Migratie en de multiculturele samenleving:

migratie en de
multiculturele
samenleving:
SLAVERNIJ
M4 aardrijkskunde
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1
Wat is slavernij?
blz 3
Hoofdstuk 2
Waar kwam slavernij voor?
2.1 Grieken en Romeinen
2.2 Israël
2.3 Europa in de Middeleeuwen
2.4 Afrika
2.5 Indianen
2.6 Arabieren
blz 4
blz 4
blz 4
blz 4
blz 5
blz 8
blz 8
Hoofdstuk 3
Nederland en slavernij
blz 9
Hoofdstuk 4
Afschaffing slavernij
blz 10
Hoofdstuk 5
Moderne slavernij
blz 12
remake van een slavenschip
2
Hoofdstuk 1
Wat is slavernij?
Slavernij is een vorm van onvrijwillige dienst waarin een persoon wordt behandeld
als het eigendom van een ander persoon.
De persoon die het bezit is, wordt slaaf genoemd, naar het Balkanvolk (dit zijn de
Slavische volkeren). Daar kwamen heel vroeger veel slaven vandaan. Slavernij komt
nog op veel plekken in de wereld voor, hoewel het vrijwel overal illegaal is. Naar
schatting 100 miljoen mensen leven nog in een situatie waarin ze gedwongen
moeten werken. Een van de aspecten van slavernij is slavenhandel.
Vaak bestaat er een bepaald beeld over slavernij. Het beeld dat alleen de Westerse
landen misdadigers waren van de 16e tot de 19e eeuw klopt niet helemaal. Slavernij
bestaat namelijk minstens zolang als de geschiedschrijving. Het Oude Egypte, Oude
Griekenland, de Romeinen, maar ook Afrikaanse en Arabische culturen maakten en
maken veel gebruik van slaven. Slavernij kwam ook in de Chinese, Indische en
Amerikaanse indianenculturen voor.
Er waren wel verschillen tussen de diverse vormen van slavernij. Slavernij kwam voor
als op twee manieren:
1
gedwongen dienstverlening (huishoudelijk werk, dienst in het leger, zware
arbeid)
2
straf (om bijvoorbeeld schulden af te lossen).
Soms kregen slaven loon, soms kost en inwoning. Belangrijk is dat slavernij
onvrijwillig is. Een slaaf werkte meestal vanaf zijn geboorte of gevangenneming tot
aan zijn dood voor zijn 'eigenaar'.
vraag 1:
Waarom staat eigenaar tussen aanhalingstekens?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
In sommige culturen kon een slaaf zijn vrijheid wel verdienen of kopen. Een arbeider
uit een vreemd land, die in een ander land tegen betaling werkt, wordt geen slaaf,
maar gastarbeider genoemd.
vraag 2:
Wat is een gastarbeider?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3
Hoofdstuk 2
1
Waar kwam slavernij voor?
Grieken en Romeinen
Hoewel slavernij dus bij (vrijwel) alle culturen in de oudheid voorkwam, waren het
vooral de Grieken en Romeinen die hier heel veel van gebruik maakten.
Vooral na de vele oorlogen waar ze landen veroverd hadden, kwamen er een hoop
slaven bij. Deze werden overal te werk gesteld waar veel mensen nodig waren, zoals
in de landbouw, mijnbouw en grote constructiewerken.
vraag 3:
Waarom kwamen er na de veroveringsoorlogen ineens zoveel slaven
bij?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2
Israël
De Bijbel verhaalt vaak en uitvoerig over slaven, slavernij en slavenhandel. Hieruit
kunnen we afleiden dat hier vroeger gebruik werd gemaakt van slaven.
Voorbeeld: De bijvrouw van Abraham, Hagar, was een Egyptische slavin die hem zijn
eerste zoon, Ismaël, schonk. Zijn achterkleinzoon Jozef werd als slaaf naar Egypte
gevoerd. Het hele Joodse volk was in slavernij in Egypte geraakt, waaraan het kon
ontsnappen onder leiding van Mozes (en dit wordt nog steeds herdacht met het
joodse paasfeest, Pascha).
3
Europa in de Middeleeuwen
Ook in Europa kwam vroeger slavernij voor. In de vroege Middeleeuwen vonden
steeds meer mensen dat hun medechristenen geen volledige slaven meer mochten
zijn. De slaven kwamen vooral uit Oost-Europa.
vraag 4:
Wat heeft dit te maken met de naam van het woord 'slaaf'?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4
4
Afrika
In Afrika bestaat slavernij en slavenhandel duizenden jaren, tot op de dag van
vandaag. De slaven kwamen vooral uit de landen in West-Afrika. Bijvoorbeeld in het
rijk Senegambia (Senegal en Gambia) was een derde van de bevolking slaaf tussen
1300 en 1900.
Rond 1660 ontstond een tekort aan arbeiders in de VS. Boeren uit Nieuw Carolina en
Virginia waren de eersten die Afrikaanse slaven gingen gebruiken voor de
tabaksoogst. Virginia was ook de
eerste staat die haar wetten
veranderde: zwarten die in hun
geboorteland geen christen waren
werden als slaven beschouwd. Men
ging op grote schaal slaven
importeren uit Afrika, waar
stamhoofden graag
krijgsgevangenen, misdadigers,
ongehoorzame slaven en dergelijke
voor een goede prijs van de hand
deden.
De slaven werden vooral ingezet bij
de teelt en verwerking van suikerriet.
Het leven van deze slaven was zeer
hard. Ze werden met een
terreurregime onder de duim
gehouden. Het sterftecijfer op de
plantages overtrof over het algemeen
in aanzienlijke mate het
geboortecijfer.
Toen de Engelsen, Nederlanders en
Fransen zich in de 17e eeuw meester
maakten van een groot deel der Caribische eilanden en Suriname, begonnen zij ook
daar suikerrietplantages aan te leggen, met zwarte slaven. De
levensomstandigheden op de plantages waren over het algemeen verschrikkelijk.
Tussen ongeveer 1500 en 1850 werden omstreeks 11 miljoen Afrikanen als slaaf
over de Atlantische Oceaan getransporteerd. Gemiddeld stierf zo'n 15% van de
slaven tijdens het transport, vergelijkbaar met de sterfte onder de bemanning.
Nederland nam met rond de 550.000 slaven 5% van de totale slavenhandel voor zijn
rekening.
vraag 5:
Waar ligt het Caribisch gebied?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5
vraag 6:
Noem 4 landen in het Caribisch gebied waar nu nog veel voormalig
slaven wonen.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
In de 18e eeuw begon de slavernij zich ook te ontwikkelen in de Engelse kolonies
langs de kust van Noord-Amerika, de Oostkust van de latere Verenigde Staten. Hier
was het sterftecijfer onder de slaven over het algemeen lager dan het geboortecijfer,
misschien dankzij een iets betere behandeling, of door het minder tropische klimaat,
waardoor het gemakkelijker was ziekten onder controle te houden. Werkelijk goed
waren de levensomstandigheden van de zwarte slaven hier evenmin.
vraag 7:
Waar in Afrika kwamen de meeste slaven vandaan? Noem 8 landen.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
6
Gambia als voorbeeld: James eiland als handelsstation
James Island ter hoogte van het dorp Albreda werd door de Europeanen gebruikt als
een belangrijk tussenstation in de slavenhandel. De Europeanen hadden een aantal
handelsstations opgezet langs de kust
van de Gambia rivier. De bekendste
daarvan was James Island. De voordelen
van een eiland waren natuurlijk groot.
Het was veilig want het was makkelijk te
verdedigen en de slaven die er waren
opgeslagen konden niet ontsnappen. Het
was dus in hun voordeel om de slaven
direct van de tussenhandelaars te kopen
en de slaven op te slaan in hun eigen
kerkers in afwachting van de boten van
de moeder-maatschappijen. De slaven
werden gekocht met luxe goederen uit
Europa: kleding en stoffen, koper, glazen
kralen, kaarsen, ijzeren staven en
alcohol.
fort op James Island, gebouwd door Nederlanders
vraag 8:
Is het gek dat het fort gebouwd is door Nederlanders? Waarom
wel/niet?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Daarnaast zorgden de Europeanen voor de materialen die nodig waren om de handel
goed te laten verlopen: geweren, zwaarden, kettingen, ballen en hals- en voetringen.
De slaven werden hier ook al zoveel mogelijk gescheiden van elkaar. Families en
mensen van dezelfde bevolkingsgroep of die dezelfde taal spraken werden uit elkaar
gehouden om het risico van opstanden te verminderen.
Meestal kregen de slaven voor ze aan boord werden gebracht een brandmerk op hun
schouder of borst met de naam van de maatschappij die ze vervoerde. Nederlandse
officieren hadden dat brandmerk in een speciaal doosje bij zich met daarbij de
instructie om de huid eerst in te smeren met wat olie of kaarsvet en het ijzer niet
heter te maken dan wanneer het een rode afdruk op papier maakte. Op die manier
zou het ongemak voor de slaven tot een minimum beperkt worden. Of dit was uit
compassie met de slaven of om de schade aan de koopwaar te beperken staat er
niet bij vermeld. Eenmaal aan boord was er vaak een speciale slavenpakker die zich
gespecialiseerd had in het vervoeren van menselijke waar en die de slaven hun
plaats wees.
7
5
Indianen
In de Spaanse en Portugese koloniën in Zuid- en Midden-Amerika stierf de
autochtone bevolking, die gedwongen werd als slaaf op de plantages te werken,
massaal doordat zij in het geheel geen resistentie had tegen ziekten als pokken en
pest. In sommige gebieden was de inheemse bevolking bovendien al vóór de
epidemieën erg schaars geweest.
vraag 9:
Welke koloniën worden bedoeld in bovenstaand stuk?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
6
Arabieren
De Arabische Afrikaanse slavenhandel is ouder dan de Europese en heeft eveneens
een zeer grote omvang gekend. De Arabisch Afrikaanse slavenhandel startte rond de
6e eeuw n. Chr. en eindigde in de 20e eeuw. Exacte cijfers over het aantal
gevangengenomen Afrikanen zijn niet voorhanden, schattingen liggen tussen de 15
en 28 miljoen mensen. De Arabieren haalden hun Afrikaanse slaven uit Noord- en
Oost-Afrika. Slaven werden breed ingezet in irrigatie, mijnbouw, werk op het land en
in het leger.
Het was in de Arabische wereld gebruikelijk dat bij rivaliserende stammen die met
elkaar in conflict raakten de ‘winnaar’ de mannen doodde en de vrouwen en kinderen
tot bezit maakten. Dat was in conflicten tussen Arabieren en Afrikanen niet anders.
De buitgemaakte vrouwen en kinderen werden per schip of middels een karavaan
(lopend) naar de Arabische wereld gebracht. Zo'n 60 procent van de door de
Arabieren veroverde Afrikaanse slaven stierf tijdens dit transport. Waar de
Westerlingen zich concentreerden op mannelijke slaven (voor arbeid), richtten de
Arabieren zich op vrouwen, de Arabieren importeerden ongeveer 65% vrouwen
tegen 35% mannen - deze vrouwen kwamen veelal in harems terecht. De mannen
werden vooral ingezet in het leger.
vraag 10:
Wat is het belangrijkste verschil in slavernij tussen Arabieren en de
Westerlingen?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Na de Eerste Wereldoorlog, werd slavernij in moslimlanden geleidelijk verboden en
onmogelijk gemaakt, voornamelijk onder druk van Westerse mogendheden als
Engeland en Frankrijk.
8
Hoofdstuk 3
Nederland en slavernij
In de 17e eeuw had Nederland een voortrekkersrol in de
slavenhandel die in de 18e eeuw over werd genomen door
Engeland. In Nederland was de slavenhandel in handen van
met name de West-Indische Compagnie, hoewel pogingen in
Nederland zelf slaven op de markt te brengen op weerstand
stuitten. De WIC besloot slaven uit Afrika te halen. Er werden
wapens/nijverheidsproducten uit Nederland mee gebracht, en
verruild tegen slaven in Afrika. De slavenhandel van de WIC
was een zogenaamde driehoekshandel (afbeelding
onderaan). De schepen voeren met handelswaar naar Afrika,
kochten daar slaven en voeren vanuit Zuid-Amerika en het
Caribische gebied met goederen, weer naar Nederland.
In totaal verscheepte Nederland, dat wil zeggen de WIC en
diverse particulieren rond de 450.000 slaven vanaf de Afrikaanse kust, op een totaal
van naar schatting 10 tot 11 miljoen slaven.
vraag 11:
Heeft Nederland ook veel winst gemaakt met de slavenhandel? Hoe
wel/niet?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
9
Hoofdstuk 4
Afschaffing slavernij
Frankrijk schafte tijdens de revolutie in 1794 de slavernij af, maar Napoleon I draaide
dat snel weer terug. Denemarken was het eerste Europese land dat slavernij
afschafte, en wel in 1803. In 1807 verbood het Verenigd Koninkrijk de slavenhandel
en in 1833 de slavernij. In 1838 werd in de Britse koloniën de laatste binding tussen
voormalige eigenaars en slaven ontbonden. In 1848 werd de heringevoerde slavernij
in Franse koloniën verboden.
In 1859 schafte Nederland de slavernij in de onder direct bestuur staande delen van
Oost-Indië af. Nog vier jaar later, op 1 juli 1863, schafte Nederland de slavernij in de
West-Indische koloniën (Suriname en de Nederlandse Antillen) af. Nederland was
een van de laatste Europese landen die de slavernij afschaften (op Portugal en
Spanje na).
vraag 12:
Wanneer werd de slavernij afgeschaft in Nederland?
_____________________________________________________________________
10
De Verenigde Staten kwamen in
september 1862 met de
Emancipatieproclamatie van
president Lincoln, toen
afschaffing van de slavernij als
een van de oorlogsdoelen tijdens
de Amerikaanse Burgeroorlog
onvermijdelijk was geworden.
Op 1 januari 1863 werd de
afschaffing in de noordelijke
staten van kracht.
In Brazilië ondertekende Prinses
Isabella in 1888 tijdens de
afwezigheid van de Keizer de Lei
de Aurea waarmee de slavernij
werd afgeschaft.
In bepaalde delen van Azië en
Afrika, onder andere in Arabië,
Liberia en Ethiopië, heeft de
officiële slavernij nog bestaan tot
in de twintigste eeuw. In
Ethiopië werd de slavernij in
1931 afgeschaft. Als laatste land
ter wereld schafte Mauritanië de
slavernij af, in 1980.
vraag 13:
Bekijk de afbeelding. Leg uit waar dit beeld voor staat. Aan welke
dingen zie je dit?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
11
Hoofdstuk 5
Moderne slavernij
Nog steeds komt er in de wereld slavernij voor, met name in ontwikkelingslanden!
De organisatie Anti-Slavery International strijdt tegen moderne vormen van
slavernij.
Naar schatting tien miljoen kinderen werken als slaaf, hoewel ook wel schattingen
van 100 miljoen worden gehoord. Enkele voorbeelden van kinderslavernij:
1
Kindsoldaten in Colombia en Afrika.
Kinderen worden vaak ontvoerd en worden verplicht mee te vechten in de
oorlog.
2
Kinderen die moeten werken.
(bijvoorbeeld als slaaf in steengroeven, in de tapijtindustrie in India, en op
cacaoplantages in Ivoorkust. Op Haïti werken ten minste 400 duizend kinderen
als slaaf, restaveks genoemd. Ook werken veel kinderen in arme landen onder
dwang in de prostitutie, met name in Zuidoost-Azië.
vraag 14:
Is het werken van kinderen in bijvoorbeeld de kledingindustrie ook een
vorm van slavernij? Waarom wel/niet?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
vraag 15:
Wat is erg opvallend aan de moderne slavernij?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
filmpjes terugkijken?
http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/?project=237637
http://player.omroep.nl/?aflID=13128266
12