Standpunt van de Minister

Kerkasiel-politieke reflecties
Ward Kennes
Vlaams volksvertegenwoordiger
12 februari 2010
CIC 1983: kerkasiel verdwenen
Precieze reden niet duidelijk:
 De kerk heeft dit privilege niet meer
nodig om haar taak te vervullen
 De ontwikkeling van de rechtstaat en de
internationale mensenrechten verdragen
bieden voldoende waarborgen
 Burgerlijke overheid hecht geen
juridische gevolgen aan kerkasiel
Kerk-staat debat
Wat betekent scheiding kerk-staat?
 Geen inmenging in elkaars interne
aangelegenheden?
 Verbod voor een eredienst om zich uit te
spreken over politieke onderwerpen?
 Onthouden van partijpolitieke acties?
 Bio-ethische / sociaal-economische
thema’s

Kerkasiel: politiek of niet?


Citaat Luc Van der Kelen (Knack 10/05/2006)
“Ik neem met deze actie geen politiek
standpunt in, het gaat over bezorgdheid voor
de medemens.” (Mgr. Van Looy)
 “Juist omdat staat en kerk gescheiden zijn,
heeft de kerk het recht en de plicht om vanuit
de eigen inspiratie het maatschappelijk debat
te voeden.” (Hilde Kieboom, St-Egidius)
 “Elk moet zich met zijn eigen schapen
bezighouden: de bisschoppen met hun kerk, ik
met het beleid”. (Minister P. Dewael)
Doel van kerkelijk engagement
De wet efficiënter en sneller toepassen
 Een keuze voor de armsten en de
zwaksten
 Een brede regularisatie
 “3 jaar wachten op papier is
regulariseren”
 Duidelijke criteria voor regularisatie

Kerkasiel in het Belgisch recht
Restant (Wetboek Burgerlijke
Rechtsvordering art. 781, 3°) bepaalde
tot 1967 dat een schuldenaar niet mocht
worden aangehouden in een gebouw
bestemd voor de eredienst, tijdens de
godsdienstige oefeningen
 Kerkasiel is in het Belgisch recht niet
erkend noch geregeld.

Kerkasiel in het Belgisch recht

Art 77 Vreemdelingenwet: Hij die wetens en willens
een persoon die geen onderdaan is van een lidstaat
van de Europese Unie helpt het grondgebied van een
lidstaat van de EU (…) binnen te komen of aldaar te
verblijven, dan wel erdoor te reizen, zulks in strijd met
de wetgeving van deze Staat, hetzij in de handelingen
die de binnenkomst, de doorreis of het verblijf
voorbereid hebben of ze vergemakkelijkt hebben,
hetzij in de feiten die ze voltooid hebben, wordt
gestraft met (…)
 Het eerste lid is niet van toepassing indien de hulp
voornamelijk om humanitaire redenen verleend wordt
Kerkasiel in het Belgisch recht

Artikel 268 van het Strafwetboek:
Met (…) worden gestraft de bedienaren
van een eredienst die in de uitoefening
van hun bediening door woorden, in
openbare vergadering gesproken, de
Regering, een wet, een koninklijk besluit
of enige andere handeling van het
openbaar gezag rechtstreeks aanvallen.
Kerkasiel in het Belgisch recht

Volgens sommige grondwetspecialisten is de
steun van de bisschoppen aan kerkasiel een
overtreding van de wet en een oproep tot
burgerlijke ongehoorzaamheid (2006)
 Volgens anderen is hier geen sprake van een
rechtstreekse aanval of een kanselmisdrijf, en
heeft de Kerk het recht om maatschappelijke
standpunten te formuleren.
Kerkasiel in het Belgisch recht

Artikel 143 van het Strafwetboek:
“Zij die de oefeningen van een eredienst,
gehouden in een plaats welke bestemd
is of gewoonlijk dient voor de eredienst
of bij openbare plechtigheden van die
eredienst door het verwekken van
stoornis of wanorde verhinderen,
belemmeren of onderbreken, worden
gestraft met….”
Kerkasiel in het Belgisch recht

Een kerk is een voor het publiek toegankelijke
plaats. Bijgevolg kan de politie een kerk
binnengaan om er een vaststelling te doen van
een misdrijf (onwettig verblijf)
 Maar op basis van art. 143 SWB niet tijdens
de eredienst. (kan dit in principe 24/24 uur?)
 Echte ontruiming kan enkel met toestemming
van de pastoor
Recht versus rechtvaardigheid
KMS: “ situaties waarin een uitwijzing
levensbedreigend, onrechtvaardig of
onaanvaardbaar is”
 Vrees dat de burgerlijke overheid de
fundamentele rechten van een persoon of
groep onvoldoende waarborgt
 Situeert zich in het spanningsveld tussen recht
en rechtvaardigheid
 Burgerlijke ongehoorzaamheid: gericht op
verfijnen, niet ondermijnen van de rechtsorde

Hoe ging de politiek om met
kerkasiel?
1998-1999
 2006
 2009

1998, Kerkasielacties
Belangrijkste eis: collectieve
regularisatie
 Senaatscommissie Binnenland brengt op
10-11-98 een bezoek aan de
actievoerders in Begijnhofkerk

1998, Visie van de Regering
Minister van BZ bevestigt standpunt dat
elke individuele regularisatieaanvraag
wordt onderzocht, geen collectieve
regularisatie
 Acties zijn een vorm van vrije
meningsuiting, zoals een betoging
 Binnen de regering spreekt enkel de
staatssecretaris voor OS zijn steun uit
voor de acties

1998, Kamercommissie Justitie en BZ
Visie minister van Justitie over art. 143 SWB:
 Kerkasiel geschiedt met instemming van de
bedienaar van de eredienst
 De bedienaar van de eredienst is
verantwoordelijk en bepaalt welk gebruik van
de kerk hij toelaat
 Als de kerkelijke overheid zich niet verzet is er
geen basis om in haar plaats op te treden
1998, Kamercommissie Justitie en BZ
Maar betekent een instemming van de
pastoor het vervallen van art. 143?
 Moet de overheid enkel ingrijpen indien
er een klacht is?
 Mag een lid van de clerus er wel voor
zorgen dat de uitoefening van de
eredienst wordt belemmerd of
verhinderd?

1998, Kamercommissie Justitie en BZ
Standpunt van de Minister:
 Komt overheid niet toe te oordelen welke
soort vieringen in overeenstemming zijn
met de kerkelijke geplogenheden
 Een optreden van de overheid zou zelf
kunnen worden beschouwd als strijdig
met art. 143
1998, Kamercommissie Justitie en BZ
Standpunt van de Minister: overheid kan in twee
gevallen optreden (met inachtneming van het
proportionaliteitsbeginsel)
 Indien door de actie de eredienst wordt
verstoord. Dit wordt door de pastoor
beoordeeld.
 Indien de actie de openbare orde verstoort, en
de volksgezondheid- ook van de deelnemersin gevaar zou brengen
2004, Vlaams Parlement, commissie
Inburgering

Vraag VB: Is het gepast subsidies te geven
aan verenigingen die kerkasiel promoten, en
dus het federale uitwijzingsbeleid
tegenwerken?
Antwoord van de Minister (VLD):
 Geen dubbelzinnigheid en vaagheid creëren,
de criteria en regels moeten worden toegepast
 Kan niet dat organisaties die door Vlaanderen
worden betoelaagd een beleid voeren om
federaal uitwijzingsbeleid te vertragen
2006: politie ingrijpen - Miniemenkerk Anderlecht – St. Gillis

Actie had niet meer de steun van de kerkelijk
overheid: “we kunnen niet toestaan dat ze
dreigen met geweld en met het in brand
steken van de kerk”
 Belgische bisschoppen riepen op tot einde van
hongerstakingen in de kerken, pastoors
mochten evenwel geen beroep doen op de
ordediensten
 Burgemeester Anderlecht liet kerk ontruimen
wegens totale gebrek aan hygiëne
2005-2006 Spanning tussen Kerk en
politiek loopt op



Steun van kardinaal Daneels en de bisschoppen
Vandenberghe, Van Looy en Léonard aan acties voor
mensen zonder papieren
Bisschop Van Looy betoogt mee voor regularisatie en
betuigde tijdens de eucharistieviering zijn steun aan
mensen zonder wettig verblijf: “Iedereen moet in onze
maatschappij een goede plaats krijgen, ook illegale
vluchtelingen”
Minister Dewael: “met hun oproep nemen de
bisschoppen een politiek standpunt in, ik heb politieke
verantwoordelijkheid en moet de wet toepassen”
2005-2006 Spanning tussen Kerk en
politiek loopt op






“We willen niet dat de wet verandert, maar dat hij
efficiënter en sneller wordt toegepast zodat mensen
niet jaren in onzekerheid leven. “
“We respecteren de wet, maar kan die niet wat
veranderen?”
Actie voor regularisatie van wie reeds drie jaar in ons
land verblijft
Of toch een collectieve regularisatie?
Volgens de Minister hebben de meeste actievoerders
daarentegen geen aanvraag ingediend, of al jaren
geleden een negatieve beslissing gekregen
Dus pleidooi voor volledige open grenzen? (Migratie is
een mensenrecht)
2005-2006 Spanning tussen Kerk en
politiek loopt op





Zijn dit politieke (gericht tegen de Minister) of
sociale acties?
Inmenging in een politieke discussie?
Het zint vooral liberale Ministers niet dat de
bisschoppen het asielbeleid bekritiseren
Dewael krijgt steun van prof. Senelle dat
bisschoppen niet aan politiek horen te doen
(art.268)
Wordt het principe van de scheiding tussen
Kerk en Staat doorbroken?
2005-2006 Spanning tussen Kerk en
politiek loopt op
“Vaticaan steunt kerkasiel”: VRT baseert
zich op uitspraak van de pauselijke
nuntius “ dat de Kerk altijd de zijde van
de zwaksten heeft gekozen.”
 VB klaagt “inmenging” van de pauselijke
nuntius in de binnenlandse politiek aan,
maar de minister van BuZ zijn geen
dergelijke uitspraken bekend.

2006:Schoolasiel
Na kerkbezettingen volgen
schoolbezettingen in het katholieke net.
 Met steun van het VSKO
 Officieel onderwijs: “We komen niet in
opstand tegen onze werkgever”.
 Minister Dewael hoopt dat belangrijke
instellingen die de opvoeding van
kinderen tot taak hebben zich houden
aan beslissingen van het parlement.

2006: schoolasiel

Minister van Onderwijs (Sp.a) noemt het
normaal en aanvaardbaar dat mensen acties
voeren tegen beslissingen van de overheid of
wetgeving
 Maar wetten moeten wel kunnen worden
uitgevoerd, directie mag zich niet verzetten bij
een uitwijzing (F. Vandenbroucke)
 Minister van BZ (VLD) vraagt respect voor de
pas goedgekeurde asielwet, goedgekeurd
door het parlement
Standpunt van de DG Van Fedasil
Kerk heeft recht om een standpunt in te
nemen
 Maar schept valse verwachtingen
 Kerkbezetting is een keuze voor
individuele dossiers, niet voor structurele
oplossingen zoals OS
 Schoolasiel: storend dat een school
zonder argumenten de expertise van
DVZ in twijfel kan trekken

Standpunt van de DG van Fedasil
Impliciete boodschap van kerk- en
schoolasiel: overheid doet haar werk niet
naar behoren, DVZ neemt betwistbare
beslissingen met onaanvaardbare
uitkomst
 Debat in het parlement wijst niet op het
vermeende maatschappelijk draagvlak
 Ambtenaren van BZ contesteren ook niet
de schooluitslagen

2008: van kerkbezetting naar
hongerstaking
Acties voor omzendbrief met criteria voor
regularisatie
 56 dagen hongerstaking in Begijnhofkerk
levert op: verblijfsvergunning voor 9
maanden en arbeidskaart type C.
 Minister Cerexhe (CDH) wil
actievoerders arbeidsvergunningen
uitreiken om regularisatie te
vergemakkelijken

Reportage Terzake september 2008
Na Terzake: rechtstreekse lijn tussen
kabinet Milquet en hongerstakers in een
kerk?
 Directeur DVZ laat verstaan dat dossiers
van hongerstakers sneller worden
behandeld
 Minister Turtelboom: vakbonden en
katholiek onderwijs hypocriet rond
hongerstakingen.

2009
Hongerstaking in de VUB eindigt na 59
dagen zonder resultaat.
 De erkende erediensten en vrijzinnigen
vragen een rechtvaardige en
edelmoedige regularisatiepolitiek. Uitstel
is moreel onverantwoord. (25/02/09)
 Gevolgd door oproep van de rectoren.

Invalshoek van een minister
Uitvoeren regeerakkoord
 Intern debat binnen de regering met
geven en nemen
 Niet wijken voor chantage
 Verantwoordelijkheid regeringslid versus
partijstandpunt
 Oppassen voor precedenten
 Globale benadering

Invalshoek van een burgemeester






Is in zijn gemeente verantwoordelijk voor
veiligheid, openbare orde en hygiëne
Hongerstakingen lopen uit de hand
Ontruiming wegens gevaar TBC
Welk OCMW is bevoegd?
Locale steuncomité’s
Uitvoeren van de federale en Vlaamse wetten
en decreten. Aanpak van illegaal verblijf.
Politieke partijen en kerkasiel
Uitgesproken standpunten
 Andere partijen reageren bij monde van
individuele mandatarissen
 Partijen gebruiken acties vooral als
aanleiding om eigen standpunten over
asielbeleid te benadrukken, en citeren ze
graag in het politieke debat

Politieke partijen: Vlaams Belang
Kerkasiel of “bezetting” is een verstoring van
de openbare orde en van de eredienst, al of
niet met instemming van de bedienaar van de
eredienst.
 Gericht tegen (uitvoering) overheidsbeleid. Het
gaat volgens VB om opruiende politieke taal,
wat in strijd is met artikel 268 van het
Strafwetboek
 Kerkasiel tast sacraal karakter van kerk aan.

Politieke partijen: Vlaams Belang
Legde klacht neer wegens hulp aan
illegalen (art.77)
 Legde klacht neer tegen bedienaars van
de eredienst “die kerkgebouwen
openstellen voor illegalen” (art. 268)

Politieke partijen: N-VA
“N-VA is tegen kerkasiel en tegen iedere
collectieve regularisatie”. (juni 2006)
 Kerkasiel is regularisatie door chantage
mogelijk maken

Politieke partijen: Open VLD
Minister van BZ vraagt respect voor in
het parlement goedgekeurde asielwetten
 Reacties Minister BZ op de steun van
bisschop Vandenberghe aan de
kerkasielacties: overtreding van de wet
(artikel 268 van de strafwet)

Politieke partijen: Open VLD
De Minister van BZ merkt tijdens debat in de
Senaat op ( 06-2006):
 “de grote meerderheid van de personen die
een beroep wensen te doen op het
zogenaamde kerkasiel, voldoen aan geen
enkel criterium. Hen verdedigen betekent het
opnemen voor mensen die zich niet geschikt
hebben naar de rechtsregels (..) en waarvan
sommigen bedriegers zijn”
 Genereuze instelling kan niet worden
verantwoord
Politieke partijen: Open VLD
Minister A&M ( 09-2008):
“Wie de hongerstakingen organiseert en
manipuleert moet ze ook maar oplossen”
 Verwijt aan vakbonen en katholiek onderwijs
dat ze hongerstakingen steunen
 Beleid niet laten bepalen door
hongerstakingen

Politieke partijen: Sp.a
Kerk- en schoolasiel is een vorm van
vrije meningsuiting
 Staat los van het beleid, dat door
democratisch verkozen politici wordt
gemaakt
 Mag uitvoering van de wet (asielbeleid)
niet in de weg staan.

Politieke partijen: CD&V
Senaat (11-1998 E.Thijs):
 Ik meen dat we een signaal moeten geven aan
de mensen die kerkasiel hebben gezocht
 We kunnen hun woordvoerders bij de dialoog
betrekken
 Dialoog over procedure en criteria voor
regularisatie
 Belangrijk dat er duidelijkheid komt wie kan
worden geregulariseerd en wie niet
Politieke partijen: CD&V
Fractieleider Kamer 2006 (oppositie):
Kerkasielacties signaal dat er voorbije vijf
jaar geen effectief terugwijzingbeleid is
gebeurd
 Maar ook de Kerk moet weten dat er een
wet is over verblijf op ons grondgebied die
moet worden toegepast

Politieke partijen: CD&V

Kerk mag standpunt innemen over
maatschappelijke kwestie of zaken aanklagen
 Kan door moreel gezag leiden tot bijsturing
van het beleid
 Geen ingrijpen van de overheid voor zover
toestemming van de kerkelijke overheid en
geen probleem openbare orde of
volksgezondheid
 Uiteindelijk moet de wet (democratie) wel door
iedereen worden gerespecteerd en kunnen
worden uitgevoerd
Politieke partijen: Groen!
Protesteert tegen de ontruiming van de
kerk in Anderlecht
 Voorzitter en mandataris overnachten bij
kerkasiel in Gentse Sint-Antoniuskerk
 Politiek standpunt: “Solidariteit staat niet
in het paarse woordenboek, beleid van
Minister bij regularisaties arbitrair”

Politieke partijen: Groen!
Fauzaya Talhaoui: Kerkasiel is een
instrument om de rechtspositie van de
mensen zonder papieren onder de
publieke aandacht te brengen (Kamer,
1999)
 Sociaal actiemiddel (al dan niet met
hongerstaking) om aan verwijdering van
het grondgebied een halt toe te roepen

Politieke partijen: Ecolo
Isabelle Durant keert zicht in de Senaat
tegen het verwijderen “van mensen die
een beroep hebben gedaan op de
gastvrijheid in kerken”. (Senaat, 2006)
 Pleit voor een oplossing voor de mensen
in kerkasiel

Politieke partijen: PS
Tegen de ontruiming van de kerk in
Anderlecht (2006)
 Kerkasiel is een gerechtvaardige strijd
 Een brede sociale beweging
 Betreurt dat de partners in de regering
niet in dialoog willen gaan met de
actievoerders

Unie vrijzinnige verenigingen




Mag de kerk ongestoord wetsovertredingen
aanmoedigen?
Sympathie en medeleven met de mensen zonder
papieren, maar wet door een democratische
meerderheid gestemd. Er kan wel naar verbetering
worden gestreefd
Kerkasiel is een uitdrukking van het exclusieve
voorrecht van de geestelijke autoriteit. Het burgerlijk
gezag moet primeren (verwijzing naar art. 268)
Wie controleert of de kosten van de kerkbezetting niet
ten laste van de overheid worden gelegd (via de
kerkfabriek)?
Impact kerkelijk engagement op
asielbeleid
Kerkgebonden en christelijk
geïnspireerde organisaties nemen vaak
voortouw in verdediging van
vluchtelingen, asielzoekers, sans papiers
 Aandacht in de media
 Debat in het parlement
 Druk op de regering

Impact kerkelijk engagement op
asielbeleid
Versnelde regularisatie na 20 maanden
kerkasiel in Begijnhofkerk (1999)
 Voorbeeld school-, campus- en
vakbondsasiel
 Inspiratie voor individuele politici
 Niet bepalend voor asiel- en
migratiebeleid in België en Europa

Kerkasiel: conclusies
‘Kerkasiel’ bestaat niet, maar iedereen
herkent het
 Kerk heeft maatschappelijke rol
 Kerkelijk engagement stoort
 Kerk moet democratische wetten
respecteren maar mag ze in vraag
stellen, bv. via kerkasiel

Kerkasiel: conclusies
Kerkgebouwen zijn niet meest geschikte
plaatsen om te verblijven
 Geen chantage, zoals hongerstakingen
 Doelstellingen van kerkasiel niet altijd zo
duidelijk
 Kerkasiel vervult in een democratische
samenleving een sterke signaalfunctie
