Omgaan met agressie bij een zorgvrager

Coenye Patrick
Agressie
= er wordt steeds een norm overschreden,
(door jezelf bepaald) en steeds als negatief
ervaren. “lichte vormen horen tot het
werkveld?”
= betekenisvol gedrag (≠ tussen bedoeling van
het gedrag en effect op iemand. Gesteld
gedrag wordt niet altijd juist begrepen)
= vorm van communicatie (niet altijd in staat
om op de juiste manier te communiceren)

Afhankelijk van:
•
Uitingsvormen van agressie
•
Oorzaken van agressie
•
Fase in de ontwikkeling van agressie

Verbale agressie (schelden, beledigingen,
verwijten, woede-uitbarstingen, …)

Fysieke agressie = gewelddadig gedrag t.o.v.
anderen en aanvallen gericht op het lichaam
(slaan, schoppen, bijten, krabben, duwen,
haartrekken, …)

Agressie gericht op objecten = roekeloze
vernieling van materiaal of eigendommen van
zichzelf of anderen (met deuren slaan, ruiten
kapot slaan, smijten met objecten,
brandstichting, …)
Uitingsvormen

Agressie gericht op zichzelf
kan op ≠ manieren geuit worden vb. zichzelf
verwensen, op zichzelf gerichte fysieke
schade (automutilatie of
suïcidepoging/zelfdoding))

Seksuele intimidatie (obscene gebaren,
ongewenste seksuele toenadering, verzoeken
om seksuele gunsten)



Onder invloed van alcohol en drugs (de
controle over eigen gedrag verdwijnt)
Het niet kunnen omgaan met slecht nieuws
(machteloosheidsgevoel > geeft angst >
agressie om weer vat te krijgen op zijn angst)
Agressie door beperkingen bv ziekte of
handicap
> alle hoop opgeven > geen zin meer
> strijdbaar > accepteren grenzen niet >
agressie

Territorium (= soort omhulsel)
Beïnvloed door kennis, zelf –
vertrouwen, veiligheidsgevoel, ...
 Wordt beperkt door bv
ziekenhuisopname
(onderzoeken, in bed blijven)
 Geen greep meer op het eigen leven

Agressie als gevolg van een
geestesziekte (dementie, psychosen)

Gevaar voor controleverlies
◦ Zorgvrager is gespannen en angstig
◦ Nog controle over zichzelf
◦ Verandering van “normaal” gedrag
(stemwijziging, trillen, beven, … ).
◦ Hoe beter je je zorgvrager kent, hoe vlugger
erop gereageerd kan worden = PREVENTIE
Hier voornamelijk ondersteuning en hulp aanbieden
Vraag toestemming van de zorgvrager

Verlies van controle
Hier is er nog weinig realiteitsbesef
Uit zich in:
◦ Ontremming
◦ Agitatie
◦ Dreigen
◦ Gillen
◦ Provoceren
Hier controle overnemen; geen vragen meer stellen of
hulp aanbieden
> (Uitvoerbare) Grenzen stellen:
> Verbaal
- zorgvrager aanspreken met voornaam
- Agressief gedrag benoemen
- Korte eenvoudige zinnen gebruiken
- effect op jezelf verwoorden
- eventueel gevolgen schetsen
- formuleer ik – boodschappen
Belangrijker is HOE men iets zegt, dan WAT men zegt
>Non-verbaal
- Veilige afstand
- Oogcontact behouden
- Veiligheidshouding
Ook hier belangrijk HOE men overkomt

Acting-out of chaos
◦ Destructief/gewelddadig gedrag voor personen,
materiaal of zichzelf
◦ “gaat door het lint”
◦ Onderhandelen is vaak niet meer mogelijk
Hier eventueel “technieken” toepassen of gepaste
maatregelen. Optreden in teamverband
- Toepassen van fixatie

Ontspanning
◦ Terugkeer naar de toestand vóór het incident
◦ Het team kan ventileren/evalueren
◦ Zorgvrager (= schaamte/schuldgevoel). Er is terug
realiteitsbesef
 Begrip tonen

Eigen houding
◦ Belangrijk
◦ Wordt bepaald door relatie tussen hulpverlener en
zorgvrager
◦ 5 basisregels die steeds kunnen toegepast worden

Rustig blijven
◦ Zelf rustig en kalm
◦ Niet laten meeslepen door gevoelens van angst of
woede
◦ Zelf agressief reageren = escalatie

Contact houden
◦ Voornamelijk verbaal contact
 Blijven praten op rustige toon, zonder stemverheffing
 Zorgvrager niet in de rede vallen
 Niet terugschreeuwen

Afstand bewaren
◦ Lichamelijk contact vermijden
◦ Afstand = veiliger gevoel voor hulpverlener
◦ Zorgvrager langzaam benaderen

Respect tonen
◦ Niet bestraffen, uitdagen of bevelen geven
◦ Gevoelens erkennen, maar agressie afkeuren
◦ Zorgvrager blijft een waardige persoon


Zorgzaam zijn
Agressie = controleverlies
◦ Helpen om controle over zichzelf te herwinnen
◦ Duidelijk maken dat je wilt helpen om terug
controle te krijgen over situatie
◦ Lichaamshouding belangrijk
 Op gelijke ooghoogte van zorgvrager staan/zitten
(= minst bedreigend)



Hoe je omgaat met agressie is afhankelijk van
verschillende factoren (uitingsvorm – fase –
oorzaak)
Je eigen houding is zeer belangrijk
Zorg voor je eigen veiligheid, oftewel …
SAFETY
FIRST
Dank u wel