Springer Standard Template

Dilemmabesprekingen als hulpmiddel bij
het (leren) klinisch redeneren
Mariël Kanne
Docent ethiek
30 maart 2016
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Wat is een moreel dilemma?
• Een óf/óf situatie
• Waarin je knel zit
• Je moet “kiezen tussen 2 kwaden”
• “Mag ik…Moet ik…Kan ik…?”
• Niets doen is óók een keuze!
• Oorzaak: botsende waarden en normen.
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Voorbeelden (abstract)
• Als ik nu ingrijp, ontneem ik de patiënt zijn autonomie; als ik hem zijn gang
laat gaan, zal hij daar later spijt van krijgen.
• Als ik de theorie (of: de richtlijn) volg, moet ik iets doen wat deze patiënt nu
niet aankan; als ik rekening houd met de toestand van de patiënt wordt de
zorg misschien niet vergoed.
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Bronnen van moraal
• Persoonlijke moraal (individuele ethiek)
→
eigen overtuigingen, ontwikkeld tijdens opvoeding, scholing, in
familie en peergroup.
• Professionele moraal (beroepsethiek)
→
gedeelde opvattingen binnen de beroepsgroep, vaak vastgelegd in
beroepscode.
• Publieke moraal (sociale ethiek)
→
maatschappelijke normen; waarover men het eens is in de
openbaarheid van een samenleving/cultuur.
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Hoe kom je eruit?
• Je zit in de knoop! Wat nu?
• Eerst: de knoop ontwarren (beeldvorming)
• Dan: aanknopingspunten zoeken → waarden en normen, overeenkomsten
en verschillen
• Verplaats je in de anderen, bekijk het probleem vanuit hun perspectief. Vaak
zie je dan een uitweg.
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Dilemmamethode
1.
Wat is het dilemma?
2.
Waarden en normen van betrokkenen in kaart brengen.
3.
Alternatieve handelingsmogelijkheden.
4.
Afweging en keuze.
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Waarden en normen: toelichting
• Waarden
• Waarom? “Wat is belangrijk?”
• Richtingaanwijzers, abstract
• Motiveert en inspireert (“drijfveren”)
• Normen
• Wat en hoe? “Hoe moet ik in deze situatie handelen?”
• “wat is normaal?!”
• Verkeersborden, concreet → houvast
• Regels (geschreven en ongeschreven)
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Handelingsalternatieven
• Zijn er handelingsalternatieven (kun je ook nog iets anders doen om uit het
dilemma te komen)?
• Wees creatief, probeer ‘out of the box’ te denken.
• Hebben andere betrokkenen misschien andere ideeën dan jij?
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Maak een afweging en kies
• Wat zou jij doen wanneer je in de schoenen van de voorbeeldgever stond?
• Welke waarden en normen wegen het zwaarst?
• Verwoording = verantwoording!
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Wat levert het op? (I)
• M.b.t. persoonlijke identiteit: empowerment →
• Doordat je inzicht krijgt in je eigen opvattingen kun je je keuze onderbouwen
en verantwoorden.
• Uitbreiding en versteviging van de eigen kennisbasis
• Duidelijkheid voor betrokkenen
• Minder last van je ‘geweten’
Moreel redeneren | 30 maart 2016
Wat levert het op? (II)
• M.b.t. professionele identiteit:
zicht op/bewustwording van/inzicht in→
- Persoonlijke waarden en normen (van jezelf,
cliënten, collega’s en andere betrokkenen)
- Professionele waarden en –normen
- Publieke (maatschappelijke, politieke) waarden en normen.
• Daardoor:
- Verantwoording en verantwoordelijkheid.
- Betere kwaliteit van zorg, werk en samenwerking.