De kat: hoe het verleden het heden bepaalt

De kat: hoe het verleden het heden bepaalt
Els Peeters – Odisee Hogeschool
De kat als soort
van wilde kat naar huisdier
De kat als soort: classificatie
Familie
Felidae
Subfamilie Felinae
Genus Acinonyx
Genus Caracal
Genus Catopuma
Genus Felis
Genus Leopardus
Genus Leptailurus
Genus Lynx
Genus Prionailurus
Genus Profelis
Genus Puma
Subfamilie Pantherinae
Genus Neofelis
Genus Panthera
Genus Pardofelis
Genus Uncia
Tree of Life Web Project. 2000. Felidae. Version 01 January 2000 (temporary).
http://tolweb.org/Felidae/16006/2008.09.26in The Tree of Life Web Project
Felis bieti (chinese woestijnkat)
Felis chaus (jungle kat)
Felis manul (Pallas’ kat)
Felis margarita (woestijnkat)
Felis nigripes (zwartvoetkat)
Felis sylvestris (wilde kat)
De ondersoorten van Felis sylvestris
Felis sylvestris lybica
Felis sylvestris cafra
Felis sylvestris ornata
Felis sylvestris catus
Felis sylvestris bieti
IUCN
Felis sylvestris sylvestris
IUCN
De ondersoorten van Felis sylvestris
Driscoll et al, 2007. The Near Eastern origin of cat domestication. Science 317:519-523.
Van wilde kat tot huisdier
10.000 jaar geleden
Uittocht uit Egypte
9500 jaar geleden: Cyprus graf
2000 jaar geleden: Europa
skeletten in Tofting
2900 jaar geleden:
mummies
3600 jaar geleden:
Egypte muurschilderingen
De kat als exoot?
Platform Stop Invasieve Exoten (Nederland):
“‘Exoten’ worden ook wel ‘uitheemse soorten’ genoemd. Het zijn soorten dieren,
planten en micro-organismen die als gevolg van menselijk handelen in een nieuw
leefgebied terecht zijn gekomen, waar ze van oorsprong niet thuishoren.”
“Soorten die vóór het jaar 1500 in Nederland zijn geïntroduceerd, worden als
inheems beschouwd. Voorbeelden: het konijn, het damhert en de fazant. Zij zijn dus
geen exoot.” = internationale conventie
Introductie van diersoorten in onze streken:
•
Fazant: van oorsprong Aziatisch, geïntroduceerd door Romeinen
•
Konijn: enkel nog in Spanje na ijstijden, in Romeinse tijd & vooral in
Middeleeuwen terug geïntroduceerd
•
Huiskat: ondersoort F. s. sylvestris van nature, F. s. catus sinds Romeinse tijd
 Allemaal voor 1500, dus volgens definitie geen exoten
Gonnissen, L. (1994).10.000 jaar huisdieren. Davidsfonds, Leuven
www.invasieve-exoten.nl
De kat als exoot?
Belgian Forum on Invasive Species:
•
Lid van IUCN Invasive Species Specialist Group
De kat als exoot?
MAAR… Hybride kattenrassen!!!
= kruising F. s. catus met andere soorten
Meest bekende:
•
Bengaal = huiskat x Bengaalse tijgerkat
(Prionailurus bengalensis; Azië)
•
Savannah = huiskat x serval (Leptailurus serval; Afrika)
 In principe wettelijk verboden
want niet op de positieflijst
 Exoten!
De aard van het beestje
Oorspronkelijke levenswijze
• Obligate carnivoor
• Territoriumgrootte ~ kwaliteit
• Nachtelijke jager (minstens 6u!)
• Zelf ook prooi
• Verplicht solitair (kittens!)
• Late natale dispersie
Huidige sociale structuur
verspreide voedselbronnen: solitair
• Grotere homeranges van ♂ overspannen twee of meer
van de kleinere ♀ homeranges
• Polygynie
gecentraliseerde voedselbronnen: multimalemultifemale groepen
• Matriarchale basis
• Promiscue paarsysteem (multiple paternity!)
• Zwerfkattenkolonies
Turner, D.C. & Bateson, P. (2000). The domestic cat: The biology of its behaviour (2nd ed.). Cambridge University Press
Kittentijd
Zoogperiode:
• Melk: 7 weken
• Geborgenheid: tot volwassen
Socialisatie:
• Gevoelige periode: 2-7 weken
• Opvoeding: 7-16 weken: frustratie, sociaal spel
Natale dispersie
• Ten vroegste met 16 weken
• ♂ vanaf sexuele maturiteit (1-2 jr)
• ♀ meestal niet
Turner, D.C. & Bateson, P. (2000). The domestic cat: The biology of its behaviour (2nd ed.). Cambridge University Press
Hoe het verleden het heden bepaalt
Gevolgen voor de huiskat
Nieuwe rol
Ongedierteverdelger
Huisdier
Implicaties voor welzijn!
Gezondheid
Betere gezondheidszorg  ouder  ouderdomskwalen
•
Slingerland et al. (2011). Cross-sectional study of the prevalence and
clinical features of osteoarthritis in 100 cats. The Veterinary Journal,
187(3), 304-309.
• Katten > 6 j: 61%
• Katten >14 j: 82%
 Maar: katten tonen zo min mogelijk pijn & ziekte
 Belang van pijnstilling!
•
Bennet & Morton (2009). A study of owner observed behavioural and
lifestyle changes in cats with musculoskeletal disease before and after
analgesic therapy. J Feline Medicine & Surgery, 11(12), 997-1004.
• 91% katten actiever na pijnstilling!
Gedrag
verveling
Welzijn voor kat en mens
• Hoe voldoen aan de natuurlijke behoeftes
van onze kat?
• Wat heeft onze kat nodig voor een goed
welzijn?
 Dr. Christel Moons