Over kwaliteit - Kennis voor de stad

School segregatie
Sjoerd Karsten
Universiteit van Amsterdam
Vragen




Wat is het belang van segregatie (mogelijke effecten)?
Wat is de omvang (vergelijkenderwijs)?
Wat zijn de oorzaken?
Wat zijn beleidsopties?
Vooraf



School segregatie = onevenredige verdeling van
individuen uit bepaalde groepen (SES, etnische,
migranten status etc) over scholen in een bepaald
gebied – met mogelijke gevolgen op individueel en
sociaal niveau
Betere term: school- en klascompositie (hoeveelheid
hulpbronnen per leerling)
Klascompositie is belangrijkste schoolkenmerk (bijv.
meer nog dan klassengrootte), maar minder belangrijk
dan individuele leerlingkenmerken (bijv.
gezinsachtergrond, land van herkomst, taal)
Mogelijke effecten

Effecten op prestaties



Peer effects (middelgroot voor SES, niet of nauwelijks voor etniciteit als
zelfstandig effect, wel diversiteit, taal wel een effect, een-ouder
gezinnen)
Verlagen van standaarden of specialisatie (onduidelijk; effect is nietlineair dus…)
Effecten op sociale integratie

Discriminatie, zelfwaardering, identiteit (gemengd)
 Burgerschap (?)

Effecten op de arbeidsmarkt van leraren


Ongelijke verdeling (VS, enige indicaties)
Lange termijn effecten

Perspectieven op werk (sociaal kapitaal, diversiteit bedrijven)
Omvang

Wat is je indicator?

Onevenredigheid (spreiding)
 Mate van contact (concentratie)

Wat is je referentiepunt?

Basisonderwijs: buurt, voedingsgebied, (deel) gemeente, agglomeratie
 Voortgezet onderwijs: scholen van hetzelfde type in een gebied

Bij landenvergelijking oppassen

Gebaseerd op populatie of steekproef
 Welk type onderwijs
 Ongelijke verdeling over het land
Wat zijn oorzaken?
1.
2.
Demografische ontwikkelingen en woonsegregatie

Groei (immigratie, hogere geboortes; gezinshereniging)

Ongelijke spreiding over het land (aantrekkingskracht steden)

Ontwikkeling wijken; woonsegregatie
Sociaal en etnisch gemotiveerde schoolkeuze

3.
Nederlandse vrijheid van schoolkeuze
Ontstaan scholen met religies van niet-westerse
migranten
Beleidsopties?
1
Directe sturing
•
•
•
•
•
•
2
Indirecte sturing
•
•
•
3
Selectief toelatingsbeleid op landelijk niveau
Spreiding over het land, stad (quotering, huisvesting)
Leerling moet in eigen wijk/postcode naar school
Maxima stellen bij scholen
Wachtlijnen bij scholen
“Controlled choice” (centrale aanmelding, mix voorkeur en balans)
Oudervoorlichting
Ouderinitiatieven
Afspraken tussen scholen (doorverwijzing, gezamenlijke activiteiten)
Schoolverbetering
•
•
•
•
•
Uitruil contact/verbetering; aanvulling of exclusief
Vergroting leertijd
Aantrekken van “beste” leraren
Specialisatie/minder diversiteit
Drempel voor problematische leerlingen
Belemmeringen
 Tegenstrijdige belangen en keuzes
(scholen, schoolbesturen, leerlingen,
ouders, gemeenten)
 ‘Nimby’-principe: spreiden prima, maar
niet met mijn kind
 Demografische verscheidenheid en
onvoorspelbaarheid
 Ongewenste neveneffecten van
maatregelen