Document

Verdiepingsbijeenkomst Examenprogramma Economie
HAVO en VWO, 2017
Jeroen Hinloopen
Utrecht, 24-09-2015
Programma
1. Stand van zaken examenprogramma economie bovenbouw havo en vwo
2. Vernieuwde syllabus economie
a) havo
b) vwo
3. Plenaire discussie
4. Praktische Economie – 6e editie
a) uitgangspunten
b) markeerpunten (havo)
c) uit de wetenschap
d) in context
e) voor de liefhebber
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Stand van zaken examenprogramma economie bovenbouw havo en vwo
Maart 2015: verschijning nieuwe syllabus economie CE havo en vwo
Aangepaste syllabi gelden voor het CE 2017
September 2015
havo 4: nieuw examenprogramma (CE in 2017)
havo 5: oude programma (CE in 2016)
vwo 4: nieuw examenprogramma (CE in 2018)
vwo 5: nieuw examenprogramma (CE in 2017)
vwo 6: oude examenprogramma (CE in 2016)
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - havo
Verdwenen:
E3 Ondernemingen ruilen over de tijd
De kandidaat kan in contexten herkennen en toepassen:
3.1
een elementaire balans en een elementaire resultatenrekening (winst- en
verliesrekening) als manieren waarop de financiële gegevens van een
onderneming worden geordend;
3.2
voorraadgrootheden die onderdeel uitmaken van de balans en stroomgrootheden die onderdeel uitmaken van de resultatenrekening.
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - havo
Nader gespecificeerd:
H1 Welvaart
De kandidaat kan in contexten herkennen en toepassen:
1.1
de relatie tussen het BBP en de toegevoegde waarde;
1.2
de omvang van het BBP als zijnde een beperkte welvaartsmaatstaf;
1.4
het systeem van de nationale rekeningen en daarbij het onderscheid tussen
sectoren gezinnen, ondernemingen, overheid en buitenland;
1.6
de lorenzcurve als weergave van de verdeling van het primaire inkomen en het
secundaire inkomen;
I3 Conjunctuurbeleid
De kandidaat kan in contexten herkennen en toepassen:
3.2
ingebouwde stabilisatoren en de wijze waarop deze een dempende invloed
kunnen hebben op de schommelingen in de conjunctuur;
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - havo
Nieuw:
H2 Groei
De kandidaat kan in contexten herkennen en toepassen:
2.6
De motieven voor het al dan niet aangaan van internationale samenwerkingsvormen in relatie tot welvaart en economische groei;
- vrijhandel
- protectie (zoals invoerrechten, contingentering, dumping, infant industry)
I3 Conjunctuurbeleid
De kandidaat kan in contexten herkennen en toepassen:
3.3
De Europese Centrale Bank (ECB) of Centrale Banken van landen die niet onder
de ECB vallen:
- toezichthouder op de infrastructuur van financiële markten en betalingsinstrumenten
- beheerder van eigen externe reserves
- uitgever van bankbiljetten
- toezichthouder
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - havo
De aanpassingen (havo):
Betreffen vooral de ‘latere’ concepten, en zijn daarom nog goed in te voeren vanaf
De verdwijning van elementair boekhouden is een gemis, ook voor het begrip van
macroeconomie, en creëert inconsistenties:
G4 Risico in bedrijf
De kandidaat kan in contexten herkennen en toepassen:
4.1
de keuze omtrent het aantrekken van eigen en vreemd vermogen van een
onderneming;
4.2
onderpand en waarom onderpand het risico voor de kredietgever kan
verminderen;
De toevoeging van de beginselen van internationale economische politiek (H2.6) en
monetair beleid (I3.3) zijn een verrijking.
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Verdwenen:
D1: Vraag en Aanbod
1.20
De bepaling van de break-even-afzet bij een gelijkheid van totale kosten en
totale opbrengsten.
E2: Registratie intertemporele ruil
2.2
De elementaire balans en resultatenrekening van bedrijfshuishoudingen met
daarbij: - activa, eigen en vreemd vermogen als onderdelen van de elementaire
balans (voorraadgrootheden)
- kosten, opbrengsten en resultaat als onderdelen van de elementaire
resultatenrekening (stroomgrootheden)
- afschrijvingen als waardeverlies van investeringen in vaste activa
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Verdwenen (vervolg):
G2: Asymmetrische informatie
2.1
Onvolledige informatie leidt in een ruilsituatie tot transactiekosten
G3: Asymmetrische informatie in bedrijf
3.2
De keuze die een ondernemer maakt voor een bepaalde rechtsvorm, zoals
eenmanszaak, vennootschap onder firma, BV of NV en de risico’s die daarmee
samenhangen op het gebied van aansprakelijkheid.
3.5
De rol van toezichthouders op financiële en op andere markten.
G5: Beleggen
5.3
Waardeverandering van beleggingen als gevolg van (verwachtingen ten aanzien
van) renteverandering en inflatie.
H3: Groei
3.2
het bestaan van productiviteitsverschillen tussen landen.
3.3
convergentie en divergentie van ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen
aan de hand van de ontwikkeling van en determinanten voor het BBP.
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Verdwenen (vervolg):
I.1 Conjuncturele verschijnselen
1.6
dat een economie met geld als ruilmiddel kan vervallen tot een ruileconomie
als hyperinflatie optreedt
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nader gespecificeerd:
H2: Welvaart
2.1
de relatie tussen het BBP en de toegevoegde waarde;
2.2
de omvang van het BBP als een beperkte welvaartsmaatstaf; eng en ruim
welvaartsbegrip
2.4
het systeem van de nationale rekeningen en daarbij het onderscheid tussen de
sectoren gezinnen, ondernemingen/bedrijven, overheid en buitenland
onderscheiden;
2.6
de Lorenzcurve als weergave van de verdeling van het primaire inkomen en het
secundaire inkomen
H3: Groei
3.4
de verschillende inkomenscategorieën classificeren en ontwikkelingen in de
categoriale inkomensverdeling verklaren.
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nader gespecificeerd (vervolg):
I.1 Conjuncturele verschijnselen
1.1
aan de hand van de geaggregeerde vraag en het geaggregeerde aanbod de relatie tussen de hoeveelheid goederen en diensten en het nationale prijsniveau
I.3 Conjunctuurbeleid
3.3
de wijze waarop een Centrale Bank monetair beleid kan inzetten om de inflatie
te beteugelen en andere effecten van dit beleid op de conjunctuur.
3.4
uitleggen dat de geloofwaardigheid en zelfbinding van een Centrale Bank van
belang zijn bij de keuze tussen vaste wisselkoersen, beperkt zwevende wisselkoersen en flexibele wisselkoersen.
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nieuw:
H2: Het meten en verdelen van de welvaart
2.4
De omvang van het BBP en NBP als een beperkte welvaartsmaatstaf, rekening
houdend met;
- nominaal en reëel
- eng versus ruim welvaartsbegrip
- welvaartsbegrip per capita
- de rol en omvang van de informele sector
- Human Development Index en groen BBP (inclusief externe effecten)
2.6
De betalingsbalans (boekhoudkundig) als overzicht van de handel en betalingen
tussen landen;
- lopende rekening (inclusief saldi)
- kapitaalrekening (inclusief saldi)
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nieuw (vervolg):
H2: Het meten en verdelen van de welvaart
2.11
De arbeidsinkomensquote (=AIQ) als het deel (of het percentage) van het
nationaal inkomen dat dient als beloning voor de verschaffing van de
productiefactor arbeid.
2.13
verschillende tariefstructuren binnen belastingstelsels zoals
- boxenstelsel
- progressief tarief
- proportioneel tarief (vlaktaks)
- degressief tarief
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nieuw (vervolg):
H3: Groei
3.2
Indicatoren die de kwaliteit van de productiefactor arbeid en/of arbeidsproductiviteit bepalen, zoals:
- scholing
- know-how / ervaring
- gezondheid
- specialisatie
3.3
Indicatoren die de kwantiteit van de productiefactor arbeid bepalen, zoals:
- arbeidstijd en deeltijdwerk
- personen en arbeidsjaren en/of arbeidsuren
- arbeidsparticipatie
- vergrijzing
- wig
- (potentiële) beroepsbevolking
- leerplicht en pensioengerechtigde leeftijd
- loonkosten per eenheid product
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nieuw (vervolg):
3.4
Indicatoren die de kwaliteit van de productiefactor kapitaal en/of productiviteit
bepalen, zoals:
- onderzoek en ontwikkeling
- internationalisering
- creatieve destructie en (duurzame) innovatie
I.2 Conjuncturele verschijnselen
2.3
Phillipscurve en de korte-termijn afruil tussen inflatie en werkloosheid in relatie
tot hoogconjunctuur en laagconjunctuur
2.4
de mogelijkheden en beperkingen van het gebruik en toepassing van de
Phillipscurve
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
Nieuw (vervolg):
I.4 Beleid en de Centrale Bank
4.1
Monetair beleid als het beïnvloeden van de conjunctuur middels;
- rentebeleid
- wisselkoersbeleid
- geldhoeveelheidsbeleid
4.2
De beperkingen die gesteld kunnen worden aan de effectiviteit van monetair
beleid zoals de zero lower bound en de liquiditeitsval
4.3
De Europese Centrale Bank of de Centrale banken die niet onder de ECB vallen
als
- toezichthouder op de infrastructuur van financiële markten en
betalingsinstrumenten
- beheerder van eigen externe reserves
- uitgever van bankbiljetten
- toezichthouder op aanbieders van risicomijdende en risicozoekende
beleggingen
4.4
De betekenis van de Non Accelerating Inflation Rate of Unemployment voor
het monetair beleid
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
De aanpassingen (vwo):
Een aantal fundamentele noties zijn gesneuveld:
• Elementair boekhouden
• Onvolledige informatie in relatie tot transactiekosten
• Risico en de gekozen rechtsvorm van een onderneming
• De rol van toezichthouders op financiële en op andere markten
• Macroeconomische convergentie
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Plenaire discussie - vwo
Elementair boekhouden
De rol van (financiële) toezichthouders
De Philipscurve
Macroeconomische convergentie
Welvaart
Innovatie
Monetair beleid
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
De aanpassingen (vwo):
Zonder elementair boekhouden toch:
G3: Asymmetrische informatie in bedrijf
3.1
De keuze die een ondernemer maakt bij het verkrijgen van eigen en/of vreemd
vermogen en de functie van onderpand bij het verkrijgen van krediet.
H2: Het meten en verdelen van de welvaart
2.6
De betalingsbalans (boekhoudkundig) als overzicht van de handel en betalingen
tussen landen;
- lopende rekening (inclusief saldi)
- kapitaalrekening (inclusief saldi)
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Vernieuwde syllabus economie - vwo
De aanpassingen (vwo):
De uitweiding over (het meten van) welvaart is disproportioneel (en subjectief)
De keuze voor de Philipscurve is een grote stap terug in de tijd
Innovatie in relatie tot economische groei is een verrijking
De opname van monetair beleid is een verrijking
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Praktische Economie 6e editie – uitgangspunten
Nieuwe onderdelen integraal overgenomen
Weggesneden onderdelen blijven behouden:
• Elementair boekhouden
• Break-even point
• Risico, ondernemingsvormen, en beleggingen
• Macroeconomische convergentie
Onderscheid havo en vwo verder aangezet:
• In tekst (geheel onafhankelijke teksten)
• In tekstopbouw (tussenkopjes, markeerpunten)
• In context
Uit de wetenschap
Voor de liefhebber
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Praktische Economie 6e editie – markeerpunten (havo)
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Praktische Economie 6e editie – Uit de wetenschap
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Praktische Economie 6e editie – in context
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie
Praktische Economie 6e editie – voor de liefhebber
Verdiepingsbijeenkomst
Examenprogramma Economie