Tegenstroom in de hersenen

Tegenstroom in
de hersenen
Tekst: Kees Vermeer
Diepe hersenstimulatie is een neurochirurgische techniek om gebieden in de hersenen te activeren of juist te
remmen. Neurochirurg dr. Yasin Temel (33) doet in het Maastricht Universitair Medisch Centrum fundamenteel onderzoek naar toepassing van deze techniek bij de ziekten van Parkinson en Alzheimer, depressie en de
ziekte van Huntington. Met onder meer als doel om nieuwe behandelingen te ontwikkelen voor patiënten.
Voor zijn onderzoek kreeg Temel onlangs de Hersenstichting-Trofee voor de Wetenschap 2011.
4 | Hersen Magazine | mei 2011
foto: Elske Oosterbroek
interview
Diepe hersenstimulatie is al eind 19e eeuw in Duitsland
ontwikkeld. Toen nog als methode om de functie van
hersengebieden te onderzoeken. ‘Bij proefdieren keek men
wat er gebeurde bij elektrische stimulatie van een bepaald
hersengebied,’ vertelt Temel. ‘In de hersenen wordt een
elektrode geplaatst die elektrische impulsen doorgeeft,
afkomstig van een pulsgenerator. Het is dus al een oude
techniek. Maar sinds 1987 wordt diepe hersenstimulatie
gebruikt om hersengebieden juist stil te leggen. Vroeger
werd daarvoor het hersengebied kapotgemaakt. Dat was
onherstelbaar. Diepe hersenstimulatie daarentegen is een
omkeerbaar proces. Dat is een groot voordeel.’
Tegenstroom
De methode wordt onder meer gebruikt bij patiënten met
de ziekte van Parkinson die niet meer kunnen worden
behandeld met medicatie. Patiënten die geen andere ernstige
gezondheidsproblemen hebben, komen hiervoor in aanmerking. De elektrode wordt door de schedel heen, na het
maken van een opening, op de juiste plek in de hersenen
gebracht. De pulsgenerator wordt onder de huid in de buik
of onder het sleutelbeen geïmplanteerd. De elektrische
impulsen houden de hersensignalen tegen die de motorische
problemen veroorzaken. ‘Het principe van de behandeling
is dat je de hersenen een tegenstroom geeft,’ legt Temel uit.
‘Nu gebeurt dat nog continu, maar momenteel wordt
onderzocht of dat wel nodig is. Misschien is het voldoende
om de elektrische impuls met tussenpozen te geven, in
zogeheten closed-loop stimulatie.’
‘Het principe van de behandeling is
dat je de hersenen een tegenstroom
geeft.’
wellicht ook bij psychiatrische stoornissen, maar dat wordt
nog onderzocht,’ verklaart Temel. ‘En een nieuwe onderzoekslijn richt zich op neurogenese, oftewel de groei en
herstel van neuronen. Misschien is diepe hersenstimulatie
ook daar bruikbaar.’
Maar ondanks de mogelijkheden van diepe hersenstimulatie,
denkt Temel niet dat het een blijvende therapie is: ‘Het
is een tijdelijke oplossing om symptomen van ziekten te
behandelen. Ik denk dat we hiervoor in de toekomst bijvoorbeeld virussen of genetische factoren zullen gebruiken.
Maar dat zal nog wel twee decennia duren.’
<<
www.mumc.nl
Dr. Yasin Temel studeerde geneeskunde in Maastricht
en startte aansluitend zijn specialisatie tot neurochirurg.
Hij onderbrak deze opleiding voor zijn promotie-onderzoek en promoveerde in 2007 cum laude. Daarna zette
hij zijn opleiding tot neurochirurg voort, terwijl hij
tegelijkertijd zijn onderzoekslijn verder uitbouwde.
Op 18 maart kreeg hij in de Utrechtse Jaarbeurs de
Hersenstichting-Trofee voor de Wetenschap uitgereikt
tijdens de Nationale Hersenlezing. De jury roemde
hem als internationaal expert op het gebied van diepe
hersenstimulatie. ‘Hij is productief, zijn werk is vernieuwend en hij maakt gebruik van geavanceerde
nieuwe technieken. Temel weet de brug te slaan tussen
het laboratorium en de kliniek, doordat hij zijn onderzoekswerk combineert met zijn werk als neurochirurg.
We verwachten dat Yasin Temel zich verder zal ontwikkelen tot een toponderzoeker van internationale faam.’
Gedragsverandering
Zoals vrijwel alle medische behandelingen, heeft ook
diepe hersenstimulatie bijwerkingen. De belangrijkste zijn
stemmingsstoornissen, cognitieve stoornissen en gedragsverandering. Temels onderzoek heeft laten zien dat de
gebieden in de hersenen die bij de Parkinsonbehandeling
elektrisch geprikkeld worden, niet alleen betrokken zijn bij
motoriek maar ook bij cognitieve en emotionele functies.
Dat verklaart hoe elektrische stimulatie kan leiden tot een
verbetering van de motoriek en tegelijkertijd tot gedragsverandering. ‘Maar,’ voegt hij er aan toe, ‘de meeste patiënten
merken weinig van de bijwerkingen. Het gewin is groter
dan de bijwerkingen.’
Bij de ziekte van Parkinson is diepe hersenstimulatie
inmiddels reguliere therapie. Ook bij essentiële tremor
(het trillen van een lichaamsdeel, veelal een arm, bij een
beweging of handeling) kan het worden toegepast. ‘En
Wist u dat...
xidant, het
... vitamine E, een antio
ct met 10%
risico op een herseninfar
op een hersenverlaagt maar het risico
ogt? Dit bleek uit een
bloeding met 22% verho
er dan 100.000 mensen
meta-analyse, waarbij me
waren betrokken.
r Geneeskunde, 2 dec 2010,
Nederlands Tijdschrift voo
154, nr.48
Hersen Magazine | mei 2011 | 5