Document

Hoe construeren
kinderen hun wereld
Paul van Geert
Hoe construeren kinderen hun wereld
1
opvattingen over de relatie tussen mens
en realiteit
• historische opvattingen over het beeld
van de wereld
• de "klassieke" empiristische opvatting:
kinderen krijgen een beeld van de wereld via
leren en ervaring
• De klassieke nativistische opvatting: kennis
van de (belangrijkste kenmerken van de)
wereld is aangeboren
• Piaget: het beeld van de realiteit wordt
geconstrueerd
Hoe construeren kinderen hun wereld
2
opvattingen over de relatie tussen mens
en realiteit
• recente opvattingen
• Modern nativisme: er is een aangeboren
„core knowledge“ (Spelke)
• Experimenten die dit onderbouwen ...
• De theorie van Complexe Dynamische
Systemen
• ecologische psychologie, Umwelt, Kurt Lewin
• de realiteit is een proces van voortdurende
transactie tussen een organisme of persoon en
een omgeving
Hoe construeren kinderen hun wereld
3
Hoe construeren we de realiteit
•
de persoon construeert geen beeld van de
wereld in zijn of haar hoofd,
maar staat constructief in relatie tot de
wereld
•
•
•
de wereld van de onmiddellijke ervaring en het
handelen
Van belang zijn daarbij
•
•
de middelen waarmee de persoon in contact is
met de wereld (bv. Taal, vaardigheden, kennis ...)
de fysieke omgeving waarin dat constructieproces
plaatsvindt
Hoe construeren kinderen hun wereld
4
Koppeling waarnemen-handelen
•
•
Voorbeeld: de voortdurende koppeling
tussen kijken en zien construeert de
realiteit waarin we ons bevinden
zien
zien
zien
zien
kijken
kijken
kijken
kijken
Hoe we kijken en wat we zien wordt
bepaald door de fysieke omgeving
waarin we ons bevinden, door ons
lichaam en in het bijzonder ons brein
Hoe construeren kinderen hun wereld
5
Wat betekent „de wereld construeren“?
•
Construeren betekent
•
•
•
•
•
•
•
Selecteren
Interpreteren
Creëren
Negeren
Evalueren
....
De wereld is eigenlijk onze „Umwelt“,
„Psychological Life Space“, ....
Hoe construeren kinderen hun wereld
6
Wat betekent ontwikkelen?
•
Ontwikkeling
•
•
•
De lange termijn verandering in de
middelen, disposities, vaardigheden, ...
Voor het construeren van de wereld (zoals
eerder gedefinieerd)
In samenhang met lange termijn
veranderingen in de eigenschappen van de
wereld
•
Zie bijvoorbeeld de „objectieve“ wereld van
een baby tegenover de „objectieve“ wereld van
een volwassene, los van de manier waarop
beiden hun werelden construeren
Hoe construeren kinderen hun wereld
7
Hoe gaan we dit aanpakken?
•
•
Een overzicht van ontwikkeling
Door letterlijk te kijken naar een aantal
interessante aspecten van ontwikkeling
Op verschillende gebieden
•
•
•
•
•
Sociaal gebied
De fysieke wereld
Het zelf …
Op verschillende leeftijden
•
•
•
•
Baby
Peuter en kleuter
Kindertijd
(en dan is onze tijd op…)
Hoe construeren kinderen hun wereld
8
Voorbeelden van videoclips
•
Babytijd
•
Reflexen
•
•
•
•
•
Klassieke opvatting: reflexen als “domme”
responsen op stimulus
Moderne opvattingen: functionele pre-adaptaties
aan de kenmerken van de wereld (evolutie)
Voorbeeld 1, de rooting reflex: oriëntate in de
richting van voorwerp dat de wang beroert, dan
zuigreflex
Voorbeeld 2, de Moro reflex: bij verlies van
evenwicht grijpbeweging van de armen (een niet
meer functionele reflex)
Voorbeeld 3, de stepping reflex: als de voetzolen
vaste ondergrond raken voert de baby
stapbewegingen uit
Hoe construeren kinderen hun wereld
9
Voorbeelden van videoclips
•
Babytijd
•
Reflexen (2)
•
•
•
Voorbeeld 4, de newborn smile: zeer jonge baby’s
vertonen een “glimlach”-grimas; de volwassene
beschouwt het als een glimlach en als een
versterking van de verzorgingsband
Conclusie: reflexen bevatten “kennis” van de
structuur van de wereld, maar dan als
handelingspatroon, niet als inwendige
voorstellingen
Begrippen en kennis van de wereld: het
objectconcept
•
Belang: vroege kennis van object-kenmerken,
weten dat objecten permanent zijn, dus bestaan
onafhankelijk van de waarneming ervan
Hoe construeren kinderen hun wereld
10
Voorbeelden van videoclips
•
Babytijd
•
Begrippen en kennis van de wereld: het
objectconcept (2)
•
•
•
Piaget: baby’s construeren hun interne objectconcept
Moderne opvatting: het object-”concept” is in feite
een structuur van handelen, afhankelijk van veel
factoren (hoe ziet het object eruit, wat gebeurt
ermee, hoe lang is het geleden dat ik gezien heb
dat er iets mee is gebeurd, etc.)
Voorbeeld: experimenten met verstoppen-zoekenvinden van objecten; het A-not-B-error experiment.
Hoe construeren kinderen hun wereld
11
Voorbeelden van videoclips
•
Babytijd
•
Begrippen en kennis van de wereld: inzicht in
de ruimte
•
•
•
Inzicht in de koppeling ruimte-tijd-eigen lichaam
Voorbeeld, het anticiperend reiken experiment: de
baby grijpt naar de plek waar het het bewegende
voorwerp en de bewegende armen-handen van de
baby elkaar zullen raken
Diepte-waarneming: net als de volwassene moet
de baby informatie met twee ogen krijgen om
diepte te kunnen waarnemen (voorbeeld van het
voorwerp dat te dicht bij één oog was om de
afstand ervan te kunnen schatten)
Hoe construeren kinderen hun wereld
12
Voorbeelden van videoclips
•
Peuter- en kleutertijd
•
De peuter en kleuter als psycholoog
•
•
•
Kinderen moeten een besef verwerven van de
psychologische wereld
Bijvoorbeeld: “andere mensen hebben ook
gedachten en gevoelens, maar deze hoeven niet
dezelfde te zijn als de mijne”; “als iemand iets wil,
maar hij kan het niet krijgen, dan is de persoon
teleurgesteld of niet blij”, …
Theory-of-Mind: een verklaring die zegt dat de
peuter een inwendige theorie ontwikkelt, met
allerlei veronderstellingen, zoals “als een persoon
iets wenst, dan voert hij een handeling uit om die
wens te realiseren”, etc.
Hoe construeren kinderen hun wereld
13
Voorbeelden van videoclips
•
Peuter- en kleutertijd
•
De peuter en kleuter als psycholoog (2)
•
Een verklaring gebaseerd op waarneminghandelingskoppeling
•
•
•
Het brein van mensen en primaten reageert spontaan op
handelingen van soortgenoten, als ik iemand iets zie
doen, worden er centra in mijn brein actief die normaliter
verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren vand e handeling
(mirror neurons)
Er is geen “theory-of-mind”, wel een directe waarneming
van de intenties, emoties etc, van een andere persoon, via
de eigen intenties en emoties
Voorbeeld: experimentjes waarin een kind een
inschatting moet maken van de kennis van een
persoon die niet hetzelfde heeft gezien als het kind
heeft gezien (inleven in het perspectief van de
ander) Hoe construeren kinderen hun wereld
14
Conclusie
• Om menselijk gedrag en ontwikkeling te
begrijpen
• Is het
beter
geen
scherpe
grenzen
te trekken
Wat
van
belang
is, is
het proces
tussen
persoon
wereld handelen en
• zowel
vanenconcreet
• Maardenken
beide te zien als de spreekwoordelijke
samenhangende
zijdenvan
vande
hetontwikkeling
muntstuk
• als het proces
• Het raamwerk van complexe dynamische
systemen
biedt een
goede
ingang
Belangrijk
is dat
we naar
dit om
proces
ontwikkeling
te begrijpen
leren kijken
Hoe construeren kinderen hun wereld
15