rechtsvergelijking 2006

Frankrijk - politieke instellingen



-




Algemene opvatting van de staat
République une et indivisible: franse taal
Laïque démocratique et sociale
Geen federalisme - decentralisatie
Verhouding van de machten
President (zelfstandige bevoegdheden)
Parlement: beperkte rol en bevoegdheid (lois); grondwettelijke
machtsmiddelen van de regering
Regering: residuaire bevoegdheid (décrets) technieken om
parlement
Beperkte directe democratie (referenda)
Formele grondwet: bloc de constitutionnalité
Wijziging grondwet
Grondwettigheidstoetsing: enkel preventief; Conseil constitutionnel
Frankrijk - Gerechtelijke organisatie
Tweedeling van rechtsmachten (Tribunal des conflits)
 Juridiction judiciaire
- gerechtelijke piramide
- Cour de cassation
 Juridiction administrative
- gerechtelijke piramide
- Conseil d’Etat
 Juridische beroepen

Frankrijk - Grondwettelijke waarden
Grondrechten
- 1789: fundamentele vrijheden; gelijkheid voor de wet
- 1946: sociaal-economische rechten
- 2005: charte de l’environnement
 Conseil constitutionnel breidt zijn bevoegdheid uit
- hoe zite de CC toe op de gelijkheid ?
 Geen beroep tot vernietiging, geen prejudiciële
procedure, geen grondrechtenklacht

Frankrijk - Rechtsbronnen
Positie van de wet als principiële rechtsbron
 Stijl wetgeving
- ook declamatoir
- onvolledige definities
 Verhouding rechter-wet; stijl rechtspraak
- « forme corps avec la loi »
- revirements : niet openlijk, dus retro-actief
 Andere bronnen

Frankrijk - Privaatrecht
Algemeen
- Formele kenmerken van de code Napoléon
- Inhoudelijke kenmerken: in/buiten handel; enkele
basisbegrippen
- Belangrijkste evoluties in wetg. & rechtspraak; nieuwe
« Codes »
 Familie- en erfrecht
- Kenmerken napoleontisch recht
- Evoluties
 Recht van de burgerlijke maatschappij en kerk
- Fundamentele vrijheden, positief en negatief
- Positiefrechtelijk: vele compromissen

Duitsland - Politieke geschiedenis 1
Karolingers (keizerskroning 800 - 919)
 Ottoonse keizers
- Dynastieke federatie (oorsprong keurvorstenstelsel)
- Reichskirchensystem (prinsbisdommen)
 Salische keizers : investituurstrijd
 Hohenstaufen
 Groot interregnum 1254-1273
 Keizers uit diverse huizen
 Habsburgers vanaf 1438 (tot 1806)
- Reichsreform 1495: eeuwige rijksvrede, Kreise, Kammergericht,
rijksbelasting
 Reformatie, godsdienstoorlogen, 30-jarige oorlog
 Westfaalse vredesverdragen 1648

Duitsland - Politieke geschiedenis 2





-
-
Westfaalse vredesverdragen 1648
cuius regio illius et religio
Late rijk: confederatie vorstendommen en rijkssteden
Rijksdag met 3 Kurien (keurvorsten, rijksadel, rijkssteden)
Napoleontische oorlogen
1803 : Reichsdeputationshaupschluss: herverkaveling
1806 : ontbinding / Rijnbond
Bevrijdingsoorlogen (Fichte, Reden an die Deutsche Nation)
1815: Duitse Bond (confederatie, vrij verkeer)
Streven naar eenmaking
Maart 1848 revolutie mislukt
Paulskirche 1849: federale grondwet mislukt (75 Professoren, Vaterland …)
Zollverein 1833 meer succes (zonder Oostenrijk)
Duitsland - Politieke geschiedenis 3
Eenmaking
Pruisisch-Oostenrijkse oorlog 1866 leidt tot Noordduitse Bond 1866;
federaal o.l.v. Pruisen
Frans-Duitse oorlog 1870 - uitroeping Tweede keizerrijk
 Tweede keizerrijk
Scheiding der machten op z’n amerikaans:
Parlement exclusieve wetgever
Keizer, Reichskanzler & regering onafhankelijk van parlement
Kulturkampf & sociale wetgeving
 1914-1918 WO I - eindigt in opstand en burgeroorlog
 1919 Weimar-republiek - Grondwet
federaal bestel
grondrechten
regering verantwoordelijk jegens parlement

Duitsland - Politieke geschiedenis 4



-


Nationaal-socialisme 1933-1945
Economische crisis - NSDAP gedijt
1933 Hitler kanselier verkozen - kort nadien noodtoestand uitgeroepen
Uitschakeling parlement, deelstaten, kerk, civil society
Racistische politiek van verjaging
Naar een « nieuwe orde » - dictatuur van het ras (ipv het proletariaat)
Oorlogspolitiek / WO II - uitroeiingskampen
Bezettingsregime vanaf 1945
4 bezettingszones + gezamenlijk over Duitsland als geheel
2 staten opgericht in 1949
Deutschlandvertrag 1952: quasi soeverein
SBZ > DDR
Bodenreform / collectiviseringspolitiek
Dictatuur socialistische eenheidspartij
BRD: deelstaten heringericht; federaal Grundgesetz 1949
Hereniging 1989-1990 (Einigungsvertrag + toetreding: 4 + 2 Verdrag)
Duitsland geschiedenis privaatrecht



-
-
Middeleeuwen:
Van volksrecht naar territorialiteitsbeginsel
Gewoonterecht, handelsrecht, rechtspraak, vorstelijke wetten; Sachsenspiegel
Rezeption
Romeins recht als Kaiserrecht
1495 Reichskammergericht
Verhouding ius particulare / ius commune (gemeines Recht)
Aktenversenung / Spruchbehörden
Resultaat: Usus modernus pandectarum (+ gemeines Sachsenrecht)
Andere stromingen
strafrecht: constitutio carolina
Lijfeigenschap
(beperkte) herwaardering germaans recht
Iusnaturalisten
Duitse geschiedenis privaatrecht 2





-
Rationalisatie / eerste codificaties
Pruisen
Friedrich Wilhelm I: leerplicht, folterverbod, Hypothek & Konkursrecht
Frederik II de Grote: hervorming gerecht; rechtsers-ambtenaren; ontwerp van
eenmaking en codificatie van het recht
Friedrich Wilhelm II: afkondiging Allgemeines Landrecht 1794; nieuw procesrecht
Allgemeines Landrecht: I. persoon als individu, II. in sociale verbanden & klassen
Oostenrijk: Maria Theresia, Jozef II: codificatiepogingen (ABGB 1811)
Napoleontische bezetting: invoering CC in Rijnland, Baden
Strijd om codificatie en eenmaking
paradox: codificatie of eenmaking ?
J. Thibaut t. v. F.C. Savigny
v. Savigny’s historische rechtswetenschap: recht groeit, niet gedicteerd; geen
monopolie van de wetgever - hoofdrol voor de rehctswetenschap
2 stromingen: romanistische / germanistische
Romanistische : alle bronnen nieuw gebruiken (Pandektisten)
Germanistische: « germaanse » rechtsfiguren ontwikkelen
Duitse geschiedenis privaatrecht 3






Invloed Pandektisten:
de facto geldend recht
systeem van abstracte begrippen
Interessenjurisprudenz / Freirechtsschule
Wetgevende codificatie
1856 Handelsgesetzbuch
1865 Strafprozessordnung
1873 bevoegdheidsoverdracht: 1874 Vorkommission; 1874 Elferkommission; 1890
tweede commissie; parlement 1896; BGB in werking 1900
Privaatrecht na het BGB
geen breuk
interpretatie door Interessenjurisprudenz
creatieve rechtspraak
dwingende bijzondere wetgeving
NS-Volksgesetzbuch is er nooit gekomen; rechtspraak perverteert BGB
Na WO II: Restitutiewetgeving
Naturrechtsrenaissance (GG) en Wertungsjuripsrudenz
Na hereniging 1990: restitutiewetgeving
Duitse politieke instellingen












5 staatskenmerken: democratie bondsstaat republiek rechtsstaat Sozialstaat
Kenmerken Duits federalisme: centripetaal, 2 staatsniveaus; symmetrisch; residuiare
bevoegdheid bij deelstaten; Kompetenzkompetenz bij Bond
Bevoegdheidsverdeling: geen parallellie
Wetgevende bevoegdheden: exclusieve / concurrerende (BRbLR); kaderwetten
Uitvoeringsbevoegdheid federale wetten: in beginsel deelstaten (2 types); soms
bundeseigen; soms Gemeinschaftsaufgaben
Verflechtung en Föderalismusreform
Rechterlijke macht: deelstatelijk behalve hoogste rechtscolleges
Verhouding tussen de machten
parlement: Bundestag / Bundesrat: exclusieve wetgever
kanselier en regering: enkel uitvoeringsbevoegdheid (legaliteitsbeginsel)
statuut politieke partijen
Verhouding tussen de machten in de deelstaten: Homogenitätsgebot
Formele grondwet
wijzigbaar 2/3; maar Ewigkeitsgarantie voor Staatsfundamentalnormen
Duidelijke normenhiërarchie
Internationaal recht: binnen de grenzen van de grondwet
Grondwettigheidstoetsing
Abstracte normencontrole (vernietiging): beperkte toegang
 Concrete normencontrole (prejudicieel)
 Verfassungsbeschwerde
 (weerstandsrecht)

Gerechtelijke organisatie
QuickTime™ and a
Graphics decompressor
are needed to see this picture.
Grondrechten





Art. I GG
1: onaantastbaarheid van de menselijke waardigheid
2: grondrechten basis van de gemeenschapsordening
3: negatieve en positieve staatsplicht
Art. 2 tot 19 GG
catalogus van grondrechten
beperkingen telkens apart nauwkeurig aangegeven
Art. 6 GG Bescherming van huwelijk en gezin
Staatszielbestimmungen - Gesetzgebungsauftrag
Nader over de Verfassungsbeschwerde