Voeding bij dementie

Lyan de Roos, SO Brabantzorg

Oorzaken van voedingsproblemen bij
dementie

Behandelmogelijkheden/interventies

Ethische dilemma’s bij dementie

Wie hakt de knoop door bij meningsverschil?

Mevrouw A is opgenomen in een algemeen
ziekenhuis met een heupfractuur; zij is
dementerend. Zij wordt geopereerd en alles
verloopt naar wens tot de vierde dag na de
operatie. Vanaf dat moment weigert zij te
eten en te drinken. Ze moet hierbij geholpen
worden. De familie wil dat wij het eten
opdringen.
Wat is hier het goede om te doen?








Knik na operatie…..
Dalende lijn of niet?
Waarom weigert ze?
Bewust of onbewust?
Wie bepaalt wat goed is?
Wat is goed?
Wens van familie vs. mogelijkheden van zorg
Inzicht van familie vs. professioneel inzicht


Patiënt gebonden factoren
Omgevingsinvloeden
◦ Thuis/verpleeghuis/ziekenhuis
Cognitief verval leeftijd gebonden ziekten>
Minder intake/meer behoefte
Gewicht
voedingstekortKwetsbaarheid/sarcopenie
Cognitief verval

Kunnen

Snappen

Willen












Specifieke voorkeuren, eenzijdigheiddeficiëntie!
Vergeten te stoppen met eten/ontremming
Apraxie en agnosie voor bestek/voedsel
Vergeten te eten
Vergeten honger te hebben
Minder aandacht en concentratie
Onverschilligheid
Traagheid
Vermindering reuk en smaak
Vermindering executieve functies
Vermindering van maken van keuzes
Denk ook aan medicatie effect en invloed op eetlust

Slikstoornissen/cave mondproblemen
Lichamelijke klachten door andere oorzaak
Beperkingen in houding
Psychische aandoeningen

Willen?!











Voedsel weigeren
Agnosie voor voeding
Afwezigheid kauw en slik inzet
Traagheid
Weerzin tegen voeding
Verlies van honger en dorst
Depressie/psychische problemen
Niet meer herkennen van de hulpverlener



Bijkomende (somatische) complicatiesknik
Gewichtverlies in gevorderd stadium,
sarcopenie
Zelfredzaamheid verdwijnt, afhankelijkheid
neemt toekwetsbaar in tijden van schaarste








Vaker dan bij gezonde mensen
Vaak al voor de diagnose, neemt toe bij
progressie
Multifactorieel
Atrofie in breinzin in eten en gedrag
Relatie limbische schade en dalend gewicht
APO E4< BMI daling bij vrouwen
Cytokines in CF gewichtverlies
Schade in olfactorisch deel, vaak al
preklinisch!




Prevalentie 29,3% NL onderzoek
Internationaal 45,1-51%!!
Minimale norm? Ruimer dan we denken/dan
haalbaar is? 1700 cc? Individueel
Vochttekort leidt tot veel complicaties!


Begin bij oorzaak helder hebbendoelgericht
behandelen van onderliggende factoren
Mondzorg ….. Verwachtingen expliciet
makenbetrekken mantelzorg en zorg




Gebitsresten
Protheses/bruggen
Droge mond
Infecties, cave parotitis=pijnlijk!







Verwachtingen expliciet makenbetrekken
patiënt, mantelzorg en zorg
ACP behelst ook afspraken over VV!
Betrek ook wilsbeschikking
Bij dementie is patiënt vaak niet in staat eigen
visie te verwoorden, maar vertegenwoordiger
vaak wel
VV=eerste levensbehoefte
Vele mythes leven nog
En ook….stoppen met eten en drinken is
natuurlijk doodgaan…..maar dat voelt niet
iedereen zo!







Multidisciplinair benaderen!!!
Ambiance verbeteren
Rekening houden met persoonlijke
voorkeuren
Voldoende hulp bij maaltijden
Coaching mantelzorgers thuis
Behandelen oorzaken
Beperken van dieetmaatregelen



Infuus
Hypodermoclyse als goed alternatief in het
verpleeghuis of thuis!
Sonde: neus maagsonde, PEG, jejunum etc





Ethische discussie
Tijdelijke interventie vs uitstel van executie?
Richtlijnen geven houvast!
Tijdelijke interventie ter overbrugging van
crisis
Bij dementie niet blijvend…..

Casus….

Bewust of onbewust?
Oorzaak?
Tijdelijk of blijvend?
Wat ziet de omgeving?
Interpretatie subjectief vs objectief

NB: richtlijn afweergedrag!! Zie literatuur









Begeleiding vraagt veel tijd
Inzicht van mantelzorg vaak nog beperkt
“zo laat je een hond zelfs niet gaan”
Vocht en voeding zijn erg beladen
Wie beslist?







De patiënt (met dementie)
De dokter
En de familie dan?
Streven naar consensus
Kost soms tijd
Soms tijdelijke interventie om tijd=inzicht te
verkrijgen
Het helpt een partner te weten dat hij/zij niet
HET besluit neemt maar de dokter. Expliciet
maken!






Gewichtverlies bij dementie komt veel voor,
vaak al preklinisch
Oorzaken zijn multifactorieel
Analyse en behandeling multidisciplinair
Interventies op geleide van
gereconstrueerde/veronderstelde wens van
de patiënt
Arts beslist uiteindelijk, met hulp van….
VV vroegtijdig bij ACP bespreken met
mantelzorg vanwege de lading en emoties




Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en
drinken om het levenseinde te bespoedigen
(KNMG en V&VN handreiking), 2014
Omgaan met afweergedrag bij eten en drinken
van bewoners met dementie (Richtlijn voor
verzorgenden niveau 3 in verpleeg- en
verzorgingshuizen)
Multidisciplinaire richtlijn verantwoorde vochten voedselvoorziening voor
verpleeghuisgeindiceerden (Arcares 2001)
Richtlijn slikproblemen, 2001