijn leven en werk. Hij doet dat op een onnavolgbaar
persoonlijke en doorleefde wijze. Spelenderwijs presenteert hij zijn filosofie. De
cursus wordt ingeleid met de lezing Nietzsche - Troost bij moeilijkheden.
Voor wie deze zomer al wil filosoferen is er in Maastricht in de maand juli het
jaarlijkse 3-daagse zomerseminar, deze keer over het postmodernisme van de
Franse filosoof Jean-François Lyotard.
Genoeg materiaal voor een gedegen filosofische invulling van het najaar. Graag
zien we u bij een lezing, cursus, of cultuurreis. Iedereen is welkom!
Robert Kragting, namens Rubico - Filosofie en Cultuur
In deze studiegids
Zomerseminar
Lyotard over postmoderniteit
3
Themamiddag
Vergeten Byzantium
4
Lezing
Nietzsche - Troost bij moeilijkheden
5
Cursussen
Van zondaar tot humanist:
Tarkovski, 'Andrej Roebljov'
6
Filosoferen met Nietzsche:
'Ecce homo'
8
Cursus
Cultuurreis
Mystras, parel van Byzantium
10
Excursie
De middeleeuwse klok
11
Activiteitenlijst
Najaar 2017 en 2018
12
Zomerseminar
Lyotard over postmoderniteit
De hedendaagse samenleving lijkt zich in een impasse te bevinden.
Geschiedenis, wetenschap noch filosofie bieden nog overtuigende richtpunten
voor ons handelen. De Franse filosoof Jean-François Lyotard (1924-1998)
verwoordde deze impasse in zijn boek La condition postmoderne, voor het eerst
verschenen in 1979. Belangrijk hierin was zijn these van 'het einde van de grote
verhalen'. Betekent dit dat nu alles om het even is, zoals zo vaak van het postmodernisme wordt gezegd? Staat het postmodernisme gelijk met irrationalisme,
nihilisme en cynisme in wetenschap, ethiek en kunst? Wat houdt 'het postmoderne' van Lyotard eigenlijk in?
Lyotards La conditione postmoderne werd in 1987 in het Nederlands vertaald
als Het postmoderne weten. Tijdens het seminar lezen we enkele hoofdstukken
uit dit belangrijke boek. Lyotard lezen is niet gemakkelijk, maar wel belangrijk.
Zijn werk voert namelijk niet alleen naar het hart van de problemen waar de
hedendaagse filosofie mee worstelt, maar ook naar de centrale vragen van de
postmoderne cultuur.
Het seminar vindt plaats op drie opeenvolgende dagen en heeft het karakter van
een werkcollege met een gezamenlijke lunch.
locatie
tijd
data
Rubico - Filosofie en Cultuur, Weustenraadstraat 3, Maastricht
's ochtends èn 's middags, 11.00-13.00 uur en 14.00-16.00 uur
vrijdag 14, zaterdag 15 en zondag 16 juli 2017
docent
kosten
literatuur
aanmelden
Robert Kragting
€ 165,- (inclusief koffie & thee, 3 lunches)
reader tegen kostprijs te verkrijgen bij aanvang van de cursus
liefst vóór 5 juli 2017
3
Themamiddag
Vergeten Byzantium
geschiedenis, archeologie en filosofie
Byzantium beleefde haar laatste bloei in de tijd van de dynastie van de
Paleologen (1250-1450). Mystras in de Peloponnesos noemt men wel het
Florence van Byzantium. Met name de ontwikkelingen in de schilderkunst en de
filosofie zijn verrassend. Tijdens de themamiddag wordt laat-Byzantium belicht
vanuit de perspectieven van geschiedenis, archeologie en filosofie.
Het programma is als volgt:
1. De wereld van laat-Byzantium in Griekenland, Robert Kragting (filosoof):
De wereld van laat-Byzantium in Griekenland is vrij onbekend. A.d.h.v. van
enkele filmfragmenten wordt een inleiding gepresenteerd.
2. De verrassende invloed van laat-Byzantium, Robert Kragting:
Enkele van de filmfragmenten worden nader toegelicht als het gaat over de
enorme invloed van de wereld van laat-Byzantium op West-Europa en Rusland.
3. Laat-Byzantijnse steden in de Peloponnesos, Gemma Jansen (archeologe):
Wat is er zo bijzonder aan de laat-Byzantijnse steden Mystras en Monemvasia?
De themamiddag is bedoeld als voorbereiding op de cultuurreis Mystras, parel
van Byzantium (zie p. 10), maar kan ook dienen als inleiding op de laatste drie
cursussen in het traject Van zondaar tot humanist, waarin nog de Russische
iconenschilder Andrej Roebljov en de Italiaanse humanisten Marsilio Ficino en
Giovanni Pico della Mirandola op het programma staan (zie pp. 6-7).
Roermond
datum en tijd
locatie
vrijdag 8 september 2017, 13.30-16.30 uur
Ontmoetingscentrum, Minderbroederssingel 15-F, Roermond
Maastricht
datum en tijd
locatie
zondag 10 september 2017, 13.30-16.30 uur
Rubico - Filosofie en Cultuur, Weustenraadstraat 3, Maastricht
kosten
aanmelden
€ 22,50
liefst vóór 1 september 2017
4
Lezing
Nietzsche - Troost bij moeilijkheden
In het jaar 2000 verscheen het boek De troost van de filosofie van Alain de
Botton (geb. 1969), Brits filosoof van Zwitserse afkomst. In zijn boek geeft De
Botton een frisse kijk op de ideeën van enkele klassieke filosofen - zoals
Socrates, Seneca en Montaigne -, en presenteert deze op een oorspronkelijke en
leesbare manier. Ogenschijnlijk simpele antwoorden op de grote levensvragen
van alle tijden passeren de revue. Ook de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche
(1844-1900) komt aan bod. Volgens De Botton kan de filosofie van Nietzsche
helpen bij de omgang met moeilijkheden in het leven. Nietzsche was een van de
weinige denkers die inzag dat we moeilijkheden eigenlijk moeten toejuichen,
omdat ze ons verdiepen en ons uitdagen ze te overwinnen.
De lezing start met een documentaire van ca. 25 min. over dit thema. Daarna
wordt de inzet van de film geanalyseerd en verdiept.
De lezing is voor iedereen toegankelijk en wordt gegegeven in het kader van de
cursus over Nietzsches filosofische autobiografie Ecce homo. Hoe iemand wordt
wat hij is in het cursustraject Filosoferen met Nietzsche (zie pp. 8-9).
Roermond
datum en tijd
locatie
maandag 11 september 2017, 14.00-16.00 uur
Ontmoetingscentrum, Minderbroederssingel 15-F, Roermond
Maastricht
datum en tijd
locatie
dinsdag 12 september 2017, 19.30-21.30 uur
Rubico - Filosofie en Cultuur, Weustenraadstraat 3, Maastricht
Heerlen
datum en tijd
locatie
woensdag 13 september 2017, 14.00-16.00 uur
Cultuurhuis Heerlen, Sittarderweg 145, Heerlen
spreker
kosten
aanmelden
Robert Kragting
€ 8,50
liefst vóór 5 september 2017
5
Twee cursussen van 6 lessen
Van zondaar tot humanist
Tarkovski, 'Andrej Roebljov'
Het ontstaan van het humanisme in Italië in de overgang van de Middeleeuwen
naar de Renaissance was een breukpunt in de geschiedenis van de westerse
beschaving: het leidde tot een heel ander denken over de mens en zijn waarde.
Het is goed om niet alleen naar de Middeleeuwen te kijken vanuit de
ontwikkelingen in West-Europa, maar ook naar de wereld van laat-Byzantium in
het Oosten. De invloed daarvan zal groot zijn op de Renaissance in Italië, maar
het eerst is deze goed zichtbaar in Rusland. In twee cursussen van 6 lessen wordt
de film Andrej Roebljov van de beroemde Russische filmmaker Andrej
Tarkovski (1932-1986) behandeld. Onderwerp is het leven van de Russische
iconenschilder Andrej Roebljov (ca. 1360-1430). Deel één van Tarkovski's film
wordt besproken in de eerste cursus, deel twee in de tweede.
Beide cursussen zijn opgezet vanuit de gedachte dat het leren omgaan met een
literair-filosofische film een voorwaarde is om door te dringen tot de betekenis
ervan. Het bekijken van de film van Tarkovski vormt dan ook een belangrijk
onderdeel van de lessen. Daarnaast wordt ingegaan op enkele specifieke
thema's: Tarkovski als filmmaker en 'filosoof', Rusland in de 14e en 15e eeuw,
de invloed van de laat-Byzantijnse theologie en kunst.
De cursus maakt deel uit van de zevendelige leergang Van zondaar tot humanist.
Deze leergang omvat een traject van drieënhalf jaar waarin de overgang van de
late middeleeuwen naar de renaissance wordt behandeld. Steeds terugkerend
motief is de worsteling van de zelfstandig denkende mens welke leidde tot het
ontstaan van het humanisme. Na Hildegard van Bingen, Dante Alighieri,
Umberto Eco, Petrarca en Andrej Roebljov komen nog aan bod: Marsilio Ficino
en Giovanni Pico della Mirandola. Elke cursus vormt een afgerond geheel en
kan dus goed apart worden gevolgd.
Als inleiding is er de themamiddag Vergeten Byzantium (zie p. 4). Als mogelijke
verdiepingen zijn er de 8-daagse cultuurreis Mystras, parel van Byzantium (zie
p. 10) en de excursie De middeleeuwse klok (p. 11).
6
De twee cursussen worden gegeven in Roermond en Maastricht:
Roermond
locatie
tijd
data cursus 1
data cursus 2
Maastricht
locatie
tijd
Ontmoetingscentrum (links naast de Minderbroederskerk),
Minderbroederssingel 15-F, Roermond
maandagochtend, 10.00-12.00 uur
najaar 2017, van 18/9 t/m 6/11, niet op 23/10 en 30/10
najaar 2017, van 13/11 t/m 18/12
data cursus 1
data cursus 2
Rubico - Filosofie en Cultuur, Weustenraadstraat 3, Maastricht
donderdagmiddag, 14.00-16.00 uur
en ook: donderdagavond, 19.00-21.00 uur
najaar 2017, van 21/9 t/m 9/11, niet op 26/10 en 2/11
najaar 2017, van 16/11 t/m 21/12
docent
Robert Kragting
kosten cursus 1 € 120,literatuur
reader tegen kostprijs te verkrijgen bij aanvang van de cursus
aanmelden
liefst vóór 10 september 2017
kosten cursus 2 € 120,literatuur
reader tegen kostprijs te verkrijgen bij aanvang van de cursus
aanmelden
liefst vóór 1 november 2017
7
Cursus van 12 lessen
Filosoferen met Nietzsche
'Ecce homo'
Geen filosoof is zo controversieel als de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche
(1844-1900). Enerzijds geldt hij als het enfant terrible onder de filosofen,
anderzijds wordt hij beschouwd als een van de grootste denkers die de mensheid
heeft voortgebracht.
In de cursus wordt Nietzsches filosofische autobiografie Ecce homo. Hoe
iemand wordt wat hij is (1888) besproken. Het boek werd door Nietzsche in nog
geen drie weken tijd geschreven. Twee maanden na de voltooiing ervan stortte
hij in Turijn geestelijk ineen. In het boek geeft Nietzsche een eigen interpretatie
van zijn leven en werk. Hij doet dat op een onnavolgbaar persoonlijke en
doorleefde wijze. Hij begeeft zich volgens zijn eigen woorden, in de koude,
ijzige lucht van zijn filosofische hooggebergte, en wil weten: "hoeveel waarheid
verdraagt, hoeveel waarheid waagt een geest?" Nietzsches laatste werk is te
beschouwen als het meest essentiële uit zijn oeuvre.
Iedere les worden enige hoofdstukken uit Ecce homo bestudeerd en besproken.
De cursus is opgezet vanuit de gedachte dat het leren omgaan met een
filosofische tekst voorwaarde is om door te dringen tot de betekenis ervan. Het
lezen en bespreken van de tekst vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de
cursus.
De cursus is te volgen zonder filosofische voorkennis en maakt deel uit van het
cursustraject Filosoferen met Nietzsche. Wie was Nietzsche, wat waren zijn
hoofdgedachten en waarom is zijn werk zo ongelooflijk invloedrijk? In het
traject lezen we enkele van zijn boeken in een Nederlandse vertaling. Iedere
cursus vormt een afgerond geheel en kan dus ook apart gevolgd worden.
De cursus wordt ingeleid met de lezing Nietzsche - Troost bij moeilijkheden (zie
p. 5). In het voorjaar 2018 is er een vervolgcursus waarin Nietzsches eigen
boekbesprekingen in Ecce homo centraal staan (p. 12).
8
De cursus wordt gegeven in Roermond, Maastricht en Heerlen:
Roermond
locatie
tijd
data
Maastricht
locatie
tijd
Ontmoetingscentrum (links naast de Minderbroederskerk),
Minderbroederssingel 15-F, Roermond
maandagmiddag, 13.00-15.00 uur
najaar 2017, van 18/9 t/m 18/12, niet op 23/10 en 30/10
data
Rubico - Filosofie en Cultuur, Weustenraadstraat 3, Maastricht
dinsdagmiddag, 14.00-16.00 uur,
en ook: dinsdagavond, 19.00-21.00 uur
najaar 2017, van 19/9 t/m 19/12, niet op 24/10 en 31/10
Heerlen
locatie
tijd
data
Cultuurhuis Heerlen, Sittarderweg 145, Heerlen
woensdagochtend, 11.00-13.00 uur
najaar 2017, van 20/9 t/m 20/12, niet op 25/10 en 1/11
docent
literatuur
kosten
aanmelden
Robert Kragting
Friedrich Nietzsche, Ecce homo, vert. Paul Beers:
hardcover ISBN 978-9-029-53549-6, jan. 2000, ca, € 18,paperback ISBN 978-9-029-56290-4, juli 2005, ca. € 15,e-book, ca. 8,Daarnaast is het gebruik aan te bevelen van een in de handel
verkrijgbare Duitse uitgave van Ecce homo
€ 235,liefst vóór 10 september 2017
9
Cultuurreis van 8 dagen
Mystras, parel van Byzantium
De Byzantijnse stad Mystras was niet alleen een van de mooiste steden van de
laat-Byzantijnse periode (1250-1450), maar ook een belangrijk centrum voor
kunst en filosofie. De stad ligt in het centrum van de Peloponnesos, op een
heuvel nabij het antieke Sparta, en werd bestuurd door de prinsen van
Byzantium. Beroemd zijn de Byzantijnse filosofen Plethon (1355-1452) en
Bessarion (1403-1472). Beiden hebben een weergaloze invloed uitgeoefend op
het ontstaan van de Renaissance in Italië. Hoe zag de wereld van laat-Byzantijns
Griekenland eruit? Wat had men voor een cultuur? Hier gaan we naar op zoek.
In deze 8-daagse reis (per vliegtuig vanaf Eindhoven) bezoeken we met een bus
drie zeer goed bewaarde laat-Byzantijnse steden in de Peloponnesos: Mystras,
Geraki en Monemvasia. Veel van de woonhuizen en kerken staan hier nog
overeind. We kunnen door de straten van deze steden dwalen en de vele
prachtige muurschilderingen bewonderen. Kleine colleges ter plaatse gaan over
laat-Byzantijnse geschiedenis, kunst en filosofie. Doel van de reis is een
kennismaking met de rijke en prachtige Byzantijnse cultuur; het besef van het
enorme belang van de laat-Byzantijnse filosofie; en inzicht in het ontstaan van
de Renaissance in Italië.
De 8-daagse reis (per vliegtuig) wordt georganiseerd in samenwerking met het
reisbureau Labrys te Nijmegen (aangesloten bij ANVR en garantiefonds). We
verblijven in Mystras in Hotel Byzantion (www.byzantionhotel.gr) en in
Monemvasia gespreid in Malvasia Traditional (www.malvasia-traditional.gr) en
New Malvasia (www.malvasia-hotel.gr). Reageer op tijd want er is maar een
beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Wij gaan ervan uit dat u een goede conditie
heeft. Uitgebreide reisinformatie en inschrijfformulier zijn te verkrijgen bij
Rubico of te downloaden via onze website: www.rubico.nu
data
gidsen
kosten
groepsgrootte
inschrijven
vrijdag 20 t/m vrijdag 27 oktober 2017
Gemma Jansen (archeologe) en Robert Kragting (filosoof)
€ 1.185,- (toeslag eenpersoonskamer: € 145,-)
maximaal 20 personen
zo snel mogelijk i.v.m. de reservering van vlucht en hotels
10
Excursie
De middeleeuwse klok
Het Peeldorp Asten (Noord-Brabant) is beroemd vanwege 's werelds grootste
klokkengieterij, Koninklijke Eijsbouts. Maar Asten heeft ook een prachtig
klokkenmuseum. Hier is de geschiedenis van de klok te zien en zijn veel
middeleeuwse luidklokken tentoongesteld. De klok blijkt een uitvinding van de
kloosters, die de monniken met klokkengelui op gezette tijden opriepen tot de
gebedsdiensten. Later had natuurlijk iedere kerk een of meerdere luidklokken.
In het museum is een ruimte waar het gieten van een klok stap voor stap
gevolgd wordt. Recentelijk werd in Asten nog een nieuwe klok gegoten voor de
Notre-Dame van Parijs.
Het programma in het museum in Asten is als volgt:
vanaf 13.00 uur
Koffie met vlaai in de Educatieruimte
13.30 uur
Film over klokken in de Filmzaal
14.00 uur
Lezing door Robert Kragting in de Filmzaal
15.00 uur
Korte pauze in het Museumcafé
15.15 uur
Rondleiding in het museum door museumgids
16.15 uur
Slotwoord in de Filmzaal
16.30 uur
Einde programma
De excursie is bedoeld als verdieping bij de cursus over de film Andrej Roebljov
van de Russische filmregisseur Andrej Tarkovski (zie pp. 6-7), maar iedere
geïnteresseerde is natuurlijk van harte welkom. Inbegrepen zijn: entree, lezing,
rondleiding en koffie met vlaai. Niet inbegrepen zijn het vervoer heen en terug,
drankjes en uitgaven van persoonlijke aard. Voorstel is om samen te carpoolen
naar het museum. Met het openbaar vervoer is het namelijk een lange reis.
locatie
datum
begeleiding
kosten
aanmelden
Museum Klok en Peel, Ostaderstraat 23, Asten
vrijdag 8 december 2017
Gemma Jansen en Robert Kragting
€ 34,- (voor houders van een Museumjaarkaart € 27,-)
liefst vóór 1 december 2017
11
Activiteitenlijst, najaar 2017
14-16 juli
8 september
10 september
11 september
12 september
13 september
18 sept. - 6 nov.
18 sept. - 18 dec.
19 sept. - 19 dec.
19 sept. - 19 dec.
20 sept. - 20 dec.
21 sept. - 9 nov.
21 sept. - 9 nov.
20 - 27 oktober
13 nov. - 18 dec.
16 nov. - 21 dec.
21 nov. - 21 dec.
8 december
Zomerseminar 'Lyotard over postmoderniteit', Maastricht
Themamiddag 'Vergeten Byzantium', Roermond
Themamiddag 'Vergeten Byzantium', Maastricht
Lezing 'Nietzsche - Troost bij moeilijkheden', Roermond
Lezing 'Nietzsche - Troost bij moeilijkheden', Maastricht
Lezing 'Nietzsche - Troost bij moeilijkheden', Heerlen
Cursus 'Tarkovski, 'Andrej Roebljov' - 1', Roermond
Cursus 'Nietzsche, 'Ecce homo'', Roermond
Cursus 'Nietzsche, 'Ecce homo'', Maastricht (middag)
Cursus 'Nietzsche, 'Ecce homo'', Maastricht (avond)
Cursus 'Nietzsche, 'Ecce homo'', Heerlen
Cursus 'Tarkovski, 'Andrej Roebljov' - 1', Maastricht (middag)
Cursus 'Tarkovski, 'Andrej Roebljov' - 1', Maastricht (avond)
Cultuurreis 'Mystras, parel van Byzantium', Griekenland
Cursus 'Tarkovski, 'Andrej Roebljov' - 2', Roermond
Cursus 'Tarkovski, 'Andrej Roebljov' - 2', Maastricht (middag)
Cursus 'Tarkovski, 'Andrej Roebljov' - 2', Maastricht (avond)
Excursie 'De middeleeuwse klok', Asten
Vooruitblik 2018
januari
Lezing 'Marsilio Ficino'
januari
Lezing 'Nietzsche'
jan. - april
Cursus 'Van zondaar tot humanist:
Marsilio Ficino' (2 x 6 lessen)
jan. - april
Cursus 'Filosoferen met Nietzsche:
'Ecce homo' - 2' (2 x 6 lessen)
juli
Zomerseminar 'Dante' (3 dagen)
oktober
Cultuurreis 'Mystras, parel van Byzantium'
(8 dagen, Griekenland)
12
'Rubico - Filosofie en Cultuur' is gehuisvest in Maastricht en stelt zich ten doel
mensen in aanraking te brengen met het gedachtegoed van de westerse filosofie
en hen daarin kritisch te vormen. Hiertoe worden o.a. lezingen, cursussen en
cultuurreizen verzorgd. De gedachte hierbij is dat filosofie niet op zichzelf staat,
maar veel raakvlakken heeft met talloze andere cultuurdisciplines, zoals
maatschappijgeschiedenis, archeologie en kunst. Rubico richt zich op de
educatie van volwassenen.
Oprichter en hoofddocent is de filosoof Robert Kragting. Reeds vele jaren
verzorgt hij cursussen filosofie in de regio Limburg, onder meer op de gebieden
van de Grieks-Romeinse wijsbegeerte, de moderne filosofie en de kunstfilosofie.
Zijn aanpak kenmerkt zich door het toegankelijk en beleefbaar maken van het
gedachtegoed van de grote denkers.
Voor meer informatie kunt u zich wenden tot:
Rubico - Filosofie en Cultuur
t.a.v. de heer R. Kragting
Weustenraadstraat 3
6217 HZ Maastricht
tel. 043 - 363 13 31
bankrek.nr. NL20 RABO 0119 8191 39
www.rubico.nu
Afbeelding voorzijde:
Oedipus en de sphinx, binnenzijde van een Attische roodfigurige schaal,
ca. 470 v. Chr., Vaticaanse Musea.