3.3. De verrichtingen op een zichtrekening

BETAALMIDDELEN
NUTTIGE INFORMATIE
BETAALMIDDELEN
NUTTIGE INFORMATIE
INHOUD
1.
INLEIDING ................................................................................................................................................. 6
2. CASH GELD.................................................................................................................................................... 6
2.1. DE EURO ................................................................................................................................................ 8
2.2. VREEMDE MUNTEN ............................................................................................................................... 8
3. GELD OP JE REKENING EN DE BETALING ................................................................................................... 10
3.1. DE ZICHTREKENING.............................................................................................................................. 10
3.1.1. Wat is een zichtrekening? ............................................................................................................ 10
3.1.2. De kenmerken van een zichtrekening .......................................................................................... 10
3.1.3. Een zichtrekening openen ............................................................................................................ 11
3.1.4. Zichtrekeningen vergelijken ......................................................................................................... 11
3.1.5. Veranderen van bank ................................................................................................................... 12
3.1.6. Jonger dan 18: wat mag?.............................................................................................................. 12
3.2. WAT HOORT ER BIJ JE ZICHTREKENING? ............................................................................................. 13
3.2.1. Betaalkaarten ............................................................................................................................... 13
3.2.2. De debetkaart ............................................................................................................................... 13
3.2.2. De kredietkaart ............................................................................................................................. 16
3.2.3. De prepaid – betaalkaart .............................................................................................................. 18
3.3. De verrichtingen op een zichtrekening ............................................................................................... 18
3.3.1. Verrichtingen in euro of in vreemde munt? ................................................................................. 19
3.3.2. De overschrijving .......................................................................................................................... 19
3.3.3. De doorlopende opdracht ............................................................................................................ 20
3.3.4. De domiciliëring ............................................................................................................................ 21
3.3.5. De cheque ..................................................................................................................................... 21
3.3.6. PC - bankieren............................................................................................................................... 22
3.3.7. Contactloos betalen met de betaalkaart ...................................................................................... 24
3.3.8. Gespecialiseerde online betalingssystemen ................................................................................ 24
3.3.9. Betalen via sms ............................................................................................................................. 25
3.3.10. Pparkeren en betalen met nummerplaatherkenning ................................................................ 25
3.3.11. Betalen met je smartphone of tablet ......................................................................................... 26
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 2
4. ALTERNATIEVE BETAALMIDDELEN: ........................................................................................................... 28
4.1. DE BITCOIN .......................................................................................................................................... 28
4.2.
COMPLEMENTAIRE MUNTEN ......................................................................................................... 29
5. OPGELET VOOR FRAUDE ............................................................................................................................ 31
5.1. PHISHING ............................................................................................................................................. 31
5.2. SKIMMING ........................................................................................................................................... 31
5.3. VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN ............................................................................................................. 32
6. UITBREIDING .............................................................................................................................................. 34
6.1. DE GESCHIEDENIS VAN HET GELD ....................................................................................................... 34
Het thema dat behandeld wordt in deze bundel, sluit vooral aan bij de
vakoverschrijdende eindtermen 6.7, de leerlingen kunnen het eigen budget en
de persoonlijke administratie beheren en 3.5, de leerlingen handelen discreet
in situaties die dat vereisen. VOET uit de stam en leren leren hangen
voornamelijk af van de gekozen werkvormen en vermelden we daarom niet.
Binnen het Beroepssecundair onderwijs sluit deze bundel aan bij Project
Algemene vakken, van vakgebonden eindtermen met name rubrieken 2.
Functionele rekenvaardigheid, 6. Maatschappelijke en ethisch bewustzijn,
weerbaarheid en verantwoordelijkheid. Heel specifiek van toepassing voor
punt 26. Kunnen geld beheren en bankieren.
Opmerkingen en suggesties over deze bundel kan je sturen naar [email protected]
Een uitgave van: Wikifin.be
Laatste aanpassing januari 2017
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 3
Te bereiken doelstellingen

De leerlingen kunnen belangrijke documenten (onder andere rekeninguittreksels, facturen,
garantiebewijzen, loonbrieven) zelfstandig en op een overzichtelijke manier bewaren, op papier of
digitaal.

De leerlingen bewaren belangrijke documenten op een overzichtelijke manier, op papier of digitaal.

De leerlingen bewaren en communiceren op een veilige manier over pincodes, inloggegevens en
wachtwoorden en weten waarom dat belangrijk is.

De leerlingen kunnen uitleggen hoe een aantal fraudetechnieken (phishing, skimming, shoulder
surfing, …) werken en weten hoe ze moeten reageren als ze ermee geconfronteerd worden.

De leerlingen verwoorden de werking van een aantal fraudetechnieken en reageren op gepaste
manier als ze ermee geconfronteerd worden.

De leerlingen weten hoe ze moeten reageren als ze verdachte transacties opmerken op hun
rekeningen of als hun betaalkaart gestolen of verloren is.

De leerlingen formuleren hoe ze moeten reageren als ze verdachte transacties opmerken op hun
rekeningen of als hun betaalkaart gestolen of verloren is.

De leerlingen kennen verschillende betalingswijzen: bankkaart, kredietkaart, overschrijving,
domiciliëring, … en kunnen deze kort omschrijven.

De leerlingen kunnen hun dagelijkse geldzaken beheren (in de bank, via een app of via internet):
rekeninguittreksels opvragen, een overschrijving uitvoeren, geld afhalen of storten, betalen met de
bankkaart, de opdracht voor een domiciliëring of een doorlopende opdracht invoeren, betalen op
internet, ...

De leerlingen kunnen, wanneer ze een aankoop of een financiële transactie willen doen, de
betrouwbaarheid en veiligheid van een website controleren.

De leerlingen kunnen van de ene munteenheid omrekenen naar een andere munteenheid.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 4
Verwijzingen in de eindtermen
Linken met de vakgebonden eindtermen Project Algemene Vakken Tweede graad:

20. De leerlingen kunnen hun dagelijkse leven organiseren.

24. De leerlingen kunnen hun zakgeld beheren.

26. De leerlingen kunnen een beroep doen op diensten of instellingen waar ze met eventuele vragen,
klachten of meldingen terecht kunnen.
Linken met de vakgebonden eindtermen Project algemene vakken derde graad:

24. De leerlingen kunnen maatschappelijk relevante procedures toepassen.

26. De leerlingen kunnen geld beheren en bankieren.
Afhankelijk van de gekozen werkvormen en oefeningen, zullen er natuurlijk ook eindtermen uit de
domeinen
'Functionele
taalvaardigheid',
'Functionele
rekenvaardigheid',
'Functionele
informatieverwerving en -verwerking' en 'Organisatiebekwaamheid' aan bod komen.
Linken met de vakoverschrijdende eindtermen:

Context 6, socio-economische samenleving, 7: De leerlingen kunnen het eigen budget en de
persoonlijke administratie beheren.
Afhankelijk van de gekozen werkvormen en oefeningen, zullen er natuurlijk ook eindtermen uit de
gemeenschappelijke stam en leren leren aan bod komen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 5
1. INLEIDING
Je kan je aankopen betalen op verschillende manieren, cash of met een debetkaart betalen zijn wellicht
de bekendste manieren. Maar er zijn ook andere mogelijkheden zoals betalen met een kredietkaart, via
overschrijving, doorlopende opdracht of domiciliëring. Bovendien staat de technologie niet stil.
Betalingen met je smartphone winnen aan belang net zoals het aantal onlinebetalingen voor aankopen
op het internet steeds toeneemt.
Ook binnen Wikifin.be hebben we geen glazen bol en weten ook wij niet hoe we binnen 10 jaar, laat
staan binnen 20 jaar zullen betalen. Maar we lichten alvast de traditionele en recente betaalmiddelen
toe. We staan ook even stil bij de gevaren verbonden aan bepaalde betaalmiddelen en geven je tips om
je zo goed mogelijk tegen deze gevaren te beschermen.
2. CASH GELD
Iedereen betaalt wel eens cash. Dit doe je aan de hand van eurobiljetten en
euromunten. Eurobiljetten en euromunten zijn een wettig betaalmiddel. In de
meeste gevallen wordt cash vlot aanvaard; het is een alledaags betaalmiddel. We
merken wel op dat dit, o.a. in ons land; met een razend snel tempo vervangen
wordt door andere betaalmiddelen. Zelfs indien cash ook bepaalde nadelen kan
hebben zoals bijvoorbeeld veiligheid, blijft cash het eerste wettige betaalmiddel.
Er gelden in ons land enkele uitzonderingen waarbij een handelaar of schuldeiser
een betaling met cash mag weigeren:
 Als de waarde van je eurobiljet niet in verhouding staat tot het bedrag van je aankoop.
De kassier kan bijvoorbeeld weigeren dat je een pakje kauwgom of een reep chocolade betaalt
met een briefje van 200 of 500 euro.

Als de handelaar het vermoeden heeft dat het bankbiljet vals is en hij niet de
mogelijkheden heeft om de echtheid van het biljet na te gaan .

Als de handelaar onvoldoende cash geld heeft om je het verschil terug te betalen.

In de strijd tegen het witwassen van geld, heeft de Belgische overheid beslist om het
gebruik van cash geld te beperken.
Is de aankoopprijs van een goed of dienst meer dan 3.000 euro, dan mag je maximaal 10 % , met
een absoluut maximum van 3.000 euro, in cash betalen. Zie FOD Economie, limieten cash
betalingen. In sommige Europese landen gelden andere limieten voor cashbetalingen. ECC
Frankrijk geeft je een overzicht van de limieten in een aantal Europese landen. Vertrek je naar
het buitenland, informeer dan voor je vertrekt naar de geldende limieten in dit land voor
cashbetalingen. ECC Frankrijk - cash limieten in Europa.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 6
VOORBEELD
Je koopt een tweedehandsauto voor 11.000 euro. De aankoopprijs ligt boven de 3.000 euro, dus
mag maximum 10 % van de aankoopprijs cash betalen. Dat is maximum 1.100 euro. De resterende
9.900 euro moet je betalen met een ander betaalmiddel.
Het gebeurt dat handelaars afficheren dat bepaalde biljetten, vooral uit veiligheidsredenen door de
handelaar worden geweigerd. Of soms weigert de handelaar cash geld omdat hij onvoldoende geld heeft
om je het verschil terug te betalen. We merken op dat dergelijke redenen niet aanvaard worden als
geldige reden volgens de FODeconomie dienst handelspraktijken.
Zie het memorandum betreffende aanvaarding bankbiljetten:
http://economie.fgov.be/nl/binaries/Memorandum % 20betreffende % 20de % 20weigering % 20van %
20bankbiljetten % 20door % 20verkopers_tcm325-254484.pdf .
Zorg er daarenboven voor dat je kaart werkt in het buiteland want standaard zal je kaart geblokkeerd
staan
voor
betalingen
buiten
Europa.
http://www.wikifin.be/nl/themas/uw-dagelijksgeld/betaalmiddelen/betalen-het-buitenland.
Hoewel het nog altijd veel gebruikt wordt, heeft cash geld toch ook een aantal nadelen:

Omdat het niet op naam staat kan het gemakkelijk gestolen worden of verloren raken.

Op contant geld in je portefeuille of in een kluis ontvang je geen intrest zoals op een rekening.

Munten en biljetten zijn slecht voor het milieu, omdat ze geproduceerd (nieuwe biljetten of ter
vervanging van oude of beschadigde biljetten) en veilig verdeeld moeten worden. Daardoor is de
kostprijs van cash hoger dan deze van een elektronische betaling.

Cash kan nagemaakt worden, ook al hebben de eurobiljetten maar liefst 7 beveiligingskenmerken.
Maar ook bij kaarten geldt het risico op namaak. Er staan zware straffen op het namaken van
munten,biljetten en betaalkaarten.
Op de website van de Europese Centrale Bank vind je een overzicht van de
beveiligingskenmerken
van
de
biljetten:
http://www.nieuweeurobankbiljetten.eu/Eurobankbiljetten/Echtheidskenmerken/KIJKEN/HE
T-NIEUWE-%E2%82%AC20-BILJET
Cash verslijt. Een handelaar mag beschadigde bankbriefjes weigeren. Een beschadigd biljet kan
je meestal wel inwisselen bij je bank.
De informatie over cash geld kan je ook lezen op http://www.wikifin.be/nl/themas/uwdagelijks-geld/betaalmiddelen/cash-geld
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 7
2.1. DE EURO
In de 19 landen van de eurozone kan je betalen met de euro (EUR): België, Cyprus, Duitsland, Estland,
Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Letland, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk,
Portugal, Slovakije, Slovenië en Spanje en Litouwen. Je hoeft dus geen geld om te wisselen voor je
vertrekt naar één van deze landen.
(Kaart van het Eurogebied 1999-2015, 2015)
Er zijn twee series eurobankbiljetten. De eerste serie bestaat uit de biljetten van €5, €10, €20, €50, €100,
€200 en €500. De nieuwe Europa-serie bestaat op dit moment uit de biljetten van €5, €10 en €20, vanaf
maart 2017 €50 en zal in de loop der tijd worden aangevuld met de biljetten van €100 en €200. De
bankbiljetten van beide series zijn wettig betaalmiddel in de 19 landen van het eurogebied.
In mei 2016 heeft de ECB besloten het €500-bankbiljet van de Europa-serie niet te produceren, maar de
€500-biljetten van de eerste serie die nog steeds in omloop zijn blijven voor onbeperkte periode wettig
betaalmiddel.
2.2. VREEMDE MUNTEN
In andere landen dan de hierboven opgesomde, heb je een andere munt nodig. Andere munten worden
ook ‘deviezen’ genoemd. De meest voorkomende deviezen, zoals het Britse Pond (GBP), de Zwitserse
Frank (CHF), de Amerikaanse Dollar (USD), de Zweedse Kroon (SEK), de Japanse Yen (JPY), kan je voor je
vertrek bestellen bij je bank of in een wisselkantoor. Je kan ook euro’s meenemen en ter plaatse
omwisselen in de lokale munteenheid. Sommige deviezen mag je namelijk maar voor heel beperkte
bedragen in- of uitvoeren. Als je geld omwisselt in een andere munt, betaal je iets meer dan de
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 8
wisselkoers. Je betaalt namelijk ook voor de kosten die de tussenpersoon maakt om je de vreemde
munten te kunnen leveren en voor de dienst die hij levert. Tarieven vergelijken kan de moeite zijn. Hou
er rekening mee dat het niet altijd voordeliger is om in België deviezen aan te kopen.
Ga je naar een land waar men betaalt met een andere munt dan de euro, dan is het belangrijk om de
wisselkoers te kennen. Zo kan je prijzen omrekenen naar euro en inschatten of iets duur of goedkoop is.
Op http://www.tijd.be/wisselkoersen kan je gemakkelijk alle wisselkoersen opzoeken. In de
tabel vind je de meest courante deviezen terug, via de balk bovenaan kan je eender welke koers
opzoeken.
Opgelet, wisselkoersen veranderen voortdurend. Meestal gaat het om kleine schommelingen die weinig
invloed hebben op jouw berekening van de prijzen in een vreemd land. Maar sommige munten
schommelen veel sterker. Ook belangrijke gebeurtenissen kunnen zorgen voor belangrijke wijzigingen in
de koers. Je kijkt de koers dus best na vlak voor je op vakantie vertrekt.
VOORBEELD
Ik heb een goede vriendin die vorige zomer naar Japan verhuisd is. We beloofden elkaar om veel
contact te houden. Daarom ga ik deze zomer tien dagen naar Japan om haar te bezoeken. Het
budget dat ik meeneem naar Japan is 500,00 euro.
Om te kijken hoeveel Japanse Yen ik krijg voor die 500,00 euro, kijken we naar de wisselkoersen.
Deze bedraagt EUR/YEN: 1,000 EUR = 135,8495 YEN.
Hoeveel Japanse Yen zal ik krijgen voor 500,00 euro?
€ 1,00
€ 500,00


135,8495 JPY
67 924,7500 JPY
Ik zal 67 924,75 JPY krijgen voor 500,00 euro.
VOORBEELD
Volgende week vertrek je op citytrip naar Londen. Daar betaal je met het Britse Pond (GBP). Je wilt
voor een waarde van 200 euro ponden meenemen. Dit is de koers die je vindt op de website van
de krant De Tijd: EUR/GBP: 1,000 EUR = 0,7981 GBP. Wat betekent dat nu?
Voor 1 euro krijg je bij omwisseling 0,7981 pond. Als je 200 EUR laat omwisselen in pond, ontvang
je 200 x 0,7981 = 159,62 GBP.
Ondertussen ben je in Londen. Je wilt het bekende museum Madame Tussauds bezoeken. De
toegang kost 14,5 GBP. Hoeveel euro is dat nu? 14,5 / 0,7981 = 18,17 EUR.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 9
3. GELD OP JE REKENING EN DE BETALING
3.1. DE ZICHTREKENING
3.1.1. Wat is een zichtrekening?
De meest gebruikte bankrekening is de zichtrekening. Het is de rekening waarmee je het grootste deel
van je dagelijkse financiële verrichtingen uitvoert en waaraan je betaalkaarten zijn verbonden.
Zowat iedereen die werkt of een uitkering of een pensioen ontvangt, heeft een zichtrekening waarop hij
zijn inkomen laat storten. Vroeger was het gebruikelijk om iemands loon cash te betalen, maar dat
gebeurt tegenwoordig niet veel meer.
De meeste banken bieden verschillende zichtrekeningen aan waaronder meestal jongerenrekeningen.
Elke bank bepaalt zelf vanaf welke leeftijd je een zichtrekening kan openen. Vaak gebeurt dat rond de
leeftijd van 12 jaar. De toestemming van de ouders is wel verplicht. De kenmerken van de door de
verschillende banken aangeboden jongerenrekeningen lijken sterk op elkaar. Zo bieden ze bijvoorbeeld
meestal de rekening gratis aan, worden er geen kosten aangerekend voor verrichtingen op die rekening
en wordt er een debetkaart gratis aangeboden.
Verder is het voor -18-jarigen niet mogelijk om meer geld uit te geven dan beschikbaar op de rekening.
Een debetsaldo is dus niet toegelaten voor minderjarigen. De maximale som die je kan uitgeven per dag
en week wordt eveneens vastgelegd; je ouders moeten hiervoor ook hun akkoord geven.
Voor een quiz over de jongerenrekeningen: zie wikifin.be quiz jongeren en hun bankrekening.
3.1.2. De kenmerken van een zichtrekening
Wanneer je een zichtrekening opent (zie verder voor de voorwaaarden) zal er een specifiek rekening aan
je worden toegewezen. Elke rekening heeft zijn eigen uniek rekeningnummer of IBAN-nummer. IBAN
staat voor International Bank Account Number en vervangt het vroegere Belgische rekeningnummer van
12 cijfers. De rekeningnummers worden met andere woorden toegekend volgens een internationaal
overeengekomen systeem.
In België bestaat een IBAN uit 16 karakters, zoals in dit fictieve voorbeeld: BE87 7370 1053 9394.



BE staat voor België
87 is een controlegetal van 2 cijfers
7370 1053 9394 is het rekeningnummer in het Belgisch formaat (BBAN of Belgian Bank Account
Number)
In andere landen van de Europese Unie kan het IBAN-nummer uit veel meer karakters bestaan, namelijk
als het betreffende land een nationaal rekeningnummer heeft met veel karakters. Het IBAN nummer mag
echter maximaal uit 34 karakters bestaan.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 10
Bestaande rekeningen hebben nog het formaat van het nationaal rekeningnummer. Dit kan je omzetten
naar een IBAN-nummer (en BIC-code) via volgende convertor: http://www.ibanbic.be.
Bij elk IBAN-rekeningnummer hoort er ook een BIC-code. BIC staat voor Bank Identifier Code en is dus
uniek voor elke bank. Ze laat toe te bepalen bij welke bank je je rekening aanhoudt. In België bestaat de
BIC-code uit 8 tekens zoals in volgende voorbeelden: BPOTBEB1 voor BPost Bank, BBRUBEBB voor ING,
GKCCBEBB voor Belfius.
De 4 eerste tekens verwijzen naar de bank, de 2 volgende tekens verwijzen naar ons land (BE = België)
en de 2 laatste tekens zijn een plaats. In andere landen kunnen er nog 3 tekens toegevoegd worden die
verwijzen naar het specifieke agentschap van een bank.
Sinds 1 februari 2014 moet de BIC niet meer worden vermeld voor nationale betalingen. Vanaf 1 februari
2016, moet de code ook niet langer worden vermeld voor Europese betalingen.
3.1.3. Een zichtrekening openen
Als je een rekening wilt openen, is de bank verplicht om je een aantal gegevens te vragen. Dit moet de
bank doen om aan haar identificatieplicht te voldoen. Zo kan ze jou als klant identificeren en weet ze met
wie ze een relatie aangaat. Het gaat om volgende gegevens:
•
Je identiteitsbewijs
•
Het identiteitsbewijs van je ouders wanneer je jonger bent dan 18 jaar
•
Je domicilieadres (met een kaartlezer kan de bank dat aflezen van je elektronische
identiteitskaart)
•
Je handtekening
•
De handtekening van je ouders als je jonger bent dan 18 jaar.
Je kan een rekening ook op afstand openen via het internet, met je computer, met je smartphone of
tablet. Je moet dan aan de bank een kopie van de voor- en achterzijde van je identiteitskaart, samen met
een bewijs van je woonplaats, per post bezorgen, en dezelfde documenten van je ouders als je
minderjarig bent. Bij sommige banken zal je ook verplicht worden om éénmalig langs een kantoor te gaan
voor de administratieve afhandeling.
3.1.4. Zichtrekeningen vergelijken
De meeste banken bieden gratis rekeningen aan voor jongeren tot 25 jaar. Daarna wordt de gratis
rekening omgezet naar een gewone rekening, die meestal niet meer gratis is. Op dat moment is het dus
belangrijk om de aangeboden zichtrekeningen bij verschillende banken te vergelijken en te kiezen voor
de rekening die het best beantwoordt aan je behoeften tegen een goede prijs. Het gaat om een kostprijs
van meestal enkele euro’s per maand. Je betaalt daarbij vooral voor de specifieke diensten die gekoppeld
zijn aan je rekening: je debetkaart, pc-bankieren, het aantal verrichtingen dat je doet, de eventuele
stortingen en afhanlingen van cash aan het loket, de mogelijkheid om papieren overschrijvingen af te
geven voor uitvoering, …
Op langere termijn kan je dus heel wat besparen door te vergelijken en te kiezen voor een gratis of een
goedkopere zichtrekening bij een bank die weinig of geen extra kosten aanrekent voor de verrichtingen.
Er bestaan sites waar je verschillende zichtrekeningen met elkaar kan vergelijken, zoals bijvoorbeeld
http://www.test-aankoop.be. Let er wel op dat je steeds een rekening kiest die bij je past, dat zal niet
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 11
altijd de meest voordelige rekening zijn. Wil je je leerlingen rekeningen laten vergelijken? Laat ze dan
vooral een vergelijking maken tussen jongerenrekeningen.
Deze en meer informatie kan je ook vinden op http://www.wikifin.be/nl/themas/uw-dagelijksgeld/bankrekeningen/bankrekening en op http://www.wikifin.be/nl/themas/uw-dagelijksgeld/bankrekeningen/zichtrekening
3.1.5. Veranderen van bank
Veranderen van bank hoeft geen tijdrovende onderneming te zijn. Dankzij de bankoverstapdienst kan je
snel en zonder kosten overstappen van de ene bank naar de andere. Je wendt je daarvoor tot de bank
waar je je nieuwe rekening wilt openen. Uw oude en nieuwe bank werken samen en zorgen ervoor dat
je betaalverkeer niet onderbroken wordt: je domiciliëringen en permanente opdrachten (zie verder)
worden binnen de 8 dagen overgezet naar je nieuwe rekening. Zo vermijd je dat er facturen onbetaald
blijven. Je nieuwe bank kan ook voor jou regelen dat je bestaande betaalkaarten gekoppeld aan je
rekening van je vorige bank geschrapt worden, dat je zichtrekening correct afgesloten wordt en dat het
geld en de intresten van die rekening overgezet worden naar je nieuwe rekening. De bankoverstapdienst
neemt dus een aantal taken over. Wat je zelf nog moet doen, is alle personen, bedrijven en organisaties
die regelmatig geld aan jou overschrijven (je werkgever, je ziekenfonds, de fiscus, …) laten weten dat je
voortaan een nieuw rekeningnummer gebruikt. Vergeet dit zeker niet! Controleer ook nadat alles is
geregeld dat alle diensten zoals je had aangevraagd, effectief ook zijn omgezet: domiciliëring,
permanenten opdrachten, intrest en, …
http://www.wikifin.be/nl/themas/uw-dagelijks-geld/bankrekeningen/veranderen-van-bank.
Febelfin (De Belgische Vereniging van Banken) heeft een brochure waarin er gedetailleerd wordt
uitgelegd welke stappen je moet volgen indien je van bank wenst te veranderen.
https://www.febelfin.be/sites/default/files/files/switching_brochure_nl_0.pdf
Je vindt op de site ook een aanvraagformlier overstapdienst:
https://www.febelfin.be/sites/default/files/files/switching_form_nl.pdf
3.1.6. Jonger dan 18: wat mag?
Banken willen jongeren zo snel mogelijk (meestal rond de leeftijd van 10 tot 12 jaar) een zichtrekening
en een debetkaart geven, want zij zijn hun klanten van de toekomst. De meeste banken bieden dan ook
speciale jongerenrekeningen aan..
•
De toestemming en de handtekening van één van de ouders is nodig voor het openen van een
rekening door iemand die jonger is dan 18 jaar.
•
Ouders kunnen de rekeningen van hun minderjarige kinderen raadplegen en de verrichtingen
opvolgen via hun eigen contract internetbanking. Indien de ouders zelf klant zijn bij de bank waar
de jongerenrekening is geopend, hebben ze via die weg ook zicht op die rekening.
De meeste banken hanteren speciale, lagere limieten voor minderjarigen, zowel voor overschrijvingen,
voor betalingen met de debetkaart bij handelaars als voor geldafhalingen. Deze limieten worden met
akkoord van de ouders ingesteld.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 12
Wat mogen minderjarigen niet:
•
•
Onder 0 gaan op hun zichtrekening, een kredietkaart krijgen of andere kredietvormen aangaan.
Cheques gebruiken (ondertussen niet meer in gebruik tenzij voor handelsactiviteiten).
3.2. WAT HOORT ER BIJ JE ZICHTREKENING?
3.2.1. Betaalkaarten
Betaalkaarten is een generieke/algemene term, en omvat debetkaarten, kredietkaarten, pre-paid
kaarten. Alle betaalkaarten hebben een magneetstrook en/of chip.
3.2.1.2. De werking van de betaalkaart
Elke betaalkaart werkt met één of meerdere betaalsystemen. Op je kaart kan je de logo’s
terugvinden van de betaalsystemen die je kaart ondersteunt.
Niet alle handelaars of openbare diensten aanvaarden al deze betaalsystemen. Daarom moeten
ze duidelijk aankondigen welke betaalsystemen ze aanvaarden, bijvoorbeeld met een sticker van
het logo op hun vitrine.
Handelaars of openbare diensten mogen een minimumbedrag vastleggen voor betalingen met de
kaart en zelfs een vaste kost vragen voor de betaling van kleine bedragen met een bepaalde kaart.
Dit alles moet wel duidelijk geafficheerd worden.
3.2.2. De debetkaart
Een debetkaart is een betaalkaart waarmee je betalingen bij handelaars of geldafnames aan
geldautomaten kan doen. Deze kaart is altijd gekoppeld aan één zichtrekening. Je betaling of geldafhaling
wordt onmiddellijk van je zichtrekening gehaald of ‘gedebiteerd’, vandaar de term debetkaart. Indien het
gaat om een betaling bij een handelaar, wordt het bedrag van je aankoop overgeschreven naar zijn
rekening. Daarnaast kan je met een debetkaart ook de simkaart van je gsm herladen, rekeninguittreksels
afprinten en je saldo controleren aan een bankautomaat.
Op je debetkaart staan allerlei gegevens vermeld. Wat je er zeker op terugvindt, is je naam en je
rekeningnummer in IBAN-formaat (op de getoonde kaart net boven de naam), het kaartnummer (2) en
de vervaldag (3).
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 13
3.2.1.1. Een debetkaart aanvragen
Een debetkaart kan je aanvragen bij je bank. Meestal zal je bank zelf je een debetkaart voorstellen
als je een zichtrekening opent. Een debetkaart aanvragen zonder dat je een zichtrekening hebt,
gaat niet.
Om een betaalkaart te krijgen, sluit je met je bank een contract af, dat je moet ondertekenen. In
het contract staan alle voorwaarden en kosten beschreven. Je betaalt maandelijks of jaarlijks een
bijdrage voor je kaart. Soms worden er ook kosten aangerekend voor bepaalde verrichtingen met
je debetkaart. Voor jongeren gelden andere voorwaarden, zie ook punt 2.6.
In veel gevallen sluit je dergelijke overeenkomst af samen met het openen van de rekening.
3.2.1.2. De werking van de debetkaart
In België kan je op heel wat plaatsen betalen met je debetkaart. De meest voorkomende
betaalsystemen van debetkaarten zijn Maestro en Bancontact/Mister Cash. Zoals reeds vermeld
moeten handelaars of openbare diensten duidelijk aankondigen welke betaalsystemen ze
aanvaarden, zodanig dat je als koper duidelijk weet of je er met je debetkaart kan betalen of niet.
Alle handelaars of openbare diensten die betalingen met debetkaarten aanvaarden, hebben een
betaalterminal staan. Je steekt je kaart in de terminal en het te betalen bedrag verschijnt op het
schermpje. Als dit bedrag correct is, bevestig je de betaling door uw geheime pincode van 4 cijfers
in te toetsen. Als de betaling gelukt is, ontvang je een bewijs van betaling. Vraag ernaar als je dat
niet krijgt.
Voor betalingen tot en met 25 euro laten sommige banken ook toe dat je betaalt zonder pincode
en dit aan betaalautomaten zonder numeriek klavier (drank-, snoep- of parkeerautomaten). Je
steekt gewoon je KBC-Bankkaart in de automaat en bevestigt met de OK-toets.
Buiten Europa is het meer aangewezen om een kredietkaart te gebruiken omdat de kosten voor
het gebruik van de debetkaart hoog oplopen.
Behalve het betalen van je aankopen, kan je met je debetkaart ook op alle uren van de dag geld
van je rekening afhalen via geldautomaten. Je steekt je kaart in de gleuf, het scherm zal vragen om
je geheime code in te toetsen en hoeveel geld je wenst. Vergeet je kaart niet na je geldafhaling.
Aan automaten van je eigen bank kan je ook andere bankverrichtingen uitvoeren zoals:
rekeninguittreksels afdrukken, overschrijvingen invoeren of geld storten. Geldautomaten zijn in
België wijd verspreid.
Wanneer je drie keer een foute pincode intikt of als je na je verrichting vergeet
je kaart uit de gleuf te nemen, kan je debetkaart ingeslikt worden door een
bankautomaat.
Als je kaart daadwerkelijk ingeslikt wordt hoef je niet te vrezen voor misbruik.
De kaart wordt automatisch geblokkeerd. De mogelijkheid bestaat echter dat
iemand je betaalkaart meeneemt vooraleer de betaalautomaat ze inslikt (zie
ook rubriek 5, fraude). Als dit gebeurt, laat dan je kaart onmiddellijk blokkeren
bij Card Stop!
Een debetkaart kan ook geweigerd worden aan een automaat of een betaalterminal. Dit om
verschillende redenen:
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 14



Er staat te weinig geld op je zichtrekening voor de betaling.
De chip of de magneetstrook van je kaart is stuk. Vraag een nieuwe kaart aan je bank.
Je hebt het maximumbedrag bereikt dat je per dag of per week met je kaart kan betalen.
Dat laatste element vraagt nog enige toelichting. Aan een debetkaart zijn er gebruikslimieten
verbonden. Je kan per dag en per week niet meer dan een bepaald maximumbedrag afhalen of
betalen met je kaart. Vraag aan je bankier welke bedragen op jouw kaart van toepassing zijn en
laat ze eventueel aanpassen. Soms kan het slim zijn om je limieten te laten verlagen, als je weet
dat je anders wel eens te veel zou kunnen uitgeven. Als je minderjarig bent, moeten je ouders
daarvoor wel hun toestemming geven.
VOORBEELD
Bij een bekende grootbank gelden de volgende standaard gebruikslimieten voor jongeren:
•
geldafnames aan automaten: maximum 125 euro per dag en 250 euro per week.
•
betalingen bij handelaars: maximum 250 euro per dag en 250 euro per week.
Je hebt sinds een hele tijd elke maand goed gespaard en je hebt nu eindelijk genoeg geld om
de nieuwste spelconsole te kopen die 299 euro kost. Denk eraan dat je dat niet kan betalen
met je bankkaart, omdat je limiet dat niet toelaat. Eventueel kan je een tijdelijke verhoging van
je limiet vragen aan je bank. Je ouders moeten daarvoor wel hun toestemming geven. Of stel,
in de solden heb je heel wat koopjes op de kop kunnen tikken. In totaal gaf je 210 euro uit.
Enkele dagen later zie je ook nog je droomschoenen in de etalage. Ze kosten 50 euro. Die kan
je niet meer betalen met je bankkaart; dat laat je weeklimiet niet toe.
3.2.1.3. Online betalen met je debetkaart
Op de meeste websites kan je ook met je debetkaart betalen. Je kiest dan voor een betaalsysteem
(meestal worden zowel Bancontact/MisterCash, Maestro zowel als online betaalsystemen van
banken aangeboden naast een aantal uitgevers van kredietkaarten) en je vult je kaartgegevens in
(je naam, je kaartnummer en de geldigheidsdatum van je kaart). Om je betaling te bevestigen,
onderteken je in de meeste gevallen elektronisch, via een kaartlezer. Sommige banken bieden ook
de mogelijkheid aan om de betaling te bevestigen via een sms-handtekening hoewel dit met de
recente verdere ontwikkelingen wat in onbruik is geraakt. Ga na bij je bank welke
betaalmogelijkheden zij aanbieden met je debetkaart, kies wat er best bij je past.
Een debetkaart dat gebonden is aan een zichtrekening kan ook gebonden zijn aan een “krediet”.
Hierdoor kan men ook onder nul gaan. Men beschikt dan over een geoorloofde debetstand en een
geoorloofde overschrijding. Dergelijke formules kunnen net als de kredietkaarten, de bron worden
van financiële problemen en schulden. Vandaar dat deze kredietfaciliteiten gekoppeld aan de
debetkaart (en kredietkaart, zie hieronder) steeds met de nodige omzichtigheid moeten worden
gebruikt.
Zie hiervoor ook de verschillende soorten consumentenkredieten:
http://economie.fgov.be/nl/consument/consumentenkrediet/verschillende_formules/#.VhEPaOAy5s
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 15
3.2.2. De kredietkaart
3.2.2.1. Het begrip kredietkaart
Hoewel dit begrip algemeen ingeburgerd is bestaat er geen bijzondere regelgeving of definiëring
van kredietkaarten en moet er dus voorzichtig worden omgesprongen met deze term.
Gemakkelijkheidshalve hanteren we in de tekst dit begrip, maar hou rekening met de hier volgende
passage.
Een kaart is een middel op basis waarvan een bepaalde verrichting kan worden uitgevoerd die
contractueel werd omschreven, doorgaans op een rekening aangeboden door een bankier (maar
er zijn verschillende uitzonderingen). Doorgaans zijn de meeste kaarten multifunctioneel, men kan
er tegelijkertijd mee betalen, een einde maand verrichting mee doen of als er werkelijk een
kredietopening mee gepaard gaat een kredietopneming mee doen.
Een kredietkaart is ook een betaalkaart. Het grote verschil met de debetkaart is dat de betalingen
of geldafhalingen met een kredietkaart niet onmiddellijk van je rekening afgaan. Meestal worden
de betalingen op één vast moment in de maand verrekend. De uitgever van de kredietkaart, in veel
gevallen je bank, leent je dus voor een korte periode geld. Ook grote bedrijven zoals
supermarktketens of luchtvaartmaatschappijen geven een eigen kredietkaart uit. Omdat je met
een kredietkaart op krediet kan kopen, moet je sowieso een kredietovereenkomst tekenen. Je
betaalt een vaste jaarlijkse bijdrage voor het gebruik van je kredietkaart. Wanneer er sprake is van
een kredietkaart met uitgestelde betaling betaal je naast de jaarlijkse vaste kost, ook nog intrest
op het uitstaande kredietbedrag. Dit percentage kan hoog oplopen (zie verder).
Kosten verbonden aan deze kredietopening kunnen dus hoog oplopen ! We willen jongeren dan
ook zeker waarschuwen hiervoor en ze meegeven dat ze zeer voorzichtig moeten om springen met
het gebruik van kredietkaarten!
3.2.2.2. De werking van de kredietkaart
Kredietkaarten werken net zoals debetkaarten met een betaalsysteem. Deze betaalsystemen
worden wereldwijd aanvaard bij heel wat handelaars. Dat maakt een kredietkaart een geschikt
betaalmiddel voor betalingen in het buitenland. Over betalen in het buitenland lees je later meer.
Een kredietkaart wordt daarnaast ook vaak gebruikt om aankopen op afstand, bijvoorbeeld op
internet te betalen. Ook daarover lees je verder meer.
Naast betalen kan je met je kredietkaart ook geld afhalen. Meestal betaal je voor een afhaling wel
kosten en deze liggen doorgaans een stuk hoger dan geldafhalingen met een debetkaart. De kosten
voor geldafhalingen met kredietkaarten buiten Europa kunnen daarenboven duur zijn!
Door kredietkaarten aan te bieden aan klanten, neemt een bank of een bedrijf een risico. Je krijgt
een tijdje krediet en de kans bestaat dat je je aankopen die je betaalde met je kredietkaart, niet
kan terugbetalen. Opgelet, voor minderjarigen is een kredietkaart niet toegestaan. Kopen op
krediet is namelijk bij wet verboden voor hen. Zij hebben meestal ook nog geen vast inkomen. Ook
met het toekennen van kredietkaarten aan studenten zijn banken voorzichtig, al hebben sommige
banken speciale kaarten voor studenten.
Om dat risico op te vangen, hebben de kredietgevers verschillende mechanismen gekoppeld aan
de kredietkaart:
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 16
Alle kredietkaarten hebben een limiet meestal 1.250 of 2.500 euro per maand. De
kredietkaartlimiet die je wordt toegekend, hangt samen met je financiële draagkracht, met je
inkomen dus. Hoe hoger je inkomen, hoe hoger de toegestane limiet. Een hoog inkomen geeft de
bank namelijk een zekerheid dat de aankopen op krediet betaald zullen worden. Je kan je
kredietlimiet meestal gemakkelijk verhogen en verlagen. Voor een lange reis in het buitenland
bijvoorbeeld kan je je limiet verhogen om ze daarna terug te verlagen als je weer in België bent. Je
kan maandelijks maximaal voor het vastgelegde limietbedrag betalingen doen met je kredietkaart.
Met een kredietkaart betaal je je aankopen en geldafhalingen zoals met een debetkaart, maar gaat
het geld niet onmiddellijk van uw zichtrekening af. De verrichtingen met een kredietkaart
worden pas op een later moment verrekend. Er bestaan hiervoor 2 mogelijkheden:
•
De eerste mogelijkheid is dat je één keer per maand een afrekening krijgt van alle betaligen
en gehdlafhalingen met je kredietkaart. Het volledige bedrag van de uitgaven van de
voorbije maand gaat op een vaste dag, bijvoorbeeld altijd de 1ste of de 10de van de maand,
van je zichtrekening waaraan je kredietkaart gekoppeld is. De uitgaven van de voorbije
maand worden dus 1 maal per maand afgerekend. Daarbij heb je een tiental dagen om te
betalen na ontvangst van de afrekening. Voor deze uitgestelde betaling betaal je geen
intresten. Je betaalt meestal wel een jaarlijkse vaste kost aan de uitgever bank voor het
gebruik van de kredietkaart.
•
Een kredietkaart gekoppeld aan een kredietlijn waarbij:
o
een bepaald vast minimumbedrag automatisch wordt verrekend op een vaste dag in de
maand, net zoals bij een 'gewone' kredietkaart. Dat vast minimumbedrag is een
percentage van uw kredietlimiet. Dat kan bv. 5 % zijn van een kredietlimiet van 2 500
euro. Als je dan je kredietkaart gebruikt voor 125 euro of minder wordt dat automatisch
verrekend;
o
voor je uitgaven boven het vast minimumbedrag kan je kiezen: of je betaalt het
resterend saldo onmiddellijk terug via een overschrijving. Of je kiest ervoor om het
resterend saldo gespreid in de tijd terug te betalen. Als je kiest voor een gespreide
terugbetaling moet je wel vaak erg hoge intresten betalen op het bedrag dat je niet
onmiddellijk afrekent. Op het bedrag dat je onmiddellijk terugbetaalt via overschrijving,
betaal je geen intresten.
Kredietkaarten zijn voor heel wat mensen de bron van financiële problemen en schulden. Daarom
enkele tips voor het verstandig gebruik van je kredietkaart:
Lees grondig de informatiefiche en de voorwaarden voor je de kredietovereenkomst
ondertekent, zodat je weet hoeveel procent er onmiddellijk afgerekend wordt, hoe lang je een
terugbetaling mag uitstellen, hoeveel de intresten bedragen op betalingen die je uitstelt, …
Kies een maandelijkse limiet die je kan terugbetalen. Gebruik je kredietkaart met mate en
bouw geen schulden op.
Laat je kredietkaart niet rondslingeren, geef ze niet door.
Houd je pincode geheim en zorg ervoor dat er niemand meekijkt als je je code intikt. Laat
bij verlies of diefstal onmiddellijk je kaart blokkeren door Card Stop te bellen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 17
3.2.2.3. Online betalen met je kredietkaart
De meest gebruikte betaalwijze om online aankopen af te rekenen, is de kredietkaart. De
afwikkeling van de betaling verloopt via het betalingsplatform van banken of via
betalingsplatformen (bijvoorbeeld PayPal). Het betaalsysteem van de webwinkel vraagt je meestal
om volgende gegevens in te voeren: je naam, je kaartnummer, de geldigheidsdatum van je
kredietkaart en de CVC-code (Card Validation Code) die je vindt op de achterkant van de
kredietkaart. Daarna wordt automatisch gecontroleerd of deze combinatie van gegevens klopt en
of je voldoende krediet hebt. Zijn beide controles positief, dan gaat de betaling door.
Tegenwoordig moet je een online betaling met je kredietkaart vaak ook elektronisch tekenen met
een kaartlezer, zoals bij internetbankieren. Je wordt dan doorgestuurd naar de betaalomgeving
van je bank. Deze extra stap verhoogt de veiligheid natuurlijk, want:
•
Je moet ook je pincode ingeven, een code die alleen jij kent en niet af te lezen is van je kaart.
•
Je moet je kaart fysiek gebruiken. Iemand die ooit je gegevens heeft kunnen traceren, kan
zonder kaart niets doen met je gegevens.
3.2.3. De prepaid – betaalkaart
Tegenwoordig bieden een aantal banken ook een prepaid-betaalkaart aan. Het is in feite een kaart die
je oplaadt voor een bepaald bedrag. Je kan later uitgaven doen voor maximum het bedrag dat je
opgeladen hebt. Het risico dat je je uitgaven niet kan terugbetalen, is dus onbestaande. Je geniet wel
van de ruime aanvaarding van een prepaidkaart: je kan er gemakkelijk mee betalen op internet of in het
buitenland. De kaart wordt immers gekoppeld aan een netwerk van een gekend betalingssysteem zoals
Mastercard of Visa.
Het is dus een goed alternatief voor wie geen kredietkaart heeft en toch online iets wil kopen. Bij
sommige banken kunnen ouders een prepaid kaart aanvragen voor hun kinderen vanaf 10 jaar (in de UK
zelfs vanaf 8 jaar). Ouders kunnen tot 5.000 euro op de kaart laden. Kinderen kunnen zo spelletjes,
muziek, films kopen op internet waar ze de klassieke debetkaart niet kunnen gebruiken. De kaart wordt
ook veel gebruikt door studenten die in het buitenland studeren. Opgelet, geld afhalen met een prepaid
kaart kan oplopen, in sommige gevallen lopen de kosten per transacties hoog op.
Via deze link vind je alle informatie over de kredietkaart:
http://www.wikifin.be/nl/themas/uw-dagelijks-geld/betaalmiddelen/kredietkaarten
3.3. De verrichtingen op een zichtrekening
Zoals reeds aangehaald ontvangt zowat iedereen zijn inkomsten op zijn zichtrekening. Ook heel wat
betalingen gebeuren via de zichtrekening.
Je kan geld van je zichtrekening afhalen aan het loket van je bank of aan een bankautomaat met je
debetkaart en ook met een kredietkaart (zie verder). Als je geld opneemt aan een geldautomaat liggen
de kosten voor het gebruik van de debetkaart doorgaans een stuk lager dan als je met een kredietkaart
doet. Je kan je uitgaven ook rechtstreeks betalen met je debetkaart of je kredietkaart in winkels of op
het internet. Je kan ook betalingen doen met een overschrijving, een doorlopende opdracht of een
domiciliëring. Deze verrichtingen kan je doen aan het loket of de automaat van je bankkantoor of met je
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 18
computer, tablet of smartphone. Met iedere verrichting zal de som geld die beschikbaar is op de
zichtrekening (je saldo) veranderen.
Hieronder gaan we wat dieper in op een aantal mogelijke verrichtingen.
3.3.1. Verrichtingen in euro of in vreemde munt?
Ook in het buitenland kan je betalen met je betaalkaarten. Al denk je best eventjes na welke betaalkaart
je gebruikt voor welke transactie. Indien je geld wilt afhalen aan een betaalautomaat gebruik je best je
debetkaart. Wanneer je in een winkel met een betaalkaart wenst te betalen gebruik je best je
kredietkaart. Dit omdat de betaalsystemen die worden gebruikt voor een kredietkaart wereldwijd
aanvaard zijn. Je debetkaart kan je wel gebruiken om te betalen, maar de kosten hieraan verbonden
kunnen hoog oplopen terwijl dit bij een kredietkaart niet zo is.
LET OP : indien je naar een niet Europese bestemming gaat en er betalingen wenst te doen, is het
belangrijk om aan je bank te vragen om je debetkaart en eventueel je kredietkaart te deblokkeren. Zo
ben je zeker dat je met je kaart zal kunnen betalen in het land waar je je bevindt.
3.3.2. De overschrijving
Zoals de benaming het zegt, kan je met een overschrijving een som geld overzetten van één rekening
naar een andere. Je kan geld overschrijven tussen je eigen rekeningen bijvoorbeeld van je zichtrekening
naar je spaarrekening, maar je kan ook overschrijven naar de rekening van andere personen of bedrijf.
Met een overschrijving geef je aan je bank het order om geld van jouw rekening te debiteren (geld
afhalen) en de rekening van iemand anders te crediteren (geld storten). Overschrijvingen zijn een handig
en veilig betaalmiddel. Bovendien heb je een bewijs van betaling op je rekeninguittreksel.
Overschrijven kan je door een papieren overschrijvingsformulier in te vullen en af te geven in de bank
(na de openingsuren kan dit via een brievenbus aan het bankkantoor), via de betaalautomaten in je
bankkantoor of via internetbankieren. De papieren overschrijven wordt steeds minder gebruikt onder
meer omdat de bank hiervoor extra kosten aanrekent. Het is dus interessanter als consument om
electronische betalingsverrichtingen te doen. Indien je niet zelf over een pc o smartphone beschikt, kan
dat steeds via de betaalautomaten in het bankkantoor.
Je hebt volgende informatie nodig voor een overschrijving:
•
Het bedrag dat je wilt overschrijven (in euro)
•
Het IBAN-nummer van de opdrachtgever (= diegene die moet betalen)
•
Het IBAN-nummer van de begunstigde (= diegene die geld moet ontvangen)
•
De naam en het adres van de begunstigde
•
Je handtekening (op papier of elektronisch, via een kaartlezer of ander apparaatje)
•
Voor een overschrijving naar een niet Europees land, is het voorlopig ook nodig om de BIC code
van de opdrachtgever en van de begunstigde in te vullen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 19
Het is ook mogelijk, maar niet verplicht, om een memodatum of een (gestructureerde) mededeling in
te vullen:
•
Wanneer je wenst dat de overschrijving niet onmiddellijk maar op een latere datum wordt
uitgevoerd, kan je die datum vermelden onder de rubriek ‘memodatum’.
•
In het veld ‘mededeling’ kan je een boodschap vermelden. Je kan hier een korte tekst
meegeven, bijvoorbeeld ‘verjaardag Jan’ of ‘betaling factuur 5/2014 – jaarlijks onderhoud
verwarming’.
•
Soms moet je hier ook een ‘gestructureerde mededeling’ vermelden, bestaande uit 12 cijfers.
Dat is het geval als je betalingen uitvoert naar grote bedrijven, zoals een telecomoperator of een
gasmaatschappij. Aan de hand van de gestructureerde mededeling kunnen zij de betaling
volledig automatisch opvolgen. Indien je een gestructureerde mededeling moet vermelden,
wordt dit altijd gecommuniceerd. Meestal gebeurt dit via de factuur.
3.3.3. De doorlopende opdracht
Als je regelmatig een overschrijving moet doen voor hetzelfde bedrag aan dezelfde persoon, dan kan je
kiezen om via een permanente opdracht, ook wel doorlopende opdracht genoemd, te betalen. Dan
schrijft je bank, zoals door jou bepaald, het bedrag op het voorziene tijdstip over. Voor het betalen van
de huishuur wordt bijvoorbeeld vaak een permanente opdracht gegeven. Zo betaal je altijd op tijd; de
bank doet de betaling voor jou. Jij hoeft er niet meer aan te denken. Je moet natuurlijk wel zorgen dat je
voldoende geld op je rekening hebt of desnoods over kredietfaciliteiten beschikt. Sommige bedrijven
geven korting wanneer je een maandelijkse betaling verricht via een permanente opdracht (bijvoorbeeld
de fitnessclub). Het bedrijf heeft immers zo meer zekerheid dat je tijdig betaalt, de kans is kleiner dat ze
herinneringsbrieven moet sturen om je aan te manen te betalen.
Ook als je elke maand 20 euro wilt sparen, kan je dat regelen met een permanente opdracht van je
zichtrekening naar je spaarrekening. Dat noemt men dan een automatische spaaropdracht. Het is ook
mogelijk om aan een permanente opdracht voorwaarden te verbinden. Zo kan je bijvoorbeeld bepalen
dat er alleen geld overgeschreven wordt naar je spaarrekening als er nog meer dan 200 euro op je
zichtrekening hebt staan. Je kan dan vragen dat het bedrag boven de 200 euro wordt overgeschreven.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 20
3.3.4. De domiciliëring
Voor een overschrijving die je regelmatig moet uitvoeren, maar waarvan het bedrag varieert, zoals de
factuur van je gsm-abonnement, is een domiciliëring het aangewezen betaalmiddel. Met een
domiciliëring sta je toe dat een schuldeiser (je telecomprovider in ons voorbeeld) de betaling van je
facturen automatisch door je bank laat uitvoeren, op voorwaarde dat er voldoende geld op je rekening
staat. De bank debiteert dan automatisch het juiste bedrag. Je moet je schuldeiser natuurlijk
toestemming geven voor deze domiciliëring (vroeger regelde je dit via de bank). Als je niet akkoord gaat
met een betaling die via domiciliëring automatisch is uitgevoerd, dan kan je tot 8 weken na de betaling
hiertegen bezwaar indienen bij je bank en bij de schuldeiser.
Je betalingen automatiseren via domiciliëring heeft een aantal voordelen:



Je betalingen gebeuren altijd op tijd, zonder dat je er zelf iets moet voor doen. Zo vermijd je
kosten voor laattijdig betalen.
Jouw administratie en die van de begunstigde worden vereenvoudigd.
Sinds de invoering van de Europese domiciliëring, kan je dit gebruiken voor alle betalingen in
Europa.
Maar er zijn ook nadelen:




Het maandelijks bedrag kan variëren bij een domiciliëring. Laat je daar niet door verrassen en
zorg ervoor dat er altijd ruim voldoende geld op je rekening staat als je je betalingen via
domiciliëring regelt.
Betalingen via domiciliëring worden sowieso uitgevoerd, onder voorbehoud van voldoende saldo
op je rekening. Je kan dus niet zelf de dag kiezen of een betaling een paar dagen uitstellen als je
krap bij kas zit.
Als er niet genoeg geld op je rekening staat, kan een domiciliëring toch niet doorgaan en riskeer
je bijkomende kosten of boetes.
Ook al is je betaling al uitgevoerd, bekijk toch nog je factuur. Als je fouten opmerkt, kan je
bezwaar indienen bij de schuldeiser. Het geld is dan wel al van je rekening; je zal een aantal
stappen moeten ondernemen om het terug te krijgen.
Meer informatie over de overschrijving, de permanente opdracht en de domiciliëring vind je op
http://www.wikifin.be/nl/themas/uw-dagelijks-geld/betaalmiddelen/overschrijvingen
Raadpleeg ook http://www.mijngeldenik.be/nl/betalen/domiciliering. Deze laatste website is
een initiatief van Febelfin vzw, de Belgische federatie van de financiële sector.
3.3.5. De cheque
In ons land is de cheque in onbruik geraakt, zeker voor kleine betalingen. Maar in bepaalde, vooral
commerciële contexten wordt de cheque bij ons nog gebruikt. In Frankrijk wordt de cheque aan
toonder nog courant gebruikt.
Het basisprincipe van een cheque is als volgt: een cheque is een waardepapier waarmee je de opdracht
geeft aan je bank om een welbepaald bedrag te betalen aan een begunstigde. De betaling wordt pas
gedaan als de begunstigde de cheque gaat aanbieden of innen bij zijn bank. Je geld blijft dus op je
rekening staan tot de begunstigde de cheque gaat innen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 21
Bankcheques worden in België nog gebruikt, vooral voor ‘hand-tot-hand’ betalingen van grote bedragen,
zoals bij de aankoop van een huis of een wagen. Het is een medewerker van je bank die voor jou een
cheque opmaakt voor het gewenste bedrag, die je kan overhandigen aan een begunstigde.
Omwille van verschillende redenen raakt het gebruik van de bankcheque meer en meer in onbruik, ten
voordele van de overschrijving:


Het is een duur betaalmiddel, want een bankcheque moet volledig manueel aangemaakt worden
door een medewerker van de bank.
Net zoals bij cash geld bestaat het risico op verlies of diefstal.
Meer informatie over de cheque vind je op http://www.mijngeldenik.be/nl/betalen/cheque.
Deze website is een initiatief van Febelfin vzw, de Belgische federatie van de financiële sector.
Deze cheques zijn niet vooraf ingevuld en bestel je bij je bank. Om iemand te betalen, vul je zelf het
bedrag in en overhandig je hem de cheque. Naast dezelfde nadelen van de bankcheque, moet de cheque
ook nog ‘gedekt’ zijn, d.w.z. er moet genoeg geld op de rekening van de aanbieder staan. Is dat niet het
geval, dan is de bank niet verplicht om de cheque uit te betalen.
Moest iemand in het buitenland je ooit willen betalen met zo’n cheque, dan aanvaard je dit beter niet.
Je hebt immers geen garantie dat de cheque gedekt is. De Europese overschrijving is een veiliger en
goedkoper alternatief.
3.3.6. PC - bankieren
Je kan je rekeningen bij een bank beheren via de computer (PC, tablet, …) en transacties aan de bank kan
je doorgeven via het internet. Onderschrijf je bij je bank een contract internetbankieren, dan kan je 24
uur per dag overschrijvingen invoeren, doorlopende opdrachten beheren, je rekeninguittreksels bekijken
of afdrukken en zelfs beleggingsorders doorgeven.
Een dergelijk systeem moet natuurlijk heel goed beveiligd zijn, zodat fraudeurs niet kunnen inloggen en
jouw rekeningen kunnen plunderen. Bij de meeste banken komt zo’n beveiligde verbinding tot stand via
een kaartlezer en je debetkaart. Op een webpagina vul je enkele gegevens in, zoals je klantennummer en
je kaartnummer. Je kaart steek je in je kaartlezer. Dan toets je op die kaartlezer een unieke code in die je
vindt op de webpagina. Je moet daarna ook je pincode registreren. De kaartlezer genereert op zijn beurt
een unieke code, die je moet invullen op de internetpagina. Aan de hand van deze unieke codes (bij elke
aanmelding zijn het andere codes) en je pincode kan een beveiligde verbinding tot stand komen en krijg
je toegang tot je rekeningen. Als je transacties wilt doorgeven aan de bank, moet je meestal opnieuw
deze procedure doorlopen om je transacties te bevestigen. Als het gaat om beperkte bedragen naar
bewaarde begunstigden, is het bijvoorbeeld niet nodig.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 22
Hier vind je een voorbeeld van een inlogscherm van pc-bankieren.
Sommige banken bieden hun diensten aan klanten uitsluitend via deze weg aan. We noemen ze
internetbanken. Ze hebben geen fysieke kantoren waar klanten naartoe kunnen. Vaak kunnen klanten
met eventuele vragen ook wel terecht bij iemand van de bank via een contactcenter. Omdat
internetbanken kunnen besparen op kantoren en infrastructuur, kunnen zij vaak betere voorwaarden
aanbieden aan hun klanten, bijvoorbeeld hogere rentes op spaarrekeningen of minder kosten voor
betalingsverkeer. Maar hou er rekening mee dat je nooit langs een kantoor kan met vragen. Voor je in
zee gaat met dergelijke bank moet je zeker zijn dat dit een dienstverlening is die bij je past.
Wil je graag in een veilige omgeving pc-bankieren inoefenen? Gebuik dan de Demo bank van Wikifin.be
http://www.wikifin.be/nl/tools/demo-bank
Heel
wat
mensen
met
een
contract
internetbankieren, kunnen ook betalen via Zoomit.
Zoomit is een systeem dat ontwikkeld werd door
enkele Belgische banken om betalingen via
overschrijving te vergemakkelijken. Heel wat
bedrijven,
zoals
gsm-operatoren
of
energieleveranciers, zijn bij Zoomit aangesloten. Je kan ervoor kiezen om hun facturen niet langer via de
post te ontvangen, maar via je beveiligde omgeving van internetbankieren. Met een simpele druk op een
knop kan je die facturen betalen. Je moet immers niet meer zelf het overschrijvingsformulier invullen.
Dat gebeurt automatisch. Je moet je betaling wel nog goedkeuren of bevestigen via je elektronische
handtekening. Deze dienst wordt gratis aangeboden.
Er bestaan naast Zoomit ook nog andere gelijkaardige systemen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 23
3.3.7. Contactloos betalen met de betaalkaart
Steeds meer debetkaarten, kredietkaarten en prepaidkaarten worden voorzien van een functionaliteit
om contactloos te betalen. Sommige mobiele telefoons zijn ook geschikt voor contactloze
betalingen (zie verder 3.3.12). Steeds meer winkels, verkoopautomaten, parkeermeters,
openbaar vervoer, bieden de mogelijkheid om de aankopen contactloos te betalen.
Een kaart met de functionaliteit voor contactloos betalen lijkt erg veel op de normale
kaarten, maar bevat een of meer logo’s “contactloos”. Deze functionaliteit dient altijd gekoppeld aan een
zichtrekening. Met behulp van Near Field Communication (NFC) is het mogelijk contactloos te betalen.
Bij een contactloze transactie wordt informatie uitgewisseld en verzonden via een radiosignaal tussen de
kaart en de betaalautomaat. De kaart moet dan wel dicht bij een vaste plek op de betaalautomaat
gehouden worden. Vai een licht- of geluidssignaal wordt aangegeven dat de betaling is afgerond. Je kaart
uit je portefeuille of handtas halen hoeft niet en ook een pincode is niet nodig. Dit betekent dus dat het
betalen heel snel kan verlopen.
De contactloze betalingen verlopen via dezelfde veilige netwerken. Als extra veiligheidsmaatregelen
wordt er een limiet vastgelegd voor het bedrag dat je kan spenderen zonder een pincode, mobiele code
of vingerafdruk voor controle in te geven. Af en toe zal het systeem om veiligheidsredenen ook voor
bedragen onder de limiet een pincode vragen. Dit om je identiteit te controleren en fraude te voorkomen.
Voor bedragen boven de vastgelegde limiet voor contactloos betalen zal die code altijd gevraagd worden.
Natuurlijk moet je bij verlies of diefstal van je kaart onmiddellijk je kaart laten blokkeren en je bank
verwittigen.
3.3.8. Gespecialiseerde online betalingssystemen
Steeds meer webwinkels bieden hun klanten de mogelijkheid om hun betaling te laten verlopen via een
derde partij die gespecialiseerd is in het afhandelen van online betalingen. Paypal en Ogone, nu Ingenico,
zijn de bekendste online betalingsdiensten in België en internationaal.
Paypal
Paypal is de betalingsdienst van de veilingwebsite Ebay. Ebay besliste om Paypal ook ter beschikking te
stellen van andere websites en handelaars die online verkopen. Daardoor kan je ondertussen wereldwijd
bij veel webwinkels je betaling via Paypal doen. Hiervoor moet je eerst een Paypal-profiel aanmaken
met jouw debetkaartgegevens. Als je de eerste keer met Paypal betaalt, moet je het stappenplan volgen
om een profiel aan te maken. Daarna kan je, telkens je een online betaling doet via Paypal, jouw login en
paswoord gebruiken om te betalen.
Door met Paypal te betalen geef je geen persoonlijke informatie aan de webwinkel zelf. Je persoonlijke
gegevens zoals jouw naam of jouw kredietkaartnummer zitten bij Paypal. Het is Paypal die je via mail zal
bevestigen dat de betaling is gelukt en de betaling van jouw aankoop zal regelen met de webwinkel. Via
PayPal kan er ook met kredietkaarten betaald worden. Let wel de kredietkaart die je dan moet gebruiken
is deze van je eigen bankinstelling, PayPal biedt zelf immers geen kredietservice.
In België en Luxemburg zijn er volgens PayPal meer dan 1 miljoen actieve gebruikers. PayPal is een
Luxemburge kredietinstelling. Daardoor kan ze behalve betalingsdiensten ook andere diensten
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 24
aanbieden zoals het verzenden van geld. Zolang er geen omzetting is naar een andere munt kan dit gratis.
Een andere diensten die PayPal aanbiedt is bijvoorbeeld via TicketTouch. Dit is een systeem waarbij je
tickets voor De Lijn via de app TicketTouch kan kopen. Je moet dan wel over een Paypal rekening
beschikken. Eenmaal je over een Paypal rekening beschikt is het voldoende om in te loggen met het
emailadres en via je wachtwoord van je Paypal rekening de aankoop van tickets te bevestigen. De tickets
verschijnen dan in je TicketTouch-app.
Ogone – Ingenico
Ogone, Ingenico Payment Services, is een zelfstandig bedrijf dat zich gespecialiseerd heeft in het
afhandelen van online betalingen tussen handelaars en consumenten. Om Ogone te gebruiken moet je
geen profiel aanmaken. Je moet gewoon de betalingsmethode kiezen die je op dat moment het beste
schikt, zoals debetkaart of kredietkaart, en de instructies volgen.
3.3.9. Betalen via sms
Voor sommige diensten is het mogelijk om te betalen via een sms: een parkeerticket, een bus- of
tramticket van De Lijn, … Hoewel deze diensten ondertussen ook betaald kunnen worden via een app,
biedt dit ook aan consumenten die niet in het bezit zijn van een smartphone of tablet de mogelijkheid
om vanop afstand te betalen. Voor kleine betalingen en voor wie geen creditcard of eigen rekening heeft
is deze betaalmethode ook interessant. De te betalen bedragen worden afgerekend via je gsm-factuur.
Als voorbeeld vermelden we de werking van de sms-ticketdienst van De Lijn. Voor je op een bus of tram
stapt, moet je een sms sturen naar het nummer 4884. Voor een sms-ticket van 60 minuten, d.w.z. dat je
dan 60 minuten het openbaar vervoer mag gebruiken, stuur je ‘DL.’ Voor een sms – ticket van 120
minuten stuur je ‘DL120’. Na enkele seconden krijg je een bevestigings-sms, die geldt als vervoersbewijs.
3.3.10. Parkeren en betalen met nummerplaatherkenning
In sommige parkings hoef je niet langer te betalen via sms of aan de betaalautomaat. Je parkeerkosten
worden geregistreerd via nummerplaatherkenning en betaling gaat dan automatisch je kredietkaart of
domiciliëring je. Je dient wel op voorhand een registratie te doen bij de parkingbeheerder en een token
te aan te vragen. (Parkmobile is één van de beheerders van private parkings die deze mogelijkheid
aanbiedt).
Hoe werkt het? Wanneer je een parking die hiervoor is uitgerust inrijdt, word je nummerplaat
automatisch herkend en gaat de slagboom voor je open. Wanneer je de parking wilt verlaten, rijd je naar
de uitgang en gaat de slagboom automatisch omhoog bij het lezen van uw nummerplaat. Maandelijks
worden je parkeerkosten afgerekend via je kredietkaart of domiciliëring.
Wist je ook dat dergelijke apps ook gekoppeld worden aan je horloge, toch indien het een smartwatch
is? Je kan dan het parkeren starten en beëindigen via je horloge.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 25
3.3.11. Betalen met je smartphone of tablet
Mobiele apps van je bank
Op tablets en smartphones kan je ook veel toepassing installeren waarmee je ook (een beveiligde)
toegang krijgt tot je rekeningen en transacties kan doorgeven aan je bank.
Jongeren kiezen massaal voor deze mogelijkheden. Ze hoeven immers enkel een mobiele app van hun
bank te downloaden om toegang te hebben via hun smartphone tot de meest courante verrichtingen
zoals overschrijvingen, raadplegen van het saldo van de rekening, contactloos betalen, … Inloggen doe je
met een persoonlijke code en niet meer met behulp van je bankkaart en een kaartlezer.
Met de app van een aantal banken kan je ook betalen in webshops. Bij de betaling scan je dan met je
app de QR-code die op het scherm verschijnt. Daarna zal het systeem je geheime code vragen om de
betaling dan effectief te laten doorgaan. Een kaartlezer of bankkaart komen hier niet meer aan te pas.
Via je smartphone kan je ook een betaling doen naar een andere smartphone. Je moet één van je
vrienden bijvoorbeeld nog wat geld na een avondje uit of je wilt je kind wat extra zakgeld geven. In plaats
van cash geld te tellen, kun je het geld overschrijven van jouw smartphone naar de smartphone van je
vriend. Daarvoor gebruik je bijvoorbeeld de app van je bank of de Bancontact-app (zie hieronder).
Bancontact app
De bancontact-app is een app ontwikkeld door Bancontact/Mister Cash in samenwerking met
verschillende banken. De app is in het leven geroepen om het betalen of ontvangen van kleine sommen
geld gemakkelijker te maken. Je kan namelijk betalingen uitvoeren tussen 2 smartphones of tablets voor
een maximum bedrag van 250 euro. Opgelet, niet alle banken doen hieraan mee, momenteel zijn er een
20-tal deelnemende banken.
De bancontact-app kan op 4 verschillende momenten gebruikt worden:
1. Terugbetalen van een vriend of vriendin
Wanneer jij en je vriend beiden de Bancontact-app hebben gedownload, dan kan je deze app
gebruiken om op een eenvoudige manier het verschuldigde bedrag te betalen of te ontvangen. Eerst
en vooral moet de ontvanger van het geld het gewenste bedrag invoeren in de app. De app zal dan
op zijn beurt een QR-code genereren. De betaler moet dan enkel nog deze QR-code scannen met zijn
smartphone of tablet en zijn pincode invoeren. Zowel de betaler als ontvanger zullen dan een
bevestiging krijgen van de betaling op hun scherm.
2. Betalen van online aankopen in een webshop
Wanneer je wilt betalen op een webshop met de Bancontact-app, is het belangrijk om eerst na te
gaan of de webshop deze mogelijkheid van betalen wel aanbiedt. Niet alle webshops doen hier
namelijk aan mee.
Indien je kan betalen met de app, zal er een QR-code genereerd worden. Het enige wat je nog moet
doen is de QR-code scannen en je pincode ingeven. Daarop volgt dan nog een bevestiging van de
betaling.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 26
3. Een rekening betalen bij een handelaar: zie de illustratie hieronder.
4. Facturen betalen
Facturen waarop een QR-code staat kunnen via de bancontact-app betaald worden. Je betaalt door
de bancontact-app op je smartphone of tablet te openen en de QR-code op de factuur te scannen.
Het te betalen bedrag verschijnt op het scherm. Je betaalt door je zichtrekening te kiezen (indien je
meerdere zichtrekeningen hebt, kies je die rekening die je wilt gebruiken voor de betaling) en je
pincode te registreren. Je betaalkaart hoef je niet meer boven te halen voor de betaling.
Betalen met je smartphone zonder rekeninginformatie te kennen van de persoon die je wilt
betalen? Ook hiervoor bieden nieuwe systemen zich aan.
Zoek je nog een alternatief betaalmiddel voor cash of betalingen met je betaalkaarten of bankapp?
Payconique is een mogelijk alternatief. De app moet je koppelen aan een zichtrekening. Om je
zichtrekeningnummer te verifïëren wordt er een overschrijving gedaan van 0.01 € op je rekening. De code
die in de mededeling staat dien je in te voeren in de app. Pas vanaf dan kan je de app gebruiken om te
betalen en dit bij alle handelaars die Payconic aanvaarden of je contacten die ook de payconique-app
hebben geïnstalleerd.
Je kiest de handelaar of je contact uit de lijst, tikt het te betalen bedrag in op je smartphone. Daarna hoef
je de betaling enkel nog te bevestigen met je pincode. Je hoeft dus geen extra informatie te kennen van
de persoon aan wie je het geld overmaakt.
De app kan worden gekoppeld aan een getrouwheidsprogramma waarbij je punten kan sparen via een
digitale klantenkaart. Stap je mee in dit getrouwheidsprogramma? Let dan wel op want de handelaars
beschikken dan over je contactgegevens en zullen je dan misschien mails sturen met promoties,
opendeurdagen of digitale kortingsbonnen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 27
3.3.12. Contactloos betalen met je smartphone of tablet
Sommige smartphones gaan voor betalingen een stapje verder dan wat hierboven is beschreven. Je
betaalt niet meer via een app van je bank, maar rechtstreeks met jouw smartphone. Net zoals bij
betaalkaarten waarmee je contactloos kan betalen, moet er in je smartphone of tablet een specifieke
technologie ingebouwd zijn, de NFC-technologie (Near Field Communication).
Hoe betaal je dan contactloos? Je smartphone breng je in de buurt van een apparaat, zoals kassa of een
andere smartphone met NFC-chip en je doet een zwaaiende beweging. De betaling wordt wanneer er
contact is tussen je toestel en het betalingsapparaat uitgevoerd. Er wordt van “swipen” met je
smartphone of tablet gesproken. Let wel, de afstand tussen beide chips moet klein zijn (minder dan 10
cm) om de betaling te kunnen regsiteren. Net zoals bij het contactloos betalen met je bankkaart, is er
een geluids- of lichtsignaal wanneer de betaling voltooid is.
4. ALTERNATIEVE BETAALMIDDELEN:
4.1. DE BITCOIN
Over de bitcoin is er de laatste jaren al veel gesproken en geschreven. Het is een virtuele munt die niet
geslagen of gedrukt wordt en niet beheerd wordt door een centrale bank. De munt bestaat alleen in
digitale portefeuilles op internet en wordt aangemaakt via een ingewikkeld algoritme. De bitcoin werd in
2009 ontworpen en werd oorspronkelijk vooral gebruikt in misdaadmilieus, maar kreeg door de
bankencrisis in Cyprus in april 2013 een boost. In november 2013 omschreef een Amerikaanse
Senaatscommissie de bitcoin zelfs als een legitiem betaalmiddel. Op sommige plaatsen kan je er al mee
betalen, vooral op websites. Pizza.be en Mobile Vikings aanvaarden bijvoorbeeld bitcoins als
betaalmiddel.
Voorstanders stellen dat de munt niet gemanipuleerd kan worden door overheden, centrale banken of
individuen en er geen kosten aan transacties verbonden zijn. De waarde van de munt wordt bepaald door
vraag en aanbod.
In het verleden is er ook al geëxperimenteerd met virtuele munten, maar die zijn gefopt. Momenteel
bestaan er naast de bitcoin ook litecoins en PPcoins: andere, minder bekende, virtuele munten. We
kunnen het bestempelen als een experiment: virtuele munten zullen misschien ooit doorbreken, maar
het is nog af te wachten of dat dan de bitcoin is of iets anders.
Momenteel is het echter nog heel risicovol om bitcoins te kopen en wel om verschillende redenen:
Aangezien virtueel geld geen wettelijke betaalkracht heeft, is niemand verplicht een betaling
met virtueel geld te aanvaarden.
De munt bestaat alleen in een digitale portefeuille op je computer of op een virtueel handelsplatform.
Als het platform crasht, ben je je virtueel geld (of de dollars of euro’s die je ervoor betaald hebt) kwijt.
Ter illustratie, in februari 2014 ging het op dat ogenblik grootste bitcoinplatform, het Japanse Mt.Gox,
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 28
failliet. 800 000 bitcoins, voor een totale waarde van meer dan 450 miljoen UD dollar gingen in rook op.
De koers schommelt erg in waarde en er is een samenhang met de media-aandacht die bitcoin
krijgt.
Dit maakt het moeilijk om de bitcoin te gebruiken als betaalmiddel: hoeveel bitcoin moet een pizzeria
vragen voor een pizza als dat betaalmiddel soms tot 30 % per dag in waarde kan schommelen?
Voor transfers in bitcoin wordt een totale anonimiteit gegarandeerd. Dat trekt criminele
witwassers of belastingsfraudeurs aan.
De handel in bitcoins is erg ondoorzichtig en valt niet onder de garantie voor spaardeposito’s.
Het geld op spaarrekeningen of belegd in kasbons of termijnrekeningen is beschermd door de overheid
tot 100.000 euro per persoon en per financiële instelling. Die bescherming bestaat niet voor beleggingen
in virtueel geld.
Werk dus liever niet met de bitcoin. De bitcoin heeft geen wettelijke betaalkracht en het is geen vorm
van elektronisch geld, maar slechts een ruilmiddel.
De FSMA heeft de bevolking al gewaarschuwd dat het erg risicovol is om te beleggen in
bitcoins.
http://www.fsma.be/nl/Consumers/press/Article/press/div/2014/2014-01-14_virtueel.aspx.
Meer uitleg over de bitcoin en een filmpje vind je ook op
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.1810197
4.2. COMPLEMENTAIRE MUNTEN
Geld is een overeenkomst of afspraak binnen een gemeenschap om iets te gebruiken als een
betaalmiddel. Een samenleving kan dus zelf bepalen hoe een bepaalde munt wordt gebruikt.
Complementaire munten zijn plaatselijke munten die uitgaven op het lokale niveau aanmoedigen en op
die manier burgers stimuleren, sociale inclusie bevorderen en locale economieën versterken.
Men spreekt van LETS. L.E.T.S. betekent Local Exchange Trading System. Omschrijving LETS Vlaanderen:
“Het is een systeem dat je best kan omschrijven als een kring waarbinnen mensen met elkaar spullen,
tijd, diensten en kennis uitwisselen op een geheel vrijwillige basis. Een ruil-netwerk dat verloopt volgens
een zeer eenvoudig en handig ‘eenheden’-systeem dat centraal wordt beheerd. Het handige aan de ruiltransacties is dat je niet meteen iets terug hoeft te doen voor de persoon die net iets voor jou deed. Jij
geeft gewoonweg een aantal ‘eenheden’ in ruil, waarmee die persoon in het systeem weer iets anders
kan verkrijgen. Jij doet daarna voor iemand anders een dienst, waarvoor die je zal waarderen”.
http://www.letsvlaanderen.be/Topmenu2011/FAQ/1Principesenfilosofie/tabid/2124/Default.aspx
Hieronder enkele lokale initiatieven toegelicht.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 29
e-portemonnee
In Limburg, België, participeerden gemeenten in het e-walletsysteem met groene punten om onder
andere het sorteren van afval en sociale uitsluiting aan te pakken. Met dit systeem kunnen gebruikers
munten verdienen wanneer ze een bijdrage leveren in een van de aandachtsgebieden, bijvoorbeeld
recycling, en die munten uitgeven in een ander gebied, bijvoorbeeld cultuur. Dit toont aan dat de munt
verschillende beleidsgebieden kan verbinden. http://mijn.limburg.net/e-portemonnee
Torekes
Torekes is de naam van de munt van de wijk Rabot-Blaisantvest. Met Torekes worden buurtbewoners
beloond die zich inzetten voor de buurt (buurtzorg) of voor het milieu (milieuzorg). De verdiende Torekes
kan je weer uitgeven in de wijk bij de lokale kruidenier, gebruiken voor het huren van een volkstuintje,
om herstellingen aan je fiets te laten uitvoeren, of voor de aankoop van kleren, een busticket of
cinematickets, en zelfs voor een dienst van je buur! Op deze manier wordt er samen gewerkt aan een
aangenamere, groenere en properdere wijk! http://www.torekes.be/
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 30
5. OPGELET VOOR FRAUDE
Wie een zichtrekening en betaalkaarten heeft en betalingen doet via internet, neemt best enkele
veiligheidsmaatregelen. Er zijn namelijk altijd mensen met slechte bedoelingen die proberen je geheime
codes of paswoorden te achterhalen om je rekening te kunnen leeghalen. Bovendien worden misdadigers
steeds inventiever en vinden ze nieuwe manieren om aan je persoonlijke gegevens te komen. We leggen
hier 2 relatief nieuwe technieken uit die gebruikt worden. We geven ook tips en veiligheidsvoorschriften
om je te beschermen tegen fraude of misbruik.
5.1. PHISHING
Phishing is een techniek waarbij fraudeurs proberen persoonlijke gegevens te verkrijgen waarmee ze je
identiteit overnemen. De techniek bestaat erin een slachtoffer te doen geloven dat hij te maken heeft
met een gekende, betrouwbare persoon of instelling, zoals je bank of een overheidsdienst. Deze persoon
of instelling vraagt je zogezegd om een aantal persoonlijke gegevens door te geven, zoals je pincode, je
geboortedatum of het kaartnummer van je kredietkaart. Meestal vragen ze dat per mail, maar het
gebeurt ook per sms of per telefoon. Weet dat je bank of een overheidsdienst dergelijke confidentiële
gegevens nooit zou opvragen. Ga dus nooit in op de vraag om gegevens mee te delen.
Vermoed je dat je toch het slachtoffer zou kunnen zijn van phishing, breng dan onmiddellijk je bank op
de hoogte. Zij kan indien nodig je betaalkaarten of de toegang tot online bankieren blokkeren. Aangeven
van een (online) misdrijf kan via de politie in je lokale politiekantoor. De politiediensten staan in contact
met regionale en federale computer crime units die belast zijn met het bestrijden van ICT-criminaliteit.
Andere interessante websites rond internetveiligheid:
 Tips en algemene meldingen over internetveiligheid: www.safeonweb.be (een initiatief van
CERT.be, het federale cyber emergency team).
 De privacy van jongeren op het internet beschermen: www.ikbeslis.be (een initiatief van de
Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer).
 www.clicksafe.be (een initiatief van Child Focus).
Tips om veilig online te bankieren: www.safeinternetbanking.be (een initiatief van de Belgische federatie
van de financiële sector, Febelfin).
5.2. SKIMMING
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 31
Skimming is een techniek waarbij fraudeurs betaalautomaten (bancontact, geldautomaten, …)
manipuleren zodat ze de gegevens die op de chip of de magneetstrook van je betaalkaart staan (zoals je
pincode), kunnen kopiëren. Ze gebruiken daarvoor speciaal materiaal dat ze bevestigen op de automaat
of in de buurt ervan. Met deze gegevens kunnen ze daarna je geld afhalen of betalingen doen op jouw
kosten. Als je verdachte transacties opmerkt op je rekeninguittreksels, laat je kaart dan onmiddellijk
blokkeren. Controleer ook of er geen abnormale dingen aan de betaalterminal of geldautomaat te zien
zijn, zoals een gaatje met een camera of een opzetstuk voor de gleuf voor je kaart. Doe dit zeker bij
automaten op afgelegen plaatsen.
5.3. VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN
Betaalkaarten zijn een gemakkelijk, snel en betrouwbaar betaalmiddel. Heb je een betaalkaart dan moet
je bijvoorbeeld minder cash op zak hebben. De betaling gebeurt pas nadat je je pincode (Persoonlijke
Identificatiecode), een geheime code van 4 cijfers die je zelf kan kiezen of wijzigen1, hebt ingevoerd.
Zonder deze code kan men in principe niets doen met je kaart. Zorg er dus voor dat niemand je pincode
te weten komt.
Volg daarom volgende richtlijnen:







Kies geen voor de hand liggende pincode zoals je geboortejaar of de combinatie ‘1234’.
Leer je code onmiddellijk van buiten en schrijf hem nergens op.
Geef je debetkaart en je pincode nooit door aan iemand anders.
Houd je vrije hand over de vinger waarmee je je geheime code intikt, zodat niemand kan
meekijken.
Gebruik verschillende pincodes voor je debetkaart, je kredietkaart, de pincode van je gsm,
…Vroeger moest je een transactie met een kredietkaart bevestigen met een handtekening. Af en
toe kan dat nu ook nog gevraagd worden. Omwille van de veiligheid (een handtekening is
gemakkelijk na te doen) zijn de meeste handelaars echter overgeschakeld op de pincode.
Bekijk regelmatig je rekeninguittreksels. Zo ontdek je snel een verdachte verrichting.
Laat je kaart in geval van verlies of diefstal onmiddellijk blokkeren. Daartoe bel je
naar CardStop op 070/344 344. Doe dat ook als je denkt dat malafide personen
je pincode zouden kunnen kennen. Je bent zelf verantwoordelijk voor de
frauduleuze uitgaven met je kaart tot het moment dat je je kaart blokkeert. Als
je diefstal vermoedt, licht dan ook de politie in. En breng ook van zodra het kan
je bank op de hoogte. Zij zal je verder helpen.
Ook bij betalingen op het internet moet je waakzaam zijn. We geven je deze tips:
De eerste beveiligingsregel van online betalingen is dat je eigen computer, tablet of smartphone
voldoende beveiligd moet zijn (met een virusscanner).
Wees voorzichtig met je kredietkaartgegevens en eventuele persoonlijke inloggegevens voor je
profielen zoals bv. bij PayPal. Geef deze persoonlijke gegevens nooit door aan iemand die ernaar
vraagt, ook al zegt die persoon van de website te zijn of van je bank. Je bank zal je immers nooit
vragen om online, telefonisch of via e-mail vertrouwelijke gegevens door te geven.
Sla je kredietkaartgegevens, paswoorden of codes niet op in je computer, tablet of smartphone.
Een 'hacker' kan deze gegevens vinden en ze misbruiken;
Geef je betaalgegevens enkel in op beveiligde websites van vertrouwde gekende handelaars. Je
kan zien of een website beveiligd is als er een hangslot- of sleutelsymbooltje en https:// (in plaats
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 32
van enkel http) voor het webadres staat. Gebruik uw elektronische handtekening enkel voor een
opdracht die je zelf ingegeven hebt of verwacht.
Controleer regelmatig je rekeninguittreksels om verdachte transacties snel op het spoor te
komen.
Voor mobiel betalen geven we nog volgende extra tips
Zorg ervoor dat je de laatste software gebruikt. Updates van software dienen immers ook om de
beveiliging van de software te verbeteren.
Voer geen betalingen uit op een onbeveiligd Wifi netwerk.
Waak erover dat niemand je codes meeleest en deel ze nooit mee aan derden ! De bank zal je dit
nooit vragen !
Gebruik telkens een uniek paswoord per account.
Bij verlies of diefstal van je toestel moet je behalve je bank(en) verwittigen indien er bank of
betaalgegevens op je toestel stonden, ook nog volgende zaken zo snel als mogelijk doen:
 Je rekening goed in de gaten houden en eventueel de rekeningen en kaarten laten blokkeren.
 Alle wachtenwoorden van de accounts die op je toestel stonden veranderen (Facebook,
Whatsapp, Linkedin,.. ).
 Aangifte bij de politie doen.
 Je werkgever verwittigen indien er informatie van je werk op je toestel stond.
Meer tips, informatie en educatieve filmpjes vind je op https://www.safeinternetbanking.be
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 33
6. UITBREIDING
6.1. DE GESCHIEDENIS VAN HET GELD
Nog voor mensen munten en bankbiljetten zijn beginnen te gebruiken, bestonden er al manieren om
iemand te vergoeden voor het leveren van een dienst of de aankoop van een goed.
In de prehistorie vergoedden mensen elkaar via ruilhandel. Ze spraken onderling af waaruit de ruil
bestond, bijvoorbeeld een berenhuid tegen drie konijnen. Na verloop van tijd is men die ruilhandel
langzaamaan gaan ‘organiseren’ en heeft men een referentie-eenheid ingevoerd, een maat om de
waarde van andere goederen te bepalen.
In de klassieke oudheid gebruikten de Grieken en de Romeinen oorspronkelijk runderen als referentieeenheid. Voor de eerste handelsreizigers was dat niet praktisch. Zij gingen op zoek naar een ruilmiddel
dat overal aanvaard werd, niet te volumineus was en niet kon bederven. Zout, schelpen, parels en andere
goederen deden al snel hun intrede als referentie-eenheid. Toch bleven er ook aan deze ruilmiddelen
nadelen verbonden, zoals het gewicht, het feit dat sommige ruilmiddelen moesten gewogen worden, ...
Stilaan ruimden runderen, zout en schelpen dan ook plaats voor metalen voorwerpen en later voor
muntstukken. De eerste muntstukken ontstonden in China rond 600 voor Christus. Ze bestonden uit goud
en zilver en waren voorzien van een keurmerk om een bepaald gewicht en dus een zekere waarde te
garanderen. Ook in het Oude Griekenland stapte men al snel over op muntstukken. Het best bekende
muntstuk in die tijd was de oude, Atheense uil, een zilveren muntstuk dat bestond vanaf de vijfde eeuw
voor Christus. Het werd zowel gebruikt voor kleine, dagelijkse aankopen als voor grote internationale
transacties.
Pas tijdens de Middeleeuwen is het gebruik van muntstukken helemaal ingeburgerd.
In de 17de eeuw zagen ook bankbiljetten het licht. Waarin verschilt dit met muntstukken? Een muntstuk
steunde lange tijd op een intrinsieke waarde (waarde komt overeen met de waarde van het materiaal
waaruit het bestaat). Terwijl de waarde van biljetten vanaf het begin op vertrouwen was gebaseerd,
gesteund op de geloofwaardigheid van het instituut dat de biljetten uitgaf. Eerst waren het private
banken die bankbiljetten uitgaven, pas later was het een centrale bank. In België werd de Nationale Bank
opgericht in 1850.
Sinds 1 januari 2002 betalen we in België niet langer met de Belgische Frank, maar met de Euro. Ook in
de andere landen van de Eurozone werd de nationale munteenheid vervangen door de Euro. In al die
landen dien je en zelfs in enkele landen buiten de Eurozone kan je betalen met euro’s. In die landen waar
dat niet kan kunnen banken of wisselkantoren je euro’s omwisselen voor de lokale munteenheid.
Niet alleen de noden bij de bevolking of de economische ontwikkeling maken dat betaalmiddelen
doorheen de tijd een evolutie doorgemaakt hebben. Ook technologische vooruitgang heeft onze manier
van betalen gewijzigd. Vaker en vaker verlopen betalingen dan ook gedematerialiseerd: geld wordt
overgebracht van de ene rekening naar de andere op basis van een geschreven of elektronische
handtekening. De overschrijving, de permanente opdracht en de domiciliëring zijn de meest bekende,
gedematerialiseerde betaalmiddelen. Maar de technologie staat niet stil en nieuwe manieren
ontwikkelen zich snel, bijvoorbeeld het betalen via smartphone.
Deze alinea over de geschiedenis van het geld is een beknopte samenvatting van ‘Een korte
geschiedenis van het geld’, een uitgifte van het museum van de Nationale Bank van België. De
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 34
volledige versie kan worden geraadpleegd op http://www.nbbmuseum.be/doc/chap2n.pdf?v20120831
Een educatief filmpje over de geschiedenis van het geld vind je op :
http://m.schooltv.nl/afleveringen/WO_NTR_425890
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 35
Wat is Wikifin.be?
Wikifin.be is een website, onafhankelijk van de private financiële spelers. De site werd in
januari 2013 door de FSMA gelanceerd om de consument bij financiële beslissingen te
helpen door objectieve, betrouwbare en praktische informatie aan te reiken. Het
programma richt zich tot de hele bevolking, jong of iets minder jong. Op elke leeftijd maken
we financiële keuzes die op lange termijn gevolgen kunnen hebben. Op Wikifin.be vind je
gemakkelijk de juiste informatie!
Wat is de FSMA?
De FSMA is de Belgische Autoriteit voor de Financiële Diensten en Markten. Het is een
autonome openbare instelling die onder andere als opdracht heeft de consument op het
vlak van financiële dienstverlening te beschermen. De FSMA heeft dus geen commerciële
doelstellingen.
BETAALMIDDELEN -THEORETISCHE ACHTERGRONDINFORMATIE - 36