Journalisten Heb je vragen over je media-item? Effecten van

Journalisten
Wetenschappelijk onderzoek en de praktijk wijzen uit dat de manier waarop Nederlandse en
internationale media over suïcide berichten positieve en negatieve effecten kan hebben op het aantal
suïcides in Nederland. Tegelijkertijd wordt weleens gezegd dat journalisten meer levens redden dan
dokters. Daarom heeft journalist Wybo Vons 10 Tips voor journalisten geschreven(*). Het is een
handzame handreiking voor journalisten om verantwoord om te gaan met berichtgeving over suïcide.
Heb je vragen over je media-item?
113 onderschrijft de ’10 tips voor journalisten’. We hebben veel contact met hen over verantwoorde
berichtgeving. Heb je vragen over een media-item of ander ‘massamediale’ uiting, neem dan
contact op met Anke Wammes.
Effecten van berichtgeving over suïcide in de media
De meeste onderzoeken naar de effecten van berichtgeving over suïcide in kranten beschrijven een
imitatie-effect/copycateffect: Na de berichtgeving volgde een toename van het aantal suïcides. De
onderzoekers (m.n. afkomstig uit de Verenigde Staten, Australië, Oostenrijk en Duitsland) vonden
steeds weer aanwijzingen voor het bestaan van het zogeheten Werther-effect. Dit effect ontleent zijn
naam aan de toename van het aantal suïcides na de publicatie van Goethes “die Leiden des jungen
Werthers” in 1774. Overigens bestaat het effect niet alleen voor kranten, maar ook voor
berichtgeving op tv en online. Tevens treedt het effect zowel op bij berichtgeving over daadwerkelijke
suïcides, als bij verhalen over fictieve zelfmoorden.
Grootte van het effect in relatie tot de hoeveelheid publiciteit
De Britse onderzoeker Hawton interviewde gedurende een bepaalde periode mensen die een
suïcidepoging hebben gedaan bij opname op de eerstehulpafdelingen van Britse ziekenhuizen, na
een tv-uitzending over een zelfmoordpoging. 20% Van de mensen die waren opgenomen gaven aan
dat de uitzending hun besluit om een suïcidepoging te doen had beïnvloed, evenals de manier
waarop. De Amerikaanse hoogleraar epidemiologie Gould bestudeerde de beschikbare studies en
concludeerde dat de grootte van het effect te maken heeft met de hoeveelheid publiciteit, of men
bericht over de wijze van zelfdoding (er is vaak een toename van suïcides met dezelfde methode) en
de plek waarop het nieuws wordt aangeboden (prominent op de voorpagina leidt tot meer imitatie).
Bekendheid van de overledene
De bekendheid van de overledene speelt ook een rol, maar dat hangt samen met de manier waarop
de mening over de suïcide beïnvloed wordt. Zo leidde de zelfmoord van Kurt Cobain in 1994 niet tot
meer suïcides, waarschijnlijk vanwege de overwegend negatieve beoordelingen van zijn zelfdoding in
de media. De zelfmoord van de Duitse voetballer Robert Enke, die veel aandacht kreeg, echter weer
wel: in de week na de dood van Enke verdubbelde in Duitsland het aantal suïcides. Sonneck
bestudeerde de implementatie van richtlijnen in Oostenrijk, die daar tot een afname van suïcides
leidde. In de jaren ’80 daalde in Wenen het aantal suïcides waarbij mensen voor de metro sprongen
met 75% nadat lokale journalisten besloten niet langer over deze methode te berichten.
Hoe dan wel? Papageno-effect
Hoewel berichtgeving over suïcide dus kan leiden tot imitatiegedrag, blijkt uit ander onderzoek dat
zorgvuldige berichtgeving ook een omgekeerd, dus preventief effect kan hebben (Papageno-effect).
Zeker als daarbij wordt aangeven hoe mensen met succes hun suïcidale crisis te boven zijn
gekomen. Die verhalen kunnen het aantal suïcides verlagen.
Internationale richtlijnen
De 10 Tips zijn afkomstig uit eerder in andere landen gepubliceerde richtlijnen. Inmiddels zijn er
mediarichtlijnen in de Verenigde Staten, Australië, Oostenrijk, Canada, Duitsland, Japan NieuwZeeland, België en Zwitserland.
Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de International Association of Suicide Prevention
(IASP) hebben documenten en richtlijnen uitgebracht. ‘Preventing Suicide A Resource for Media
Professionals’ van de WHO
(*) mede tot stand gekomen dankzij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de
Ivonne van de Ven Stichting.
Literatuur
Gould, Madelyn (2001). Suicide and the Media. Annals of the New York Academy of Sciences,
932(1); 200-224. Hier te downloaden
Schmidtke, Armin & Schaller, Sylvia (2000). The Role of Mass Media in Suicide Prevention. In: K.
Hawton & K. van Heeringen (Eds): The International Handbook of Suicide and Attempted Suicide.
Chichester: Wiley and Sons.
Overige aangehaalde literatuur:
Hawton, Keith, Simkin, S, Deeks, J. e.a. (1999). Effects of a drug overdose in a television drama on
presentations to hospital for self poisoning: time series and questionnaire study. British Medical
Journal, 318: 972–977.
Sonneck, G., Etzerdorfer, G. & Nagel-Kuess, S. (1994). Imitative suicide on the Viennese subway.
Soc. Sci. Med. 38: 453–457.
Laatst gewijzigd: 23/01/2017
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)