sterrenbeeld orion

sterrenbeeld orion
Het Sterrenbeeld orion
In de winter staat het sterrenbeeld Orion prominent aan de
zuidelijke hemel. Met het blote oog valt er al heel wat te
zien aan Orion. In deze blog lopen we de belangrijkste
bezienswaardigheden van dit prachtige sterrenbeeld langs.
Orion de jager
Het sterrenbeeld Orion is vanaf november t/m
maart goed zichtbaar, dat wil zeggen na
22.00 uur boven de horizon. Kijk naar het
Zuiden en je kunt hem niet missen. De
maanden januari en februari zijn het best.
Orion is de jager die met zijn knots op het
punt staat Taurus de stier, die vlak voor
hem staat, te lijf te gaan. Achter hem zit
zijn grote hond Canis Major. Zijn riem wordt gevormd door drie
sterren op een rijtje. In zijn zwaard zit de Orionnevel,
waarin jong heldere, blauwwitte sterren doorprikken.
Betelgeuze
We beginnen onze tour
door het sterrenbeeld
Orion bij Betelgeuze.
Betelgeuze vind je
makkelijk linksboven in
het sterrenbeeld. Het
is die heldere oranje
ster. Betelgeuze is een
superreus die als hij
in ons zonnestelsel zou
staan tot Jupiter kan
reiken.
De
naam
Betelgeuze komt uit het
Arabisch en betekent
waarschijnlijk ‘hand
van de reus’, dit is
later
abusievelijk
vertaalt in ‘oksel van
de reus’. Overigens
hebben we de meeste
namen van sterren te
danken
aan
Arabieren.
de
Betelgeuze is de alfa ster (α Orionis) van het sterrenbeeld,
dat wil zeggen de helderste. Betelgeuze is aan het eind van
zijn leven, daarom heeft hij een oranje kleur.
Hij zwelt
enorm op en zal binnenkort exploderen en een ‘supernova’
worden. Als dit gebeurt zal er een ster aan de hemel staan die
vele malen helderder zal zijn dan Venus en het licht van de
volle maan zal benaderen. Overigens is ‘binnenkort’
in
astronomische termen een relatief begrip, het kan nog wel
tienduizenden jaren duren. Heel misschien maken we het nog mee
in ons leven.
Het licht van Betelgeuze doet er 600 jaar over om de aarde
bereiken, dat is 5.6764.000.000.000.000.000 km. En dan te
bedenken dat astronomen Betelgeuze ‘relatief dichtbij’ vinden
staan. Zo ‘dichtbij’ staat Betelgeuze dat het de enige ster is
waarvan astronomen het oppervlakte kunnen bestuderen, dat dan
weer wel.
Laatste weetje: Betelgeuze is een ‘veranderlijke ster’. Dat
wil zeggen dat hij in helderheid wisselt. Dus de ene keer
helderder dan de andere. De schommelingen van Betelgeuze duren
200 tot 400 dagen.
Rigel
Rechts onderin naar het westen vind je de ster Rigel. Rigel is
een stralende blauwwitte superreus, die naar schatting 900
lichtjaar ver weg staat (dus 1,5x de afstand van Betelgeuze,
pak de rekenmachine er maar even bij
). Zijn lichtkracht is
57.000x sterker dan onze zon. Sterren die blauwwit zijn,
zijn jonge sterren. Ook dit is weer relatief; Rigel is 10
miljoen jaar oud (ter vergelijking; onze Zon is 4,5 miljard
jaar). Rigel is de tweede ster van Orion (Orionis β) en is een
dubbelster. Hij heeft twee begeleiders, die je met het blote
oog niet kunt zien. Rigel betekent in het Arabisch iets van ‘
voet van de reus’ .
De riem van Orion
De riem van Orion is het
karakteristieke rijtje van drie
sterren. Mintaka, Alnilam en
Alnitak. De twee buitenste zijn
dubbelsterren, je kunt dit met
een telescoop van 100 mm of
groter zien. Bij Alnitak staat
de bekende Paardekop nevel. Voor
de
amateur
astronoom
een
uitdaging, want het is een
dichte, zwarte wolk van stof en gas die geen licht uitstraalt.
We laten het hierbij, want dit is een tour met het blote oog.
Orionnevel
Je pakt de middelste
ster van de riem van
Orion en gaat loodrecht
naar beneden. Je komt
dan bij de sterren die
het zwaard van Orion
vormen. Als het buiten
voldoende donker is,
zoek anders een zo
donker mogelijke plek
op, zie je een diffuus
pluizig vlekje, midden
in het zwaard. Dit is de Orionnevel. Een van de weinige nevels
die je met het blote oog kunt zien. Kijk er eens naar met een
verrekijker en je zit tientallen keren meer details, met een
telescoop is het een van makkelijkste en grootste attracties
voor de sterrenkijker. Met iedere vergroting laat hij nieuwe
spannende details zien. Hij staat tussen de 1600 en 1900
lichtjaren van ons af.
De Orionnevel is een enorme gloeiende gaswolk van 30 lichtjaar
doorsnee.
In de wolk vliegt
het gas alle kanten uit door
gebieden waarin nieuwe sterren
ontstaan.
Nieuwe
sterren
ontstaan door het langdurig
samenklonteren
van
(gas)
deeltjes, maar dit is een heel
ander onderwerp. De Orionnevel
wordt
ook
wel
de
‘sterrenkraamkamer’ van Orion
genoemd, omdat er zoveel nieuw
sterren in ontstaan.
Even buiten Orion
Als je nog niet zo bekend bent met de sterrenhemel en je wilt
je publiek na bovenstaande uitleg nog even laten zien dat je
kennis echt wel wat verder reikt dan Orion alleen, maak dan
de volgende twee korte uitstapjes. We gaan uit van de riem van
Orion. Trek een denkbeeldige lijn naar boven (westen) en je
komt bij een heldere oranje ster, dat is de Aldebaran, de
helderste ster van het sterrenbeeld Stier (α Taurus).
Aldebaran betekent ‘oog van de
stier’. Trek de lijn nog wat
verder door en je komt bij de
Pleiaden, een sterrenhoop, ook
wel zevengesternte genoemd.
Zevengesternte, omdat je met het
blote oog
zeven sterren kunt
onderscheiden
(met
een
verrekijker of telescoop vele malen meer).
Vervolgens trek je de lijn vanuit de riem naar beneden door en
je komt bij een heel heldere ster, die Sirius heet (we kennen
Sirius Zwart natuurlijk nog van de boeken van Harry Potter).
Sirius is de α ster van het sterrenbeeld Hond en de helderste
ster van de nachtelijke sterrenhemel.
Er valt nog veel meer te vertellen over Orion, maar dan moet
de tour met een verrekijker of telescoop. Wellicht volgende
winter deel 2.
Ontdek meer van de sterrenhemel met een sterrenkaart of
planisfeer