Verslag veldwerkdag Utrecht (1069799)

Verslag veldwerkdag Utrecht
Bij deze het verslag van de veldwerkdag in Utrecht. Dit is een inhaalopdracht omdat ik niet bij de
nabespreking aanwezig kan zijn. Het verslag bestaat uit vier delen, namelijk de vergelijking tussen de
twee grachten die we in groepjes hebben bekeken, de lezing over het onderzoek, de uitleg over
plaattektoniek en de lezingen over de zandmotor.
Vergelijking Oude Gracht en Nieuwegracht
Op het begin van de dag hebben we twee verschillende grachten bekeken. Hiervoor zijn we als groep
opgesplitst en hebben we foto’s gemaakt van verschillende onderdelen.
Als leidraad gebruik ik de vragen die op het veldwerkformulier staan:
- Zijn er verschillen tussen de Oudegracht en de Nieuwegracht wat betreft de oorspronkelijke functie
van de gracht?
De oorspronkelijke functie van de Oudegracht is niet 100% zeker bekend, maar deze is waarschijnlijk
aangelegd om twee redenen. Als eerste als omgrachting van het voormalig Utrechtse Castellum en
later een noordelijk deel als verbinding tussen de Rijn en de Vecht, toen de Rijn begon te verzanden.
Er ontstond zo een handelsroute.
De Nieuwegracht, die, zoals de naam doet vermoeden, later aan is gelegd, heeft waarschijnlijk een
afwateringsfunctie gehad, als voorbereiding om te bouwen.
- Zouden de werven van de twee grachten vroeger dezelfde functie hebben gehad? Hoe zie je dit?
De oorspronkelijke functie van de twee grachten zijn anders geweest, waar de Oudegracht een
handelsroute was en de andere een afwatering, hebben ze wel beide werfkelders, waaruit je kan
concluderen dat ze allebei voor de handel gebruikt werden.
- Uit welke tijd stamt de bebouwing die je nu langs de grachten ziet? Zijn er in dit opzicht verschillen
tussen de twee grachten?
Figuur 1: Gevels langs de Oudegracht
De bebouwing stamt uit origineel uit de 17e eeuw, waarin de houten huizen werden afgebroken om
plaats te maken voor brandveiligere stenen huizen. De bevolkingsgroei zette in die tijd door en met
Utrecht als belangrijke havenstad breidde het hier stevig uit.
De gevels die je in het figuur ziet zijn tuitgevels en trapgevels, die ook volgens de veldwerkreader uit
deze tijd stammen.
Er zijn ook een aantal (naar mijn mening spuuglelijke) nieuwbouwhuizen geplaatst. Ze zijn van stijl
sterk verschillend van de rest van de gracht.
De Nieuwegracht heeft
- Wat zijn de huidige functies van de werven? Is er een groot verschil tussen Oudegracht en
Nieuwegracht?
De huidige functies zijn vooral wonen, horeca en winkels. De nieuwe gracht heeft nog het museum
Catherijneconvent staan.
Beide grachten zijn vooral een historisch erfstuk en esthetisch prachtig om te zien. De werfkelders
worden gebruikt als woningen of kantoortjes en naar mijn mening een prachtige plek om te werken
of te wonen.
Het verschil vind ik moeilijk aan te geven, vooral omdat ik de Nieuwegracht niet met mijn eigen ogen
heb gezien op de veldwerkdag.
- Omschrijf het sfeerverschil tussen beide grachten
Omdat ik alleen de Oudegracht heb gezien en van foto’s je het sfeerverschil veel minder goed kan
omschrijven, wil ik graag een sfeerimpressie van de Oudegracht geven, in de vorm van een gedichtje:
In het temmen van het water
krijgt geschiedenis een gezicht
De Utrechtenaar gaf functie voor vroeger en later
maar geeft brengt nu schoonheid aan het licht
Alles ademt nostalgie
brengt plant en steen samen
Tot het geven van een plek die
een venster geeft in mens en natuur tezamen
Met geconcentreerde ogen
kijkend naar mens en natuur
In een sfeer gezogen
waar ik graag een middagje genieten borduur
Figuur 2: Spreekwoorden op de wanden van de werven van de
Oudegracht
- Doe een vegetatieopname van de genoemde delen van beide grachten, door te kijken of je
plantensoorten (aan muren en langs grachten) herkent; als mogelijk, probeer ook aantallen te tellen/
Zijn er verschillen tussen beide grachten?
Uit de gegevens van klasgenoten heb ik een verschil in vegetatie proberen te ontdekken. De foto’s
waren niet meer te achterhalen van klasgenoten, helaas, maar hier is een lijstje per gracht:
Oudegracht
Steenbreekvaren
Muurvaren
Muurleeuwenbek
Gele helmbloem
Wilde kastanje
Amerikaanse vogelkers Krokussen + Narcissen Rozenbottel
Nieuwegracht
Linde
Narcis
Klimop
Populier
Muurvaren
Tongvaren
Gewoon muursterretje Gele helmbloem
- Heb je een vijgenboom gevonden? Waar staat deze
vijgenboom?
De Vijgenboom staat op de Weesbrug op de Oudegracht. Een
mooie hoge boom die verschrikkelijk oud oogt.
Lezing onderzoek duinvorming in verhouding tot klimaatverandering
Het tweede wat we de dag hebben gedaan is een presentatie van het onderzoek van een PhD
student van de UU. Deze ging over duinvorming en duinerosie en wat de klimaatverandering in de
wereld er voor een effect op heeft.
Een samenvatting vanuit mijn aantekeningen:
Duinerosie is voor een groot deel afhankelijk van het zeeniveau. Als de zeespiegel stijgt, dan wordt
het onderste deel van de duinen weggeslagen en erodeert de duin.
Als de zeespiegel meters boven een duin uit komt, verdwijnt de duin volledig, maar Nederlandse
duinen komen gemiddeld 20 meter boven de zeespiegel uit.
Het behoud van deze duinen is bepaald door de aanvoer van zand vanuit de zee, maar ook voor een
groot deel door de vegetatie die erop groeit. Deze houdt met de wortels het zand vast.
Als een duin erodeert door water, dan gebeurt dit op vier verschillende manieren:
- Erosie van een embryonaal duinenveld
- Klifvorming (1-6m)
- Slumps
- Geheel duinfront (~15m)
wegzakken door weggeslagen onderste paar meter
Om duinen te beschermen is er een kustbeleid opgesteld in 1953. Dit is nadat veel duinen beschadigt
waren na Duitse bombardementen. Elke regio verschilt iets in de exacte eisen voor
duinhoogte/breedte. Het verschil is bepaalt door hoe belangrijk de regio is voor Nederland als
geheel, waarbij de Randstad het zwaarst beschermt wordt. De dijkhoogte houdt hier rekening mee
dat het een storm kan verdragen die in sterkte maar één keer per 10.000 jaar voorkomt.
Om te berekenen hoeveel zand per jaar afslaat worden rekenmodellen gebruikt, die relatief simpel in
het gebruik zijn.
Het effect van klimaatverandering is bestudeerd in dit onderzoek. Uit eerdere onderzoeken bleek al
dat de zeespiegel 30-80 cm zou gaan stijgen tot 2100, als klimaatverandering in de huidige trend
doorzette. In dit onderzoek is juist gekeken of de klimaatverandering zou hebben voor de golfhoogte
die mee zou komen.
De conclusie die het onderzoek kan trekken, met modellen bepaalt, is dat de golfhoogte hetzelfde
blijft en zelf lichtelijk afneemt.
Ik vond het zelf een zeer interessante lezing. Het zien waar onderzoek zich in die richting zich nu
bevindt is machtig interessant. Door meegenomen te worden in een verhaal waar een
daadwerkelijke conclusie aanzit, in plaats van een hoorcollege, blijft bij mij informatie beter plakken.
Demonstratie platentektoniek
Na de lezingen hebben we een bezoek gebracht aan de aardwetenschappen faculteit om kennis te
maken met een analoog lab dat zich focust op de effecten van plaattektoniek.
Er werden een aantal demonstraties gegeven wat verschillende soorten plaatverschuivingen voor
effect hebben op het landschap.
Om hier een goed beeld van te geven gebruik ik een aantal foto’s om duidelijk te maken wat er
verteld is.
In de foto hiernaast is te zien als platen langs
elkaar schuiven. De focus was om te zien wat
er voor een reliëf verschil zou ontstaan hieruit.
Het meest opvallende was het patroon dat
ontstond na het verschuiven van de platen.
Hiernaast is te zien dat er twee ophogingen
ontstaan en dat er een deel lager is geworden.
Ook als het weer terug wordt geschoven,
herstelt het niet, maar wordt juist het reliëf
sterker
Hiernaast is te zien als een plaat duwt tegen
een andere plaat, waardoor bergvorming
ontstaat.
De richting waarop de plaat beweegt brengt
het zand naar boven en veroorzaakt een stevig
verschil in reliëf.
De grote vraag is alleen, hoe de onderliggende
lagen van gesteente zich rangschikken als dit
gebeurd.
Dit is in de bovenstaande figuur heel mooi geïllustreerd. Met lagen van gekleurd zand, nat gemaakt
om een mooie doorsnede te kunnen maken, is duidelijk geworden dat lagen schuin over elkaar heen
gaan. Waar ik persoonlijk een golfpatroon verwachtte, kwam juist deze trapeziumvormige
constructie naar voren.
Lezing zandmotor
In het tweede deel is er gekeken naar de zandmotor, wat het precies is en wat de doelstellingen
ervan zijn.
Ik heb bij dit gedeelte zowel de introductie als de verschillende sprekers meegenomen.
De vraag die bij alle lezingen voorop stond was of de zandmotor een succes was. Om deze vraag te
beantwoorden is er gekeken naar alle verschillende invalshoeken waarvoor de zandmotor in het
leven is geroepen.
De reden dat de zandmotor is aangelegd is tweeledig. Ten eerste is er een probleem met de duinen
die eroderen. Hierdoor schuift de kustlijn landinwaarts, zoals al lang gaande is. Omdat aan de kust
dichtbevolkte gebieden de overhand hebben. Het is daarom belangrijk om de kustlijn te
onderhouden
Ten tweede is er een economisch aspect. Het onderhouden van duinen kost de overheid een flinke
som per jaar en er moet worden gekeken naar goedkopere opties om dit te verbeteren.
Om een groot project, waarvan de resultaten niet gegarandeerd zijn, te laten slagen, is er gekeken
naar drie verschillende motivaties om het project uit te voeren.
Dit zijn:
- Het stimuleren van natuurlijke duingroei
- Kennisontwikkeling
- Ontwikkelen van natuur en recreatie in het gebied
Al deze effecten zijn meegenomen in het opwerpen van de zandmotor. De vorm van de zandplaat
heeft ruimte gegeven voor een kraamkamer voor vissoorten (natuur), de lokale bevolking heeft een
plek om te recreëren op de zandplaat (recreatie) en er is een toren met wetenschappelijke camera’s
in alle richtingen opgezet om te monitoren (kennisontwikkeling). Als laatste is het stimuleren van de
natuurlijke duingroei, wat over een lange streep langs de kust wordt waargenomen.
Conclusies die alle sprekers trekken, is dat het project nu al succesvol is. Duinen groeien aan, er
groeien speciale planten en vispopulaties op en bij de zandplaat en mensen willen het gebied als
recreatiegebied niet meer kwijt. Ook wordt er gemeten dat het zand zich verspreid als voorspeld,
waardoor er dus minder kosten gemaakt hoeven worden in de toekomst aan ophoging van de
duinen.
Evaluatie veldwerkdag
Voor mij persoonlijk was het een enorm interessante dag. Er zijn meerdere invalshoeken gekozen in
het veldwerk, zoals het vergelijken van de grachten, met rivierlopen die daar getemd zijn en wat de
historie van een stad als Utrecht heeft.
De universiteit is voor een veldwerkdag voor ons als HBO studenten erg geschikt. Je krijgt een kijkje
waar de huidige wetenschap en beleidsmaker nu mee bezig zijn. Het geeft een perspectief op wat we
studeren en hoe de huidige stand van zaken zijn.
Ook werkt het aanwezig zijn in een universiteit voor mij heel motiverend. Het is een plek waar veel
onderzoek plaats vindt en waar mensen bezig zijn op de rand van de huidige wetenschap.
De lezingen op het eind van de dag mochten voor mij wel beter ingeleid worden. De insteek bleek
achteraf op beleid te liggen, in plaats van de inhoud van het zandmotor project. Hierdoor heb ik met
foute ogen gekeken op het begin en vond ik moeilijk te plaatsen wat we hiervan op moesten steken.
De dag kan naar mijn mening iets korter gemaakt worden, waardoor er meer ruimte ontstaat om te
verwerken van de opgedane kennis op het eind van de dag.