Cursus klassieken voorjaar 2017: Vergilius, Aeneis VI Aeneas daalt

Cursus klassieken voorjaar 2017: Vergilius, Aeneis VI Aeneas daalt af in de
onderwereld en Ovidius, Metamorphosen, een kleine selectie, in vertaling
Data:
zes maandagen tweewekelijks: 30 jan., 13 febr., 27 febr., 13
maart, 27 maart, 10 april
Tijd:
19.30-21.30 u (inclusief kwartier koffiepauze)
Voor:
ouders, (oud)-docenten en andere belangstellenden; kennis van
Latijn is niet nodig.
Docent:
Willem Prins, oud-docent klassieke talen.
Locatie:
Comenius College
Lessen 1 t/m 3: Vergilius, Aeneis VI Aeneas daalt af in de onderwereld.
Ter inleiding
De Trojaan Aeneas, zoon van de godin Aphrodite/Venus, is de beroemdste levende
bezoeker van de onderwereld en Vergilius’ verslag van diens tocht daar is de meest
gedetailleerde beschrijving ervan. Vergilius schrijft zijn beroemde epos Aeneis (XII
boeken/hoofdstukken) ten tijde van keizer Augustus (eind 1e eeuw v. Chr.) en neemt
daarbij de Griekse epen Ilias (Trojaanse oorlog) en Odyssee (zwerftocht van Griekse held
Odysseus) van Homerus (8e eeuw v. Chr.) als voorbeeld. Aeneas is voorbestemd te
ontsnappen aan de ondergang van Troje (Odysseus’ list van het Houten Paard) en na een
jarenlange zwerftocht over de Middellandse zee, vol avonturen en een dramatisch
afgelopen liefdesaffaire in het Noord-Afrikaanse Carthago met Dido (zelfmoord), in Italië
na hevige strijd een nieuw Troje te stichten. In Italië aangekomen moet Aeneas in
opdracht van zijn overleden vader Anchises, die hem in een droom verschenen is, eerst
bij Napels in de onderwereld afdalen om daar van hem te horen over het leven na de
dood en de grote toekomst van Rome.
In de les lezen we samen Aeneis VI en geef ik nadere toelichting en historische/culturele
achtergrondinformatie. We volgen Aeneas en zijn metgezel/gids de Sibylle,
orakelpriesteres van Apollo, op hun buitengewoon beeldend beschreven tocht door de
onderwereld. In het schemerduister zien ze eerst allerlei mythologische monsters, laten
zich door de veerman Charon over de Styx zetten en horen de driekoppige helhond
Cerberus blaffen. Dan komen ze in een soort neutraal gebied – er is noch straf noch
gelukzaligheid - waar de schimmen van te vroeg gestorvenen zich ophouden: onschuldig
veroordeelden, zelfmoordenaars, slachtoffers van de liefde onder wie Dido, die weigert
met Aeneas te praten, en oorlogshelden van Trojaanse en Griekse kant. Daarna zien en
horen ze links van een splitsing de Tartarus, waar misdadigers eeuwig gestraft worden,
onder wie Sisyphus met zijn rotsblok en Ixion, aan zijn rad vastgebonden. Rechtsaf
gaande maakt Aeneas de Gouden Tak, die hij van de Sibylle vòòr de afdaling van een
boom moest afbreken, vast aan de deur van het paleis van Hades en Persephone, koning
en koningin van de onderwereld en samen bereiken ze dan de Elyseïsche velden,
verblijfplaats van de gelukzaligen. In dit lichte, groene lustoord van bos en weiden
bevinden zich allerlei personen die zich tijdens hun leven verdienstelijk hebben gemaakt,
onder wie de mythische zanger Orpheus. Hier ontmoet Aeneas zijn vader Anchises. Deze
legt Aeneas eerst de leer van de zielsverhuizing (van Pythagoras en Plato) uit: na de
dood wordt de ziel gereinigd van aardse smetten om daarna in een nieuw lichaam te
reïncarneren. Dan wijst hij hem verschillende zielen aan van toekomstige Romeinse
helden die op reïncarnatie wachten en te zijner tijd op aarde zullen komen. Onder hen
keizer Augustus, die de gouden tijd zal terugbrengen en het Romeinse rijk steeds verder
zal uitbreiden. Anchises geeft zijn visie op de roeping van de Romeinen: het is hun taak
de wereld te besturen en recht en orde te brengen. Ten slotte hoort Aeneas over de
oorlogen die hij nog moet voeren. Samen met de Sibylle verlaat hij de onderwereld en
gaat hij met nieuwe moed naar de andere Trojanen terug.
Lessen 4 t/m 6: Ovidius, Metamorphosen
Ter inleiding: ‘Alles verandert, niets vergaat’ volgens de Griekse filosoof
Pythagoras (6e eeuw v. Chr.). Dit is het thema en in een notendop de
filosofische onderbouwing van dit epos van ca. 12000 versregels (XV
boeken) van Ovidius (ten tijde van Augustus). Het is een kunstig gesponnen
web van ca. 135 verhalen uit de Griekse mythologie met meestal een
gedaanteverwisseling. Ze zijn in een chronologisch kader geplaatst, vanaf de
schepping van de wereld uit de chaos t/m de moord op Julius Caesar,
waarna hij een god wordt. Het is een meesterwerk van een meesterverteller.
In de les lezen we samen een kleine selectie uit de Metamorphosen, die
aansluit bij het onderwerp van de eerste drie lessen en geef ik weer
toelichting en achtergrondinformatie. Eerst komt aan de orde: Met. V 341641 het verhaal van Ceres/Demeter (godin van vruchtbaarheid, landbouw)
en haar dochter Proserpina/Persephone, die door Hades/Pluto geschaakt en
als zijn echtgenote naar de onderwereld meegenomen wordt, en de in een
bron veranderde nimf Arethusa. Dan lezen we uit Met. X de zangen van
Orpheus na het definitieve verlies van Eurydice aan Hades, met nietalledaagse liefde als thema. Ten slotte is er het prachtverhaal van Ceyx en
Alcyone, die in ijsvogels veranderen (Met. XI 410-748).
Excursie: Ik organiseer op zaterdag 4 februari een
excursie naar de tentoonstelling ‘Palmyra,
Stad van Duizend Zuilen’, in Deventer.
Cursusgeld: 75 euro
Cursusmateriaal:
Vergilius, Het verhaal van Aeneas, vertaling M.
d’Hane-Scheltema, Athenaeum-Polak & Van
Gennep. Zelf aanschaffen, 12.50 euro (midprice)
Ovidius, Metamorphosen, vertaling M. d’Hane-Scheltema, Athenaeum-Polak &
Van Gennep, momenteel niet in midprice verkrijgbaar. Een Reader met de nodige
vertalingen voor degenen die dit boek niet bezitten zal bij mij tegen kostprijs
verkrijgbaar zijn.
Betaalwijze: U kunt het cursusgeld overmaken naar rek.nr./IBAN: NL19 INGB 0000
795563 ten name van de heer Wim Prins, Hilversum
Aanmelding: per e-mail of gewone post:
Willem Prins
Bilderdijklaan 7
1215 BL Hilversum
e-mail: [email protected]
tel. 035-6241133