hemoplasma bij de kat en hartworm bij de hond

DANS
Infectieuze aandoeningen
Hemoplasma bij de kat en hartworm
bij de hond
Christine J. Piek
DipECVIM-CA, PhD, DVM
Department of Clinical
Sciences of Companion
Animals, Utrecht University
The Netherlands
[email protected]
De rode draad van deze drie lezingen zijn infectieziekten die door stekende teken,
vlooien en muskieten worden overgebracht. In Nederland zijn dat onder andere
vlooien die de kat met Hemoplasma felis kunnen besmetten en teken die besmet zijn
met de Borrelia bacterie (ziekte van Lyme). Infecties die door in het zuiden van Europa
voorkomende teken en zandvliegen worden veroorzaakt zijn Leishmaniasis, Babesiosis
en Ehrlichiosis. Aandacht zal er zijn voor de kenmerken van de verschillende infecties,
de parasiet die ze veroorzaakt en hoe de overdracht verloopt. Ook worden de klinische
verschijnselen die ze veroorzaken besproken. En uiteraard ook hoe ze gediagnostiseerd
en behandeld worden. Ook zal er aandacht zijn voor de preventie, want hier is een
belangrijke taak voor de dierenartsassistent(e) weggelegd.
Hemoplasma bij de kat
Hemoplasma infecties bij de kat zijn een belangrijke groep aandoeningen die
gepaard gaan met infectie en beschadiging van de rode bloedcellen. Hemoplasma
felis is het belangrijkste subtype, daarnaast kennen we Mycoplasma haemofelis
en haemominutum. Onder de lichtmicroscoop kunnen de Hemoplasma’s worden
gezien als staafje, ring of zelfs als bolletjes die zich bevinden op de buitenwand van
rode bloedcellen. Met een nog grotere vergroting, de electronenmicroscoop kan
gezien worden dat de Hemoplasma zich met kleine uitsteeksels aan de rode bloedcel
vasthechten.
Er is veel discussie onder specialisten over het ziekteverwekkende vermogen van deze
groep organismen. Het blijkt namelijk zo te zijn dat veel katten een mycoplasma infectie
in de rode bloedcellen bij zich dragen zonder dat ze klinische verschijnselen vertonen.
Klinische verschijnselen worden vaak pas gezien als de kat een andere ernstige
ziekte doormaakt. Dan kunnen duidelijk verschijnselen optreden als gevolg van de
beschadiging van de rode bloedcellen. De verschijnselen bestaan meestal uit een
combinatie van algemeen ziek zijn, koorts en de ontwikkeling van bloedarmoede.
Omdat de Mycoplasma hemofelis zo klein is, is het moeilijk om hem met zekerheid met
microscopisch onderzoek van een bloeduitstrijkje vast te stellen. Een onderzoek met de
Abstracts | European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2015
PCR – methode is beter geschikt. De besmettingsgraad bij katten varieert afhankelijk
van de geografische locatie en het type Mycoplasma infectie tussen 2-23%. Echte
buitenkatten, katers en katten die veel vlooien hebben blijken vaker besmet te zijn.
Dit is waarschijnlijk een direct gevolg van het feit dat de kattenvlo een belangrijke rol
speelt in de overdracht van deze organismen. De vlo kan de besmetting overbrengen
tijdens het bloedzuigen.
Het antibioticum doxycycline is de eerste keus behandeling bij een Hemoplasma
infectie. Bij ernstige bloedarmoede kan een bloedtransfusie noodzakelijk zijn. De
parasiet blijft ook na behandeling in het lichaam aanwezig en kan in sommige
gevallen leiden tot recidives van de verschijnselen ten tijden van ziekte of bijvoorbeeld
gedurende een immunosuppressieve behandeling met prednisolon (1).
Hartworm bij de hond
Hartworm is een ziekte waarbij de bloedbaan geparasiteerd wordt door een worm.
Deze worm kan door een aantal muskietensoorten tijdens het bloedzuigen worden
overgebracht . De muskieten raken zelf besmet met de hartwormlarfjes tijdens het
bloedzuigen op honden en wilde zoogdieren zoals de vos en kunnen daarna de infectie
overbrengen. Het gaat om muskietensoorten die vooral in de warmere gebieden van
Europa zoals Spanje, Frankrijk, Griekenland en Italië voorkomen. Binnen deze landen
verschilt de infectiegraad van onbehandelde dieren van 0.1 – 80%. Belangrijk is te
realiseren dat de honden de infectie dus in het buitenland maar niet in Nederland
oplopen. Katten kunnen wel geïnfecteerd worden, maar worden hierdoor zelden
ernstig ziek.
Honden worden onder de huid geïnfecteerd door voorstadia van de volwassen
wormen, de zogenaamde microfilariën die na een aantal maanden soms jaren kunnen
leiden tot de aanwezigheid van volwassen hartwormen. De hartwormen bevinden zich
in het hart, maar ook in de grote arteriën van de longen. De verschijnselen ontstaan
doordat de hartwormen de bloedcirculatie bemoeilijken en de weefsels beschadigen.
De diagnose kan op verschillende manier gesteld worden. De microfilariën kunnen
onder de microscoop aangetoond worden. In bloedonderzoek kan met een specifiek
voor dit doel ontwikkelde ELISA test aangetoond worden dat er volwassen vrouwelijke
hartwormen aanwezig zijn die eieren leggen. Als een hond veel hartwormen heeft
kan dit leiden tot uitgebreide hart- en longveranderingen die goed herkenbaar zijn
www.voorjaarsdagen.eu
DANS
Infectieuze aandoeningen
op een röntgenfoto. Met behulp van echografisch onderzoek kunnen de bewegende
hartwormen in het hart vastgesteld worden.
De behandeling van een ernstige hartworminfectie met veel volwassen wormen is
risicovol voor de hond. Als door de behandeling veel hartwormen tegelijkertijd sterven,
betekent dat een grote belasting voor het lichaam, die in sommige gevallen ook
gepaard gaat met allergische reacties op de dode hartwormen. Om die reden moet de
behandeling onder strikte controle van de behandelend dierenarts plaatsvinden en
wordt meestal gekozen voor een behandeling in fases. In plaats van een behandeling
met alleen medicijnen wordt tegenwoordig ook regelmatig gekozen voor het
handmatig verwijderen van de hartwormen. Bij deze procedure wordt een katheter in
het hart ingebracht, via deze toegang worden de wormen een voor een verwijderd.
Gelukkig is er effectieve medicatie beschikbaar die bij regelmatig en tijdig gebruik
hartworminfecties vrijwel kan voorkomen (2).
Alle bovenstaande infecties hebben gemeen dat ze worden overgebracht
door stekende parasieten. Een effectieve bestrijding van ectoparasieten is dus
een van de belangrijke pijlers waarop de preventie van deze infecties rust. Een
dierenartsassistent(e) is een belangrijke schakel in de voorlichting van de eigenaar
bij de keus van antiparasitica. Om een goed advies te kunnen geven ten aanzien van
vlooien- en tekenbestrijding is belangrijk goed inzicht te hebben in de thuissituatie en
leefomgeving van hond of kat en de eventuele wens of plan om het huisdier mee te
nemen naar gebieden waar niet in Nederland voorkomende door teken en zandvliegen
overgebrachte infecties voorkomen. Het is in het belang van de gezondheid van de
honden en katten in uw praktijk dat u goed luistert en doorvraagt als een eigenaar
komt met het simpele verzoek voor een vlooien- en /of tekenband.
Referenties
1.Tasker. Current concepts in feline haemobartonellosis. In Practice. 2006
2. McCall JW, Genchi C, Kramer LH, Guerrero J, Venco L. Heartworm disease in animals and humans. Adv Parasitol.
2008;66:193 -285.
Abstracts | European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2015
www.voorjaarsdagen.eu